صبحانه مهمترین و اصلی‌ترین وعده غذایی هر انسانی است. اهمیت این وعده غذایی و کامل بودن جیره غذایی صبحانه برای کودکان از اهمیت بیشتری نسبت به سایر گروه‌های سنی برخوردار است. تناول کردن صبحانه باعث می‌شود سوخت و ساز بدن کودک در طول روز تنظیم شود و کودک انرژی لازم برای یک روز شاد و مفرح را داشته باشد. خوردن صبحانه در روند یادگیری کودک و حتی خلق‌وخوی او تاثیر زیادی دارد. در این مقاله قصد داریم تا شما را با معایب نخوردن صبحانه در کودکان آشنا کنیم و راهکارهایی را در جهت تشویق و ترغیب کودکان به تناول کردن صبحانه به شما والدین و مربیان عزیز ارائه کنیم. با تیم پینو بیبی همراه باشید تا ضمن آشنایی با علل امتناع کودک از خوردن صبحانه، با روش‌های تشویق کودک به خوردن صبحانه را نیز آشنا شوید.
اهمیت وعده غذایی صبحانه در رشد کودک
صبحانه مهمترین وعده غذایی در طول شبانه روز است. این وعده برای تمام سنین وعده غذایی بسیار مفید و ضروری است. بدن انسان از طریق تجزیه کربوهیدرات و تبدیل آن به قندی به نام «گلوکز»، انرژی تولید می‌کند. این انرژی خرج رشد و بازسازی بدن شما می‌شود. در طول شب که غذایی خورده نمی‌شود، بدن شما بخش عمده‌ای از سوخت گلوکزی خود را به انتها رسانده و پس از آن به سراغ سایر ذخایر انرژی موجود در عضلات مانند «گلیکوژن» (شکلی است که گلوکز به هنگام ذخیره شدن در عضلات و کبد به خود می‌گیرد. گلیکوژن وقتی بدن نیاز به سوخت دارد، سریع به انرژی بدل می‌شود) و «اسیدهای چرب» می‌رود. به همین علت است که ما پیش از آن که بتوانیم روز جدید خود را آغاز کنیم، احتیاج به پر کردن ذخایر انرژی‌مان داریم.
خوردن صبحانه انرژی لازم برای فرزند شما را فراهم کرده و موجب فعال شدن سیستم متابولیسم او می‌شود. صبحانه همچنین به بدن فرزند شما کمک می‌کند تا در طول روز از غذاهایی که می‌خورد به صورت موثرتری بهره‌مند شود. به یاد داشته باشید کودکانی که صبحانه نمی‌خورند، در ادامه روز، نمی‌توانند آن مواد مغذی از دست رفته را جبران کنند.
خوردن صبحانه ارتباط مستقیمی با وضعیت روحی و جسمی کودک شما دارد. نخوردن صبحانه کودک شما را از نظر جسمی ضعیف خواهد، اما این که چه طور یک صبحانه مغذی عامل بهتر شدن روحیه کودک شما خواهد شد را در ادامه مقاله توضیح خواهیم داد. شواهد علمی زیادی وجود دارد که نشان از اهمیت ویژه این وعده غذایی برای کودکان دارد. خوردن صبحانه باعث بهبود رفتار کودک در مدرسه می‌شود. تغذیه نامناسب در کودکان و نوجوانان رشد و پیشرفت آنان را مختل می‌کند. یک صبحانه با کیفیت خوب، به تامین انرژی کودک شما کمک می‌کند، احساس هوشیاری و انگیزه برای یادگیری را افزایش می‌دهد و به دلیل افزایش سوخت و ساز بدن در هنگام صبح، برای کودکان اهمیت فراوان دارد. عادات غذایی که در کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرند تا بزرگسالی هم ادامه می‌یابند بنابراین الگوهای غذایی ضعیف در بین جوانان پیامدهای مهمی برای سلامت و رفاه زندگی آن‌ها دارند. نکته‌ای که خوب است به آن اشاره کنیم سیگار کشیدن، مصرف الکل و کافئین زیاد در بین افرادی وجود دارد که به ندرت صبحانه می‌خورند. پس خوب است که کودکان را به مصرف یک صبحانه مغذی در ابتدای روز عادت دهیم.
بسیاری معتقدند که نخوردن صبحانه عامل اصلی چاقی در کودکان است. به نظر بسیاری از کارشناسان تغذیه نخوردن صبحانه باعث می‌شود که کودک شما در تمام طول روز پرخوری کند. صبحانه مهمترین وعده غذایی است و نخوردن آن مسلماً عوارض بدی برای کودک شما به همراه خواهد داشت. نخوردن صبحانه تاثیرات منفی بر روی وزن، سلامت هورمونی، حافظه و خلق و خو می‌گذارد. اما مهمترین عوارض نخوردن صبحانه عبارت هستند از:
- چاقی و اضافه وزن
- کاهش سطح حافظه و تمرکز
- افزایش بدخلقی در کودکان
- عوارض نامطلوب جسمانی
- احساس گرسنگی دائمی
چاقی و اضافه وزن
همانطور که گفته شد نخوردن صبحانه یکی از عوامل مهم بروز چاقی در کودکان است اما کار به اینجا ختم نمی‌شود ممکن است فرزند شما با عوارض این عادت بد مانند دیابت، ناباروری، بیماری‌های قلبی و … در آینده روبرو شود. گردش خون بالای کودکان و رشد سریع آن‌ها به این معنی است که آن‌ها به تغذیه خوب نیاز فراوانی دارند. آن‌ها تقاضاهای برداشت بالاتری در ذخایر گلیکوژن (یا انرژی) خود در طول شب دارند، چون عموماً بیشتر از بزرگسالان می‌خوابند، کودکان زمان «روزه» (زمان طولانی‌تر بدون غذا) دارند. بنابراین خوردن یک صبحانه مغذی به خصوص برای به دست آوردن سوخت برای اکسیداسیون گلوکز، مهم است.
یکی از نگرانی‌های قرن، بیماری دیابت است. نخوردن صبحانه مانع از تجمع انسولین می‌شود. این هورمون باعث می‌شود که سلول‌های چربی، اسیدهای چرب بیشتری ذخیره کند. کودکانی که صبحانه مغذی دریافت می‌کنند کمتر در معرض نوسانات وزنی قرار می‌گیرند. وقتی کودک شما برای مدت زمان زیادی گرسنه باشد، زمانی که غذا دریافت می‌کند این مواد غذایی به صورت چربی ذخیره می‌شود چون بدن هوشمند کودک شما گمان می‌کند که با یه قحطی مواجه شده است و سعی می‌کند مواد غذایی دریافتی را ذخیره کند پس اگر دوست دارید بچه‌هایی سالم و خوش‌اندام داشته باشید آن‌ها را به خوردن صبحانه تشویق کنید.
کاهش سطح حافظه و تمرکز
تغذیه نامناسب تاثیر منفی بر روی رشد ذهنی کودک شما خواهد گذاشت. محققان دریافتند که کودکانی که صبحانه نمی‌خورند در مدرسه احساس خستگی بیشتری می‌کنند و تمرکز کمتری نسبت به سایر کودکان دارند. کودکانی که آهن، ید و پروتئین دریافت نمی‌کنند بهره هوشی پایین‌تری دارند. محققان دریافتند که کودکانی که برای صبحانه بلغور جو دوسر مصرف می‌کنند حافظه کوتاه مدت قوی‌تری دارند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف منظم صبحانه باعث افزایش توانایی حل مسئله، افزایش خلاقیت و قدرت بخاطرسپاری می‌شود.
افزایش بدخلقی در کودکان
وقتی میزان گلوکز خون پایین بیاید، هورمون‌هایی از قبیل آدرنالین و کلسترول آزاد می‌شوند که می‌تواند باعث ایجاد عصبانیت شوند. این عامل بر تحریک‌پذیری یک کودک تاثیر زیادی می‌گذارد. کودکانی که صبحانه نمی‌خورند، برای نرفتن به مدرسه بیشتر بهانه‌تراشی و تلاش می‌کنند و اغلب میلی به حضور سر کلاس درس ندارند.
خوردن یک صبحانه مغذی و کامل باعث تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن کودک می‌شود این مسئله باعث می‌شود که فرزند شما با انرژی بیشتری روز را سپری کنید. نخوردن صبحانه باعث می‌شود که کودک شما زودتر احساس خستگی کنند و شروع به کج‌خلقی کنند.
عوارض جانبی نامطلوب جسمانی
نخوردن صبحانه می‌توان بر کارکرد اندام‌ها و ارگان‌های مختلف بدن تاثیر نامطلوبی داشته باشد. نخوردن صبحانه در کودکان عوارضی نظیر کاهش قند خون، لرزش، ضعف، سرگیجه، سردرد، احساس سوزن سوزن شدن و سریع شدن ضربان قلب را به همراه دارد.
احساس گرسنگی دائمی
کودکانی که روز خود را با مصرف صبحانه شروع می‌کنند کمتر گرسنه می‌شوند. عدم مصرف وعده صبحانه سبب می‌شود که معده سیگنال‌های حاکی از خالی بودن معده به مغز ارسال کند. در نتیجه از همان ابتدای روز حس گرسنگی در بدن کودک ایجاد شده و این حس باقی می‌ماند و هر چقدر که کودک دیرتر مواد غذایی را دریافت کند این حس گرسنگی بیشتر می‌شود. محققان معتقدند که این مسئله عاملی اصلی افتادن کودکان در دام تغذیه نامناسب و دریافت مواد غیر مغذی است. چنین کودکانی معمولاً به میان وعده‌های ناسالم گرایش دارند. با توجه به نیاز طبیعی بدن کودک در چنین شرایطی معمولاً کودکان به سراغ مصرف انواع قندهای ساده و شیرینی‌جات میروند که منجر به اضافه وزن و بروز بیماری‌های مانند دیابت در کودکان خواهد شد.
علت نخوردن صبحانه در کودکان و نوجوانان
مطالعه‌ای که بر روی حدود ده هزار کودک و نوجوان انجام شده است نشان می‌دهد که حدود ۲۰ درصد از کودکان و بیش از ۳۱ درصد از نوجوانان به طور منظم از خوردن صبحانه طفره میروند. یکی از دلایل مهم نخوردن صبحانه در کودکان ضعیف بودن مدیریت زمان و نبودن اشتها در کودکان است. البته والدینی که خود صبحانه میل نمی‌کنند تاثیر منفی بیشتری بر کودکان خواهند گذاشت.
- کودکان به دلیل نوع سبک زندگی این روز‌ها معمولاً دیر می‌خوابند و دیر نیز بیدار می‌شوند همین باعث می‌شود اشتهای کافی برای خوردن صبحانه نداشته باشند. والدین باید یک ساعت خواب منظم را برای کودکان تعریف کنند و یک ساعت قبل از خواب با دادن نوشیدنی‌هایی مثل شیر و یا حتی آب و عسل به کودک می‌توان اشتهای کودک را تقویت کرد و کودک را برای خوردن صبحانه در روز بد آماده کرد.
- عادات غذایی پدر و مادر، دوستان و اطرافیان، تبلیغات خوراکیهای ناسالم در فضای مجازی و تلویزیون در تمایل کودک به غذا‌های ناسالم بسیار موثر است. بنابراین والدین باید محیط را مدیریت کنند و در ضمن باید غذا‌های سالم را جایگزین غذاها و تنقلات بی‌ارزش کنند. با استفاده از شیرین کننده‌های طبیعی مثل عسل می‌توان شربت‌های لذیذ را تهیه کرد یا به جای چیپس، می‌توان سیب‌زمینی آب‌پز با نمک، ادویه، آبلیمو و آبغوره جایگزین کرد. به جای بستنی می‌توان از آبمیوه طبیعی یخ زده و یا قطعات میوه با ماست و خامه کم چرب استفاده کرد.
چگونه کودکان را به خوردن صبحانه تشویق کنیم؟
تیم پینو بیبی در اینجا چند روش ساده اما موثر برای ترغیب کودکان به خوردن صبحانه را خدمت شما والدین محترم ارائه می‌کند. در مقاله‌ای که به زودی در مجله اینترنتی پینو بیبی منتشر خواهد شد راهکارهای تشویق کودکان به خوردن غذا و مقابله با بدغذایی کودکان ارائه خواهد شد پس با پینو بیبی همراه باشید و در بخش نظرات بنویسید که شما چه راهکاری را برای تشویق کودک‌تان به خوردن صبحانه بکار می‌بندید.
الگوی مناسبی باشید
نماد بارز حرف‌های خود باشید. اگر درباره معایب صبحانه نخوردن و یا مزایایی آن برای کودک‌تان سخنرانی می‌کنید، لازم است تا خودتان هم به این وعده غذایی اهمیت بدهید. کودکان با شنیدن، یاد نمی‌گیرند؛ آن‌ها با دیدن یاد می‌گیرند. لازم است تا خودتان نماینده حرف‌ها و نصیحت‌های‌تان باشید. مهمترین کنش تربیتی این است که والدین آینه حرف‌های‌شان باشند. پس اگر صبحانه نمی‌خورید و صبح با عجله از خانه خارج می‌شوید نباید توقع داشته باشید که کودک شما، برای خوردن صبحانه مشتاق باشد.
میز را بچینید
از شب قبل میز را با کمک کودک خود بچینید البته هنگامی که کودک‌تان خوابید مواد فاسدشدنی را در یخچال بگذارید و فردا صبح میز را دوباره به همان شکل بچینید. کودک‌تان را ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیش از خوردن صبحانه بیدار کنید تا دستگاه گوارشی او کم‌کم شروع به کار کند و کودک آماده خوردن صبحانه شود.
استفاده از نوشیدنی‌های اشتهاآور
استفاده از نوشیدنی‌های مورد علاقه کودک اشتهاء کودک را تحریک کرده و او را برای خوردن صبحانه آماده می‌کند. استفاده از آبمیوه طبیعی می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
بوفه یا سلف سرویس
کودکان همیشه علاقه دارند که رفتار بزرگترها را تقلید کنند. آن‌ها عاشق بوفه خواهند شد. غذاها را روی میز بچینید و به آن‌ها اجازه دهید که هر آنچه که دوست دارند را میل کنند. نان، بیسکویت، شکلات صبحانه، شیر، پنیر و غیره را روی میز بچینید و مطمئن باشید، که کودک شما با شوق فراوان صبحانه خود را میل خواهد کرد.
شما هم همراه کودک‌تان بنشینید و صبحانه کامل بخورید. همانطور که پیش از این اشاره شد کودک‌تان از شما و اطرافیانش الگو می‌گیرد و کارهای شما را تقلید می‌کند.
استفاده از نان تازه
آمار نشان داده است که از هر ۱۰ کودک، ۴ نفر تنها به دلیل نبودن نان تازه سر میز صبحانه، رغبتی به خوردن ندارند. نان تازه را امتحان کنید. بوی نان تازه همه را به اشتها می‌آورد. اگر وقت خرید نان را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقداری شیر و شکر روی نان مانده بمالید و آن را ۵ دقیقه در مایکروفر قرار دهید تا بوی نان تازه به خود بگیرد. می‌توانید نان را در آون توستر یا فر برقی گرم کنید اما مراقب باشید که نان را خشک نکنید چرا که کودکان دندان‌ها و لثه حساسی دارند و ممکن است خوردن نان خشک و برشته برای آن‌ها خوشایند نباشد.
استفاده از داستان‌های زیبا
می‌توانید از فرصت استفاده کنید و سر میز صبحانه داستان‌های زیبا و جذاب راجع به صبحانه خوردن تعریف کنید و کودک خود را به خوردن صبحانه تشویق کنید.
داشتن یک برنامه منظم
باید یک برنامه منظم داشته باشید. آیا کودک شما شب‌ها به موقع به رختخواب می‌رود؟ یا صبح‌ها با عجله از رختخواب بلند شده و زمان کافی برای آماده شدن و رفتن به مدرسه ندارد؟ مدیریت این مسائل با شماست. کودک شما باید در زمان مناسب به رختخواب برود تا صبح‌ها زمان کافی برای خوردن صبحانه داشته باشد.
با کودک خود گفتگو کنید
با بچه‌ها صحبت کنید و برای آن‌ها دلایل این که چرا صبحانه یک وعده غذایی ارزشمند است را بگویید. توضیح دهید که چرا صبحانه برای آن‌ها مفید است و بگویید که صبحانه خوردن یک وعده غذایی اختیاری نیست. همواره درباره ارزش غذایی مواد خوراکی مختلف با کودکان‌تان صحبت کنید. در فعالیت‌های مونته‌سوری درباره اهمیت این موضوع و بالا بردن درک کودکان در خصوص مواد غذایی بحث شد.
باید خلاق باشید
در خوراکیهای صبحانه تنوع ایجاد کنید، در این صورت بچه‌ها از خوردن صبحانه تکراری خسته نخواهند شد. انواع مواد خوراکی ساده، در دسترس و سالم، اشتیاق بیشتری را برای صبحانه خوردن ایجاد می‌کند.
با کودک خود به خرید بروید و آن‌ها را در انتخاب خوراکیهای صبحانه شریک کنید در این صورت برای خوردن صبحانه اشتیاق بیشتری خواهند داشت.
برای کودکان ساندویچ‌هایی با شکل‌های متنوع درست کنید.اناع مختلف میوه را خرد کنید و در ظرف کوچک رنگی بگذارید. یک ظرف غذای زیبا، کودکان را بیشتر به خوردن غذا تشویق می‌کند.
سعی کنید، صبحانه‌ای آماده کنید که اگر بچه ها وقت کم داشتند و مجبور شدند، زود از خانه خارج شوند، بتوانند آن را با خود ببرند.
اصرار نکنید
در صورتی که تمامی کارها را انجام دادید و همچنان کودک شما تمایلی به خوردن صبحانه نداشت به او اصرار نکنید، یک لیوان شیر به او بدهید و تا ساعت نهار به او میوه دهید و مطمئن باشید فردا کودک شما بهتر از امروز صبحانه خواهد خورد. نگران نباشید و استرس خود را به کودک منتقل نکنید برای ایجاد این عادت در کودک‌تان باید به اندازه کافی صبور باشید.
یک صبحانه سالم شامل چه مواد غذایی است؟
اما سوال اساسی، یک صبحانه مغذی برای کودک شامل چه موادی است. همانطور که تا اینجای مقاله متوجه شدید صبحانه انرژی لازم کودکان برای بازی، آموزش، یادآوری و حل مسائل را تامین می‌کند. یک صبحانه سالم ترکیبی متعادل از کربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی است تا سطح انرژی را در تمام صبح به صورت ثابت نگه دارد. انواع حریره‌ها، جو دوسر، غلات سبوس‌دار و کم شکر، تخم‌مرغ پخته، انواع املت‌ها، نان سبوس‌دار، میوه و ماست انواع موادی هستند که در یک صبحانه سالم و کامل وجود دارند.
یکی از گزینه ها خوب برای صبحانه غلات سبوس‌دار است. غلات سبوس‌دار، توسط دستگاه گوارش کودک در مقایسه با غلات فرآوری شده و دارای شکر، بسیار کندتر هضم و جذب می‌شود و کودک را در مدت زمان بیشتری سیر نگه می‌دارد.
غذاهایی مانند نان و پنیر و گردو، نان و تخم مرغ، نان و کره (کره حیوانی، کره گیاهی و کره آجیل مانند کره بادام زمینی) و مربا، نان و کره و عسل، نان و کره و خرما، همراه با یک لیوان شیر یا یک لیوان آبمیوه طبیعی یک صبحانه سالم و مغذی برای همه مخصوصاً دانش‌آموزان است.