سالانه حدود ۲۵۰۰۰۰ مورد عفونت کلیه در افراد مختلف مشاهده می‌شود. با این که هر فردی در هر سنی ممکن است به عفونت کلیه مبتلا شود، اما به طور کلی این عفونت در بین زنان، به خصوص در دوران بارداری بسیار شایع تر است.
زنان باردار در صورت مشاهده هر یک از علائم عفونت کلیه (پیلونفریت) یا عفونت مجاری ادراری (UTI) لازم است با پزشک خود صحبت کنند تا از خطر عوارض آن پیشگیری نمایند. اگر باردار هستید، مطمئن شوید که می‌دانید چه علائمی را باید تحت بررسی قرار دهید و در صورت مشکوک شدن به عفونت کلیه چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرید.
عفونت کلیه (پیلونفریت حاد) چیست؟
عفونت کلیه در بارداری یا پیلونفریت حاد یک عفونت باکتریایی کلیه است که تا ۲ درصد از زنان باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در بیش‌تر موارد، این عفونت ابتدا در دستگاه ادراری تحتانی ایجاد می‌شود. اگر این عارضه به درستی تشخیص داده و درمان نشود، عفونت ممکن است از مجرای ادراری و ناحیه تناسلی به مثانه و سپس به یک یا هر دو کلیه گسترش پیدا کند. احتمال ابتلا به عفونت کلیه یا پیلونفریت در زنان باردار بیش‌تر از زنانی است که باردار نیستند. این موضوع به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی در دوران بارداری است که می‌تواند در جریان ادراری اختلال ایجاد کند.
به طور معمول، حالب‌ها ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کنند و سپس آن را از طریق مجرای ادراری از بدن خارج می‌کنند. در دوران بارداری، غلظت بالای هورمون پروژسترون می‌تواند از انقباض این مجاری لوله‌ای جلوگیری کند. همچنین با بزرگ شدن رحم در دوران بارداری، ممکن است حالب‌ها فشرده شوند.
این تغییرات می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در تخلیه مناسب ادرار از کلیه‌ها شود و باعث راکد ماندن ادرار گردد. در نتیجه، باکتری‌های مثانه ممکن است به جای خروج از سیستم به کلیه‌ها انتقال پیدا کنند. این موضوع باعث ایجاد عفونت کلیه می‌شود. باکتری اشریشیا کلی (E. coli) علت معمول ایجاد عفونت کلیه در بارداری است. برخی از باکتری‌های دیگر مانند کلبسیلا پنومونیه، باکتری‌های گونه پروتئوس و استافیلوکوک نیز می‌توانند باعث عفونت کلیه شوند.
عفونت کلیه در دوران بارداری
عفونت کلیه که با عنوان پیلونفریت نیز شناخته می‌شود، معمولاً تنها یکی از دو کلیه شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر چه در موارد نادری ممکن است هر دو کلیه را نیز به طور همزمان درگیر کند. با این که عفونت‌های ویروسی نیز ممکن است باعث ایجاد این عفونت‌ها شوند، پیلونفریت اغلب در اثر ورود باکتری‌ها به دستگاه ادراری ایجاد می‌شوند. این باکتری‌ها می‌توانند باعث عفونت ادراری و عفونت در مثانه یا کلیه‌ها شوند. از هر ۳۰² مورد عفونت ادراری، تنها یک مورد منجر به عفونت کلیه می‌شود. پیلونفریت بین ۰.۵% تا ۲%۳ از بارداری‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
عفونت ادراری و پیلونفریت در زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیکی در بدن شایع تر است. این عفونت‌ها اغلب معمولاً از طریق آنتی بیوتیک‌هایی که در خانه مصرف می‌شوند و در دوران بارداری بی خطر هستند، کاملاً قابل درمان می‌باشند. فرض کنید عفونت دستگاه ادراری یا UTI به آنتی بیوتیک‌ها پاسخ نمی‌دهد یا علائم شما به مرور بدتر و منجر به عفونت کلیه می‌شوند. در این صورت ممکن است لازم باشد برای دریافت آنتی بیوتیک‌های داخل وریدی، هیدراته ماندن و نظارت پزشکی در بیمارستان بمانید. عفونت‌های ادراری به تنهایی به آنتی بیوتیک IV نیاز ندارند.
انواع عفونت ادراری
اگر باردار هستید، مهم است که علائم عفونت ادراری یا عفونت کلیه را با پزشک خود در میان بگذارید. در صورتی که این علائم و نشانه‌ها درمان نشوند، احتمال این که زایمان زودرس داشته باشید یا نوزادی با وزن کم به دنیا بیاورید نیز بیش‌تر خواهد بود. این حالت ممکن است خطر کم خونی، مشکلات تنفسی، عفونت و سایر اختلالات پزشکی را در کودک شما افزایش دهد. با تغییرات جدید در بدن خود در دوران بارداری، نادیده گرفتن علائم بیماری های روزمره مانند عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) آسان است. UTI در بیماران باردار و غیر باردار به یک اندازه شایع است و معمولاً برای از بین بردن عفونت نیاز به دارو دارد. اما اگر عفونت ادراری در دوران بارداری درمان نشود، می‌تواند به یک عفونت جدی تبدیل شود که ممکن است منجر به زایمان زودرس یا حتی سقط جنین شود.
عفونت ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری وارد دستگاه ادراری شده و در آن رشد می‌کند. در دوران بارداری، مثانه شما که در قسمت پایینی دستگاه ادراری شما قرار دارد، به دلیل فشار ناشی از کشیدگی رحم و افزایش هورمون‌هایی که عضلات رحم را شل می‌کنند، کم‌تر در هنگام ادرار کردن کاملا خالی می‌شود. هر چه ادرار طولانی‌تر در بدن شما بماند، احتمال رشد بیش از حد باکتری نیز افزایش می‌یابد. پزشک در طول بارداری به سه نوع عفونت ادراری توجه می‌کند:
- بدون علامت: تقریباً ۷ درصد از زنان باردار ممکن است عفونت ادراری داشته باشند که علائمی ایجاد نمی‌کند. یک عفونت بدون علامت درمان نشده ۲۵ درصد احتمال دارد که به سطح بعدی عفونت، یعنی مثانه و سپس کلیه شما برسد.
- سیستیت: این عفونت که به صورت موضعی در مثانه است، علائمی را ایجاد می‌کند که معمولاً با عفونت‌های ادراری همراه می‌باشد؛ مانند ادرار مکرر اما کم، ادرار دردناک و میل شدید به دفع فوری ادرار.
- پیلونفریت: این عفونت کلیه می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند شوک سپتیک، کم خونی، مایع اضافی در ریه و زایمان زودرس شود. عفونت کلیه در بارداری معمولاً شامل علائم سیستیت، به‌علاوه حالت تهوع، تب، لرز و درد در ناحیه کمر و پهلو می‌شود.
از آنجایی که عفونت ادراری در دوران بارداری شایع است، پزشکان نمونه ادرار را برای انجام آزمایش کشت ادرار به عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری درخواست می‌کنند. این آزمایش انواع خاصی از باکتری‌ها را در ادرار شما که می‌توانند باعث عفونت شوند، بررسی می‌کند.
احتمالاً ادرار شما چندین بار در طول بارداری آزمایش خواهد شد . اما فرض نکنید که پزشکان هر بار به دنبال عفونت ادراری هستند. این یک تصور غلط رایج است. اگر علائم UTI را تجربه کردید، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که آزمایش درست را انجام می‌دهید. هرچه زودتر عفونت ادراری تشخیص داده شود، زودتر هم می‌توان بیمار را درمان کرد و از بروز یک بیماری خطرناک‌تر جلوگیری نمود.
علائم و نشانه‌های عفونت ادراری در دوران بارداری چیست؟
عفونت ادراری UTI در دوران بارداری، باعث ایجاد علائم و نشانه‌های زیر می‌شود:
- مشکل در ادرار کردن
- ادرار مکرر
- احساس نیاز به ادرار کردن و سپس دفع نکردن ادرار
- ادراری که رنگ یا بوی غیر معمول دارد
- ادرار خونی
- درد یا سوزش هنگام ادرار کردن (ادرار دردناک)
- گرفتگی شکم
- درد هنگام مقاربت جنسی
علائم و نشانه‌های پیلونفریت در دوران بارداری چیست؟
به طور معمول، اولین علائم عفونت کلیه (پیلونفریت) تب بالا، لرز و درد در دو طرف کمر را شامل می‌شود. در برخی از موارد این عفونت باعث تهوع و استفراغ نیز می‌گردد. علائم ادراری حاصل از عفونت کلیه نیز شایع هستند. این علائم شامل موارد زیر می‌باشند:
- تکرر ادرار یا نیاز به تکرر ادرار
- فوریت ادرار یا نیاز به دفع فوری ادرار
- سوزش ادرار یا ادرار دردناک
- هماچوری یا خون در ادرار
عوارض پیلونفریت چیست؟
درمان مناسب پیلونفریت ممکن است از بروز مشکلات جدی در بدن جلوگیری کند. در صورتی که این عفونت را به موقع درمان نکنید، ممکن است باعث ایجاد نوعی عفونت باکتریایی در جریان خون به نام سپسیس شود. سپس این عفونت ممکن است به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا کند و باعث ایجاد مشکلات جدی شود که نیاز به درمان اضطراری دارد. عفونت کلیه درمان نشده همچنین ممکن است منجر به یک نوع ناراحتی حاد تنفسی در افراد شود؛ چرا که باعث می‌شود مایع در ریه‌ها جمع شود.
پیلونفریت در دوران بارداری یکی از علل اصلی زایمان زودرس به شمار می‌رود که نوزاد را در معرض خطر عوارض جدی و حتی مرگ قرار می‌دهد.
پیلونفریت در بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آزمایش ادرار می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا علائم شما در نتیجه عفونت کلیه به وجود آمده است یا خیر. وجود گلبول‌های سفید و باکتری در ادرار که زیر میکروسکوپ قابل مشاهده می‌باشد، هر دو نشانه عفونت هستند. پزشک شما می‌تواند با کشت باکتریایی ادرار شما تشخیص قطعی را در مورد وجود پیلونفریت بدهد.
چگونه عفونت کلیه در بارداری را درمان کنیم؟
به عنوان یک قانون کلی در نظر داشته باشید که در صورتی که در دوران بارداری دچار پیلونفریت شوید، نیاز است که برای درمان در بیمارستان بستری شوید. در بیمارستان به شما آنتی بیوتیک‌های داخل وریدی، احتمالاً داروهای گروه سفالوسپورین مانند سفازولین (Ancef) یا سفتریاکسون (Rocephin) داده می‌شود. در صورتی که با وجود مراقبت‌های پزشکی ذکر شده علائم شما بهبود پیدا نکرد، ممکن است باکتری‌های عامل عفونت کلیه نسبت به آنتی بیوتیکی که مصرف می کنید مقاوم باشند. اگر پزشک شما مشکوک باشد که آنتی بیوتیک تجویز شده قادر به از بین بردن باکتری‌ها نیست، ممکن است یک آنتی بیوتیک بسیار قوی به نام جنتامایسین (گارامایسین) را به برنامه درمان شما اضافه کند.
وجود انسداد در داخل دستگاه ادراری علت اصلی شکست درمان عفونت کلیه در بارداری است. این وضعیت معمولاً به دلیل سنگ کلیه یا فشرده شدن فیزیکی حالب توسط رحم در حال رشد در دوران بارداری ایجاد می‌شود. انسداد مجاری ادراری بهتر است از طریق عکس برداری با اشعه ایکس یا سونوگرافی از کلیه‌ها تشخیص داده شود. هنگامی که وضعیت شما شروع به بهبود کرد، به شما اجازه داده می‌شود که بیمارستان را ترک کنید و به مدت ۷ تا ۱۰ روز به شما آنتی بیوتیک خوراکی داده می‌شود. پزشک داروی شما را بر اساس میزان اثر بخشی، ضرر آن در بارداری و هزینه آن انتخاب می‌کند. در این شرایط معمولاً داروهایی مانند تری متوپریم-سولفامتوکسازول (Septra، Bactrim) یا نیتروفورانتوئین (Macrobid) توسط پزشک تجویز می‌شوند.
عفونت های مکرر در اواخر بارداری غیر معمول نیستند. مقرون به صرفه ترین راه برای کاهش خطر عود آن، مصرف دوز روزانه آنتی بیوتیک، مانند سولفیسوکسازول (گانتریسین) یا نیتروفورانتوئین مونوهیدرات (ماکروبید) به عنوان یک اقدام پیشگیرانه است. به یاد داشته باشید که دوز تجویز شده دارو ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. پزشک شما آنچه را که برای شما مناسب است تجویز خواهد کرد. در صورتی که از داروهای پیشگیری کننده استفاده می‌کنید، لازم است هر بار که به پزشک مراجعه می‌کنید ادرار شما از نظر وجود باکتری غربالگری شود. همچنین در صورت بازگشت علائم، توصیه می‌کنیم که حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. اگر علائم عفونت برگشت یا اگر آزمایش ادرار شما وجود باکتری یا گلبول‌های سفید را نشان داد، پزشک ممکن است آزمایش کشت ادرار دیگری را برای تعیین این که آیا درمان ضروری است یا خیر را تجویز کند.
عوامل خطر عفونت کلیه در دوران بارداری
در صورتی که شرایط زیر را دارید، ممکن است در دوران بارداری در معرض خطر ابتلا به پیلونفریت باشید:
- سابقه عفونت ادراری دارید
- شما سابقه خانوادگی عفونت ادراری دارید
- دیابت بارداری دارید
- در کنترل ادرار خود مشکل داشته‌اید (مانند هنگام سرفه یا عطسه)
- شما اغلب رابطه جنسی دارید
- هنگام تمیز کردن خود پس از اجابت مزاج از روش‌های نادرست استفاده می‌کنید
آیا می‌توان از پیلونفریت در دوران بارداری پیشگیری کرد؟
تجربه عفونت ادراری یا UTI در طول بارداری غیر معمول نیست؛ اما عفونت کلیه در بارداری یا پیلونفریت کم‌تر در میان افراد شایع است، به خصوص اگر عفونت ادراری شما به موقع تشخیص داده و درمان شود.
در صورتی که عفونت ادراری شما پس از درمان با آنتی بیوتیک عود کند، پزشک ممکن است مصرف دوز کمی از آنتی بیوتیک‌ها را در طول دوران بارداری برای پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های مکرر توصیه کند. علاوه بر این، کارهایی وجود دارند که می‌توانید در خانه انجام دهید تا از عفونت ادراری یا عفونت کلیه در دوران بارداری پیشگیری کنید:
- مقدار زیادی آب بنوشید؛ بین ۱.۸ تا ۲.۷ کیلوگرم آب در روز را هدف خود قرار دهید.
- هنگامی که میل شدید به ادرار کردن دارید، این کار را انجام دهید و به تعویق نیندازید. زیرا نگه داشتن ادرار در مثانه ممکن است باکتری‌های بیش‌تری را به کلیه‌ها انتقال دهد.
- رعایت بهداشت جنسی؛ قبل از رابطه جنسی بدن خود را بشویید و بلافاصله بعد از آن ادرار کنید.
- پس از ادرار کردن، بدن خود را از جلو به عقب پاک کنید؛ زیرا این کار به جلوگیری از ورود باکتری‌های روده به دستگاه ادراری کمک می‌کند.
عوارض جانبی عفونت کلیه در دوران بارداری چیست؟
عوارض عفونت کلیه در دوران بارداری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- زایمان زودرس
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- سپسیس یا گَندخونی که نوعی التهاب است که به دلیل عفونت بدن را فرا می‌گیرد.
- آسیب به کلیه‌ها
- سندرم دیسترس حاد تنفسی در بزرگسالان
شروع درمان عفونت کلیه در بارداری، لازم است در اسرع وقت برای جلوگیری از ایجاد عوارض جانبی انجام شود و ضروری محسوب می‌گردد.
سخن آخر
عفونت کلیه در بارداری که با نام پیلونفریت نیز شناخته می‌شود، می‌تواند در دوران بارداری به دلیل تغییر سطوح هورمونی و تغییرات فیزیکی در بدن شیوع بیش‌تری داشته باشد. فشار اضافه به سیستم ادراری که در اثر بزرگ شدن رحم و کشیدگی کلیه‌ها و مثانه اتفاق می‌افتد، ممکن است باعث شود که ادرار از مثانه به کلیه‌ها بازگردد و نوعی باکتری را به کلیه‌ها منتقل کند که باعث عفونت کلیه در دوران بارداری می‌گردد.
علائم و نشانه‌های عفونت کلیه در بارداری ممکن است شامل تب، لرز، دل درد، ادرار دردناک و وجود خون در ادرار باشند. پزشک شما می‌تواند با انجام آزمایش ادرار وجود عفونت کلیه در بارداری را تشخیص دهد. این آزمایش شامل آزمایش نمونه ادرار نیز می‌شود که در آن وجود عفونت در ادرار آزمایش می‌شود.
شما می‌توانید با نوشیدن مایعات زیاد، ادرار کردن به محض این که احساس ادرار کردن دارید و رعایت بهداشت شخصی از ابتلا به عفونت کلیه پیشگیری کنید. در صورتی که علائم عفونت کلیه در بارداری را تجربه می‌کنید، توصیه می‌کنیم که بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.