بندناف یک رابط حیاتی بین مادر و جنین است که بعد از تولد هم همراه نوزاد خواهد بود. هرچند که دیگر عملکرد و کارایی خاصی ندارد و تنها یادگاری از دوران داخل رحم است. به همین خاطر بعد از تولد نوزاد آن را جدا میکنند. اما جدا کردن این عضو کار تقریبا ساده و در عین حال پیچیدهای است. دقت داشته باشید که خون داخل بندناف دارای سلولهای بنیادی پایداری و نامیرا میباشد که کاربردهای بسیار زیادی در علوم پزشکی دارد. برای همین میتوانید مقداری از آن را در آزمایشگاهها و بیمارستانهای مخصوصی نگهداری کنید تا در دوران بزرگسالی نوزاد در صورت نیاز به کار گرفته شود.
دقت کنید که برای این کار باید در اتاق زایمان و در همان لحظه اقدام شود. چرا که بعد از جدا شدن بندناف و بریدن آن دیگر هیچ کارایی نخواهد داشت و باید با بستن گیره به مرور آن را از نوزاد هم جدا کرده و دور بیندازید.
ساختار و عملکرد بندناف
این عضو که در هفته ششم به بعد در دوران بارداری تشکیل میشود، وظیفه انتقال مواد غذایی و اکسیژن را به جنین بر عهده دارد. وجود هرنوع اختلال در خونرسانی بند ناف باعث میشود تا رشد جنین به درستی انجام نشود.
زمانی که نوزاد شما پا در دنیای ما میگذارد این عضو کوچک بریده خواهد شد. به مرور رنگ آن هم از سبز به زرد تغییر پیدا کرده و در نهایت از کودک جدا خواهد شد. هرچند این عضو که حالا به درد نخور است رنگ و ظاهر ترسناکی دارد اما جای هیچ ترسی نیست. بندناف نوزاد تا ۳ فتگی او خشک شده و خواهد افتاد. چه بسا در برخی از نوزادان زودتر از ۳ هفته هم خشک شود.
چگونه از بندناف مراقبت کنیم؟
مراقبت از بند ناف کار سادهای است. شما باید تا حد امکان با استفاده از روشهای معمول آن را خشک نگه دارید. به همین اسانی میتوانید از شر آن خلاص شوید. به هیچ عنوان از کرم نرم کننده، عطر، محصولات بهداشتی و… نباید روی ان بزنید. عدهای از افراد تصور میکنند با زدن الکل بر روی بندناف میتوانند سریعتر آن را خشک کنند اما این تصور غلط است. چرا که الکل هم باعث مرطوب شدن این بند شده و خشک کردن ان را به تعویق میاندازد. از مهمترین نکات مراقبت بندناف که باید به آن توجه کنید، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ناحیه ناف را تمیز نگه دارید
در صورتی که بند ناف یا ناف و شکم نوزاد کثیف شد، می توانید با یک دستمال مرطوب یا یک پارچه خشک و نرم آن را تمیز کنید. به هیچ عنوان از شامپو بچه، صابون و… استفاده نکنید. چرا که ممکن است پوست نوزادتان را تحریک کند.
اجازه دهید بند ناف هوا بخورد
قراردادن شکم نوزاد در معرض هوا سبب زودتر خشک شدن بندناف خواهد شد. دقت کنید که منظور ما قرار دادن نوزاد در برابر باد خنک کولر و… نیست. این کار را در دمای اتاق انجام دهید. لباس نوزاد را تا بالای شکم او تا بزنید و اجازه دهید که ناف خشک شود.
حمام کردن ممنوع
توصیه میشود تا پیش از آنکه بندناف نوزاد نیفتاده است، او را حمام نبرید. چرا که احتمال خیس شدن این عضو وجود دارد. سعی کنید از اسفنج برای تمیز کردن کودک در ناحیه اطراف گردن، چینهای بدن، زیربغل و… استفاده کنید. زمانی که بندناف افتاد، میتوانید بدون هیچ دغدغهای دلبند خود را حمام کنید.
در زمان تعویض پوشک و لباس محتاط باشید
سعی کنید با نهایت ملایمت پوشک و لباس نوزاد را تعویض نمایید. در زمان پوشک کردن دقت کنید که پوشت روی بندناف نیفتد و زیر آن باشد. میتوانید کمی پوشک را تا بزنید. در صورت خیس شدن و کثیف شدن پوشک سریعا آن را تمیز کنید.
بهترین لباس برای نوزدان در این دوره لباسهایی با جنس نخ است. لباسهایی که در قسمت جلو آنها هم دکمه کار شده است، بهترین انتخاب هستند. چرا که میتوانید به راحتی قسمت شکم آن را باز کنید و اجازه دهید تا بندناف خشک شود.
به بند ناف نوزاد دست نزنید
از کشیدن، پیچیدن، لمس کردن و… بند ناف خودداری کنید. اجازه دهید روند طبیعی خشک شدن را طی کند و به صورت طبیعی بیفتد. اگر صبر کافی را نداشته باشید و بندناف را بکشید ممکن است نوزاد با خونریزی مواجه شود. در چنین شرایطی حتما به پزشک نوزاد مراجعه کنید.
به خرافات بی توجه باشید
اینکه شما به بند ناف روغن حیوانی یا روغن زرد بزنید، آن را با بتادین بشویید و تمیز کنید و… همگی خرافاتی بیش نیستند که نباید به آنها توجه کنید. در این خصوص میتوانید با پزشک نوزاد خود هم مشورت کنید. اما به هیچ عنوان سرخورد عمل نکنید. کوچکترین اشتباه میتواند باعث تجربه درد در سن کم نوزاد شود. اجازه دهید بدن فرزند شما سیر طبیعی خود را پیش بگیرد و دخالتی در آن نداشته باشید، جز برای تمیز کردن بندناف آن هم در شرایطی که کثیف شده است و لازم است که تمیز شود. در غیر این صورت احتیاجی به پاک کردن و تمیز کردن آن هم نیست.
زمان افتادن بندناف نوزاد کی هست؟
مراقبت اصولی و صحیح از بندناف اهمیت زیادی دارد و باعث تعیین زمان افتادن آن میشود. در حالت کلی از هفته دوم به دنیا آمدن الی هفته سوم، بندناف میافتد. بعد از خشک شدن و افتادن بندناف، جای آن باقی خواهد ماند که نباید شما را بترساند. این زخم ظرف چند روز خوب خواهد شد، اما همچنان نیاز به مراقبت و توجه شما دارد.
ممکن است بعد از افتادن این عضو، مقدار کمی خونریزی در نوزاد و جای زخم وجود داشته باشد. این خونریزی کاملا طبیعی است و تا سه روز از بین میرود. جای نگرانی نیست. اما اگر بعد از گذشت سه روز همچنان خونریزی داشت، در این صورت باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
مشکلات رایج بند نافهای نوزدان
بستن پوشک از روی بند ناف یک کار اشتباه است که برخی از مادران به آن بیتوجه هستند که ممکن است مشکلاتی برای آنها ایجاد کند. فند ناف کودک را نباید دست کاری کنید. آن را نکشید. در برخی مواقع دیده شده که والدین برای بریدن آن از تیزی همچون قیچی و… استفاده میکنند که این کار هم توصیه نمیشود. اگر بند ناف خیلی شل شده باشد و حتی با یک رشته نازک به نوزاد متصل باشد، باز هم برای جدا کردن و بریدن آن از چاقو یا قیچی و… استفاده نکنید. این کار باید با دست انجام شود.
اگر شما به خوبی از بند ناف نگهداری کنید با مشکلی مواجه نخواهید شد. اما اگر با یک نشانه غیر طبیعی یا خونریزی زیاد بعد از افتادن مواجه شدید و… حتما با پزشک نوزاد خود در میان بگذارید.
روش های مراقبت که بهتر است بدانید
یکی از مهمترین روشهای مراقبت از بند ناف تمیز کردن آن با آب جوش است. دقت کنید، منظور ما ریختن آب جوش روی نوزاد یا بند ناف نیست. بلکه باید پنبه را به آب جوش خنک شده آغشته کنید و روی بند ناف بزنید. مرطوب شدن این بند باعث میشود تا خشک شدن آن زمان بر باشد. این کار را زمانی انجام دهید که بند ناف کثیف شده باشد و نیاز به پاک کردن ادرار یا هر چیز آلوده دیگری روی آن دارد.
برای تمیز کردن بند ناف ها به هیچ عنوان از پنبه خشک استفاده کنید. الیاف پنبه بسیار سبک هستند و ممکن است روی بند ناف بماند. این الیاف باعث ایجاد حساسیت در برخی مواقع عفونت میشود.
بهتر است در این دوران نوزاد را در محیط گرم قرار ندهید. برای نوزادان پسر در زمان پوشک کردن الت آنها را زیر پوشک بگذارید تا ادرار آنها روی بندناف نریزد. به هیچ عنوان بند ناف را دستکاری نکنید و زمان دهید تا خود به خود بیفتد.
علت عفونت در بند نافهای نوزادان
مراقبت غیر اصولی از نوزاد و بیتوجه بودن به بند ناف او میتواند باعث ایجاد عفونت شود. شما باید تا حد امکان این رشته متصل به شکم نوزاد را تمیز نگه دارید. اما از پنبه الکل یا هر نوع محصول بهداشتی دیگری برای پاک کردن آن استفاده نکنید.
بند ناف بر اثر عوامل مختلفی همچون دستکاری کردن، استفاده از مواد بهداشتی و… دچار عفونت شود. وجود چرک و کثیف نگه داشتن بند ناف هم باعث عفونت میشود. باید حد نصاب را رعایت کنید وب ه شیوه درست آن را تمیز نمایید.
بعد از هر بار تمیز کردن، بند ناف را خشک کنید. نباید در محیط مرطوب قرار گیرد. رطوبت یکی از رکن های اصلی است که باعث ایجاد عفونت می شود. در محیط اتاق آن را نگه داری کنید تا مشکلی برایتان به وجود نیاید.
علایم این عفونت چیست؟
عجله والدین برای افتادن بندنافها کودکان گاهی اوقات به نفع آنها تمام نمیشود و ممکن است کار دستشان بدهد. یکی از رایجترین این مشکلات ایجاد عفونت است. این بند به صورت معمول بدون بو بوده و ظاهر تمیزی هم دارد. به مرور بر اثر خشک شدن تغییر رنگ میدهد. که کاملا طبیعی است. اما زمانی که کودک شما علائم زیر را داشته باشد، در این صورت میتوان گفت به عفونت بند ناف دچار شده است. علائم عفونت بندناف عبارتند از:
- بیحالی و تب نوزاد
- وجود چرک
- خونریزی در زخم بعد از افتادن بند ناف
- قرمزی یا ورم در اطراف ناف
- وجود بوی بد و نامناسب
عدهای برای ضد عفونی این عضو از پدهای الکلی استفاده میکنند. نیاز نیست همچین کاری را انجام دهید. پزشک در زمان زایمان و به دنیا آمدن نوزاد با مواد مخصوص نام و بندناف کودک را تمیز و ضدعفونی میکند. هرگونه اقدام سرخوری ممکن است باعث ایجاد عفونت در نوزاد تازه به دنیا آمده شما شود.
مراجعه به پزشک
تغییر رنگ بند ناف، زود افتادن آن و… امری طبیعی است و جای نگرانی نیست. اما در برخی مواقع ممکن است با موارد غیر طبیعی مواجه شوید که در این صورت نباید ریسک کنید و بهتر است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید و با او مشورت کنید. از مواردی که با مشاهده آنها مراجعه به پزشک الزامی است، عبارتند از:
- بوی بد
- تب نوزاد
- بی اشتهایی
- قرمزی در پوست شکم و تورم
- خونریزی زیاد
- ترشح چرک
- گریه نوزاد در زمان لمس کردن شکم
- تورم در اطراف ناف
لازم به ذکر است که در چنین شرایطی هم اتفاق بحرانی رخ نخواهد داد و همه چیز تحت نظر پزشک قابل کنترل است.
پیشگیری از عفونت
برای پیشگیری از عفونت کار سختی پیش رو ندارید. تنها باید به بندناف دست نزنید و آن را تمیز نگه دارید. عفونت یکی از اصلیترین و حتی میتوان گفت تنها مشکلی است که میتواند برای بند ناف نوزاد شما به‌وجود آید. برای پیشگیری از آن سعی کنید به بند ناف هوا دهید. آن را به هیچ عنوان داخل پوشک بچه نگذارید. نپیچانید و نکشید. در صورت کثیف شدن هم میتوانید به شیوههایی که در بالا توضیح دادیم، آن را تمیز کنید. فراموش نکنید که تا قبل از افتادن بندناف نوزاد نباید آن را استحمام کنید. با رعایت چنین شرایطی و ایجاد بستر مناسب بیشک فرزند شما دچار عفونت نخواهد شد و در سریعترین زمان هم‌بند ناف او خواهد افتاد. دیر افتادن بند ناف هم امر خطرناکی نخواهد بود. چنانچه بعد از هفته ۴ هنوز بندناف از نوزاد جدا نشده است، در چنین شرایطی هم باید با پزشک مشورت کنید.
اتفاقات طبیعی بعد از افتادن بند ناف
وجود خونریزی اندک بعد از افتادن بند ناف امری طبیعی است. بند ناف بعد از افتادن باید دور انداخته شود. نیاز به نگهداری از آن نیست. در برخی فرهنگها اعتقاد دارند که اگر بندناف را در هر محلی که بیندازند، نوزاد بعد از بزرگ شدن علاقهمند به آن فضا خواهد بود. محلهایی همچون مدرسه و… که البته خرافاتی بیش نیست و به آنها توجهی نکنید.
بند ناف را در یک کیسه قرار دهید و دور بیندازید. حال میتوانید کودک خود را استحمام نمایید و او را تمیز کنید. البته بهتر است تا خوب شدن جای زخم ناف صبر کنید. در زمان استحمام نوزاد هم به شکم او فشاری وارد نکنید.
جمع‌بندی
بندناف نوزادان تا ۴ هفته بعد از به دنیا آمدن آنها خشک میشود. هیچ ترفند و راهکاری وجود ندارد که بتوانید زودتر آن را از شکم نوزاد جدا کنید. تنها باید به نکات مراقبتی توجه کنید تا فرزندتان دچار عفونت نشود.