سرطان تخمدان از تخمدان‌ها شروع می‌شود. تخمدان‌ها اندام‌های کوچکی در دستگاه تناسلی زنانه هستند که در آن تخمک‌ها تشکیل می‌شوند. تشخیص سرطان تخمدان گاهی اوقات دشوار است زیرا علائم اغلب تا مراحل بعدی ایجاد نمی‌شوند. پزشکان سرطان‌تخمدان را با جراحی، شیمی درمانی و سایر درمان های سرطان درمان می‌کنند. تیم متخصص پینو بیبی در این مقاله به بررسی سرطان تخمدان و راهکارهای درمانی آن می‌پردازد.
سرطان تخمدان چیست؟
سرطان تخمدان رشد غیرطبیعی سلول‌هایی است که در تخمدان‌ها تشکیل می‌شود. سلول‌ها به سرعت تکثیر می‌شوند و می‌توانند به بافت‌های سالم بدن حمله کرده و آنها را از بین ببرند. دستگاه تناسلی زنان شامل دو تخمدان، رحم، دهانه رحم (سرویکس)، واژن و فرج است. دو تخمدان که هر کدام در هر طرف رحم و تخمدان‌ها غدد کوچک بیضی شکل (هر کدام به اندازه یک بادام) که تخمک تولید می‌کنند و هم چنین هورمون‌‌های استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند. درمان سرطان‌تخمدان معمولاً شامل جراحی و شیمی درمانی است. زمانی که سرطان تخمدان برای اولین بار ایجاد می‌شود، ممکن است علائم قابل توجهی ایجاد نکند. هنگامی که علائم سرطان‌تخمدان رخ می‌دهد، معمولاً به سایر بیماری‌های شایع‌تر نسبت داده می‌شود.
چه کسانی به سرطان تخمدان مبتلا می‌شوند؟
سرطان تخمدان زنان و افرادی را که در بدو تولد به عنوان زن اطلاق شده است (AFAB) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری در بومیان آمریکا و سفیدپوستان نسبت به افرادی که سیاه پوست، اسپانیایی تبار یا آسیایی هستند کمی شایع‌تر است. علاوه بر این، افراد یهودی تبار اشکنازی بسیار بیشتر احتمال دارد که جهش ژن BRCA داشته باشند، که آنها را در معرض خطر بیشتری برای سرطان سینه و تخمدان قرار می‌دهد. سرطان‌تخمدان یک درصد از کل موارد سرطان جدید در ایالات متحده را تشکیل می‌دهد، خطر ابتلا به سرطان‌تخمدان در طول زندگی تقریباً یک در ۷۸ نفر است.
علائم سرطان تخمدان چیست؟
سرطان تخمدان می‌تواند قبل از ایجاد علائمی در شکم ایجاد کند و سپس گسترش یابد. این می‌تواند تشخیص زود هنگام را دشوار کند. علائم سرطان‌تخمدان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد لگن یا شکم، ناراحتی یا نفخ یا تورم شکم
- تغییر در عادات غذایی، زود سیر شدن و از دست دادن اشتها
- تغییرات در عادات روده مانند اسهال یا یبوست
- افزایش اندازه شکم
- نیاز مکرر به ادرار کردن (ادرار کردن بیشتر)
- کاهش وزن
- ناراحتی در ناحیه لگن
- خستگی
- کمر درد
- درد هنگام مقاربت
- ترشحات واژن یا خونریزی غیرطبیعی، به خصوص اگر خونریزی خارج از چرخه قاعدگی معمولی یا پس از یائسگی رخ دهد.
چه چیزی باعث سرطان تخمدان می‌شود؟
علت دقیق سرطان تخمدان هنوز مشخص نیست. اما برخی از افراد در معرض خطر کمی بالاتر برای ابتلا به این بیماری هستند. عوامل خطر سرطان تخمدان عبارت هستند از:
- سن بالا: با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان‌تخمدان افزایش می‌یابد. سرطان تخمدان اغلب در افراد مسن تشخیص داده می‌شود؛ به خصوص افراد بالای ۶۰ سال.
- تغییرات ژنی ارثی: درصد کمی از سرطان‌های تخمدان ناشی از تغییرات ژنی است که از والدین خود به ارث برده‌اید. ژن‌هایی که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند عبارت هستند از BRCA1 و BRCA2 این ژن‌ها خطر ابتلا به سرطان پستان را نیز افزایش می‌دهند. چندین تغییر ژنی دیگر برای افزایش خطر سرطان‌تخمدان شناخته شده است، از جمله تغییرات ژنی مرتبط با سندرم لینچ و ژن‌‌های BRIP1، RAD51C و RAD51D
- سابقه خانوادگی سرطان‌تخمدان: اگر بستگان خونی دارید که سرطان‌تخمدان در آنها تشخیص داده شده است، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را در شما افزایش دهد.
- اضافه وزن یا چاقی: اضافه وزن یا چاق بودن خطر ابتلا به سرطان‌تخمدان را افزایش می‌دهد.
- درمان جایگزینی هورمونی پس از یائسگی: مصرف هورمون درمانی جایگزین برای کنترل علائم و نشانه‌های یائسگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد.
- اندومتریوز: اندومتریوز یک اختلال اغلب دردناک است که در آن بافتی شبیه به بافتی که داخل رحم را می‌پوشاند در خارج از رحم رشد می‌کند.
- سن شروع و پایان قاعدگی: شروع قاعدگی در سنین پایین و یا شروع یائسگی در سنین بالاتر یا هر دو ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌تخمدان را افزایش دهد.
- هرگز باردار نشدن: ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌تخمدان را افزایش دهید.
انواع سرطان تخمدان
نوع سلولی که سرطان در آن شروع می‌شود، نوع سرطان‌تخمدان را تعیین می‌کند و به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد کدام درمان برای بیمار بهترین راهکار درمانی است. انواع سرطان‌تخمدان عبارت هستند از:
- سرطان اپیتلیال تخمدان: این نوع رایج‌ترین است. این شامل چندین زیر گروه، از جمله سرطان سروز و کارسینوم موسینوس است.
- تومورهای استرومایی: این تومورهای نادر معمولاً در مراحل اولیه نسبت به سایر سرطان‌های تخمدان تشخیص داده می‌شوند.
- تومورهای سلول زایا: این سرطان‌های نادر تخمدان در سنین پایین‌تر رخ می‌دهند.
سرطان تخمدان چگونه گسترش می‌یابد؟
اگر سرطان تخمدان گسترش یابد، معمولاً این متاستاز از لگن به غدد لنفاوی، شکم، روده، معده، قفسه سینه یا کبد سرایت می‌کند.
سرطان تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علیرغم سال‌ها تحقیق، کارشناسان هنوز موفق به ابداع و کشف یک آزمایش غربالگری سرطان‌تخمدان نشده‌اند. به همین دلیل، تشخیص این بیماری در مراحل اولیه اغلب دشوار است. اگر پزشک مشکوک به سرطان تخمدان باشد، در مورد علائم از فرد مراجعه کننده سوالاتی را می‌پرسد و معاینه لگن را انجام می‌دهد. در طول معاینه، آنها هرگونه رشد غیرطبیعی یا بزرگ شدن اندام را بررسی می‌کنند. آنها ممکن است آزمایش‌های اضافی را توصیه کنند، از جمله تست‌های تصویربرداری. پزشکان ممکن است از چندین آزمایش تصویربرداری استفاده کنند، از جمله:
- سونوگرافی لگن
- MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)
- اسکن PET (توموگرافی گسیل پوزیترون)
- آزمایشات خون
آزمایش خون به دنبال ماده‌ای به نام CA-125 است. سطوح بالای CA-125 در خون می‌تواند نشانه سرطان باشد. با این حال، حتی در صورت وجود سرطان سطوح CA-125 می‌تواند طبیعی باشد، و در بسیاری از شرایطی که سرطانی نیستند، بالاتر باشد. به همین دلیل، پزشکان از آزمایش خون در ترکیب با سایر آزمایشات برای تشخیص سرطان تخمدان استفاده می‌کنند.
ارزیابی جراحی سرطان تخمدان
پزشکان می‌توانند سرطان‌تخمدان را در طول جراحی تشخیص دهند. به طور معمول، اگر پزشک رشد غیرطبیعی سلول را پیدا کند، آنها را در طی انجام همان روش حذف می‌کند.
لاپاراسکوپی سرطان تخمدان
در طول جراحی لاپاراسکوپی، جراح یک دوربین نازک (لاپاراسکوپ) را از طریق یک برش کوچک ایجاد شده در شکم بیمار قرار می‌دهد. با استفاده از اسکوپ به عنوان راهنما، همراه با پورت‌های اضافی برای نگه داشتن ابزار، جراح می‌تواند سرطان را ارزیابی کند، بیوپسی‌های مرحله بندی را انجام دهد و در برخی شرایط، تومورهای تخمدان را حذف کند.
سرطان تخمدان چه مراحلی دارد؟
سرطان‌تخمدان چهار مرحله دارد. در این سیستم مرحله بندی سرطان، کمترین شدت، کمترین عدد است. هر چه این بیماری جدی‌تر باشد، عدد آن بیشتر است.
- مرحله I: این مرحله به سه مرحله فرعی (Stage IA، Stage IB و Stage IC) تقسیم می‌شود. در مرحله فرعی اول، سرطان فقط در یک تخمدان یا یک لوله فالوپ است. مرحله IB دارای سرطان در هر دو تخمدان یا لوله‌های فالوپ است. در مرحله IC، سرطان در هر دو تخمدان یا لوله‌های فالوپ است و در خارج از بافت تخمدان یافت می‌شود (خود اندام یا در فضای اطراف تخمدان که حفره صفاقی نامیده می‌شود).
- مرحله II: مرحله دوم نیز به چند مرحله اضافی تقسیم می‌شود. در مرحله IIA، سرطان دیگر تنها در تخمدان نیست، بلکه به رحم نیز گسترش یافته است. در مرحله IIB، سرطان به سایر ساختارهای مجاور در لگن گسترش یافته است.
- مرحله III: این مرحله شامل سه مرحله فرعی است. در مرحله IIIA، سرطان فراتر از لگن به شکم (میکروسکوپی) یا درون غدد لنفاوی گسترش یافته است. مرحله فرعی دوم (مرحله IIIB)، اندازه تومور تا ۲ سانتی‌متر است و به خارج از لگن یا درون غدد لنفاوی گسترش یافته است. در مرحله IIIC، سرطان به خارج از ناحیه لگن حرکت کرده است و اندازه آن بزرگ‌تر است (بیش از ۲ سانتی‌متر) یا ممکن است در غدد لنفاوی باشد. در این مرحله، می‌تواند بر اندام‌های دیگر مانند کبد و طحال تأثیر بگذارد.
- مرحله IV: سرطان مرحله IV شدیدترین است. در این مرحله، سرطان به داخل اندام‌هایی مانند کبد یا طحال گسترش یافته است. در مرحله IVA، در نزدیکی ریه‌های یافت می‌شود، و در مرحله IVB، سرطان به غدد لنفاوی کشاله ران یا به قفسه سینه گسترش یافته است.
مرحله بندی گسترش سرطان تخمدان مهم است زیرا به پزشک کمک می‌کند تا یک برنامه درمانی مناسب را طراحی کند. پزشک با بیمار در مورد گزینه‌های درمانی صحبت خواهد کرد.
سرطان تخمدان چگونه درمان می‌شود؟
هدف از درمان سرطان این است که تا حد امکان، سلول‌های سرطانی را از بدن بیمار حذف کرد. درمان‌های رایج سرطان‌تخمدان عبارت هستند از:
- عمل جراحی: جراحی معمولاً شامل برداشتن اندام‌های تناسلی و هر عضوی است که روی آن سرطان دارد. جراح ممکن است از لاپاراسکوپی (یک جراحی کم تهاجمی) یا لاپاراتومی (جراحی باز که نیاز به برش شکم دارد) استفاده کند.
- شیمی درمانی: پزشک ممکن است شیمی درمانی را قبل یا بعد از جراحی توصیه کند. شیمی درمانی داروهایی هستند که برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند. پزشک ممکن است شیمی درمانی را به صورت داخل وریدی (از طریق ورید) یا خوراکی (به شکل قرص) به بیمار بدهد.
- درمان هدفمند: این درمان سرطان از داروهایی برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. درمان هدفمند نحوه رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی را تغییر می‌دهد.
- هورمون درمانی: برخی از سرطان‌های تخمدان از هورمون‌ها برای رشد استفاده می‌کنند. این نوع درمان هورمون‌ها را مسدود می‌کند و رشد سرطان را کند یا متوقف می‌کند.
- پرتو درمانی: پزشکان به ندرت از پرتودرمانی برای درمان سرطان تخمدان استفاده می‌کنند.
پس از اتمام درمان سرطان‌تخمدان، معاینات منظم پزشکی هم چنان ادامه دارد تا پزشک بیمار را تحت نظر داشته باشد و مطمئن شود که سرطان مهار شده است. ممکن است این قرار ملاقات معمولی باشد تا بررسی کند و مطمئن شوند که سرطان در طول زمان عود نکرده است. در طول این قرار ملاقات‌ها، پزشک ممکن است علائم احتمالی را پشت سر بگذارد و یک معاینه انجام دهد. بیماران پس از معالجه باید مراقب علائمی که ممکن است بروز کنند، باشند و به پزشک معالج خود در مورد این نشانه‌ها و علائم اطلاع دهد. گاهی اوقات، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری، معمولاً سی تی اسکن را تجویز کند.
آیا می‌توان از سرطان تخمدان پیشگیری کرد؟
هیچ راهی برای پیشگیری کامل از سرطان‌تخمدان وجود ندارد. اگر یک جهش ژنتیکی مانند جهش BRCA وجود داشته باشد، ممکن است پزشک گزینه جراحی را برای کاهش خطر سرطانی شدن تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ توصیه کند. اما ممکن است راه‌هایی برای کاهش خطر وجود داشته باشد:
- مصرف قرص‌های ضد بارداری را در نظر بگیرد: از پزشک خود بپرسد که آیا قرص‌های ضد بارداری (قرص‌های ضد بارداری خوراکی) ممکن است برای شما مناسب باشد یا خیر. مصرف قرص‌های ضد بارداری خطر ابتلا به سرطان‌تخمدان را کاهش می‌دهد. اما این داروها خطراتی دارند، بنابراین در مورد این که آیا مزایا بر این خطرات بر اساس موقعیت فرد بیشتر است یا خیر، بایدبحث شود.
- اگر فرد سابقه خانوادگی سرطان پستان و تخمدان دارد، باید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد. پزشک می‌تواند تعیین کند که فرد تا چه حد در معرض خطر ابتلا به سرطان خواهد بود. ممکن است فرد به یک مشاور ژنتیک ارجاع داده شود که می‌تواند به او کمک کند تصمیم بگیرید که آیا آزمایش ژنتیک ممکن است برای او مناسب باشد یا خیر. اگر مشخص شد که فرد تغییر ژنی دارد که ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد با توجه به خطر ابتلا به سرطان‌تخمدان، ممکن است برای جلوگیری از سرطان، عمل جراحی را برای برداشتن تخمدان (اوفورکتومی) در نظر بگیرد.
اگر بانویی سرطان تخمدان داشته باشد چه انتظاری می‌تواند داشته باشد؟
پس از دریافت درمان سرطان تخمدان، پزشک هم چنان بیمار را برای قرار ملاقات‌های منظم ملاقات می‌کند. در طول این بازدیدها، پزشک علائمی را که ممکن است فرد داشته باشد بررسی کرده و در مورد هر گونه نگرانی با بینار صحبت خواهد کرد. مهم است که بانوان به بدن خود توجه کافی داشته باشند و در صورت وقوع اتفاق غیرعادی به پزشک معالج خود اطلاع دهند. مشاهده منظم پس از درمان سرطان‌تخمدان یک روند کلیدی است.
میزان بقای افراد مبتلا به سرطان تخمدان چقدر است؟
میزان بقای پنج ساله کلی برای سرطان‌تخمدان ۴۹ درصد است. این بدان معناست که تقریباً ۴۹ درصد از افرادی که سرطان‌تخمدان تشخیص داده شده است، پنج سال پس از تشخیص زنده هستند. درک این نکته مهم است که میزان بقا فقط تخمینی است. پزشکان نمی‌توانند به افراد بگویند که چه مدت زنده خواهند ماند یا موفقیت درمان را پیش‌بینی کنند.
چه زمانی باید به خاطر سرطان‌تخمدان به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فرد علائم سرطان تخمدان مانند توده‌های غیرمعمول، درد و یا نفخ شکم را مشاهده کرد، باید به یک پزشک متخصص مراجعه کند.
در مورد سرطان تخمدان چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟
اگر بانویی تشخیص سرطان‌تخمدان را دریافت کرد، ممکن است بیمار بخواهد از پزشک یا انکولوژیست سوالات زیر را بپرسد، سوالاتی نظیر:
- محل تومور یا توده سرطانی کجاست؟
- آیا سرطان‌تخمدان گسترش یافته است؟ اگر چنین است، تا کجا؟
- پزشک چه درمان‌هایی برای سرطان‌تخمدان توصیه می‌کند؟
- درمان سرطان تخمدان چقدر طول می‌کشد؟
- آیا در طول درمان سرطان تخمدان می‌توان به سر کار رفت؟
- آیا بیمه‌های مختلف درمان سرطان تخمدان را تحت پوشش قرار می‌دهند؟
سخن آخر
تشخیص سرطان بدون توجه به نوع آن ترسناک است. اگر شما یا یکی از عزیزان‌تان مبتلا به سرطان تخمدان هستید، ممکن است احساس غمگینی، ناامیدی یا یاس نیز داشته باشید، پزشک می‌تواند به شما در این دوران کمک کند. در مورد منابع یا گروه‌های پشتیبانی (محلی یا آنلاین) جستجو کنید. برقراری ارتباط با دیگرانی که دچار همین مشکل می‌شوند می‌تواند به شما کمک کند تا احساسات دشواری را که اغلب با تشخیص سرطان همراه است، پردازش و مدیریت کنید.