انواع برش سزارین؛ معایب و مزایای آن‌ها
وقتی زایمان طبیعی به هر دلیلی امکان‌پذیر نباشد، جنین با روش سزارین به دنیا خواهد آمد. در روش سزارین برخلاف روش طبیعی روی سطح شکم برش زده می‌شوند. پزشکان متخصص با توجه به نوع قرارگیری جنین و وضعیت جسمانی مادر از مدل‌های مختلف برش استفاده می‌کنند که به طور کلی به برش‌های عمودی و برش‌های افقی معروف هستند. هر کدام از این روش‌ها معایب و مزایای خود را دارند. در این مقاله به معرفی انواع برش‌های زایمان سزارین خواهیم پرداخت و معایب و مزایای آن‌ها را بررسی خواهیم کرد. پس اگر جزو بانوانی هستید که قرار است عمل سزارین انجام دهید با تیم پینو بیبی همراه باشید تا اطلاعات کافی در این زمینه را کسب نمایید.
انواع برش سزارین
سزارین نوعی از فرایند زایمان است که طی آن پزشک با ایجاد برش در ناحیه شکم به خروج جنین از رحم مادر کمک می‌کند. در روش سزارین مادرانی که نمی‌توانند یا به هر دلیل نمی‌خواهند که زایمان طبیعی داشته باشند با مشورت پزشک مورد عمل جراحی سزارین قرار می‌گیرند. پزشک با بررسی وضعیت مادر و نحوه قرارگیری جنین در رحم اقدام به برش ناحیه زیر شکم می‌کند اما این برش نیز خود انواع گوناگونی دارد که بسته به تشخیص پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید تقریباً یک سوم نوزادان با روش سزارین به دنیا می‌آیند. عمل سزارین گرچه به کاهش درد در زمان زایمان کمک می‌کند و مادر درد زایمان طبیعی را تجربه نمی‌کند اما این روش نیز معایبی دارد. همانطور که گفته شد در روش سزارین روی بدن مادر برشی ایجاد می‌شود که جای زخم آن ممکن است برای همیشه روی بدن مادر باقی بماند اینجاست که تبحر پزشک در ایجاد برش و انتخاب نوع برش سزارین حائز اهمیت خواهد بود. در این مقاله به بررسی انواع برش سزارین خواهیم پرداخت.
به طور کلی دو نوع برش سزارین وجود دارد:
- برش عمودی یا طولی (روش کلاسیک)
- برش عرضی یا افقی
نکته‌ایی که در مورد برش‌های سزارین باید در نظر داشته باشید این است که ممکن است حین عمل به دلیل بروز مشکلات پیش‌بینی نشده و غیرمنتظره، پزشک مجبور به گسترش دادن ناحیه برش خورده شود.
برش عمودی یا طولی در سزارین
از برش عمودی (طولی) به عنوان سزارین کلاسیک نیز نام برده می‌شود. در این عمل عموماً زیر شکم از ناحیه زیر ناف تا خط رویش موهای شرمگاهی را برش می‌دهند. این روش در گذشته بسیار رایج بود و تقریباً بیشتر عمل‌های جراحی سزارین با انجام برش عمودی انجام می‌شد اما بعد از مدتی با پیشرفت علم و ظهور روش‌های جدید این روش کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و امروزه پزشکان کمتر از آن استفاده می‌کنند و فقط در موارد اورژانسی و خاص از آن بهره می‌برند. مادران نیز به دلیل این که جای زخم و اسکار ناشی از برش، بزرگ و در معرض دید است کمتر به انجام آن رغبت دارند. اما این روش نیز مانند هر روش دیگری معایب و مزایای خود را دارد.
انواع برش عمودی در سزارین
برش سزارین به صورت عمودی به دو روش انجام می‌شود:
- برش میدلاین یا برش خط وسط
در این روش از ناف تا بالای استخوان شرمگاهی (پوبیس یا عانه) تمامی لایه‌های موجود بریده می‌شود تا پزشک به محوطه رحم دسترسی پیدا کند و جنین را خارج کند.
- برش پارامدین
در این نوع برش که به صورت عمودی است، برش در ناحیه قدامی – طرفی شکم مادر ایجاد می‌شود و تفاوت آن با برش میدلاین این است که برش در وسط شکم نیست و به طرفین شکم متمایل است.
مزایای سزارین برش عمودی
- انجام برش عمودی برای جراح و پزشک ساده‌تر است.
- برش عمودی سبب می‌شود تا فضای قابل دسترسی به درون حفره شکمی برای پزشک بیشتر باشد. همچنین پزشک دسترسی سریع‌تری به اندام‌های داخلی درون شکم و لگن دارد.
- در بین انواع مختلف برش‌های شکمی، برش ناحیه خط میانی شکم کمترین درصد احتمال خونریزی را دارد.
- در این نوع برش آسیب کمتری به اعصاب پوست وارد می‌شود و اعضای داخلی بدن کمتر بریده می‌شود.
معایب سزارین برش عمودی
- اولین نکته مسئله زیبایی است که معمولاً اسکار ناشی از آن بزرگ و در معرض دید است.
- با توجه به محل و نوع برش ممکن است بخیه‌ها جوش نخورند و زخم سریعاً بهبود نیابد.
- همچنین احتمال عفونت بخیه‌ها خصوصاً در افراد مبتلا به چاقی شکم زیاد است.
- احتمال ایجاد فتق‌های شکمی در این نوع سزارین زیادتر است.
- احتمال پارگی رحم در بارداری‌های بعدی وجود دارد.
- ریسک چسبندگی‌های داخلی صفاقی (جداری که احشای درون حفره شکمی را احاطه کرده است) و احتمال خونریزی وجود دارد.
- احتمال آسیب رسیدن به مثانه بالا است.
- ریسک گسترش برش به بالا و سمت رحم زیاد است.
چه افرادی کاندیدای انجام برش کلاسیک یا عمودی هستند
درست است که این روش امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در برخی شرایط پزشک ناگزیر است تا از این روش برای خارج کردن جنین استفاده کند. به طور کلی افراد زیر نیاز به انجام سزارین با روش برش عمودی دارند:
- در افرادی که سگمان تحتانی رحم قابل رویت نباشد.
- چسبندگی زیاد سگمان تحتانی رحم به مثانه که معمولاً در اثر جراحی‌های قبل ایجاد می‌شود.
- نتوان سگمان تحتانی را در معرض دید قرار داد.
- مادرانی که قبل از زایمان تحت عمل پیوند کلیه قرار گرفته‌اند و کلیه نزدیک به سگمان تحتانی باشد و یا آن را کاور کرده باشد.
- در شرایطی که امکان برش دادن سگمان تحتانی وجود نداشته باشد.
- سگمان تحتانی به طور کامل تشکیل نشده باشد.
- جنین با جثه بزرگ به صورت عرضی در رحم قرار گرفته باشد و کیسه آب مادر پاره شده باشد.
- جنین بسیار کوچک باشد.
- وجود جفت سرراهی با لانه‌گزینی قدامی.
برش عرضی یا افقی در سزارین
بدون اغراق می‌توان گفت که در حدود بیش از ۹۰ درصد عمل‌های سزارین با برش عرضی انجام می‌شود. به برش عرضی، برش افقی یا برش بیکینی هم گفته می‌شود چرا که این برش روی خط بیکینی انجام می‌شود و لباس زیر جای زخم را پوشش می‌دهد. این برش در پایین‌ترین قسمت رحم که بسیار نازک است و خونریزی کمتری دارد، ایجاد می‌شود. در این روش به اندازه ۱۰ سانتی‌متر روی استخوان شرمگاهی برشی ایجاد می‌شود و پزشک از این ناحیه جنین را خارج می‌کند. ممکن است این برش در نواحی زیر ناف حتی تا بالای استخوان شرمگاهی نیز ایجاد شود. معمولاً پزشکان به خاطر مسئله زیبایی و کمتر دیده شدن محل زخم ناشی از برش سزارین سعی می‌کنند تا جای ممکن این برش را به منطقه بیکینی نزدیک کنند. این روش نیز معایب و مزایای خود را دارد.
برخی از انواع پرکاربرد برش عرضی در سزارین
برش عرضی یا افقی نیز انواع مختلفی دارد که برخی از پرکاربردترین آن‌ها عبارتند از:
- برش فان اشتاین
در برش فان اشتاین بالای استخوان شرمگاهی را به عرض ۱۰ الی ۱۵ سانتی‌متر برش می‌زنند. در این برش پوست و فاشیا (نیام) زیر آن به صورت افقی بریده می‌شود. وقتی پزشک به جدار رحم برسد و جدار رحم قابل رویت شود، جداره رحم را به صورت طولی برش می‌دهد. برش فان اشتاین بیشتر برای افراد لاغر اندام مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش خونریزی مادر زیاد است اما از منظر زیبایی، جای زخم کوچک‌تر است و کمتر در معرض دید خواهد بود.
- برش مای لارد
در روش برش مای لارد تمامی لایه‌ها به صورت افقی بریده می‌شوند. طول این برش در حدود ۳ تا ۸ سانتی‌متر بالای استخوان شرمگاهی است. از آنجا که فاشیا از عضله مستقیم شکمی جدا نمی‌شود، خونریزی در طول جراحی کمتر است اما متأسفانه جای زخم و اسکار آن بسیار مشهود و قابل توجه است.
مزایای سزارین برش عرضی
- مهم‌ترین مزیت همان مسئله زیبایی است که جای زخم کمتر در معرض دید خواهد بود.
- در برش عرضی به هنگام بهبود جای بخیه‌ها، مادر درد کمتری احساس می‌کند.
- احتمال پارگی رحم در بارداری‌های بعدی کاهش می‌یابد.
- ریسک چسبندگی روده‌ها به محل برش در این روش پایین است.
معایب سزارین برش عرضی
- پزشک باید وقت بیشتری برای ایجاد برش صرف کند.
- زمان ترمیم و جوش خوردن بخیه‌ها طولانی‌تر است.
- خونریزی به هنگام جراحی بیشتر است
- دسترسی به مناطق بالایی حفره شکمی محدود است.
- لایه‌های زیادی از فاشیا (نیام)، عضلات و رگ‌های خونی و اعصاب برش داده می‌شوند.
- احتمال بروز انواع ادم و هماتوم (تجمع غیرطبیعی خون بین جفت و دیواره رحم) زیاد است.
- احتمال گسترش برش به طرفین و پارگی عروق رحمی زیاد است.
- احتمال گسترش برش به طرف پایین به سمت دهانه رحم (سرویکس) و واژن زیاد است.
برش‌های سزارین چگونه بسته می‌شوند
شاید مهم‌ترین سوالی که ذهن مادرانی که قصد انجام عمل سزارین را دارند به خود مشغول سازد، این باشد که پزشک برای بسته شدن ناحیه برش داده شده از چه روشی استفاده می‌کند. برش‌های ایجاد شده روی رحم با استفاده از بخیه‌های جذبی دوخته و بسته می‌شوند. اما پزشکان برای بستن برش ایجاد شده روی شکم از سه روش مختلف استفاده می‌کنند:
استفاده از استاپلر
استاپلر پوستی در واقع نوعی منگنه فلزی است که برای بستن برش از آن استفاده می‌شود. با توجه به آسان و سریع بودن این روش، معمولاً پزشکان برای بستن جای برش از آن استفاده می‌کنند و روش رایجی بین جراحان است.
استفاده از بخیه
بخیه روشی آشنا و متداول است. در این روش پزشک محل برش داده شده را با نخ و سوزن مخصوص می‌دوزد. بخیه زدن کاری زمان‌بر است و معمولاً در حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد اما جراحان معتقدند که این روش از روش استفاده از استاپلر بهتر و کم عوارض‌تر است. تحقیقات انجام شده روی بانوانی که عمل سزارین انجام داده‌اند نشان می‌دهد که عوارض ناشی از اسکار در برش‌های سزارینی که با استاپلر بسته شده‌اند بسیار بیشتر از عوارض برش‌هایی است که با بخیه دوخته شده‌اند.
استفاده از چسب
استفاده از چسب روش دیگری برای بستن ناحیه برش خورده در عمل سزارین است. در این روش پزشک چسب را در ناحیه برش خوردن قرار می‌دهد و روی آن را با یک پانسمان شفاف کاور می‌کند. برخی از جراحان معتقدند که استفاده از چسب روش مناسب‌تری نسبت به بخیه و استاپلر است. به عقیده آن‌ها بهبودی جای زخم در روش استفاده از چسب سریع‌تر است و جای زخم کمتر روی بدن فرد باقی خواهد ماند. در این روش پزشک با بررسی نوع برش، ضخامت و پایداری پوست و میزان و نوع چربی شکم از چسب استفاده می‌کند.
در انتخاب نوع روش بستن جای برش معمولاً پزشکان با بانوی باردار مشورت نمی‌کنند و بنا به صلاح دید خود بعد از انجام جراحی سزارین و با توجه به شرایط مادر یکی از سه روش بالا را انتخاب می‌کنند.
انواع زخم‌های ایجاد شده در اثر سزارین
شاید مهم‌ترین دغدغه مادران بعد از تولد نوزادشان، توجه به تناسب اندام و نگرانی از جای زخم برش روی بدن باشد. گرچه تولد نوزاد یک اتفاق خوشایند و مبارک است اما عوارض پس از زایمان ممکن است از حلاوت این اتفاق میمون بکاهد. معمولاً پزشکان در پاسخ به سوالات بانوان در مورد جای زخم در عمل سزارین به آن‌ها اطمینان می‌دهند که زخم خیلی زود بهبود پیدا می‌کند و معمولاً ردی از اثر برش روی پوست مادر قابل مشاهده است که با استفاده از پمادهای مخصوص و یا حتی لیزر می‌توان جای زخم را بهبود بخشید و اثر آن را بسیار کم کرد. اما در برخی موارد روند بهبودی به این سادگی طی نمی‌شود و التیام محل برش بیش از حد معمول طول می‌کشد و بعد از مدتی تبدیل به زخم و اسکار می‌شود. این مشکل بیشتر در بانوان جوانی که زیر ۳۰ سال سن دارند و یا افرادی که رنگ پوست آن‌ها تیره است بیشتر رخ می‌دهد. ۲ نوع زخم رایج در عمل سزارین وجود دارد که عبارتند از: اسکارهای کلوئید و اسکارهای هیپرتروفیک.
اسکارهای کلوئید
گاهی ممکن است زخم و اسکار از ناحیه برش خورده فراتر رود و بافت‌های اطراف را نیز درگیر کند و منجر به ایجاد توده‌های بافت زخم در اطراف ناحیه برش خورده شود؛ به چنین زخم‌هایی، اسکارهای کلوئیدی گفته می‌شود. اسکارهای کلوئیدی، زخم‌های بزرگ و برجسته هستند که می‌توانند صورتی کمرنگ، قرمز، هم‌رنگ پوست یا تیره‌تر از پوست اطراف باشند. اسکارهای کلوئیدی در اثر تماس با لباس فرد تحریک می‌شود و ممکن است باعث ایجاد خارش و یا حتی درد شوند. معمولاً پزشکان برای درمان زخم‌های کلوئید، از تزریق استروئید و یا پمادهای استروئیدی استفاده می‌کنند. از روش‌های معمول درمان اسکار کلوئید می‌توان به سرمادرمانی، رادیوتراپی، لیزرتراپی و فشرده‌سازی نام برد. در صورتی که زخم بسیار بزرگ باشد و اسکار نسبت به گزینه‌های مدیریت غیرجراحی پاسخگو نباشد، نیاز به جراحی است.
اسکارهای هیپرتروفیک
گاهی زخم در ناحیه برش خورده ضخیم‌تر، سفت‌تر و برجسته‌تر از یک زخم طبیعی و نرمال است به چنین زخم‌هایی اسکارهای هیپرتروفیک می‌گویند. یکی از علل بروز اسکار هیپرتروفیک کشش بافت اطراف ناحیه زخم است. در واقع اسکار هیپرتروفیک نتیجه عدم تعادل کلاژن در محل زخم می‌باشد. در اسکار هیپرتروفیک بر خلاف اسکار کلوئیدی محدوده زخم از ناحیه خط برش فراتر نمی‌رود و گسترش پیدا نمی‌کند و زخم در ناحیه خط برش باقی می‌ماند. در مراحل اولیه برای درمان اسکار هیپرتروفیک از ورقه ژل سیلیکون استفاده می‌کنند. استفاده از پانسمان‌های فشاری برای بهبود جای زخم و تزریق کورتیزون از روش‌های درمانی دیگر برای درمان این اسکار است. کاریو تراپی، استفاده از پمادها و روغن‌های گیاهی و لیزر درمانی از جمله روش‌های دیگر درمان اسکارهای هیپرتروفیک است. مانند هر اسکار دیگری اگر روش‌های فوق افاقه نکرد نیاز به جراحی زیبایی است.