علائم هشدار دهنده زایمان زودرس و پیشگیری از زایمان زود هنگام
به محض این که بانوی باردار از مسئله حاملگی خود مطلع شود طی مراجعه به پزشک، متخصص مربوطه یک تقویم بارداری را تنظیم می‌نماید که وقایع مهم دوران بارداری در آن تعیین می‌شوند. برخی از تاریخ‌های تعیین شده تقریبی هستند اما بهر تقدیر با تقریبی چند روزه قابل استناد می‌باشند. یکی از تاریخ‌های مهم تقویم بارداری، تعیین موعد زایمان است. این تاریخ تقریبی است اما یک بازه زمانی را برای وقوع زایمان طبیعی و سالم مشخص می‌کند. به طور معمول اگر بارداری را چهل هفته در نظر بگیریم زایمانی که زودتر از هفته سی و هفتم بارداری رخ دهد را زایمان زودرس می‌گویند که منجر به تولد نوزاد نارس می‌شود. از آنجا که شناخت علائم زایمان زودرس می‌تواند تا حدود زیادی از بروز خطرات احتمالی برای مادر و جنین جلوگیری کند تیم پینو بیبی در این مقاله به سراغ این موضوع مهم رفته است لذا در این مقاله علاوه بر نشانه‌های زایمان زودرس شما خواننده محترم را با روش‌های پیشگیری از زایمان زود هنگام نیز آشنا خواهیم کرد.
علائم و عوامل خطرزای زایمان زودرس و نحوه جلوگیری از آن؟
زایمان زودرس به شرایطی گفته می‌شود که بدن مادر در اوایل بارداری برای زایمان آماده شده و یا سه هفته قبل از پایان یافتن زمان بارداری، زایمان شروع شود. آگاهی از نشانه‌های زایمان زودرس به مادران برای جلوگیری از این اتفاق کمک فراوانی می‌کند. پس با مشاهده هر یک از عواملی که در ادامه به آن اشاره می‌شود به سرعت با پزشک متخصص خود تماس گرفته و موارد را گزارش دهید تا هرچه سریع‌تر اقدامات لازم صورت بگیرد.
زایمان زودرس چیست؟
معمولاً مدت زمان دوران بارداری چهل هفته است. اما گاهی اوقات به دلایل مختلف ممکن است نوزاد زودتر از زمان موعد زایمان متولد شود. اگر زایمان پیش از هفته سی و هفتم بارداری رخ دهد به آن زایمان پره ترم یا زایمان زودرس(Preterm Labor)گفته می‌شود. توجه داشته باشید که هر زایمانی که زودتر از هیته چهلم رخ دهد را زایمان زودهنگام یا زودرس نمی‌گویند. زایمان زودرس منجر به تولد نوزاد نارس خواهد شد، علاوه بر آن زایمان زودرس ممکن است خطرات زیادی را برای مادر و نوزاد به همراه داشته باشد.
به طور کلی آمار نشان می‌دهد که اغلب نوزادانی که قبل از هفته بیست و چهارم حاملگی متولد می‌شوند، زنده نمی‌مانند اما نوزادانی که بعد از هفته بیست چهارم تا هفته سی و هفتم بارداری متولد می‌شوند، تحت مراقبت‌های ویژه نوزادان نارس شانس زنده ماندن دارند. هر چه نوزاد بیشتر در رحم مادر بماند رشد مطلوب‌تر و سلامت بیشتری خواهد داشت. خوشبختانه با پیشرفت‌های پزشکی از هر ۱۰ نوزاد نارس، ۹ نوزاد زنده می‌مانند اما متاسفانه این نوزادان هرگز همانند نوزادی که در زمان مناسب و طبیعی به دنیا آمده باشد، سالم نیستند. این نوزادان اغلب وزن کمی دارند و با مشکلات متعدد نظیر مشکلات تنفسی و ناهنجاری‌های جسمی متولد می‌شوند چرا که بدن جنین برای خروج از بدن مادر رشد کافی نداشته و ممکن است برخی ارگان‌های بدنش به طور کارآمدی فعالیت نکنند.
علامت‌های زایمان زودرس در مادران
توجه داشته باشید که بروز این علائم الزاماً به معنای زایمان زودرس نیست و تقریباً ۸۰ درصد بانوانی که علائم زایمان زودرس دارند، زایمان زودرس را تجربه نمی‌کنند اما به دلیل اهمیت موضوع لازم است تا با مشاهده علائم به پزشک مراجعه شود.
- کمر‌درهایی که در ناحیه پایین کمر اتفاق می‌افتد. کمردرد شما ممکن است ثابت باشد و یا قطع و وصل شود. با تغییر وضعیت و شرایط شما تغییری در میزان درد صورت نمی‌گیرد و درد همچنان ادامه خواهد داشت.
- احساس فشار در ناحیه لگن یا واژن
- گرفتگی‌هایی عضلانی نظیر گرفتگی‌های دوران قاعدگی
- انقباضاتی که هر لحظه بیشتر، سریع‌تر و شدیدتر می‌شوند. بررسی انقباضات کمک شایانی در تشخیص زایمان زودرس خواهد داشت. نوک انگشت خود را روی شکم خود قرار دهید در صورتی که شکم شما سفت و نرم می‌شود این یک انقباض است. زمان شروع انقباض و پایان آن را یادداشت کنید. خونسردی خود را حفظ کنید و سعی کنید موقعیت خود را تغییر دهید. از جای خود بلند شده چند قدمی حرکت کنید، مقداری آب بنوشید. آیا انقباضات شما بیشتر از ده دقیقه طول کشیده و شدیدتر و سریع‌تر می‌شود؟ پس سریع‌تر با پزشک متخصص خود و یا یک ماما تماس بگیرید. معمولاً انقباضات عادی (انقباضات براکستون هیکس) مادران با حرکت و تغییر موقعیت متوقف می‌شوند.
- خروج و ترشح مایعات از واژن
- داشتن علائمی نظیرآنفولانزا، داشتن تهوع و استفراغ و اسهال
- داشتن خونریزی هر چند خفیف
- اگر بیشتر از ۸ ساعت نمی‌توانید نوشیدن مایعات را تحمل کنید پس به سرعت با پزشک متخصص خود تماس گرفته و این مسئله را با او مطرح کنید.
توجه داشته باشید که در موارد ذکر شده هر چقدر سریع‌تر اقدام کنید، پزشکان کمک بیشتری به شما خواهند کرد. خوشبختانه روش‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند زایمان زودرس شما را به تاخیر بیاندازد پس ریسک نکنید و با مشاهده هر یک از عوامل هشدار دهنده بالا به سرعت اقدام کنید. احتمال دارد که برخی از مادران جوان این موضوع را مطرح کنند که تشخیص کمردرد‌های عادی دوران بارداری با این نوع کمردرد کار سختی است اما به هر حال نمی‌توان به سادگی از کنار این موضوع رد شد، بهتر است سختگیرانه با این موضوع برخورد کرد و دردهای مشکوک را با پزشک متخصص در میان گذاشت.
عوامل موثر و خطرآفرین برای زایمان زودرس
- سابقه خانوادگی؛ وجود سابقه خانوادگی یکی از عوامل موثر و هشدار دهنده است. پس به این مسئله توجه کرده و موضوع را با پزشک متخصص خود در میان بگذارید.
- مادران سیگاری نسبت به سایر مادران در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بهتر است مادران عزیز با در نظر گرفتن این مسئله هر چه زودتر اقدام به ترک سیگار نموده تا از خطرات احتمالی که در این رابطه وجود دارد در امان بمانند.
- مصرف مواد مخدر در زمان بارداری
- باردار شدن حاصل از لقاح آزمایشگاهی
- داشتن اضافه وزن و یا کمبود وزن مادر قبل از زمان بارداری یکی دیگر از عوامل خطرزا محسوب می‌شود.
- وقوع رویدادهای استرس‌زا و پرتنش در زندگی مادر مانند مرگ عزیزان یا رخدادهای طبیعی مانند سیل و زلزله
- نارسایی دهانه رحم
- کوتاه بودن دهانه رحم
- یکی دیگر از عواملی که در بارداری زودرس نقش مهمی ایفا می‌کند بارداری زودرس بعد از زایمان مادر است.
- باداری در سن نامناسب؛ زایمان در سنین پایین‌تر از بیست سال و یا بالای چهل سال هم احتمال زایمان زودرس را بالا می‌برد.
- مصرف مشروبات الکلی در زمان بارداری
- تجمع بیش از حد مایع آمنیوتیک
- خونریزی واژینال
- عوامل نژادی و وراثتی و ژنتیکی
- باید توجه داشت که برخی از بیماری‌ها مانند داشتن عفونت، بیماری دیابت، بیماری‌های خودایمنی، فشار خون بالا، اختلال لخته شدن خون و … احتمال بروز زایمان زودرس را در مادران افزایش می‌دهد.
- اختلالات رحمی یا مشکلات جفت
- دو قلو یا چند قلو باردار بودن
- فاصله کمتر از یک سال بین زایمان قبلی تا بارداری مجدد
- احتمال زایمان زودرس در نوزادانی که دارای نقص مادرزادی خاصی هستند نسبت به سایر نوزادان بیشتر خواهد بود.
خطر زایمان زودرس برای نوزادان
اکثر نوزادان زودرس با بزرگ‌تر شدن بهبود پیدا کرده و مانند سایر کودکان رشد خواهند کرد و جای نگرانی وجود ندارد اما همواره مواردی هم وجود دارد که زایمان زودهنگام تاثیر بر نوزادان گذاشته و باعث بروز اختلالاتی در آنان می‌شود.
رشد نوزادان نارس معمولاً کندتر از سایر نوزادان است. ممکن است دیرتر از سایر کودکان صحبت کنند، اشیاء را در دستان خود بگیرند و به طور کلی دیرتر به نقاط عطف رشد سن خود دست یابند. گاهی این تاثیرات با شدت بیشتری رخ می‌دهد به این معنا که احتمال مشکلاتی نظیر اوتیسم و مشکلات ذهنی و فلج مغزی در این کودکان بیشتر است. زایمان زودرس حتی ممکن است باعث ایجاد مشکلات بینایی و شنوایی و حتی تنفسی شود.
از نظر رفتاری هم ممکن است این کودکان در بزرگسالی با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم کنند. برخی دچار بیماری عاطفی یا بیش‌فعالی می‌شوند. ممکن است در مدرسه دچار مشکلات خواندن و نوشتن شوند.
هر چقدر که نوزاد دلبند شما زودتر به دنیا بیاید احتمال بروز مشکلات بیشتر می‌شود. کودکانی که زودتر از ۷ ماه متولد می‌شوند معمولاً مجبور به حضور در بخش مرقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) می‌شوند. نوزادانی که زودتر از آن به دنیا می‌آیند با دردسرها و مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم می‌کنند. آن‌ها به مراقبت‌های تخصصی‌تری در NICU نیاز دارند.
چگونه می‌توان از زایمان زودرس جلوگیری کرد؟
شاید تا الان متوجه شده باشید که برای داشتن یک زایمان به موقع و یک کودک سالم قبل از بارداری باید مادران عزیز به سلامت جسمی خود توجه کرده و سعی کنند تا قبل از بارداری در شرایط سلامت جسمی قرار داشته باشند.
علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد مانند اضافه و یا کمبود وزن، داشتن دیابت و مواردی از این قبیل یکی از موضوعات بسیار مهم داشتن بهداشت دهان و دندان است. بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده اند که وجود بیماری‌های لثه ارتباط مستقیمی با زایمان زودرس دارند پس حتماً این مسئله را در نظر گرفته و روزانه دندان‌های خود را مسواک زده و از نخ دندان استفاده کنید. سعی کنید قبل از اقدام به بارداری با مراجعه به دندان پزشک مشکلات دهان و دندان خود را برطرف کنید.
مصرف روزانه انواع ویتامین‌ها و داشتن یک رژیم غذایی سالم سلامت عمومی شما را افزایش می‌دهد شانس زایمان زودرس را پایین می‌آورد. یافته‌های پژوهش‌های علمی حاکی از آن است که مصرف قرص اسید فولیک، نقش مهمی در جلوگیری از زایمان زودرس دارد.
بانوان باردار نباید ادرار خود را نگه دارند و به محض این که احساس کردند نیاز به تخلیه مثانه دارند، اقدام کنند. نگه داشتن ادرار موجب بروز عفونت ادراری و عفونت در ناحیه واژن، مثانه و کلیه می‌شود. تحقیقات نشان داده است که ابتلا به عفونت‌های دستگاه تناسلی در دوران بارداری خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
ترک سیگار موضوع مهم دیگری است که مجدداً به دلیل اهمیت فوق‌العاده آن به بیان آن می‌پردازیم. شاید ترک سیگار در شرایط عادی نیز کار دشواری به نظر برسد ولی شما مادر عزیز باید توجه داشته باشید که برای داشتن یک کودک سالم و یک زایمان به موقع باید رنج ترک سیگار را متقبل شوید. همانطور که می‌دانید سیگار کشیدن مادران ممکن است اثرات ناخوشایند زیادی روی نوزادان داشته باشد که زایمان زود هنگام تنها یکی از اثرات این عادت ناپسند است، پس هر چه سریع‌تر برای ترک این عادت بد اقدام کنید.
مادران عزیز سعی کنید که قبل از بارداری آموزش‌ها و مراقبت‌های دوران بارداری را به خوبی دریافت کنند. معمولاً در کلاس‌های آمادگی زایمان در خصوص نشانه‌های زایمان و شرایط زایمان زودرس آموزش‌هایی به شرکت کنندگان داده می‌شود. شاید شما مجبور به زایمان زودرس شوید و این یک امر اجتناب ناپذیر باشد ولی باید به خودتان مسلط باشید و هرگونه استرس و اضطراب را از خود دور کنید. باید این مسئله را در نظر بگیرید که داشتن اضطراب نه تنها به شما کمکی نخواهد کرد بلکه امکان این مسئله وجود دارد که شرایط را برای شما سخت‌تر نماید پس آرامش خود را حفظ کنید و به پزشک متخصص خود اعتماد کنید.
کودکان نارس به چه مراقبت‌های نیاز دارند؟
کودکانی که زودتر از موعد مقرر به دنیا می‌آیند به مراقبت‌های بیشتری نیاز دارند. این کودکان هر سه یا چهار ساعت باید شیر بخورند. ممکن است خیلی آهسته شیر بخورند و یا به اندازه سایر نوزادان غذا نخورند پس مادران عزیز باید بسیار صبور بوده و با حوصله زیاد این مرحله را پشت سر بگذارند. در صورتی که کودک شما از خوردن غذا امتناع می‌کند با پزشک متخصص خود این مسئله را در میان گذاشته و راهکارهای لازم را از او دریافت کنید.
کودک شما ممکن است نسبت به سایر نوزادان خواب‌آلوده‌تر بوده و به خواب بیشتری احتیاج داشته باشد.
تنفس کودک خود را چک کنید و در صورتی که احساس کردید به سختی تنفس می‌کند این مسئله را به سرعت با پزشک متخصص در میان بگذارید.
اتاق کودک شما باید به اندازه کافی گرم باشد. کودکان نارس نسبت به سایر کودکان چربی بدن کم‌تری دارند و باید بدن آن‌ها گرم نگه داشته شود و در معرض بادهای سرد قرار نگیرند.
مسئله داشتن زردی چالش دیگری است که باید به آن توجه داشت. اگر پوست بدن و یا چشم نوزاد شما زرد است و به درستی غذا نمی‌خورد باید به داشتن زردی در نوزاد خود مشکوک شوید. این بدین معنی است که کبد کودک شما با مشکل روبه‌رو شده است البته این مشکل با مراجعه به پزشک متخصص به راحتی قابل درمان است پس نگران نباشید و هر چه سریع‌تر به بیمارستان و پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید.
باید توجه داشته باشید که سیستم ایمنی کودک دلبند شما نسبت به سایر کودکان ضعیف‌تر است و احتمال بروز عفونت در این کودکان بیشتر می‌باشد پس مراقب مسائلی چون تب بالا و مشکلات تنفسی در کودکان خود باشید.
خیلی خوب بود مرسی❤️