چگونگی حفظ سلامت دستگاه تناسلی بانوان
دستگاه تناسلی بانوان شامل بخش‌های متعددی است که هر کدام وظایف مختلفی را بر عهده دارند. این دستگاه نسبت به ابتلا به انواع عفونت‌ها و عوامل بیماری‌زا مستعد است و لازم است تا بانوان با رعایت نکات بهداشتی در حفظ سلامت این ناحیه حساس بدن خود کوشا باشند. در این مقاله روش‌های مفید برای حفظ سلامت دستگاه تناسلی بانوان ارائه می‌شود. با رعایت این نکات بانوان محترم می‌توانند سلامت دستگاه تولید مثلی خود را تضمین نمایند و از ابتلا به انواع بیماری‌های مربوط به ناحیه تناسلی برحذر باشند.
بهداشت دستگاه تناسلی بانوان
پیش از ورود به بحث اصلی یعنی بهداشت دستگاه تناسلی بانوان، لازم است تا ابتدا با این دستگاه بیشتر آشنا شوید. در ادامه ضمن معرفی بخش‌های مختلف دستگاه تناسلی بانوان روش‌های مراقبت و حفظ سلامتی این دستگاه بیشتر توضیح داده خواهد شد.
بخش‌های مختلف دستگاه تناسلی و تولید مثلی بانوان
دستگاه تناسلی بانوان به دو بخش خارجی و داخلی تقسیم می‌شود.
آناتومی بخش خارجی دستگاه تناسلی بانوان شامل دو قسمت مونس پابلیس و فرج است.
- مونس پابلیس
برجستگی تناسلی است که بالای فرج و در جلوی استخوان شرمگاهی قرار دارد. جنس این بافت از نوع چربی است. معمولاً در دوران بلوغ این ناحیه توسط موهای ناحیه شرمگاهی پوشیده می‌شود. این بخش وظیفه حفاظت از استخوان عانه یا پوبیس را در طی برقراری رابطه جنسی بر عهده دارد. این بخش همچنین برای القای جاذبه جنسی، فرمون‌هایی از خود ترشح می‌کند.
- فرج یا وولوا
معمولاً عامه مردم برای توصیف ناحیه تناسلی بانوان به این قسمت اشاره می‌کنند تا جایی که به اشتباه از این ناحیه به عنوان واژن نیز نام برده می‌شود در حالی که واژن تنها بخشی از این قسمت است. فرج خود شامل بخش‌های زیر است:
لب‌های داخلی و خارجی، کلیتوریس، مدخل واژن و میزراه یا همان مجرای دفع ادرار
راه‌های حفظ سلامت و بهداشت ناحیه تناسلی بانوان
همانطور که گفته شد در بیشتر مواقع بین عامه مردم واژن معرف کل ناحیه تناسلی بانوان است و بیشتر توجه‌ها مربوط به بهداشت ناحیه تناسلی هم مربوط به این قسمت می‌شود. البته به نوعی می‌توان اظهار داشت واژن مهمترین قسمت دستگاه تناسلی بانوان است اما دستگاه تولید مثلی بانوان بخش‌های دیگری نیز دارد. آنچه به طور کلی در رعایت بهداشت دستگاه تناسلی بانوان باید خاطر نشان کرد، تمیز و خشک نگهداشتن همین واژن است. لازم است تا با رعایت نکات بهداشتی تعادل PH واژن بر هم نخورد و واژن همیشه حالت اسیدی خود را داشته باشد. حفظ تعادل واژن منجر به جلوگیری از بروز عفونت و حفظ باکتری‌های مفید ساکن در این منطقه از بدن خواهد شد. توجه به ترشحات واژن و بررسی تغییرات آن نیز بسیار مهم است چرا که تغییرات بو، رنگ و مقدار این ترشحات می‌تواند نشانه بروز بیماری در فرد باشد.
به طور کلی برای رعایت حفظ سلامت و رعایت بهداشت دستگاه تناسلی لازم است موارد زیر مد نظر بانوان محترم قرار بگیرد:
لباس زیر با الیاف طبیعی بپوشید
سعی کنید از پوشیدن لباس‌های زیر با الیاف پلاستیکی و مصنوعی خودداری کنید. به جای آن‌ها از لباس‌های زیر با الیاف طبیعی مانند لباس‌های زیر نخی از جنس پنبه یا کتان استفاده کنید. الیاف طبیعی سریع‌تر خشک می‌شوند و از همین رو مانع از رشد قارچ‌ها و عوامل بیماری‌زا خواهند شد. الیاف مصنوعی علاوه بر نگهداشت رطوبت ممکن است باعث ایجاد حساسیت پوستی و تحریک ناحیه تناسلی شوند.
پوشیدن لباس‌های تنگ ممنوع
از پوشیدن لباس‌های زیر بسیار تنگ و یا شلوارهای بسیار تنگ اجتناب کنید. متاسفانه امروزه استفاده از این البسه بسیار مد شده است. لباس‌های تنگ باعث اختلال در گردش خون در ناحیه مورد نظر می‌شوند همچنین پوشیدن لباس‌های تنگ باعث می‌شود گرمای بیشتری در ناحیه تناسلی ایجاد شود و رطوبت ناحیه تناسلی دیرتر تبخیر شود. در نتیجه گرما و رطوبت رشد باکتری‌ها بیماری‌زا و انواع قارچ‌ها نیز بیشتر خواهد شد.
خشک نگهداشتن ناحیه واژن
ناحیه ژنیتال مستعد رشد باکتری‌های بیماری‌زا می‌باشد و رطوبت راه نفوذ و گسترش این باکتری‌ها را بیشتر می‌کند. بنابراین لازم است تا بعد از هر بار شست‌و شوی ناحیه تناسلی محدوده خارجی دستگاه تولید مثلی به خوبی خشک شود. بهتر است برای این کار از دستمال کاغذی استفاده نشود. در مقاله مربوط به «استفاده از دستمال کاغذی در ناحیه تناسلی» علل مضر بودن این کار تشریح شد. ذرات ریز دستمال کاغذی ممکن است به داخل واژن نفوذ کنند و موجب ایجاد حساسیت یا عفونت در فرد شوند. بهتر است برای خشک کردن ناحیه تناسلی از یک پارچه نخی یا حوله تمیز استفاده کنید. اگر حوله یا دستمال نخی در دسترس شما نبود و مجبور به استفاده از دستمال کاغذی شدید، هرگز از دستمال‌های کاغذی رنگی و معطر استفاده نکنید این دستمال‌ها ممکن است حاوی مواد آلرژن باشند و احتمال ایجاد عفونت و یا حساسیت را بالاتر می‌برند. همچنین توجه داشته باشید که بعد از اجابت مزاج و شست‌وشو با آب برای خشک کردن ناحیه معقد از دستمال جدا استفاده کنید و یا موقع خشک کردن ابتدا ناحیه جلو را خشک کنید و بعد ناحیه معقد را خشک نمایید چرا که ممکن است ذرات مدفوع از ناحیه معقد به ناحیه واژن منتقل شوند و موجب بیماری و عفونت گردند. علاوه بر این اگر لباس زیر شما خیس شد در اولین فرصت لباس زیر خود را تعویض کنید.
از دوش واژینال استفاده نکنید
برخی بانوان به دلیل کم کردن بوی ترشحات واژن و یا از روی وسواس زیاد از دوش‌های واژینال استفاده می‌کنند. استفاده از دوش‌های واژینال را هیچ پزشک متخصصی توصیه نمی‌کند. متاسفانه برخی افراد سودجو در داروخانه‌ها و مراکز بهداشتی با تبلیغات فریبنده افراد را به استفاده از این نوع محصولات ترغیب می‌کنند اما این محصولات حاوی مواد شیمیایی هستند که می‌توانند تعادل PH واژن را بر هم بزنند و باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید داخل واژن شوند. این باکتری‌های مفید مانند یک سد دفاعی عمل می‌کنند و مانع رشد و گسترش قارچ‌ها و عوامل بیماری‌زا در واژن هستند. بنابراین شست‌وشوی قسمت خارجی مانعی ندارد اما لزومی ندارد قسمت داخلی واژن شسته شود.
موهای زائد ناحیه تناسلی را اصلاح کنید
به طور طبیعی بیشتر بانوان در ناحیه شرمگاهی خود موهایی دارند که این موها می‌تواند محلی برای رشد قارچ‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا باشد. برای رعایت بهداشت و جلوگیری از بروز عفونت توصیه می‌شود موهای این ناحیه را به طور منظم کوتاه و اصلاح کنید.
بعد از برقراری رابطه استحمام کنید
بسیاری از بانوان قبل از برقراری رابطه جنسی بسیاری از نکات را رعایت می‌کنند و گاهی برای رضایت شریک جنسی خود ممکن است مدت زمان زیادی را صرف تمیز کردن ناحیه تناسلی خود کنند اما از تمیز کردن ناحیه تناسلی بعد از مقاربت آگاهی ندارند. لازم است تا بعد از برقراری رابطه جنسی ناحیه واژن شسته شود. این عمل احتمال برزو عفونت را کاهش می‌دهد. همچنین شست‌وشوی ناحیه تناسلی بعد از رابطه جنسی شانس ابتلا به عفونت‌های ادراری در بانوان را نیز به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. شستن واژن بعد از برقراری رابطه جنسی به خصوص برای بانوانی که شریک جنسی متعدد دارند بسیار مهم و ضروری است.
قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار کنید
قبل از رابطه جنسی حتماً ادرار کنید، ادرار کردن باعث جلوگیری از ابتلا به عفونت ادراری می‌شود. به طور معمول بانوان در اثر فشاری که طی برقراری رابطه جنسی به شکم و مثانه آن‌ها وارد می‌شود، بعد از اتمام رابطه نیاز به تخلیه مثانه دارند. این کار یک فعالیت بسیار مفید است چرا که سبب می‌شود باکتری‌های ناسالم و بیماری‌زا وارد مجرای ادرار نشوند. در نتیجه احتمال ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را کاهش می‌دهد. تحقیقات نشان داده است بانوانی که قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار می‌کنند کمتر از سایر بانوان به عفونت‌های دستگاه تناسلی مبتلا می‌شوند.
از روان‌کننده‌ها استفاده کنید
به هنگام برقراری رابطه جنسی از روان‌کننده‌ها استفاده کنید. خصوصاً اگر خشکی واژن رنج می‌برید استفاده از روان‌کننده‌ها می‌تواند از سایش و حتی پارگی پوست واژن جلوگیری کنند. یکی از علل ایجاد عفونت در بانوان همین پارگی و سایش دیواره واژن در هنگام برقراری رابطه جنسی است.
از رابطه جنسی معقدی پرهیز کنید
رابطه جنسی معقدی باعث می‌شود بانوان دچار بی‌اختیار مدفوع شوند و در دراز مدت عواقب وخیمی برای بانوان به همراه خواهد داشت. اگر به هر دلیلی رابطه معقدی داشتید از ادامه رابطه و ورود آلت تناسلی مرد به ناحیه واژینال خودداری کنید در چنین شرایطی آلت تناسلی مرد با ترشحات روده و مدفوع شما آغشته می‌شود و ممکن است این ترشحات ناحیه واژینال را آلوده کند و منجر به بروز عفونت شود.
رابطه جنسی خود را ایمن کنید
همواره در برقراری رابطه جنسی سلامت بدن خود را در اولویت قرار دهید. اگر نسبت به سلامت شریک جنسی خود تردید دارید حتماً از او درخواست کنید تا از کاندوم استفاده کند. اگر قصد پیشگیری از بارداری را دارید استفاده از کاندوم روش مطمئن و کم خطری برای شما خواهد بود. استفاده از کاندوم شما از ابتلا به انواع بیماری‌های مقاربتی در امان نگاه می‌دارد. ایذر، سوزاک، سفلیس، کلامیدیا و هرپس تناسلی بیماری‌هایی هستند که با استفاده از کاندوم می‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری کرد. اگر در طول رابطه قصد انجام رابطه معقدی، دهانی و واژینال را دارید در هر مرحله لازم است تا کاندوم تعویض شود تا عفونت از نقاط مختلف بدن به سایر نقاط منتقل نشود و ابتلای به عفونت و بیماری کاهش یابد. برای جلوگیری از آسیب به پوست اطراف ناحیه تناسلی بهتر است ناحیه تناسلی را با استفاده از روغن‌های طبیعی کمی چرب کنید. در انجام این کار افراط نکنید. از روغن‌های شیمیایی و معطر موجود در بازار استفاده نکنید. توجه داشته باشید استفاده از روغن احتمال پاره شدن کاندوم را افزایش می‌دهد.
استفاده از مواد آرایشی و بهداشتی را به حداقل برسانید
برخی بانوان برای خوشبو کردن ناحیه تناسلی خود ممکن است از صابون‌ها و شوینده‌های معطر و بسیار قوی استفاده کنند این شوینده‌ها ممکن است باعث ایجاد حساسیت، سوزش و خارش ناحیه تناسلی شوند. در موارد شدید آلرژی به برخی از این مواد شیمیایی ممکن است منجر به ایجاد تورم و حتی زخم در ناحیه تناسلی شود. ضمناً پیشتر هم اشاره شد استفاده از شوینده‌های بسیار قوی و یا معطر ممکن است باعث عدم تعادل در PH دستگاه تناسلی شوند که خود منجر به بروز عفونت در شخص خواهد شد. برخی ژل‌های شست‌وشوی بسیار ملایم در بازار موجود است اگر حساسیت زیادی برای شست‌وشوی این ناحیه دارید از این ژل‌ها هفته‌ای یک الی ۲ بار استفاده کنید. هر چند که بهترین روش شست‌وشوی ناحیه تناسلی استفاده از آب ولرم است. علاوه بر مواد شوینده برخی بانوان از مواد آرایشی در ناحیه تناسلی خود استفاده می‌کنند که ممکن است باعث بروز حساسیت پوستی شود. این مواد آرایشی عموماً حاوی سرب و مواد شیمیایی مضر هستند و به راحتی از طریق واژن جذب بدن خواهند شد.
ناحیه تناسلی خود را تتو نکنید
برخی بانوان ناحیه تناسلی خود را خالکوبی می‌کنند. در مقاله مربوط به تتو در دوران بارداری گفته شد که برخی از مراکز انجام تتو ممکن است موارد بهداشتی را رعایت نکنند و همین امر موجب ایجاد عفونت و حتی ابتلا به انواع بیماری‌های مقاربتی شود. ناحیه تناسلی ناحیه حساسی است و بیش از هر نقطه دیگر از بدن مستعد ابتلا به عفونت است.
بهداشت ناحیه تناسلی در دوران قاعدگی
یکی از دوره‌های حساسی که بدن بانوان مستعد ابتلا به عفونت و عوامل بیماری‌زا است، دوره قاعدگی است. لازم است تا در این دوره با رعایت نکات بهداشتی مراقب سلامت ناحیه تناسلی بود.
برای جلوگیری از عفونت باید از مرطوب ماندن ناحیه تناسلی جلوگیری کرد، از این‌رو استفاده از پدهای بهداشتی باکیفیت در این دوره ضروری است. لازم است تا هر ۴ الی ۵ ساعت پد بهداشتی تعویض شود. اگر خونریزی زیاد است و پد بهداشتی در فواصل کوتاهی آغشته به خون می‌شود لازم است تا تعویض پد در اسرع وقت انجام شود. اگر در دوران قاعدگی به جای پد از کاپ یا فنجان قاعدگی استفاده می‌کنید تعویض به موقع کاپ و شست‌وشوی مرتب آن را فراموش نکنید. استفاده از کاپ نسبت به تامپون‌ها ارجحیت دارد. تامپون‌ها دارای مواد شیمیایی هستند و ممکن است باعث تحریک پوست و یا اختلال در PH ناحیه تناسلی شوند.
در ضمن اگر در دوران قاعدگی دچار دردهای شدید می‌شوید و از سندروم قاعدگی رنج می‌برید سعی کنید تا به جای استفاده از مسکن‌ها و داروهای شیمیایی از روش‌های خانگی برای کاهش درد قاعدگی استفاده کنید که کم عوارض‌تر هستند.
سیکل قاعدگی خود را در تقویم و یا در دفتری یادداشت کنید و اگر نظم دوره پریود شما مختل شد برای کشف علت بی‌نظمی پریود حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. گاهی این بی‌نظمی‌ها نشانه بروز یک بیماری جدی خواهد بود و تشخیص به موقع بیماری می‌تواند مسیر معالجه را کوتاه نماید.
ورزش کردن را فراموش نکنید
ورزش برای حفظ سلامت تمامی اعضای بدن مفید است حتی دستگاه تناسلی. شنا، پیاده‌روی و ورزش‌های هوازی می‌تواند سلامت بدن شما تضمین کند. برخی از ورزش‌ها مانند ورزش تقویت عضلات لگن (کگل) از شل شدن عضلات لگن و گشادی واژن جلوگیری می‌کند. ورزش‌های کگل می‌تواند زایمان را تسریع کند و عوارض دوران یائسگی را به تعویق بیاندازد و کاهش دهد. ورزش کردن باعث افزایش متابولیسم و خون‌رسانی موثر به همه اندام‌ها من جمله ماهیچه‌های ناحیه تناسلی خواهد شد. اگر به شنا علاقه‌مند هستید به مجموعه ورزشی و استخری مراجعه کنید که از سلامت و بهداشت محیط آنجا اطمینان داشته باشید. بعد از شنا مایو خود را سریعاً درآورید و بعد از استحمام بدن خود را کاملاً خشک کنید.
برنامه غذایی خود را اصلاح کنید
دست از خوردن مواد غذایی بی‌ارزش و مضر بردارید به جای استفاده از فست‌فود و تنقلات مضر از سبزیجات و میوه‌جات تازه استفاده کنید. رژیم غذایی سالم و متنوع سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می‌کند و شانس ابتلا به میکروارگانیزم‌های بیماری‌زا را کاهش می‌دهد. اصلاح رژیم غذایی باعث می‌شود بوی بد واژن از بین برود و همه اعضای بدن کارآیی بیشتری داشته باشند. مواد خوراکی حاوی ویتامین سی مانند پرتقال و انبه و همچنین مصرف لبنیات بر تنظیم ترشحات واژن نقش موثری دارند. در مقاله مربوط به بوی بد واژن گفتیم که مصرف مواد غذایی پرادویه و غذاهای حاوی مواد نگهدارنده می‌تواند باعث ایجاد بوی نامطلوب واژن شوند و همچنین خطر ابتلا به عفونت واژن را افزایش می‌دهند. نوشیدن ۸ لیوان آب در روز می‌تواند سموم بدن را دفع کند و در تنظیم تعادل PH دستگاه تناسلی موثر است.
چک‌آپ‌های دوره‌ای را فراموش نکنید
به طور منظم به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید و چک‌آپ‌های دوره‌ای مخصوص بانوان را در زمان مقرر انجام دهید. اگر نسبت به انجام این چک‌آپ‌ها سوالاتی دارید می‌توانید مقاله مربوط به «چک‌آپ سالیانه بانوان در دوره‌های مختلف» را مطالعه فرمایید. مراجعه منظم به پزشک از ابتلا به بیماری پیشگیری می‌کند و اگر خدای ناکرده به بیماری مبتلا شدید، تشخیص به موقع می‌تواند به درمان سریع و کاهش عوارض بیماری کمک کند. اگر دچار بیماری شدید در مراجعه به پزشک و درمان بیماری تعلل نکنید. در برخی موارد افراد از مراجعه به پزشک و بیان مشکل خود شرم دارند، اما باید در نظر داشت هر چه پروسه درمان بیماری به تعویق بیفتد، درمان سخت‌تر و دیرتر انجام می‌شود و ممکن است عوارض بیماری هر لحظه وخیم‌تر شود تا جایی که ممکن است علاج بیماری غیرممکن شود.
مصرف دخانیات را ترک کنید
مصرف دخانیات می‌تواند تنظیم ترشح هورمون‌ها و تعادل آن‌ها را دچار اختلال کند. اختلال در ترشح هورمون‌ها به ویژه هورمون‌های جنسی می‌تواند منجر به ایجاد بوی بد واژن و خشکی واژن شود.