موفقیت در هرکاری مستلزم داشتن تندرستی است. بعد از گرسنگی نامرئی بر اثر مواد سفیده‌ای (ازته)، گرسنگی پنهانی مواد معدنی اهمیت بسیار دارد زیرا مواد معدنی در انجام اعمال حیاتی نقش بسیار مهمی دارند و از این رو صحت و تندرستی انسان به وجود مواد معدنی وابسته است که هیچ چیز نمی‌تواند جانشین آن‌ها شود. طبق مطالعه متخصصین تغذیه در بدن انسان ۱۶ فلز و ۱۳ شبه فلز نقش مهم داشته و ۷ عنصر معدنی دیگر به طور نامنظم در آن‌ها دیده شده است و به این ترتیب ۳۶ عنصر از ۱۱۸ عنصر موجود در کائنات جزو مصالح ساختمانی بدن انسان هستند و انسان ناگزیر است این عناصر را از خوراکی‌هایی که می‌خورد دریافت نماید. مقدار و نوع مواد کانی در خوراکی‌ها همیشه یکسان نیست و بستگی به عوامل متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها نوع خاکی است که مواد غذایی در آن کاشته شده و به عمل آمده است و نیز بستگی به آبی دارد که با آن آبیاری شده است.
سوء تغذیه
سوء تغذیه یا بد تغذیه‌ای عدم تعادل بین مواد مغذی مورد نیاز بدن برای عملکرد و مواد مغذی دریافتی است. این می‌تواند به معنای سوء تغذیه یا تغذیه بیش از حد باشد. ممکن است فردی به دلیل کمبود کلی کالری دچار سوءتغذیه شود، یا ممکن است کمبود پروتئین، ویتامین یا مواد معدنی داشته باشد. همچنین ممکن است کالری اضافی بیشتری نسبت به آن چه بدن نیاز دارد، داشته باشد. گاه برخی افراد با رعایت یک رژیم غذایی خاص با وجود این که غذا سالم و کالری مورد نیاز را به دست می‌آورند اما همه نوع ماده مغذی را کسب نمی‌کنند در نتیجه نسبت به آن ماده مغذی دچار گرسنگی یا سوء تغذیه می‌شوند.
چهار نوع کلی سوء تغذیه (بد تغذیه‌ای) وجود دارد
سوءتغذیه می‌تواند به معنای تغذیه کم یا تغذیه بیش از حد باشد. همچنین می‌تواند به معنای عدم تعادل درشت مغذی‌ها (پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها) یا ریز مغذی‌ها (ویتامین‌ها و مواد معدنی) باشد.
گرسنگی مواد (مصرف اندک)
گرسنگی مواد غذایی یا بد تغذیه‌ای همان چیزی است که اکثر مردم وقتی به سوء تغذیه فکر می‌کنند به آن فکر می‌کنند. سوء تغذیه کمبود مواد مغذی است. اگر رژیم غذایی کافی نباشد، یا اگر بدن در جذب مواد مغذی کافی از غذا مشکل داشته باشد، ممکن است دچار سوءتغذیه شود. گرسنگی مواد غذایی (سوء تغذیه) می‌تواند باعث هدر رفتن قابل مشاهده چربی و عضله شود، اما همچنین می‌تواند نامرئی باشد. ممکن است فرد اضافه وزن داشته باشد و دچار گرسنگی مواد غذایی هم باشد.
- کمبود درشت مغذی‌ها: این کمبود پروتئین- انرژی نیز نامیده می‌شود و ناشی از کمبود پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها است. درشت مغذی‌ها بلوک‌های سازنده اصلی رژیم غذایی انسان هستند، مواد مغذی که بدن برای تولید انرژی، برای حفظ خود به آن‌ها متکی است. بدون آن‌ها و یا حتی فقط یکی از آن‌ها، بدن به زودی شروع به از هم پاشیدگی می‌کند، بافت‌ها را تجزیه می‌کند و عملکردهای غیر ضروری را برای حفظ انرژی کم خود متوقف می‌کند.
- کمبود ریز مغذی‌ها: ریز مغذی‌ها شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی و شبه ویتامین‌ها است. بدن به این مواد در مقادیر کمتری نیاز دارد، اما برای همه انواع عملکردهای بدن به آن‌ها نیاز دارد. بسیاری از افراد به دلیل کمبود تنوع در رژیم غذایی خود، کمبود خفیفی در برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی دارند. ممکن است افراد متوجه کمبود خفیف ویتامین نشوند که بر سلامت فرد تأثیر می‌گذارد، اما شدیدتر شدن سوء تغذیه با ریز مغذی‌ها، می‌تواند اثرات جدی و ماندگاری بر سلامت فرد به جای بگذارد.
مصرف زیاد یا تغذیه بیش از حد
سازمان جهانی بهداشت اخیراً برای تشخیص اثرات مضر سلامتی که می‌تواند در اثر مصرف بیش از حد مواد مغذی ایجاد شود، اضافه تغذیه را به تعریف خود از سوء تغذیه اضافه کرده است. این شامل اثرات اضافه وزن و چاقی است که به شدت با لیستی از بیماری‌های غیرواگیر (NCDs) مرتبط است. همچنین شامل سمیتی است که می‌تواند در اثر مصرف بیش از حد ریز مغذی‌های خاص ایجاد شود.
- تغذیه بیش از حد درشت مغذی‌ها: هنگامی که بدن انسان کالری اضافی پروتئین، کربوهیدرات و یا چربی برای استفاده دارد، آن‌ها را به عنوان سلول‌های چربی در بافت چربی ذخیره می‌کند. اما وقتی بافت بدن برای ذخیره‌سازی تمام می‌شود، خود سلول‌های چربی باید رشد کنند. سلول‌های چربی بزرگ شده با التهاب مزمن و با مجموعه‌ای از اختلالات متابولیک همراه است. این می‌تواند منجر به بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت شیرین، بیماری عروق کرونر و سکته شود.
- تغذیه بیش از حد ریزمغذی‌ها: زمانی که افراد در مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی افراط می‌کنند این حالت به وجود می‌آید. برای توضیح این که چگونه این اتفاق می‌افتد و مقدار بیش از حد یک ویتامین یا مواد معدنی خاص، به تحقیقات بیشتری نیاز است. به طور کلی، تغذیه بیش از حد با ریز مغذی‌ها غیر معمول است و تنها از طریق رژیم غذایی ایجاد نمی‌شود. اما اگر مصرف بالاتر از حد استاندارد (مگا دوز) از مکمل‌های خاص مصرف شود، می‌تواند اثرات سمی داشته باشد. بهتر است در مصرف مکمل‌های ویتامین و شبه ویتامین و مواد معدنی حتماً با پزشک مشورت شود.
گرسنگی خوراکی‌ها
فرسودگی خاک که در اثر کشت‌های متوالی ایجاد می‌شود، یکی از عوامل مهم گرسنگی‌های نامرئی است زیرا به این ترتیب خاک فاقد یک یا چند عنصر معدنی شده و گیاهی که در آن به عمل می‌آید گرسنه آن عناصر خواهد شد. خوردن این غذاهای گرسنه (غذاهای فاقد یک یا چند ماده غذایی) نه تنها گرسنگی انسان را بر طرف نمی‌کند بلکه باعث تشدید آن شده و در نتیجه خوراکی که باید جبران گرسنگی را کرده و درمان یک بیماری شود خودبه‌خود عامل مرض شده و بیماری زا می‌گردد. بهترین شاهد این گرسنگی را ما می‌توانیم در گرسنگی شبه فلز ید پیدا نماییم .
این شبه فلز که غذای غده معروف به سیب آدم (غده تیروئید) است و کمبود آن تولید مرض غمباد «گواتر» می‌نماید در جلبک‌های دریایی، در انواعی از گیاهان خانواده شاهی مخصوصاً بولاغ اوتی، سیر، زردآلو، پیاز، اسفناج، چغندر، مارچوبه، کلم، قارچ، تمشک، برنج، هویج، ترشک، تره فرنگی، تره، انواع نخود، توت فرنگی، گوجه فرنگی، انگور، گلابی، کنگر، آرتیشو، کاهو و سیب زمینی پیدا می‌شود و این خوراکی‌ها بایستی عملاً رفع گرسنگی «ید» را کرده و بیماری غمباد یا گواتر را معالجه کنند ولی گاهی دیده می‌شود که این خوراکی‌ها گواترزا شده و خوردن آن‌ها موجب بروز این بیماری می‌شود. علت اصلی این حادثه غیر مترقبه چیزی جز گرسنگی این خوراکی‌ها نیست یعنی خاکی که آن‌ها را پرورش داده و آبی که آن‌ها را سیراب کرده است فاقد این شبه فلز (ید) بوده و در نتیجه گیاه نسبت به این عنصر، گرسنه شده و خوردن آن‌ها باعث تشدید این گرسنگی است. در حال حاضر خاک اکثر مزارع ایران در اثر کشت‌های متوالی فرسوده شده و بسیاری از عناصر نادر خود را که در اعمال حیاتی بدن انسان اهمیت بسیار دارند از دست داده‌اند و به همین جهت است که روز به روز بر تعداد گرسنگان (افراد با سوء تغذیه) آن‌ها افزوده شده و تعداد مبتلایان بیماری زیادتر می‌شود.
فلزات کانی گیاهی (فلزات موجود در ساختار گیاهان)، اشاره به مواد معدنی دارد که گیاهان برای ساختار و عملکرد خود به آن‌ها نیاز دارند. در کائنات جمعاً ۱۱۸ عنصر وجود دارد که همه بر اساس یک قانون کلی (وحدت وجود) از ادغام چند هیدروژن ساخته شده‌اند. ۱۱۸ عنصر به ۳ دسته متمایز به اسامی فلز، نافلز و شبه فلز تقسیم شده است که تنها در این بین؛ چند عنصر گاهی به صورت فلز و زمانی به صورت شبه فلز تظاهر می‌نمایند؛ در عالم هستی از قعر زمین تا دورترین کهکشان‌ها آن چه که موجودیت دارد به صورت مایع، جامد و گاز می‌بینید خواه زنده و خواه مرده ترکیبی از این ۱۱۸ عنصر می‌باشند و با دلایل علمی که در دسترس بشر امروز قرار دارد تصور نمی‌رود که عنصر دیگری در این جهان بزرگ بوده باشد. کالبد بدن انسان هم که پدیده‌ای از عالم هستی است چیزی جز ترکیب این عناصر نیست در آزمایش‌های طبیعی که از بدن انسان به عمل آمده است، تا کنون چنان چه گفته شد ۱۶ فلز و ۱۳ شبه فلز به طور دایم دیده شده و ۷ عنصر دیگر به طور اتفاقی به چشم می‌خورند و به این ترتیب کالبد انسان از ۳۶ عنصر تشکیل شده و بقیه عناصر ۱۱۸ گانه در آن نقش اساسی ندارند و تنها گاهی می‌توانند خاصیت درمانی داشته باشند.
املاح معمولاً از ترکیب یک شبه فلز با فلز و یا ترکیب یک اسید با فلز به وجود می‌آیند. عناصر ۳۶ گانه مورد نیاز بدن انسان موقعی که به کار انسان می‌آید که در ترکیب یک موجود زنده مثل حیوان یا گیاه باشد و در صورت مصرف درست توسط انسان برای بدن او مفید و قابل جذب می‌باشد.
۳۶ عنصر از ۱۱۸ عنصر موجود در کائنات جزو مصالح ساختمانی بدن انسان است و ماشین بدن انسان برای سوخت و ساز خود به وجود این عناصر احتیاج دارد و بایستی این عناصر را از لابه‌لای خوراکی‌هایی که می‌خورد به دست آورد. مقدار و نوع این عناصر در خوراکی‌ها همیشه یکسان نیست به این دلیل که این عناصر در سطح زمین یکسان توزیع نشده‌اند. هر خوراکی به چند عنصر معین احتیاج دارد، اگر آن عنصر در خاکی که به عمل می‌آید وجود داشته باشد آن را زنده کرده و با خود همراه خواهد داشت و بر عکس چنان چه در خاک عنصر مورد نیاز گیاه وجود نداشته باشد نسبت به آن عنصر گرسنه خواهد شد.
پس شرط اساسی برای ادامه یک زندگانی توأم با تندرستی خوردن غذاهای کامل است یعنی غذاهایی که احتیاجات انسان را بر آورده، مصالح ساختمان بدنی را تحویل دستگاه‌های سازنده نماید. چنین غذایی می‌تواند کمبودها را جبران کند و از نظر کیفی و کمی انسان را سیر نماید؛ در غیر این صورت ممکن است از نظر کمی انسان را سیر کند ولی از نظر کیفی همچنان بدن را گرسنه نگاه می‌دارد این گرسنگی نامرئی ابتدا حاد و کم‌کم مزمن شده و یک نوع گرسنگی پنهانی ایجاد می‌نماید. به دنبال آن در اثر نبودن مصالح کافی دستگاه‌های سازنده بدن نمی‌توانند انجام وظیفه کنند و همین امر باعث بروز بیماری می‌شود و به همین دلیل است که می‌گوییم عامل اولیه هر نوع عارضه‌ای در بدن انسان چیزی جز گرسنگی نامرئی نیست و انسان دوایی بهتر از غذا آن هم غذای کامل ندارد به شرط آن که آن گیاه یا ماده غذایی خودش مواد لازم برای رشد کامل خود را کسب کرده باشد و خودش گرسنگی پنهانی نداشته باشد والا نتیجه معکوس داده و به قول مولانا سرانگبین تولید صفرا می‌کند و روغن بادام ایجاد یبوست می‌نماید و بر خشکی می‌افزاید.
اگر غذایی که شما می‌خورید متنوع باشد کمبود امروز را غذای فردا جبران می‌کند و در صورت یکنواخت بودن طعام فقدان آن همیشه باقی خواهد ماند و به همین جهت است که انسان از خوردن غذاهای یکنواخت زده شده و دایماً به دنبال خوراکی‌های تازه می‌گردد. بیماری‌های گوناگون هر یک معلول فقدان یک یا چند عنصر می‌باشند و انسان در هیچ جای دنیا نمی‌تواند تمام احتیاجات بدن خود را در یک غذا بدست آورد و به همین جهت است که بیمار و علیل می‌شود.
سوء تغذیه چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
در معنای وسیع آن، سوء تغذیه می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. عدم آگاهی از تغذیه، عدم دسترسی به انواع غذاها، سبک زندگی مدرنِ کم تحرک و مشکلات اقتصادی همگی از عوامل رایج سوء تغذیه هستند. جمعیت‌های خاصی بیشتر در معرض خطر انواع خاصی از سوء تغذیه هستند.
جمعیت‌هایی که بیشتر در معرض خطر تغذیه کم هستند عبارت هستند از:
- فقیر و کم درآمد: چه در یک کشور توسعه یافته مانند ایالات متحده و چه در کشورهای در حال توسعه با منابع کمتر، جوامع فقیرتر دسترسی کمتری به تغذیه کافی دارند.
- خردسالان: کودکان برای رشد و تکامل نیازهای تغذیه‌ای بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند. کودکان محروم به ویژه در معرض خطر سوء تغذیه و پیامدهای آن هستند.
- بیمار مزمن: بسیاری از بیماری‌های مزمن می‌توانند مستقیماً بر اشتها و یا جذب کالری تأثیر بگذارند. برخی نیازهای کالری بدن را افزایش می‌دهند. گذراندن زمان در بیمارستان نیز یک عامل خطر برای سوء تغذیه است.
- افراد مسن: با افزایش سن، تغذیه بزرگسالان به دلایل مختلفی از جمله کاهش تحرک، نهادینه شدن، کاهش اشتها و کاهش جذب مواد مغذی می‌تواند بدتر شود.
جمعیت‌هایی که بیشتر در معرض خطر بیش از حد تغذیه هستند عبارت هستند از:
- فقیر و کم درآمد: در کشورهای توسعه یافته، جوامع فقیرتر اغلب دسترسی آسان‌تری به فست فودها دارند که کالری بالایی دارند اما ارزش غذایی کمتری، نسبت به غذاهای کامل مغذی دارند. این می‌تواند منجر به تغذیه بیش از حد درشت مغذی‌ها با کمبود ریز مغذی‌ها شود.
- نشستن زیاد: مشاغل پشت میز نشین، تعهدات خانوادگی و عوامل اجتماعی که باعث می‌شود افراد به جای بیرون رفتن و حرکت در تمام روز بنشینند، می‌توانند منجر به افزایش وزن قابل توجهی شوند.
بیماری‌های بومی
با این که تمام میکروب‌ها و عوامل مولد بیماری در همه جای کره زمین پخش شده و وجود دارد؛ با این وجود، مناطق مختلف زمین هر یک، یک دسته بیماری بومی و مخصوص به خود دارند که پیدایش آن‌ها در جاهای دیگر موقتی و اتفاقی است و از طرفی دیگر می‌بینیم که ساکنان قسمت‌های مختلف زمین خواه انسان و خواه حیوان و خواه گیاه نسبت به پاره‌ای از بیماری‌ها مصونیت دارند که همنوعان آن‌ها در جاهای دیگر از چنین موهبتی برخوردار نیستند. عده‌ای این خصوصیات را مربوط به نژاد دانسته و ارثی تصور کرده‌اند در صورتی که چنین نیست تمام عوارضات زاییده گرسنگی‌های نامرئی است و آن‌هایی که چنین گرسنگی را ندارند از عوارض آن مصون می‌باشند چند مثال کوچک فرضیه ارثی بودن این مشخصات را رد کرده و ثابت می‌نماید.
شما در سیرک ممکن است اسب‌هایی را دیده باشید که قد آن‌ها از قد گوسفند تجاوز نمی‌نماید. این اسب‌ها متعلق به یکی از جزایر انگلستان می‌باشند در گذشته این طور تصور می‌کردند که موضوع کوتاهی قد این اسب‌ها مربوط به نژاد آن‌ها است ولی همین که این حیوانات را به کشورهای دیگر بردند به تدریج قد آن‌ها بلند شد و پس از چند نسل که بین خود آمیزش کردند اسب‌هایی به وجود آمد که قد آن‌ها حتی از اسب‌های بومی آن نواحی بلندتر بود.
در هنگام سوء تغذیه چه اتفاقی برای بدن می‌افتد؟
کمبود درشت مغذی‌ها (کم تغذیه پروتئین- انرژی) بدن شما را از انرژی برای حفظ خود محروم می‌کند. برای جبران، شروع به شکستن بافت‌های خود و خاموش کردن عملکرد خود می‌کند. این فرایند با ذخایر چربی بدن شروع می‌شود و سپس در عضلات، پوست، مو و ناخن ادامه می‌یابد. افرادی که دچار کمبود انرژی پروتئین هستند، اغلب به وضوح لاغر هستند. این امر ممکن است رشد و تکامل کودکان را کاهش دهند.
در چنین وضعیتی یکی از اولین سیستم‌هایی که شروع به خاموش شدن می‌کند، سیستم ایمنی است. این امر باعث می‌شود افراد کم‌تغذیه بسیار مستعد به بیماری و عفونت مبتلا شوند و دیرتر بهبود یابند. در چنین افرادی التیام زخم‌ها بیشتر طول می‌کشد. فعالیت قلبی نیز کند می‌شود که منجر به ضربان قلب پایین، فشار خون پایین و دمای بدن پایین می‌شود. افراد ممکن است نسبت به زندگی احساس ضعف و بی‌تفاوتی کنند. آن‌ها ممکن است اشتهای خود را از دست بدهند و بخش‌هایی از دستگاه گوارش آن‌ها ممکن است دچار آتروفی شود.
افرادی که دچار کمبود درشت مغذی‌ها هستند، احتمالاً دچار سوءتغذیه ریز مغذی‌ها نیز می‌شوند. زمانی که کالری کلی کمبود داشته باشد، این مسئله بر سطوح ویتامین و مواد معدنی نیز تأثیر می‌گذارد. برخی از عوارض شرایط شدید سوء تغذیه، مانند ماراسموس و کواشیورکور، ناشی از کمبود ویتامین خاص هستند. به عنوان مثال، کمبود ویتامین A می‌تواند باعث مشکلات بینایی شود و کمبود ویتامین D می‌تواند باعث نرمی استخوان‌ها شود.
برخی از افراد ممکن است کالری زیادی مصرف کنند، اما این مواد، ویتامین و مواد معدنی کافی نداشته باشند. در این موارد، اثرات سوء تغذیه ممکن است کمتر آشکار باشد. افراد ممکن است به دلیل تغذیه بیش از حد درشت مغذی‌ها اضافه وزن داشته باشند، اما ممکن است علائم کم خونی، ضعف و خستگی به دلیل کمبود مواد معدنی (گرسنگی مواد معدنی) یا ویتامین‌ها داشته باشند. افرادی که بیش از حد تغذیه دارند ممکن است علائم سندرم متابولیک مانند مقاومت به انسولین و فشار خون بالا را نشان دهند.
علائم و نشانه‌های سوء تغذیه (گرسنگی مواد خوراکی) چیست؟
سوء تغذیه ممکن است به شکل زیر باشد:
- وزن کم بدن، استخوان‌های برجسته، چربی و عضله تخلیه شده
- بازوها و پاهای لاغر با اِدم (تورم همراه با مایع) در شکم و صورت
- کاهش رشد و رشد فکری در کودکان
- ضعف عمومی و خستگی
- تحریک پذیری، بی‌تفاوتی یا بی‌توجهی
- پوست خشک، غیر قابل ارتجاع، بثورات و ضایعات
- موهای شکننده، ریزش مو و کاهش رنگدانه مو
- عفونت‌های مکرر و شدید
- دمای بدن پایین، قادر به گرم شدن نیست.
- ضربان قلب و فشار خون پایین
تغذیه بیش از حد ممکن است به صورت زیر باشد:
- چاقی
- فشار خون بالا
- مقاومت به انسولین
- بیماری قلبی
علل سوء تغذیه چیست؟
سوء تغذیه معمولاً به دلیل عدم مصرف مواد مغذی کافی ایجاد می‌شود. همچنین می‌تواند ناشی از برخی شرایط پزشکی باشد که بدن را از جذب مواد مغذی باز می‌دارد. ممکن است فرد در دریافت مواد مغذی کافی مشکل داشته باشد اگر:
- منابع مالی محدود
- دسترسی محدود به غذاهای مغذی
- شرایط پزشکی که خوردن را دشوار می‌کند، مانند حالت تهوع یا مشکل در بلع
- شرایط پزشکی که باعث کاهش کالری می‌شود، مانند اسهال مزمن یا سرطان
- نیاز اضافی به کالری، مانند دوران بارداری، شیردهی یا دوران کودکی
- شرایط سلامت روانی که فرد از خوردن غذا منصرف می‌شود، مانند افسردگی یا زوال عقل
- اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی
- اختلالات سوء جذب مانند نارسایی پانکراس یا بیماری التهابی روده
- وضعیتی که نیاز به تغذیه طولانی مدت داخل وریدی دارد.
- یک رژیم غذایی بسیار محدود یا یک رژیم غذایی نامطلوب که توسط شخص دیگری انتخاب شده است.
تغذیه بیش از حد به دلیل مصرف مواد مغذی بیشتر از نیاز بدن ایجاد می‌شود، اگر این شرایط وجود داشته باشد:
- چند گزینه غذایی مغذی با هم مصرف شود.
- یک سبک زندگی کم تحرک
- وضعیتی که متابولیسم بدن را کند می‌کند، مانند کم کاری تیروئید
- عدم تعادل هورمونی که با سیگنال‌های گرسنگی و سیری فرد تداخل می‌کند.
- استرس مزمن
- اضطراب یا افسردگی
- اختلال پرخوری
- استفاده بیش از حد مزمن از مکمل‌های غذایی
سوء تغذیه (بد تغذیگی) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
مشاهده فیزیکی و تاریخچه رژیم غذایی و شرایط سلامتی اغلب برای تشخیص کمبود یا پرخوری پروتئین – انرژی کافی است. پزشک ممکن است BMI فرد را اندازه‌گیری کند یا دور بازوی کودک را اندازه‌گیری کند تا به درک میزان مشکل کمک کنند. در صورت امکان، تست خونی برای بررسی عدم تعادل ریزمغذی‌های خاص درخواست می‌شود. سوءتغذیه ریز مغذی‌ها اغلب با کمبود درشت مغذی‌ها همراه است و همچنین می‌تواند با تغذیه بیش از حد درشت مغذی‌ها همراه باشد. در صورت داشتن این علائم، آزمایش خون نیز موارد نادری از تغذیه بیش از حد ریز مغذی‌ها را تشخیص می‌دهد.
سوء تغذیه یا گرسنگی مواد غذایی چگونه درمان می‌شود؟
سوء تغذیه با مکمل‌های غذایی درمان می‌شود. درمان و دریافت مکمل‌های غذایی ممکن است به معنای ریز مغذی‌های فردی باشد، یا ممکن است به معنای تغذیه مجدد با یک فرمول غذایی سفارشی و پر کالری باشد که برای بازگرداندن تمام چیزهایی که بدن از دست داده است، طراحی شده است. اصلاح سوء تغذیه شدید ممکن است هفته‌ها طول بکشد اما تغذیه مجدد به خصوص در روزهای اول می‌تواند خطرناک باشد. بدن به طرق مختلف تغییر می‌کند تا با سوء تغذیه سازگار شود. تغذیه مجدد از بدن می‌خواهد که به روش قدیمی خود بازگردد و گاهی اوقات این تغییر بیشتر از آن چیزی است که بدن آماده انجام آن است. برای پیشگیری و مدیریت عوارض سندرم تغذیه مجدد (Refeeding Syndrome)، که می‌تواند جدی و حتی تهدید کننده زندگی باشد، بهتر است تغذیه مجدد را تحت نظارت دقیق پزشکی شروع شود.
تغذیه بیش از حد به طور کلی با کاهش وزن، رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی درمان می‌شود. کاهش وزن اضافی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های ثانویه مانند دیابت و بیماری قلبی کمک کند. درمان کاهش وزن ممکن است شامل برنامه‌های رژیم غذایی و ورزش، داروها یا اقدامات پزشکی باشد. همچنین ممکن است فرد نیاز به درمان یک بیماری زمینه‌ای مانند بیماری تیروئید یا یک اختلال سلامت روان داشته باشد. کاهش وزن بسته به مسیری که فرد طی می‌کند می‌تواند سریع یا طولانی و تدریجی باشد. اما پس از کاهش وزن، این تغییرات سبک زندگی است که به حفظ این وزن کمک می‌کند. پایبندی به تغییرات سبک زندگی و لایف استایل ممکن است نیازمند بهره‌گیری از سیستم‌های حمایتی طولانی مدت مانند مشاوره، رفتار درمانی، گروه‌های حمایتی و آموزش در زمینه تغذیه باشد.
روش‌های پیشگیری از سوء تغذیه یا گرسنگی مواد
سوء تغذیه یک مشکل جهانی است. هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه، فقر و عدم درک تغذیه از علل اصلی آن هستند. ما می‌توانیم با آموزش بهتر در سراسر جهان و حمایت از افراد محروم، از جمله دسترسی به آب تمیز، غذاهای کامل مغذی و دارو، به کنترل بیماری سوء تغذیه کمک کنیم. کودکان و سالمندانی که ممکن است نتوانند از خود دفاع کنند به ویژه در معرض خطر هستند و ممکن است نیاز به توجه بیشتر به رژیم غذایی و وضعیت سلامتی خود داشته باشند.
بهترین راه برای جلوگیری از سوءتغذیه، خوردن یک رژیم غذایی متعادل با انواع غذاهای کامل مغذی است. اگر تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را به اندازه کافی داشته باشید، کمتر احتمال دارد که برای برآورده کردن این نیازها پرخوری کنید. برخی از کمبودهای ریزمغذی‌ها حتی با یک رژیم غذایی نسبتاً استاندارد رایج است. آزمایش خون یکی از راه‌هایی است که می‌توانید متوجه شوید که آیا می‌توانید از مکمل‌های ریزمغذی سود ببرید. پزشک می‌تواند به شما در تعیین دوز صحیح مصرف کمک کند.
پیش آگهی افراد مبتلا به سوء تغذیه (گرسنگی مواد خوراکی) چیست؟
سوءتغذیه قابل درمان است، اما برخی از عوارض ممکن است باقی بماند. اثرات سوء تغذیه شدید، مانند نابینایی ناشی از کمبود ویتامین A، استخوان‌های نرم ناشی از کمبود ویتامین D و کاهش رشد ناشی از کمبود پروتئین و انرژی در کودکان ممکن است حتی پس از توانبخشی قابل برگشت نباشد. اثرات ثانویه تغذیه بیش از حد طولانی مدت، مانند مقاومت به انسولین و بیماری شریان کاروتید، ممکن است حتی پس از کاهش وزن نیز باقی بماند. با این حال، با مداخله زودتر و پشتیبانی مناسب، افراد می‌توانند بهبودی کامل پیدا کنند.
چه زمانی باید در مورد سوءتغذیه به پزشک مراجعه کرد؟
اگر:
- اخیراً به طور ناخواسته بیش از ۴ تا ۵ کیلوگرم وزن کم کرده یا اضافه کرده‌اید.
- علائم کم خونی مانند ضعف، غش، بی‌تفاوتی و خستگی را دارید.
- شما فکر می‌کنید ممکن است اختلال خوردن داشته باشید.
- شما به سوء استفاده یا بی‌توجهی به کودک یا سالمند در جامعه خود مشکوک هستید.
سفید شدن مو
موی انسان در پیری سفید می‌گردد ولی سفید شدن آن در جوانی زیاد دیده می‌شود. در گذشته سفید شدن مو را یکی از اختصاصات ارثی می‌دانستند و عده‌ای آن را نتیجه زیاد شدن گویچه‌های سفید خون دانسته و معتقد بودند که این گلبول‌ها که سربازان مدافع بدن هستند به مجرد وارد شدن یک میکروب یا یک جسم خارجی در بدن زیاد شده و مواد رنگی مو را می‌خورند و در نتیجه موی انسان سفید می‌شود. این عقاید امروز به کلی رد شده و ثابت شده است که در موی بدن انسان مقداری فلزات مختلف از قبیل منگنز، روی، تیتانوم، تنگستن و غیره وجود دارد که در انواع مختلف و رنگارنگ مو نسبت آن‌ها تغییر می‌کند؛ مثلاً اگر نسبت منگنز در مو زیاد باشد رنگ آن مشکی می‌شود و اگر روی زیادتر باشد رنگ آن بور می‌گردد و اگر تیتانوم زیادتر باشد رنگ آن قرمز می‌شود و به همین دلیل است که بین ساکنان جنوب ایران مخصوصاً در خوزستان که تیتانوم زیاد است افراد دارای موی سرخ زیاد دیده می‌شود و در کردستان که منگنز زیاد است اکثر مردم موهای مشکی و براق دارند؛ در منجیل‌آباد که یکی از توابع شهریار نزدیک رباط کریم می‌باشد یک معدن بزرگ منگنز وجود دارد و در نتیجه ساکنان اطراف آن معدن حتی در پیری هم موهای مشکی و براق دارند خلاصه سفید شدن مو نتیجه گرسنگی املاح آن می‌باشد.
خضاب (رنگ کردن با مواد گیاهی) مو با برگ و میوه تمشک که سرشار از منگنز است موی سفید را مشکی می‌کند و اگر بستن این خضاب مدتی ادامه پیدا کند موی سفید ریخته و به جای آن موی سیاه در می‌آید. خوردن سیر به شرطی موی انسان را سیاه می‌کند که خود نسبت به این عنصر گرسنه نباشد. خوردن سیرهای وحشی و سیرهایی که نزدیک معادن منگنز کاشته شوند و یا آن که به طور مصنوعی مقداری منگنز به عنوان کود به آن‌ها دهند بهترین وسیله مشکی شدن مو می‌باشد. اگر ما با خوردن غذاهایی که فلز خاص رنگ موی ما را دارند گرسنگی خود را جبران کنیم، می‌توانیم رنگ اولیه موی خود را به حال اول برگردانیم. نارسایی غده تیروئید و بیماری‌های عصبی که خود مولود گرسنگی‌های نامرئی دیگرند در سفید شدن زودرس مو بی‌تاثیر نیستند.
سخن آخر
اکثر مردم بد تغذیگی را سوءتغذیه (کمبود کالری کلی یا برخی مواد مغذی مورد نیاز بدن) می‌دانند. تغذیه بد یکی از چهره‌های سوء تغذیه است، اما تغذیه بیش از حد نیز می‌تواند برای سلامتی مضر باشد. متخصصان تغذیه اکنون سوء تغذیه را به عنوان عدم تطابق بین مواد مغذی مورد نیاز و مواد مغذی دریافتی تعریف می‌کنند. با این تعریف، سوء تغذیه کاملاً رایج است. همچنین نقش مهمی در بیماری، ناتوانی و مرگ در سراسر جهان دارد. باید در بسیاری از حوزه‌ها از جمله آموزش، زیرساخت‌ها و اقدامات سیاسی با سوء تغذیه مبارزه کرد. شما مخاطب عزیز در خانه، می‌توانید با خوردن یک رژیم غذایی متعادل از سوءتغذیه جلوگیری کنید.