فشار خون به نیرویی گفته می‌شود که خون در برابر دیواره‌های عروقی در بدن ایجاد می‌کند. فشار خون شامل دو عدد است که به صورت دو عدد مجزا ذکر می‌شوند: فشار خون سیستولیک (فشار خون حین انقباض قلب) و فشار خون دیاستولیک. این دو عدد به واحد میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری می‌شوند.
فشار خون اهمیت زیادی در سلامتی بدن دارد، زیرا فشار خون نرمال و متعادل برای عملکرد صحیح قلب و عروق بسیار حائز اهمیت است. فشار خون بالا (فشار خون بالاتر از مقادیر طبیعی) می‌تواند علائم و عوارض جدی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، افزایش خطر برای بیماری‌های کلیوی و مشکلات دیگر را به همراه داشته باشد. از طرفی، فشار خون پایین (فشار خون پایین‌تر از مقادیر طبیعی) نیز می‌تواند علائمی مانند سرگیجه، ضعف، خستگی و ایستادن دشوار را به همراه داشته باشد.
معمولاً فشار خون به عنوان دو عدد نوشته می‌شود، به عنوان مثال ۱۲۰/۸۰ mmHg که فشار خون سیستولیک (۱۲۰) را نشان می‌دهد و فشار خون دیاستولیک (۸۰) را نمایش می‌دهد. این مقادیر می‌توانند بر اساس سن، جنسیت، عوامل فیزیولوژیک و مشکلات بهداشتی فرد متغیر باشند. برای تشخیص دقیق و مدیریت فشار خون، توصیه می‌شود با پزشک خود مشاوره کنید.
هر دارویی می‌تواند اثرات جانبی داشته باشد و داروهای مورد استفاده در کنترل فشار خون نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بسیاری از افراد با مصرف داروهای فشار خون به طور عمومی تنها با عوارض جانبی کمی مواجه می‌شوند.
با این حال، باید اطلاعات کافی در این زمینه داشته باشید و با پزشک خود در مورد مدیریت هر گونه عوارض داروهای فشار خون که ممکن است بروز کند، همکاری کنید. در حال حاضر، گزینه‌های درمانی بیشتری برای کنترل فشار خون بالا موجود است.
انواع داروهای فشار خون
پیش از آشنایی با عوارض داروهای فشار خون بهتر است با چند نوع از این داروها آشنا شوید. معرفی داروهای فشار خون می‌تواند بسیار گسترده باشد، زیرا تعداد زیادی دارو در این دسته وجود دارد و استفاده از داروی مناسب بسته به شرایط فردی و تشخیص پزشک معالج می‌تواند متفاوت باشد. در زیر، تعدادی از دسته‌های رایج داروهای فشار خون را معرفی می‌کنیم:
- مهارکننده‌های آنژیوتانسین II (ARBs): مثل لوزارتان، والسارتان، کاندسارتان و ایروسارتان.
- مهارکننده‌های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین (ACE Inhibitors): مثل لیزینوپریل، انالاپریل و رامی‌پریل.
- بتابلاکرها: مثل اتنولول، پروپرانولول، آتنولول و نبیولول.
- مهارکننده‌های کانال کلسیم: مثل آملودیپین، نیفدیپین و دیلتیازم.
- دیورتیک‌ها: مثل هیدروکلروتیازید، فوروسمید و تریامترن.
- مهارکننده‌های گیرنده آلفا: مثل پرازوسین، دوکسازوسین و پرازوسین.
این‌ها فقط چند نمونه از دسته‌های داروهای فشار خون است و تعدادی دیگر نیز وجود دارند. در هر صورت، تشخیص و تجویز داروی مناسب بر عهده پزشک ه است و باید با توجه به وضعیت شخصی و سابقه پزشکی او صورت گیرد. همچنین، همیشه مهم است دستورات و نصایح پزشک را دقیقاً دنبال کنید و در مورد هرگونه سوال یا عوارض جانبی با او مشورت کنید.
موارد منع مصرف داروهای فشار خون
در موارد زیر، به دلیل عوارض داروهای فشار خون ممکن است مصرف این داروها منع شود یا با احتیاط و توصیه پزشک تجویز شود:
- حساسیت یا واکنش نامطلوب به دارو: اگر شما حساسیت یا واکنش نامطلوبی نسبت به داروهای خاصی دارید، پزشک شما ممکن است مصرف این دارو را منع کند.
- بارداری: برخی داروهای فشار خون در دوران بارداری ممکن است برای جنین مضر باشند. در این موارد، پزشک معالج می‌تواند داروهایی را تجویز کند که برای بارداری بی‌خطرتر است.
- شرایط خاص سلامتی: در برخی شرایط مانند کمبود کربوهیدرات، کمبود سدیم، دیابت، بیماری کبدی و کلیه، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های تیروئید و سایر شرایط زیستی خاص، ممکن است نیاز به تنظیم دقیق دوز داروهای فشار خون وجود داشته باشد.
- مصرف همزمان با داروهای دیگر: برخی داروها ممکن است با داروهای دیگر تداخل کنند و عوارض جانبی جدی را ایجاد کنند. به همین دلیل، باید به پزشک خود در مورد تمامی داروهای دیگری که استفاده می‌کنید، اعم از داروهای تجویزی و خریداری شده بدون نسخه، اطلاع دهید.
- وضعیت های خاص: در برخی وضعیت ها مانند شیردهی، سن بالای ۶۵ سال، کودکان و نوجوانان، افراد مسن و بیماران با اختلالات کلیوی یا کبدی، نیاز به توصیه و نظارت دقیق‌تر برای مصرف داروهای فشار خون وجود دارد.
عوارض داروهای فشار خون
انواع مختلفی از داروهای فشار خون وجود دارند. از جمله عوارض داروهای فشار خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آمپلودیپین
آملودیپین یک داروی فشار خون از خانواده بلوک کننده‌های کانال کلسیم است. برخی از عوارض جانبی ممکن برای آملودیپین شامل موارد زیر می‌شوند:
- سردرد: سردرد ممکن است یکی از عوارض شایع در مصرف آملودیپین باشد. اغلب سردردها خفیف یا متوسط هستند و با عبور زمان کاهش می‌یابند.
- احساس خستگی و ضعف: برخی از افراد ممکن است در طول مصرف آملودیپین احساس خستگی و ضعف عمومی کنند. این علائم معمولاً خفیف بوده و با استراحت بهبود می‌یابند.
- گیجی یا سرگیجه: در برخی از موارد، مصرف آملودیپین می‌تواند به گیجی یا سرگیجه منجر شود. اگر این علائم شدید یا مزمن باشند، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
- افتادگی فشار خون: در برخی افراد، آملودیپین می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود که ممکن است باعث سرگیجه شود.
- تغییرات در ضربان قلب: برخی از افراد ممکن است تغییراتی در ضربان قلب خود احساس کنند، مانند تاکی‌کاردی (ضربان قلب سریع) یا برادی‌کاردی (ضربان قلب کم).
- عوارض گوارشی: در برخی افراد، آملودیپین ممکن است عوارض معده و روده مانند سوء هاضمه، تهوع یا استفراغ را ایجاد کند.
- تغییرات در پوست: برخی از افراد ممکن است عوارض پوستی مانند خارش، قرمزی و آسیب به پوست را تجربه کنند.
لوزارتان
لوزارتان یک داروی فشار خون از خانواده بلوک کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II است. برخی از عوارض جانبی ممکن برای لوزارتان شامل موارد زیر می‌شوند:
- سردرد: سردرد یکی از عوارض شایع است که در برخی از افراد ممکن است رخ دهد. اغلب سردردها خفیف و گذرا هستند.
- افتادگی فشار خون
- عوارض گوارشی: در برخی موارد، مصرف لوزارتان ممکن است باعث عوارض معده و روده مانند سوء هاضمه، تهوع، استفراغ یا اسهال شود.
- عوارض عضلانی و مفصلی: در برخی افراد، لوزارتان ممکن است عوارضی نظیر درد عضلانی و مفصلی، احتقان عضلانی و استفاده ناقص از عضلات را ایجاد کند.
- تغییرات در عملکرد کلیه: لوزارتان ممکن است تغییراتی در عملکرد کلیه به همراه داشته باشد. در برخی افراد، افزایش سطح پتاسیم خون، کاهش فعالیت کلیه و در نداشتن ادرار معمول می‌تواند رخ دهد.
- عوارض الرژیک: در موارد نادر، مصرف لوزارتان می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک مانند آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک سریع و شدید)، آنژیوادما (تورم و پف قسمت‌های مختلف بدن) و آب‌سیستمیک (تاثیر روی بدن به صورت کلی) شود.
والزارتان
- خارش پوست
- قرمزی و یا تورم پوست
- سردرد
- سرگیجه
- ضربان قلب غیرطبیعی
هیدروکلروتیازید
هیدروکلروتیازید یک دیورتیک است که برای کاهش فشار خون استفاده می‌شود. برخی از عوارض جانبی ممکن برای هیدروکلروتیازید شامل موارد زیر می‌شوند:
- افزایش تولید ادرار: هیدروکلروتیازید باعث افزایش تولید ادرار می‌شود، که ممکن است به دلیل فعالیت دیورتیک آن باشد. این ممکن است باعث احساس نیاز مکرر به ادرارکردن و یا بیش‌از‌حد نیاز به آب باشد.
- اختلال الکترولیتی: مصرف هیدروکلروتیازید می‌تواند باعث اختلال در تعادل الکترولیتی بدن شود، به‌خصوص کاهش سطح پتاسیم و سدیم خون. این ممکن است به عوارضی نظیر خستگی، ضعف عضلانی، تنگی نفس و اختلالات ریتم قلبی منجر شود.
- افزایش اسیدیته خون: هیدروکلروتیازید ممکن است باعث افزایش اسیدیته خون (اسیدوز) شود، که در موارد نادر ممکن است علائمی مانند تنگی نفس، تشنج، گیجی و خستگی را به همراه داشته باشد.
- اختلالات گوارشی: برخی از افراد ممکن است عوارض معده و روده نظیر سوء هاضمه، تهوع، استفراغ یا اسهال را در اثر مصرف هیدروکلروتیازید تجربه کنند.
- افت فشار خون: مصرف هیدروکلروتیازید باعث کاهش فشار خون می‌شود. این ممکن است به عوارضی نظیر سرگیجه، سردرد، افتادگی و ضعف منجر شود.
فوروزماید
- مشکلات حافظه و گفتار
- خشکی دهان و تشنگی
- اختلالات الکترولیتی مانند کاهش پتاسیم و سدیم
- میزان کم ادرار
بیزوپرولول
- خستگی و ضعف عضلانی
- کاهش ضربان قلب و فشار خون
- سردرد و سرگیجه
- عفونت مجاری تنفسی فوقانی
- اسهال
- اختلالات خواب و خواب آلودگی
- ناراحتی معده و گاز معده
انالاپریل
- احساس سوزن سوزن شدن
- سوزش ودرد در دست یا پا
- تهوع
- ضعف
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه
- ضربان قلب نامنظم
کاپتوپریل
- مشکلات خواب
- سرگیجه و سردرد
- خارش پوست گاهی ریزش مو
هیدرالازین
- سردرد
- خواب آلودگی و سرگیجه
- تورم پاها
وراپامیل
- اضطراب، عرق کردن
- پوست رنگ پریده
- خس خس سینه
- تنگی نفس
- از دست دادن اشتها
- درد بیش از حد معده
- خستگی
- کبودی و یا خونریزی
- ادرار تیره
لطفاً توجه داشته باشید که عوارض داروهای فشار خون ممکن است با توجه به واکنش هر فرد و دوز مصرفی متفاوت باشد. در صورت تجربه هرگونه عارضه یا نگرانی، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما بررسی شود.
عوارض داروهای فشار خون در بارداری
در دوران بارداری، به دلیل عوارض داروهای فشار خون باید با احتیاط و توجه به وضعیت خاص خود، داروهای فشار خون را مصرف کنید. برخی از داروهای فشار خون ممکن است در بارداری عوارض خاصی داشته باشند. در زیر، عوارض برخی از داروهای فشار خون را در بارداری ذکر می‌کنیم:
- ACE مهارکننده‌ها (مانند انالاپریل و کاپتوپریل):
ممکن است باعث کاهش جریان خون به جنین شده و برای جنین آسیب‌زننده باشد.
- ARBها (مانند لوسارتان و والزارتان):
ممکن است مشابه ACE مهارکننده‌ها، باعث کاهش جریان خون به جنین شوند و برای جنین آسیب‌زننده باشند.
- تیازیدین ها (مانند هیدرالازین):
ممکن است در بارداری باعث افزایش حجم و میزان ادرار شود و در نتیجه خطر ابتلا به عفونت ادراری افزایش یابد.
- بتابلاکرها (مانند بیزوپرولول):
برخی از بتابلاکرها ممکن است در بارداری باعث کاهش ضربان قلب جنین شوند.
توصیه می‌شود قبل از مصرف هرگونه داروی فشار خون در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما می‌تواند بهترین گزینه را برای شما مشخص کند و به شما دستورالعمل‌های لازم را بدهد. همچنین، به هیچ عنوان نباید داروهای فشار خون را در دوران بارداری بدون مشورت پزشک قطع کنید.
مشکلات جنسی از عوارض داروهای فشار خون
یکی دیگر از عوارض داروهای فشار خون؛ مشکلات جنسی است. این عوارض می‌توانند شامل مشکلات نعوظ جنسی، کاهش لذت جنسی، اختلال نعوظ، کاهش میل جنسی و اختلال در ارتباط جنسی باشند.
داروهایی که به عنوان عوامل احتمالی عوارض جنسی در نظر گرفته می‌شوند عبارتند از:
- بتابلاکرها: بعضی از بتابلاکرها ممکن است باعث کاهش ارتباط جنسی، کاهش لیبیدو و مشکلات نعوظ شوند.
- داروهای ACE مهارکننده: برخی از داروهای ACE مهارکننده ممکن است مشکلات نعوظ جنسی را تحریک کنند.
- دیورتیک ها: برخی از دیورتیک ها ممکن است منجر به کاهش لذت جنسی و مشکلات نعوظ شوند.
در هر صورت، اگر شما مشکلات جنسی یا تغییرات مشاهده می‌کنید که به عوارض داروهای فشار خون نسبت داده می‌شود، بهتر است با پزشک خود در این مورد مشورت کنید. پزشک شما می‌تواند علت مشکلات را تشخیص داده و گزینه‌های درمانی مناسب را بررسی کند، از جمله تغییر داروها، تنظیم دوز، یا استفاده از روش‌های دیگر برای مدیریت فشار خون.
جلوگیری از عوارض داروهای فشار خون
برای جلوگیری از عوارض داروهای فشار خون همکاری و ارتباط مستمر با پزشک خود بسیار مهم است. از او دریافت راهنمایی کنید و سوالات خود را مطرح کنید. اطلاعات کافی درباره داروهایی که مصرف می‌کنید و عوارض ممکن آن‌ها می‌تواند به شما در جلوگیری از مشکلات کمک کند.
رعایت دقیق دستورات مصرف داروهای فشار خون از قبیل زمان مصرف، دوز و روش مصرف بسیار مهم است. هرگونه تغییر در مصرف دارو را با پزشک خود مطرح کنید و هیچگاه دوز را خودسرانه تغییر ندهید.
هرگونه تغییر در بدن، نشانه‌ها یا علائم جدید را به پزشک خود گزارش دهید. اگر هرگونه عارضه ناخواسته یا عوارض جدی را تجربه می‌کنید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. انجام آزمایشات مرتبط با فشار خون، مانند آزمایش خون و اندازه‌گیری فشار خون، برای پایش و کنترل وضعیت شما بسیار مهم است. اطلاعات به دست آمده از آزمایشات می‌تواند به پزشک کمک کند تا داروها را به درستی تنظیم کند.
حفظ سلامت عمومی شامل تغذیه سالم، وزن مناسب، فعالیت بدنی منظم و کاهش استرس است. این عوامل می‌توانند به کنترل فشار خون کمک کنند و عوارض را کاهش دهند.
در صورت بروز عوارض شدید فشار خون چه کنیم؟
در صورت بروز عوارض داروهای فشار خون، اقدامات زیر را می‌توانید انجام دهید:
- فوراً پزشک خود را مطلع کنید: در صورتی که عوارض شدیدی از جمله درد قفسه سینه شدید، سرگیجه شدید، تنگی تنفس و گیجی شدید تجربه کردید، باید به پزشک خود اطلاع دهید و در صورت لزوم اورژانس تماس بگیرید.
- دستورالعمل پزشک را دنبال کنید: پزشک شما ممکن است برای شما دستورالعمل‌های خاصی داشته باشد. برای مثال، ممکن است شما بخواهید داروهای اضافی برای کنترل فشار خون خود داشته باشید یا برخی از تغییرات در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی خود را انجام دهید.
- استراحت کنید: در صورت بروز عوارض داروهای فشار خون، استراحت کنید و به بدن خود استراحت دهید. آرام باشید و فعالیت بدنی زیادی نکنید تا فشار خون به حالت طبیعی برگردد.
- نگرانی خود را کنترل کنید: در برخورد با عوارض داروهای فشار خون، ممکن است احساس نگرانی و استرس کنید. تلاش کنید آرامش خود را حفظ کنید و با نگرانی بیش از حد خود را به مشکلات دیگر آگاه نکنید.
- عوارض را به پزشک خود گزارش دهید: پس از تجربه عوارض شدید، به پزشک خود گزارش دهید و به او اطلاع دهید که چه اتفاقی رخ داده است. این ممکن است نیاز به تغییرات در درمان فشار خون شما داشته باشد.