استفراغ کودک یکی از علائم شایع بیماری در کودکان ۱ تا ۵ ساله است؛ اما نمی‌توان مطمئن بود که علت آن چیست. بالا آوردن به طور کلی یکی از علائم عفونت به شمار می‌رود. به طور کلی احتمال استفراغ و تهوع در نوزادان کوچک بیشتر است؛ به خصوص اگر رفلاکس داشته باشند. هنگامی که کودکان بیمار هستند، بیشتر از بزرگسالان تمایل به تجربه تهوع را دارند و برخی از کودکان نیز بیشتر از سایرین مستعد استفراغ هستند. اگرچه دیدن آن می تواند آزاردهنده باشد، اما بیشتر کودکان به سرعت پس از استفراغ یا به هم خوردن معده بهبود می‌یابند.
استفراغ در کودکان چیست؟
استفراغ عبارت است از بالا آوردن شدید محتویات معده. اکثر کودکان گهگاهی استفراغ می‌کنند؛ اما معمولاً طولانی نیست و اغلب خود به خود بهتر می‌شود.
علت استفراغ در کودکان چیست؟
بسیاری از موارد مختلف ممکن است باعث بی حالی کودکان شوند. تهوع در بیشتر اوقات به دلیل گاستروانتریت، عفونت معده و روده به وجود می‌آید. گاستروانتریت که اغلب آنفولانزای معده نیز نامیده می‌شود، معمولاً توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود. سایر میکروب‌ها مانند باکتری‌ها و انگل‌ها نیز می‌توانند باعث گاستروانتریت شوند. علاوه بر استفراغ، افراد مبتلا به گاستروانتریت ممکن است حالت تهوع، درد شکم و اسهال نیز داشته باشند. استفراغ ناشی از گاستروانتریت معمولاً کمتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد و سایر علائم آن نیز در عرض چند روز بهبود می‌یابند.
برخی از علل استفراغ در کودکان به طور کلی بی ضرر به شمار می‌روند، اما برخی از آن‌ها نیز به طور بالقوه خطرناک و تهدید کننده زندگی هستند. برخی از آن‌ها مشکلات موقت و کوتاه مدت در سلامتی کودک به وجود می‌آورند و برخی دیگر باعث استفراغ مداوم یا مکرر او می‌شوند. علل استفراغ در کودکان شامل موارد زیر است:
گاستروانتریت
گاستروانتریت (معروف به “گاسترو”) در اثر عفونت در سیستم گوارشی ایجاد می‌شود. معمولاً این عفونت ویروسی است، اما گاهی اوقات باکتریایی نیز می‌باشد. این عفونت‌ها به راحتی بین گروه‌های به خصوص افراد از جمله کودکان پخش می‌شوند. گاستروانتریت باعث استفراغ، اسهال، تب و درد شکم در کودک می‌شود. کودکان خردسال و نوزادان کوچک بیشتر مستعد کم آبی ناشی از گاستروانتریت هستند و نوزادان زیر ۶ ماه در صورت ابتلا به گاستروانتریت لازم است توسط پزشک معاینه شوند. روتاویروس یکی از علل شایع گاستروانتریت شدید در نوزادان است که واکسن آن به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون موجود و در دسترس عموم می‌باشد.
احتمال بیش‌تری دارد که کودکان بزرگ‌تر به گاستروانتریت ناشی از نوروویروس، معروف به “بیماری استفراغ زمستانی” مبتلا شوند.
مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی در اثر رشد میکروب در مواد غذایی که به درستی تهیه یا ذخیره نشده‌اند، ایجاد می شود. علائم مسمومیت غذایی در کودک مشابه نشانه‌های ناشی از گاستروانتریت است؛ اما معمولاً شدیدتر می‌باشد. در اینجا باز هم نوزادان و کودکان خردسال بیشتر از کودکان بزرگ‌تر در معرض خطر کم آبی هستند و به همین دلیل لازم است مراقب باشید که هیدراته بمانند.
مسمومیت
مسمومیت در کودکان خردسال بیشتر دیده می‌شود. زیرا آن‌ها اغلب با گذاشتن وسایل در دهان خود چیزهای جدیدی را یاد می‌گیرند و بسیاری از ابزار و وسایل موجود در خانه در صورت بلعیدن، سمی هستند.
علائم مسمومیت شامل حالت تهوع و استفراغ، خواب آلودگی، تشنج (تشنج) یا مشکلات تنفسی می‌باشد. برای درمان مسمومیت سعی نکنید کودک را وادار به استفراغ کردن کنید. مگر این که توسط یک متخصص پزشکی توصیه شود.
عفونت‌های دستگاه ادراری
استفراغ کودک می‌تواند نشانه عفونت دستگاه ادراری (UTI) در کودکان نیز باشد. این حالت معمولاً در کودکان خردسال رخ می‌دهد. علائم عفونت دستگاه ادراری در کودکان اغلب مبهم است؛ اما می‌تواند شامل تب، خستگی، تحریک پذیری، درد هنگام گریه کردن، ادرار کمتر از حد معمول و ادرار بدبو باشد.
آپاندیسیت
آپاندیسیت یک مورد پزشکی اورژانسی است. اگر فکر می‌کنید کودک شما ممکن است آپاندیسیت داشته باشد، باید فوراً او را به پزشک یا بیمارستان ببرید. ترکیدن آپاندیس می‌تواند منجر به یک عفونت مرگبار شود. آپاندیسیت باعث ایجاد درد در اطراف ناف می‌شود که به سمت راست پایین شکم حرکت کرده و شدیدتر می‌شود.
کودک مبتلا به آپاندیسیت ممکن است از درد شدید شکم شکایت کند، اشتهای خود را از دست بدهد، استفراغ کند، هنگام نشستن یا ایستادن احساس ناراحتی کند و در هنگام حرکت احساس درد داشته باشد. کودکان در این حالت ممکن است سعی کنند بی حرکت بمانند.
انواژیناسیون
درهم‌روی روده یا انواژیناسیون زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از روده، به قسمت مجاور روده می‌لغزد. این یک بیماری جدی است که اغلب باعث انسداد روده می‌شود و از هضم طبیعی غذا یا مایعات جلوگیری می‌کند. این در صورت عدم درمان این بیماری می‌تواند کشنده باشد. کودکان مبتلا به انواژشن ممکن است درد شدید متناوب داشته باشند که باعث گریه و ناراحتی آن‌ها می‌شود. آن‌ها ممکن است خونریزی در ادرار داشته باشند، استفراغ کنند یا بی حال باشند.
انسداد روده
این یک مورد اورژانسی است که نیاز به جراحی فوری دارد و در نوزادان تازه متولد شده بیشتر اتفاق می‌افتد. نوزاد مبتلا به انسداد روده ممکن است استفراغ کند و شکم متورم داشته باشد و همچنین ممکن است استفراغ از متمایل به رنگ سبز باشد. انسداد روده در کودکان بزرگ‌تر ممکن است ناشی از انواژیناسیون باشد. تنگی پیلور باریک شدن دریچه بین معده و روده کوچک از ورود غذا به روده کوچک جلوگیری می کند.
این انسداد روی نوزادان بسیار کوچک، عمدتاً بین ۲ تا ۶ هفته تأثیر می‌گذارد. این امر باعث استفراغ بلافاصله پس از تغذیه و کاهش وزن یا عدم افزایش وزن می‌شود و نوزاد پس از شیر خوردن همچنان گرسنه خواهد بود. به تدریج استفراغ ادامه دارد و شدیدتر می‌شود. اگر استفراغ نوزاد متوقف نشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
چه دلایل دیگری ممکن است باعث استفراغ کودک شوند؟
گاهی اوقات افراد ممکن است به دلیل وجود موارد زیر نیز استفراغ کنند:
- مسمومیت غذایی
- دریازدگی
- سردردهای میگرنی
به ندرت، استفراغ می‌تواند نشانه یک مشکل جدی باشد. از جمله:
- روده مسدود شده، مانند تنگی پیلور در نوزادان
- سایر مشکلات معده و روده مانند سنگ کیسه صفرا، پانکراتیت یا آپاندیسیت
- افزایش فشار در مغز که می‌تواند پس از ضربه به سر یا به عنوان علامت مننژیت یا تومور مغزی رخ دهد.
چه چیزی باعث استفراغ در کودکان می‌شود؟
- عفونت گاستروانتریت حاصل از ویروس که معمولا “گاسترو” نامیده می‌شود، یکی از شایع ترین دلایل استفراغ حاد در کودکان است. اگر چه انواع دیگر عفونت‌ها مانند سرما خوردگی یا عفونت مجاری ادراری نیز ممکن است باعث ایجاد تهوع در کودکان شوند.
- مسمومیت غذایی یا آلرژی غذایی نیز ممکن است باعث استفراغ در کودکان شود.
- سرفه‌های شدید می‌توانند باعث استفراغ شوند؛ به خصوص اگر کودک شما رفلاکس داشته باشد.
- اسهال، تب و به طور کلی احساس ناخوشی اغلب در طول استفراغ شدید کودکان نیز وجود دارد.
- برخی از کودکان زمانی که در ماشین یا کالسکه هستند، مستعد ماشین گرفتگی و تهوع هستند.
- استفراغ کودکان همچنین ممکن است نشانه‌ای از سایر مشکلات پزشکی پیچیده‌تر مانند آپاندیسیت (التهاب ناگهانی آپاندیس) یا انسداد روده باشد.
علائم و نشانه های استفراغ کودک چیست؟
کودکان معمولاً قبل از استفراغ احساس تهوع و شکم درد می‌کنند. علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- از دست دادن اشتها
- اسهال
استفراغ مکرر می‌تواند منجر به کم آبی بدن شود. علائم کم آبی بدن عبارتند از:
- گریه کردن با اشک کم یا بدون اشک
- خشکی دهان یا ترک خوردن لب‌ها
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- رفتار بسیار خواب آلود یا هوشیاری کم
ممکن است کودک چه علائم دیگری داشته باشد؟
استفراغ می‌تواند تنها علامتی باشد که کودک در هنگام ناخوشی دارد و معمولاً اولین علامتی است که نشان می‌دهد چیزی درست نیست. برخی از کودکان قبل از استفراغ از حالت تهوع شکایت دارند یا فقط بی حال و ساکت به نظر می‌رسند. سن و رشد کودک بر حالت و میزانی که آن‌ها می‌توانند احساسات خود را توصیف کنند، تأثیر می‌گذارد.
چگونه بالا آوردن کودک خود را در خانه درمان کنیم؟
در اکثر موارد استفراغ کودکان به مراقبت و پرستاری در خانه پاسخ خوبی می‌دهد. آنچه اهمیت دارد این است که کودک شما هیدراته بماند و مایعات زیادی بنوشد. شیر مادر، شیر خشک، محلول آب رسانی خوراکی همگی برای آب رسانی به بدن کودک مناسب هستند؛ اما از دادن نوشیدنی‌هایی که حاوی قند زیاد هستند به کودک خود خودداری کنید.
کودکان به احتمال زیاد مقادیر کم مایعات را بیشتر از حجم بزرگ نوشیدنی بهتر تحمل می‌کنند. آن‌ها ممکن است در حالتی که دچار استفراغ هستند علاقه ای به غذا خوردن نداشته باشند، اما نوشیدن آب و سایر مایعات به آن‌ها کمک می کند هیدراته بمانند.
آیا فرزندم باید در خانه بماند؟
هنگام استفراغ کودک خود را در خانه نگه دارید. حتی اگر شک دارید که علت آن مسری نیست، کودک شما به چند روز استراحت برای بهبودی نیاز خواهد داشت. همچنین مهم است که هر چه می‌توانید را برای حمایت از سیستم ایمنی بدن او انجام دهید تا به وی کمک کنید تا بهتر شود. خواب، استراحت و همچنین نوشیدن مایعات فراوان به این امر کمک فراوانی خواهد کرد.
چگونه از انتشار میکروب‌های استفراغ جلوگیری کنیم؟
تا جایی که می‌توانید کودک خود را از دیگران دور نگه دارید، فنجان یا بشقاب آن‌ها را با دیگران به اشتراک نگذارید و همه ملحفه ها، پتوها، لباس‌ها و حوله‌های او را با آب داغ بشویید.
اطمینان حاصل کنید که پس از پاک کردن استفراغ، دست‌های خود را با دقت بشویید و خشک کنید و همچنین سعی کنید زمانی که کودک شما واقعاً استفراغ می‌کند، نفس نکشید. از دستمال کاغذی یک بار مصرف برای تمیز کردن استفراغ و از اسپری ضدعفونی کننده بر روی سطوح و کف استفاده کنید.
وقتی کودک من استفراغ می‌کند چه کار کنم؟
- آرام باشید و فقط از کودک خود پرستاری کنید. حتی اگر نگران او هستید یا تماشای استفراغ او باعث می‌شود خودتان نیز احساس بیماری کنید، مهم است که خونسردی خود را حفظ کنید.
- سعی کنید میزان استفراغ فرزندتان را در مقایسه با مقدار نوشیدنی که می‌نوشد، کنترل کنید. همچنین مراقب رنگ ادرار او باشید. زرد یا نارنجی تیره نشانه کم آبی بدن است.
- هیچ دارویی برای قطع استفراغ به کودک خود ندهید؛ مگر این که توسط پزشک تجویز شده باشد.
- کودک خود را به خوابیدن تشویق کنید. تا زمانی که بتوانید او را بیدار کنید و بیش از چند ساعت نخوابند، این کار می‌تواند به تخلیه معده او کمک کند و نیاز او به بالا آوردن را متوقف کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر استفراغ به حدی است که نگران فرزندتان هستید.
- اگر به نظر نمی‌رسد که کودک شما بهتر می‌شود. احتمال کم آبی بدن بعد از ۱۲ ساعت یا بیشتر وجود دارد؛ بنابراین مدت زمانی که کودک شما بالا آورده است را کنترل کنید.
- اگر کودک خوردن مایعات را تحمل نمی‌کند و بیشتر یا تمام مایعاتی را که می‌نوشد استفراغ می‌کند و در عمل هیچ مایعی بنوشد.
- اگر استفراغ کودک حاوی خون یا صفرا باشد. (سبز رنگ باشد)
- در صورتی که کودک، بی حال یا دچار کمبود آب به نظر برسد.
- در صورتی که کودک گریه نمی‌کند، رنگ پریده و لاغر به نظر می‌رسد، وقتی گریه می‌کنند اشک ندارند و چشمانشان گود افتاده است.
- اگر کودک شما خونی در مدفوع خود داشته باشد.
- در صورتی که کودک دل درد یا تب داشته باشد.
- اگر کودک از سر درد یا جوش شکایت داشته باشد.
چگونه پزشکان علت استفراغ کودک را پیدا می‌کنند؟
پزشکان معمولاً با شنیدن علائم آن می‌توانند تشخیص دهند که آیا استفراغ کودک ناشی از آنفولانزای معده است یا خیر. معمولاً هیچ آزمایشی لازم نیست. اگر کودکی زیاد استفراغ می‌کند یا شدیداً بیمار است، ممکن است پزشک آزمایش ادرار، آزمایش خون یا آزمایشات دیگر را برای بررسی کم آبی بدن و پیدا کردن علت استفراغ او تجویز کند.
استفراغ کودک چگونه درمان می‌شود؟
درمان استفراغ به علت آن بستگی دارد. استفراغ ناشی از گاستروانتریت معمولاً در کمتر از ۲۴ ساعت خود به خود از بین می‌رود. اگر کودکتان حالت تهوع دارد، با دادن محلول خوراکی آب رسانی (مانند پدالیت) که مقدار مناسبی از آب، شکر و نمک برای کمک به هیدراته شدن بدن دارد، از کم آبی بدن کودک خود جلوگیری کنید. شما می‌توانید این محلول را بدون نیاز به نسخه از داروخانه‌ها یا سوپرمارکت‌ها خریداری کنید. اگر نمی‌توانید محلول آبرسانی خوراکی خریداری نمایید، بهتر است با پزشک خود در رابطه با پیدا کردن جایگزین صحبت کنید. اگر کودک شما کم آبی خفیف دارد و پزشکرشما می‌گوید که شروع درمان در خانه اشکالی ندارد، می‌توانید موارد زیر را انجام دهید:
- با مقدار کم محلول آبرسانی خوراکی به کودک خود، حدود ۱ یا ۲ قاشق چای خوری در هر چند دقیقه یک بار شروع کنید.
- نوزادان می‌توانند تا زمانی که به طور مکرر استفراغ نداشته باشند، به خوردن شیر مادر یا شیر خشک ادامه دهند.
- به جای محلول آب رسانی خوراکی به نوزادان آب ساده ندهید. این ماده موارد معدنی مناسبی برای نوزادان مبتلا به کم آبی ندارد.
- برای درمان استفراغ کودک خود به طور سرخود به او دارو ندهید؛ مگر این که پزشک شما آن را توصیه کرده باشد.
- وقتی استفراغ کودک شما متوقف شد، می‌توانید مقدار کمی از غذاهای جامد مانند نان تست، کراکر، برنج یا پوره سیب زمینی به او بدهید. ماست، میوه ها، سبزیجات و گوشت بدون چربی، مانند مرغ، نیز برای او خوب هستند.
- کودکانی که به استفراغ ادامه می‌دهند یا کم آبی شدیدتری دارند، نیاز به درمان در اورژانس یا بیمارستان دارند.
چه زمانی با دکتر تماس بگیریم؟
اگر فرزند شما علائم زیر را دارد، با پزشک خود تماس بگیرید:
- به مدت چندین ساعت نمی‌تواند آب یا نوشیدنی بنوشد.
- علائم کم آبی بدن، مانند دفع ادرار کمتر، گریه با اشک کم یا بدون اشک، خشکی دهان یا ترک خوردن لب‌ها، احساس سرگیجه یا سبکی سر، رفتار خواب آلود یا هوشیاری کم و تب بالا دارد.
- استفراغ خونی، سبز یا قهوه ای دارد.
- درد معده یا کمر درد شدید دارد.
- سر درد یا گرفتگی گردن دارد.
- حالت استفراغ بعد از ضربه به سر پیش آمده است.
- بیش از ۲۴ ساعت است که استفراغ می‌کند.