تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی

باکتری‌ها و قارچ‌ها از نظر ویژگی‌های مختلف در دسته‌های متفاوتی قرار می‌گیرند. همچنین وجود تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی را می‌توان به روش‌های مختلف بررسی کرد. نوع انتشار، تکثیر و تغذیه این موجودات ریز بسیار متفاوت است و همچنین راه‌های پیشگیری، تشخیص و درمان متمایزی دارند. با توجه به اهمیت این موضوع که انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها در زندگی شما حضور دارند و هر لحظه ممکن است به یک دردسر و تهدید بزرگ برای سلامتی تبدیل شوند، در این مطلب به بررسی جنبه‌های مختلف عفونت‌های قارچی و باکتریایی از طریق مقایسه آنها با یکدیگر، می‌پردازیم.

باکتری چیست؟

باکتری‌ها در واقع میکروارگانیسم‌های پروکاریوتی هستند که تاریخ تکامل آنها به حدود ۳.۵ میلیارد سال پیش بازمی‌گردد. باکتری‌هایی که اتوتروف هستند از طریق فرآیند فتوسنتز غذای خود را آماده می‌کنند، درحالی که باکتری‌هایی که در دسته هتروتروف قرار می‌گیرند به میزبان خود برای تغذیه وابسته هستند. انواع باکتری‌ها شامل یکی از سه شکل کروی، میله‌ای و مارپیچی بوده که به راحتی تکثیر می‌شوند. روش تولید مثل آنها به صورت غیرجنسی و به روش شکافت دوتایی است.

عفونت‌های باکتریایی

 باکتری‌ها موجودات تک سلولی هستند که می‌توانند به تنهایی تولید مثل کنند. یکی از مهم‌ترین ویژگی باکتری‌ها این است که روزها یا هفته‌ها روی سطوح، زنده می‌مانند و زندگی می‌کنند. این موجودات ریز از هر روزنه‌ای از جمله دهان، بینی، بریدگی‌ها و خراش‌های پوستی و حتی زخم‌های ناشی از جراحی، وارد بدن شما می‌شوند. اکثر باکتری‌ها اگر در جا و مکان مناسب و همچنین به تعداد مشخص حضور داشته باشند، مفید یا بی‌ضرر هستند. به عنوان مثال، روده شما حاوی حدود ۱۰۰ تریلیون باکتری است که به تجزیه غذا و نوشیدنی‌ها کمک می‌کنند. همچنین یکی از مهم‌ترین وظایف باکتری‌های روده، مبارزه با باکتری‌های بد و مضر است. اما اگر یک زخم، سوراخ و یا عارضه در روده شما اتفاق بیفتد، باعث حرکت باکتری‌های روده به دیگر اندام‌ها می‌شود. در این شرایط باکتری‌ها دیگر سر جای خود نیستند و دردسرساز می‌شوند، به عنوان مثال، ممکن است باعث ایجاد و کسترش عفونت در شکم شما شوند.

قارچ چیست؟

برای بررسی تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی، باید ابتدا بدانید که قارچ چیست. قارچ‌ها در واقع موجودات یوکاریوتی هستند که می‌توانند مانند مخمرها تک سلولی یا مانند هیف‌ها چند سلولی باشند. تکامل این موجودات ریز به حدود ۹۰۰ میلیون سال پیش بازمی‌گردد و از پروتیست‌ها مشتق شده‌اند. به طور معمول، قارچ‌ها در ساختار نخ مانندی به نام هیفا وجود دارند که  پس از رشد، توده غلیظی به نام میسلیوم را تشکیل می‌دهند. قارچ‌ها از جمله موجودات هتروتروف محسوب می‌شوند که کربن آلی را برای مواد مغذی خود مصرف می‌کنند. یکی از بارزترین ویژگی انواع قارچ‌ها شامل ترشح آنزیم‌های هیدرولیتیک است. این موجودات مواد غذایی مورد نیاز خود را از مواد مرده و پوسیده دریافت می‌کنند. روش تکثیر و تولید مثل آنها نیز از طریق فرآیند غیرجنسی انجام می‌شود.

عفونت‌های قارچی

 عفونت‌های قارچی، مانند پای ورزشکاران، اغلب آزاردهنده و جدی است. همچنین برخی از عفونت‌های قارچی می‌توانند باعث بیماری‌های شدید مانند بلاستومایکوز قارچی یا هیستوپلاسموز شوند. استنشاق هاگ‌های قارچی یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای ایجاد عفونت قارچی داخلی است. هاگ‌های قارچ اغلب در پوشش گیاهی پوسیده یا در جاهایی که مدفوع حیوانات وجود دارد، مانند مرغداری‌ها یافت می‌شود.

تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی از نظر علائم

یکی از راه‌های تشخیص و بررسی عفونت‌های قارچی و باکتریایی، توجه به علائم هر کدام از آنهاست، زیرا نشانه‌های متفاوتی را از خود به جا می‌گذارند. عفونت‌های باکتریایی می‌توانند علائم عمومی ایجاد کنند که بر کل بدن تأثیر می‌گذارد، مانند:

• تب
• لرز
• خستگی یا فرسودگی

هر گروه سنی از کودکان گرفته تا بزرگسالان ممکن است دچار عفونت باکتریایی شوند. همچنین باکتری‌ها می‌توانند هر قسمت از بدن مانند مثانه، مغز، روده، ریه و پوست را آلوده کنند. یکی از عوامل نگران کننده در مورد عفونت‌های باکتریایی این است که این موجودات ریز به راحتی در سراسر خون پخش شده و ممکن است به یک عفونت خونی تهدید کننده(سپتی سمی) برای زندگی تبدیل شوند. همچنین ابتلا به این نوع عفونت خونی منجر به سپسیس(وضعیتی که در آن بدن شما به عفونت پاسخ شدیدی می‌دهد) خواهد شد.

علائم عفونت‌های قارچی تفاوت زیادی با علائم عفونت‌های باکتریایی دارد. تغییر در ظاهر پوست و ایجاد خارش از رایج‌ترین نشانه‌های وجود عفونت قارچی محسوب می‌شود. همچنین باید بدانید که علائم عفونت قارچی بستگی زیادی به نوع آن دارد.

علائم رایج عفونت قارچی

 بسته به نوع عفونت قارچی و اینکه کدام قسمت بدن درگیر آن شده است، علائم متفاوت می‌شود. تغییرات ناشی از عفونت‌های قارچی به طور معمول روی پوست، ناخن‌ها یا غشاهای مخاطی(مانند دهان، گلو یا واژن) ظاهر می‌شود. همچنین گاهی اوقات ممکن است علائم عفونت در اندام‌هایی مانند ریه‌ها، مغز، چشم، مجرای روده یا سینوس‌ها داشته باشید.

علائم عفونت‌های قارچی سطحی یا زیر جلدی

• خارش، درد، قرمزی یا بثورات در ناحیه آسیب دیده
• تغییر رنگ، ضخیم شدن یا ترک خوردگی ناخن‌ها
• احساس درد هنگام غذا خوردن
• از دست دادن چشایی
• وجود لکه‌های سفید در دهان یا گلو
• وجود یک توده بدون درد در زیر پوست

علائم عفونت قارچی در ریه

• سرفه، گاهی اوقات سرفه خونی
• خستگی
• تب
• تنگی نفس
• دردهای عضلانی
• درد مفاصل
• سردرد
• عرق شبانه

علائم عفونت قارچی در قسمت‌های مختلف بدن

• علائم عفونت قارچی در داخل یا اطراف مغز شامل سردرد، تب، گردن درد، تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و احساس گیجی است.
• علائم عفونت قارچی در ناحیه چشم شامل درد، قرمزی، ترشح، تاری دید، اشک و حساسیت به نور است.
• علائم عفونت قارچی در روده شامل درد شکم، تهوع و استفراغ است.
• علائم عفونت قارچی در قسمت سینوس‌ها شامل تب، احتقان بینی، سردرد، تورم یک طرفه صورت و درد صورت است.

تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی از نظر نحوه انتشار

نحوه انتشار و انتقال عفونت‌های باکتریایی و قارچی با یکدیگر متفاوت است. توجه به این موضوع می‌تواند به شما در جلوگیری از ابتلا به این عفونت‌ها کمک کند. بنابراین توصیه می‌شود برای حفظ سلامت خود، راه‌های انتقال آنها را به خاطر بسپارید.

نحوه انتشار عفونت‌های باکتریایی

عفونت‌های باکتریایی در اثر انتقال یا گسترش باکتری‌ها ایجاد می‌شوند. شما می‌توانید از طریق تماس با یک فرد آلوده، لمس سطوحی که باکتری روی آن وجود دارد، غذا یا آب آلوده و رابطه جنسی در معرض باکتری قرار بگیرید. رایج‌ترین و اصلی‌ترین راه‌های انتقال عفونت‌های باکتریایی عبارتند از:

• از طریق هوا: بیماری‌های باکتریایی مانند سل از طریق قطرات تنفسی میکروسکوپی در هوا پخش می‌شوند. این قطرات هنگام عطسه، سرفه، خندیدن یا بازدم فرد آلوده دفع می‌شوند. این در حالی است که باکتری‌ها می‌توانند در هوا باقی بمانند، در امتداد جریان هوا حرکت کنند یا روی سطوح فرود آیند. زمانی که باکتری از طریق استنشاق یا تماس با غشاهای مخاطی وارد بدن شود، در واقع فرد مورد نظر می‌تواند به این بیماری مبتلا شود.
• غذا یا آب آلوده: باکتری‌ها با خوردن غذای نپخته یا آب آلوده به راحتی منتقل می‌شوند. باکتری‌هایی که باعث بیماری‌های منتقله از طریق غذا می‌شوند شامل کلستریدیوم بوتولینوم، کمپیلوباکتر، سالمونلا و E. coli.3.  است.
• اشیاء آلوده: باکتری‌ها به سطوح می‌چسبند و از طریق تماس با اشیاء و سطوح آلوده منتقل می‌شود.
• نیش حشرات: عفونت‌های باکتریایی از طریق نیش حشرات سرایت می‌کنند. کنه‌ها از جمله حشراتی هستند که باکتری‌هایی از خانواده بورلیا که باعث بیماری لایم می‌شود یا باکتری ریکتزیا که باعث تیفوس و تب خالدار می‌شود را حمل کنند. شپش نیز باکتری‌های بارتونلوز(تب سنگر)، بورلیوز(تب عودکننده) و ریکتسیوز(تیفوس) را منتقل می‌کند.
• رابطه جنسی: عفونت‌های باکتریایی مقاربتی شامل کلامیدیا، سوزاک و سیفلیس است. هر کسی در صورت قرار گرفتن در معرض این باکتری‌ها، بیمار می‌شود.

داشتن یک سیستم ایمنی ضعیف، شما را در معرض خطر عفونت‌های شدید باکتریایی قرار می‌دهد. برخی شرایط و داروها وجود دارد که سیستم ایمنی بدن را سرکوب کرده و شما را در برابر عفونت‌های باکتریایی ضعیف‌تر می‌کنند. حتی باکتری‌هایی که به طور معمول در بدن شما وجود دارند نیز می‌توانند شما را در معرض خطر سلامتی قرار دهند.

نحوه انتشار عفونت‌های قارچی

در بررسی تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی باید گفت که مخمر، کپک‌ها و انواع دیگر قارچ‌ها باعث عفونت قارچی می‌شوند. جالب است بدانید که بیشتر قارچ‌ها در افراد، بیماری ایجاد نمی‌کنند، اما در عین حال تعداد کمی از آنها باعث ایجاد اختلال در سلامت انسان می‌شوند. برخی از عفونت‌ها فرصت‌طلب هستند، به این معنی که معمولا باعث عفونت نمی‌شوند، اما می‌توانند از موقعیت‌های خاصی مانند ضعف سیستم ایمنی بدن استفاده کنند. برخی از قارچ‌های رایج که از طریق آنها به عفونت مبتلا خواهید شد عبارتند از:

• درماتوفیت‌ها: درماتوفیت‌ها گروهی از قارچ‌ها هستند که از کراتین، ماده‌ای در مو، ناخن و لایه بیرونی پوست شما تغذیه می‌کنند. این قارچ‌ها بافت زنده را آلوده نمی‌کنند.
• کاندیدا: کاندیدا آلبیکنس مخمری است که به طور طبیعی روی بدن شما زندگی می‌کند. این نوع قارچ به طور معمول بدون ایجاد مشکلی برای سلامتی شما به زندگی خود ادامه می‌دهد. اما تحت شرایط خاص، می‌تواند بیش از حد رشد کرده و باعث ایجاد خارش و قرمزی در سطح پوست شود.
• قارچ‌های محیطی: این قارچ‌ها در خاک یا آب زندگی می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به هیستوپلاسما، کوکسیدیوئید، بلاستومایسس و آسپرژیلوس اشاره کرد.

تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی از نظر نحوه تشخیص

در صورتی که به ابتلا به یکی از انواع عفونت‌های قارچی و بارکتریایی مشکوک باشید، باید برای انجام اقدامات تشخیصی به پزشک مراجعه کنید. برای تشخیص عفونت باکتریایی، پزشک ممکن است:

• نمونه‌ای از مایعاتی مانند چرک یا مخاط که می‌تواند به شناسایی یک بیماری مقاربتی کمک کند، برداشته و آن را به آزمایشگاه ارسال کند.
• یک نمونه سواب از گلو، گوش یا ناحیه عفونی پوست برای بررسی و ارزیابی بیشتر بردارد.
• آزمایش ادرار که می‌تواند عفونت‌های باکتریایی مثانه و کلیه را شناسایی کند، تجویز کند.
• آزمایش مدفوع را برای کمک به تعیین علت مشکلات مربوط به دستگاه گوارش و احتمال وجود عفونت‌های باکتریایی توصیه کند.

نحوه تشخیص بیماری قارچی توسط پزشک به قسمتی از بدن که دچار مشکل شده است، بستگی زیادی دارد. در هر صورت پزشک به دنبال نشانه‌های قارچ در نمونه‌های شما خواهد بود، ازجمله:

• پوست یا سایر بافت‌های آسیب دیده
• ناخن
• خون
• بلغم (خلط)
• مایع اطراف مغز و نخاع
• ادرار
• مایعات خارج شده از چشم(ترشحات)
• ترشحات واژن

در صورتی که احتمال وجود عفونت‌های قارچی در ریه‌ها، مغز یا سایر اندام‌های داخلی شما وجود داشته باشد، ممکن است نیاز باشد که عکسبرداری با اشعه ایکس، ام آر آی یا سی تی انجام دهید تا علائم عفونت به خوبی بررسی شود.

تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی از نظر نحوه پیشگیری

یکی از رایج‌ترین سوالات درباره احتمال ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و قارچی این است که چگونه می‌توان از ایجاد یا گسترش این عفونت‌ها در بدن پیشگیری کرد. در پاسخ به این سوال باید گفت که یکی از اصلی‌ترین تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی در نحوه جلوگیری و پیشگیری از سرایت و رشد آنهاست. توصیه می‌شود برای جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی این نکات را رعایت کنید:

• با شستن مداوم دست‌ها و استفاده از دستمال هنگام سرفه، بهداشت عمومی را رعایت کنید.
• قوانین ایمنی مربوط به مصرف انواع مواد غذایی را در نظر بگیرید.
• رابطه جنسی خود را ایمن کنید.
• واکسن بزنید.

همان‌طور که پیش‌تر درباره عفونت‌های قارچی گفته شد، بروز عفونت‌های قارچی در انسان بسیار شایع است، اما اگر به سرعت و به درستی درمان شوند، معمولا خیلی جدی نیستند. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و همچنین افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می‎کنند، بیشتر به عفونت قارچی مبتلا می‌شوند. همچنین درمان‌های مربوط به سرطان و دیابت نیز ممکن است فرد را مستعد ابتلا به عفونت‌های قارچی کند. با تمیز و خشک نگه داشتن پوست و رعایت اصول بهداشتی می‌توانید از اکثر عفونت‌های قارچی پیشگیری کنید. توصیه می‌شود از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند حوله، تجهیزات ورزشی و لباس‌های شخصی خودداری کنید. همچنین پوشیدن لباس‌هایی با پارچه‌های طبیعی و مرغوب که پوست شما را خشک نگه می‌دارند نیز در جلوگیری از ابتلا به عفونت قارچی موثر است.

تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی از نظر بیماری

توجه به این موضوع که هر کدام از عفونت‌های باکتریایی و قارچی چه بیماری‌هایی ایجاد می‌کنند و چگونه سلامت انسان را به خطر می‌اندازند، بسیارمهم است.

باکتری‌ها چگونه انسان را بیمار می‌کنند؟

 باکتری‌ها بزرگ‌تر و پیچیده‌تر از ویروس‌ها هستند، اگرچه می‌توانند از طریق هوا نیز پخش شوند. باکتری‌ها موجودات تک سلولی هستند و تقریبا در هر جایی مانند خاک، آب و بدن انسان زندگی کنند و به تنهایی تکثیر می‌شوند. در بیشتر موارد، انسان‌ها در صلح و آرامش با باکتری‌ها زندگی می‌کنند، به عنوان مثال، کلنی‌های روده برای سلامت شما مفید هستند و سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند. اما مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها نیز می‌توانند با تکثیر سریع در بدن به سلامت شما آسیب برسانند و سلول‌ها را از بین ببرند. همچنین برخی از باکتری‌ها نیز سمومی تولید می‌کنند که  سلول‌ها را از بین برده و باعث یک واکنش ایمنی بزرگ و مضر در بدن می‌شوند.

قارچ‌ها چگونه انسان را بیمار می‌کنند؟

 قارچ‌ها ارگانیسم‌های پیچیده‌تری نسبت به ویروس‌ها و باکتری‌ها هستند. این موجودات ریز در واقع یوکاریوت هستند، به این معنی که سلول دارند. از نظر تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی و از بین سه عامل بیماری‌زا، قارچ‌ها از نظر ساختار بیشتر شبیه به حیوانات هستند. دو نوع قارچ اصلی وجود دارد:

• قارچ محیطی که شامل مخمر و کپک است و اغلب در خاک زندگی می‌کنند و به طور کلی در اکثر افراد سالم باعث عفونت نمی‌شوند.
• کامنزال‌ها، که همیشه در بدن انسان زندگی می‌کنند و به طور کلی به شما آسیب نمی‌رسانند. این قارچ ممکن است نقش مفیدی در سلامت کلی ما داشته باشد.

 برخی از قارچ‌های محیطی، اسپور تولید می‌کنند. اسپوز شامل ذراتی است که  از طریق ریه‌ها یا سطح پوست وارد بدن می‌شوند. این قارچ‌ها به ویژه برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مضر است، زیرا به سرعت پخش می‌شوند و به بسیاری از اندام‌ها آسیب می‌رسانند. سایر بیماری‌های مربوط به عفونت‌های قارچی ناشی از رشد بیش از حد قارچ‌های معمولی است.

تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی از نظر روش های درمانی

روش درمان عفونت‌های باکتریایی و قارچی نیز تفاوت‌های زیادی دارد. آنتی بیوتیک‌ها بهترین راه برای درمان عفونت‌های باکتریایی محسوب می‌شوند. این دسته از داروها یا باکتری‌ها را از بین می‌برند و یا از تکثیر و انتشار آنها جلوگیری می‌کنند. درمان همه عفونت‌های باکتریایی به آنتی بیوتیک نیاز ندارد و گاهی اوقات بدن شما به طور طبیعی با آنها مبارزه می‌کند. در این شرایط عفونت به تدریج و به تنهایی خاموش می‌شود، به همین دلیل است که در برخی موارد، پزشکان یک زمان انتظار را برای درمان طبیعی عفونت‌های باکتریای در نظر می‌گیرند.

 مصرف نادرست آنتی بیوتیک‌ها اثر خود را در برابر برخی از باکتری‌ها از دست می‌دهند. در طول سال‌ها و از آنجایی که آنتی‌بیوتیک‌ها بیش از حد و یا به صورت نادرست مورد استفاده قرار گرفته‌اند، برخی از انواع باکتری‌ها با یک جهش هوشمندانه با این داروها سازگار شده‌اند و همین امر باعث می‌شود که آنتی‌بیوتیک‌ها نتوانند روی آن‌ها تأثیر بگذارند. نتیجه این اتفاق در واقع مقاومت ضد میکروبی یا مقاومت آنتی بیوتیکی نامیده می‌شود. مقاومت ضد میکروبی (AMR) یک تهدید واقعی برای انسان است، زیرا باکتری‌هایی که به درمان مقاوم هستند، به رشد و گسترش خود ادامه می‌دهند و بیماری‌های جزئی را به مشکلات جدی برای سلامتی تبدیل می‌کنند.

یکی از مزیت‌های درمان عفونت‌های قارچی این است که قارچ‌ها کندتر جهش می‌یابند، بنابراین با داروهای ضد قارچ به راحتی می‌توان اهداف درمانی را دنبال کرد. برای درمان یک بیماری قارچی، پزشک ممکن است درمان ضد قارچی را به شکل زیر تجویز کند:

• داروهای خوراکی (قرص)
• داروی IV (تزریق در رگ)
• لوسیون، کرم یا پودر
• دهانشویه
• قطره چشم
• شامپو

سخن پایانی

وجود انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها در اطراف شما، احتمال ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و قارچی را افزایش می‌دهد. تفاوت عفونت های قارچی و باکتریایی را می‌توان به شکل‌های مختلف بررسی کرد. زیرا هر کدام از آنها علائم و عوارض خاصی دارند و نحوه شناسایی، پیشگیری و درمان آنها نیز متفاوت است. از آنجایی که ممکن است عفونت‌های باکتریایی و قارچی به اشتباه در نظر گرفته شوند، در این مطلب به بررسی کامل تفاوت‌ها و وجوه تمایز آنها پرداختیم.

منابع

1. https://www.toppr.com/guides/biology/difference-between/bacteria-and-fungi/
2. https://www.sepsis.org/news/viral-bacterial-fungal-what-are-the-different-types-of-infections/
3. https://www.cedars-sinai.org/blog/germs-viruses-bacteria-fungi.html
4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24401-fungal-infections-mycosis
5. https://www.verywellhealth.com/what-is-a-bacterial-infection-770565#:~:text=Blood%20tests%20can%20help%20identify,CBC)%20can%20detect%20elevated%20WBCs.