کم‌تحرکی جنین و علت کند شدن حرکات جنین
آیا حرکات جنین تغییر کرده است؟ آیا باید نگران این موضوع بود؟ این ایده خوبی است که مراقب حرکات جنین در داخل رحم بود، به خصوص در سه ماهه سوم بارداری. به این ترتیب، اگر مادر متوجه کاهش حرکات جنین شود، می‌تواند برای ارزیابی بیشتر به پزشک خود اطلاع دهد. ارتباط بین کاهش حرکات جنین (DFM) و پیامدهای نامطلوب در بارداری به طور گسترده از سوی متخصصین تایید شده است. یکی از هیجان‌انگیزترین تجربه‌ها در بارداری این است که برای اولین بار مادر حرکات جنین را درون شکم خود احساس می‌کند. گویی بعد از چنین تجربه‌ای همه چیز واقعی می‌شود: واقعاً یک بچه درون شکم وجود دارد!
در نهایت، مادران آینده ممکن است به حرکت جنین در شکم خود عادت کنند و حتی ممکن است با شوخی و خنده از این که یک پا جنین به دنده‌هایش ضربه می‌زند شکایت کند و یا بگوید که جنین درون شکم‌شان احتمالاً در آینده یک ستاره فوتبال خواهد شد. با مجله پینو بیبی همراه باشید تا در ادامه بیشتر راجع به حرکت جنین آگاه شوید و دریابید چه انتظاری از این حرکات باید داشته باشید و چه زمانی باید نگران این حرکات شد.
حرکت جنین از چه زمانی شروع می‌شود؟
به چند حرکت اول جنین و بال زدن او گاهی اوقات «تسریع» می‌گویند. در همان ابتدا، بانوان باردار ممکن است چیزی را احساس کنند و سپس از خودشان بپرسند: آیا واقعاً چیزی را احساس کردم؟ این حرکات اولیه جنین ممکن است مانند یک بال زدن ملایم باشد یا ممکن است شبیه حباب‌های هوا باشد. برخی از بانوان حتی آن‌ها را با گاز و نفخ اشتباه می‌گیرند.
به طور کلی، می‌توان انتظار داشت که در طول سه ماهه دوم بارداری، معمولاً بین هفته ۱۶ تا هفته ۲۲ آبستنی، بانوان باردار این حرکات را احساس کنند. با این حال، اگر اولین بارداری شما باشد، احتمالاً بین هفته‌های ۲۰ تا هفته ۲۲ حاملگی، این حرکات را احساس خواهید کرد. اگر قبلا باردار بوده‌اید، ممکن است کمی زودتر متوجه حرکات جنین شوید، شاید حدود شانزده هفتگی.
با این حال، هر بارداری منحصر به فرد است. هیچ زمان درست و مشخصی برای احساس حرکت جنین وجود ندارد و ممکن است حتی زودتر از هفته ۱۶ یا کمی دیرتر از هفته ۲۲ حرکت بال زدن جنین را متوجه بشوید.
حرکت جنین در سه ماهه دوم بارداری چگونه است؟
سه ماهه دوم بارداری، روزهای شکوه بارداری یا همان ماه عسل بارداری است، زمانی که حالت تهوع صبحگاهی از بین می‌رود، اما بانوان باردار هنوز بزرگی شکم خود را چندان احساس نمی‌کنند.
حرکات جنین در سه ماهه دوم بارداری می‌تواند کمی غیرقابل پیش‌بینی باشد. اولین حرکات جنین که شروع می‌شود، حرکت بال زدن است که مادران آینده آن را احساس خواهند کرد. حرکات بال زدن می‌توانند در اوایل سه ماهه دوم حاملگی شروع شوند، اما این امکان نیز وجود دارد که کمی دیرتر نیز ظاهر شوند.
در ادامه، به طور معمول، مادران آینده شروع به احساس حرکات جنین کمی بیشتر و کمی شدیدتر از قبل خواهند کرد. گویی جنین به تازگی گرم شده است و خودش را برای انجام حرکات بیشتر آماده کرده است! همان طور که جنین درون رحم بزرگتر می‌شود، تعداد حرکات و شدت آن‌ها بیشتر می‌شود و ممکن است بانوان آبستن شروع به احساس کشش و حتی مشت و لگد درون شکم خود کنند. پزشک حتی ممکن است دستش را روی شکم مادر بگذارد و حرکت جنین را در زیر دستانش احساس کند.
حرکت جنین در سه ماهه سوم بارداری چگونه است؟
در این سه ماهه آخر بارداری، ممکن است مادران آینده متوجه برخی الگوهای حرکاتی جنین درون شکم خود شوند. شاید جنین در ساعات خاصی از روز یا شب فعال‌تر باشد.
حرکات جنین ممکن است بزرگتر و شدیدتر به نظر برسند و ممکن است گاهی اوقات پس از یک ضربه مشت یا لگد مشتاقانه، صدای اعتراض مادر بلند شود. حتی گاه ممکن است همسر یا اطرافیان بانوی باردار بتواند حرکت جنین را در زیر پوست مادر ببیند و شروع به حدس زدن درباره وضعیت جنین کنند.
با این حال، این زمانی در دوران بارداری است که جنین بزرگتر شده است و فضای رحم مادر برای تکان خوردن‌های او کم شده است. البته این خبر خوبی است، زیرا جنین وزن اضافه کرده است، قوی‌تر شده است و مقداری از این وزن به خاطر چربی دور جنین است که به ورنیکس مشهور است.
این بدان معناست که جنین دیگر نمی‌تواند به همان اندازه آزادانه حرکت کند. فشرده شدن در یک فضای کوچکتر به این معنی است که جنین ممکن است آنقدر که مادران انتظار دارند حرکت نکند، اما همچنان باید به حرکت خود ادامه دهند. این زمانی است که پزشک ممکن است انجام شمارش ضربات را پیشنهاد کند.
شمارش ضربه یا حرکات جنین چیست؟
شمارش ضربه یا حرکات دقیقاً همان چیزی است که به نظر می‌رسد لازم است تا از سلامت جنین مطمئن شد. مادران آینده زمانی از روز را انتخاب می‌کنند و تعداد دفعاتی را که جنین در آن بازه زمانی لگد می‌زند یا حرکت می‌کند، را می‌شمارند. گاهی اوقات شمارش حرکت جنین (Fetal Movement Count) را FMC نیز نامیده می‌شود.
به طور معمول، برای بهترین مقایسه، بهتر است که هر روز در همان زمان شمارش ضربات جنین انجام شود. روی حرکت جنین و این که چه مدت زمان طول می‌کشد تا حرکات به ۱۰ ضربه برسد، تمرکز شود.
اگر جنین در عرض یک ساعت ۱۰ بار به شکم مادر لگد نمی‌زند و تکان نمی‌خورد، باید با خوردن یک میان وعده و یا تغییر وضعیت مادر سعی شود که جنین را وادار به حرکت کرد. بعد شمارش حرکات جنین را برای یک ساعت دیگر ادامه داد. اگر قبل از اتمام ساعت دوم تعداد حرکات جنین به ۱۰ ضربه رسید، وضعیت مادر و جنین خوب است و می‌توان شمارش را متوقف کرد.
اگر بانوان باردار به طور مداوم بر تعداد ضربات جنین به صورت روزانه نظارت می‌کنند و روزی متوجه شدند که حرکات جنین کاهش یافته است، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرند. پیشنهاد می‌کنیم در این خصوص حتماً مقاله زمان و نحوه شمارش حرکات جنین را مطالعه بفرمایید.
علل کاهش حرکات جنین در شکم مادر
کاهش حرکات جنین همیشه مورد نگران کننده‌ای نیست اما بهتر است که مادران مراقب حرکات جنین خود باشند. ممکن است این کاهش حرکات جنین دلایل ساده و بی‌ضرری داشته باشد. برای مثال، ممکن است بانوان باردار ناخودآگاه انتخاب کرده باشند که هنگام چرت زدن جنین، شمارش لگد و ضربات جنین را انجام دهند، بله درست شنیدید جنین نیز در رحم مادر می‌خوابد برای این که درک بهتر و کامل‌تری از خواب جنین در رحم را داشته باشید مقاله پینو بیبی را در این زمینه مطالعه بفرمایید. بهتر است که بانوان حامله شمارش حرکات جنین را در زمانی انجام دهند که جنین فعال‌تر است.
اما گاه این کاهش حرکات دلایل بالقوه جدی‌تری را به دنبال دارد که نشان می‌دهد جنین ممکن است به اندازه کافی در رحم حرکت نکند. دلایل کاهش حرکات جنین عبارت هستند از:
- رشد جنین کند شده باشد (محدودیت رشد داخل رحمی IUGR)
- وجود مشکلی در جفت (نارسایی جفت) و یا رحم
- ممکن است بند ناف، دور گردن جنین پیچیده شده باشد، وضعیتی که پزشکان آن را بند ناف گردنی (Nuchal Cord) می‌نامند.
- ناهنجاری مادرزادی
- مشکلات سلامتی مادر نظیر پرفشاری خون، دیابت، سیگار کشیدن، سن بیش از حد مادر در زمان بارداری، چاقی و اضافه وزن مادر
- عوامل نژادی یا قومیتی
- عوارض جانبی قبلی مامایی
درک مادر از کاهش حرکات جنین (DFM) یک دلیل رایج برای تماس زنان با پزشک است. زنانی که در موارد متعدد برای کاهش حرکات جنین مراجعه می‌کنند، در معرض افزایش خطر پیامدهای بد پری ناتال (پیش زایشی)، از جمله مرگ جنین، محدودیت رشد داخل رحمی جنین (IUFGR) یا زایمان زودرس هستند. ارزیابی زنانی که با کاهش حرکات جنین (DFM) مراجعه می‌کنند باید شامل:
- شرح حال کامل بانوی باردار
- معاینه شکم شامل اندازه‌گیری ارتفاع سمفیز – فندال و لمس شکم، که باید در پرونده سلامت بارداری مادر ثبت شود و با اندازه‌گیری‌های قبلی مقایسه شود.
- ارزیابی و سمع ضربان قلب جنین (اکو قلب جنین)، کاردیوتوکوگرافی (CTG) ضربان قلب جنین همراه با انقباضات رحم را ثبت می‌کند.
- سونوگرافی داپلر برای تعیین زنده بودن جنین
اگر تعداد ضربات و حرکات جنین کاهش داشته باشد، ممکن است پزشک از بانوی باردار بخواهد ارزیابی بیشتری برای بررسی علل کاهش حرکات جنین انجام دهد این اقدامات عبارت هستند از:
- تست بدون استرس (NST): آزمایشی در بارداری است که ضربان قلب جنین را در پاسخ به حرکت و انقباضات اندازه‌گیری می‌کند. نتایج یا واکنشی هستند یا غیر واکنشی. نتایج غیر واکنشی به معنای وجود مشکل نیست، اما ممکن است به این معنی باشد که ممکن است آزمایش‌های بیشتری لازم باشد. این تست در سه ماهه سوم ارائه می‌شود. این تست تحت عنوان اکوکاردیوگرافی قلب جنین (ECG) انجام می‌شود.
- سونوگرافی سه بعدی است که می‌تواند به پزشک زنان و زایمان دید خوبی از وضعیت جنین را ارائه بدهد تا حرکات او و همچنین رشد و تکامل جنین را بررسی کند تا مطمئن شود در مسیر درست رشد و نمو قرار دارد.
- در نهایت، ممکن است پزشک از بانوی باردار بخواهد که نظارت دقیق‌تری را در خانه بر روی حرکات جنین انجام دهد. محققان در حال تفحص و بررسی طراحی و بکارگیری دستگاه‌های نظارتی مانند ضبط‌کننده اندازه‌گیری شتاب حرکت جنین هستند که ممکن است به مادر در پیگیری حرکات جنین کمک کند.
عوامل بارداری و پیامدهای مرتبط با کاهش حرکات جنین (DFM)
| عوامل بارداری مرتبط با کاهش حرکات جنین | نتایج مرتبط با کاهش حرکات جنین |
| محدودیت رشد جنین | ناهنجاری مادرزادی |
| برای سن بارداری کوچک است | زایمان زودرس |
| نارسایی جفت | آسیب مغزی پری ناتال |
| الیگوهیدرآمنیوس | اختلال در رشد عصبی |
| تهدید زایمان زودرس | وزن کم هنگام تولد |
| انتقال خون جنینی | امتیاز آپگار پایین |
| عفونت‌های داخل رحمی | هیپوگلیسمی |
| سزارین | |
| القای زایمان | |
| مرگ جنین | |
| مرگ نوزاد |
چگونه حرکت جنین را می‌توان افزایش داد یا جنین را وادار به حرکت کرد؟
اکثر مادران آینده با شنیدن این موضوع که حرکات جنین کاهش یافته است کمی عصبی و آشفته می‌شوند و می‌خواهند جنین خود را وادار کند تا پای خود را تکان دهد، چند استراتژی ساده می‌تواند تا حدودی کمک کننده باشد و بهتر است که این راهکارها را امتحان کنند:
- یک میان وعده بخورند و یا چیزی شیرین مانند آب پرتقال بنوشند.
- بهتر است که این بانوان برخیزند، حرکت کند و کمی جنب و جوش داشته باشند.
- چراغ قوه را روی شکم خود بتابانند.
- با جنین خود صحبت کنند.
- یک موسیقی شاد، پر جنب و جوش گوش کنند.
- به آرامی به شکم خود کمی فشار بیاورند؛ به اندازه‌ایی که بتوانید جنین خود را احساس کنند.
درک حرکت جنین در رحم مادر
حرکت جنین یک معیار ذهنی است که عمدتاً توسط ادراک مادر ارزیابی می‌شود. تحقیقات نشان داده است که بین ادراک مادر و نتایج سونوگرافی ۳۷-۸۸ درصد همبستگی وجود دارد. این دامنه همبستگی آماری، نشان از درک متفاوت مادران باردار از حرکات جنین دارد. کاهش حجم مایع آمنیوتیک، وضعیت خواب جنین، چاقی، جفت قدامی (تا هفته ۲۸ بارداری)، سیگار کشیدن مادر و بارداری پوچ (مول) عواملی هستند که بانوان باردار را در درک حرکات و ضربات جنین به اشتباه می‌اندازد. توضیح ساده‌ای نیز وجود دارد که توسط برخی از زنان حامله در مورد درک ضربات جنین ارائه شده، آن‌ها بیان کردند که آنقدر مشغول فعالیت روزانه بوده‌اند که نمی‌توانند حرکات جنین را احساس کنند. مشخص است که هنگامی که بانوان باردار، ایستاده‌اند یا نشسته‌اند در مقایسه با زمانی که دراز کشیده‌اند و یا بر حرکات جنین توجه و تمرکز دارند، حرکات کمتری را درک می‌کند.
آیا حرکت افزایش یافته یا دیوانه‌وار جنین نشان دهنده زایمان قریب الوقوع است؟
در حالی که کاهش حرکات با عوارض احتمالی مرتبط است، لزوماً برعکس این موضوع صادق نیست. یعنی افزایش حرکات جنین نشانه عارضه یا مشکل جدی نیست. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ میلادی روی ۵۰۰ خانم باردار انجام شد، هیچ ارتباطی بین حرکات بیش از حد گزارش شده جنین در سه ماهه سوم بارداری و مرده‌زایی یا بسته شدن بند ناف به دور گردن جنین را نشان نداد. با این حال، بین افزایش حرکات و سایر عوارض احتمالی همبستگی وجود داشت. در این مرحله، تحقیقات بیشتری برای کنترل وضعیت جنین مورد نیاز است.
این افزایش حرکات و جنب و جوش جنین، برای بانوان باردار چه معنایی دارد؟ اگر مادری متوجه شد که جنین درون شکمش بیش از حد چروکیده و جمع شده است، لزوماً چیز بدی نیست. اما لزوماً به این معنی نیست که در شرف زایمان و وضع حمل می‌باشد. علائم قابل پیش‌بینی بیشتر مبنی بر این که جنین ممکن است برای خروج آماده شود عبارت هستند از:
- از دست دادن پلاگین مخاطی
- افتادن جنین در لگن
- شکستن آب (پاره شدن کیسه آمنیوتیک)
- دهانه رحم کشیده و نازک می‌شود (افاسمان و دیلاتاسیون)
- انقباضات براکستون هیکس Braxton-Hicks
همه این‌ها نشانه این هستند که بدن مادر برای زایمان خود را آماده می‌کند.
چه زمانی باید برای کاهش حرکات جنین به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بانویی در سه ماهه سوم بارداری خود است و نگران این موضوع است که حرکات و ضربات جنین کاهش یافته و یا آن را حس نمی‌کند و یا احساس نمی‌کند که جنین زیاد حرکت می‌کند، حتماً شمارش ضربات جنین را در مواقع مختلف انجام دهد. اگر لگدها یا حرکات جنین را در یک بازه زمانی خاص کنترل کرد اما حرکات جنین هنوز به اندازه کافی نبود، باید با پزشک خود تماس بگیرد.
سخن آخر
هر جنینی با جنین دیگر متفاوت است، حتی هر بارداری برای یک زن هر بار متفاوت خواهد بود. نوزاد اول ممکن است خیلی بیشتر و یا خیلی کمتر از نوزاد دوم یک زن حرکت کند. آن چه مهم است توجه به الگوهای حرکات جنین در رحم است. همان طور که بارداری پیشرفت می‌کند، شمارش و توجه به تعداد ضربات و حرکات جنین می‌تواند راه خوبی برای ایجاد آرامش در بانوان باردار باشد. با این حال، اگر بانویی متوجه موضوعی غیر معمولی شد این یک زنگ هشدار داخلی خواهد بود که برای مادر به صدا در می‌آید، در چنین شرایطی مادر نباید در برقراری تماس با پزشک خود تردید کند. این امکان وجود دارد که پزشک برخی ارزیابی‌های اضافی را برای اطمینان از سلامت جنین توصیه کند برای این که هر گونه عوارض احتمالی را رد کند و از سلامت جنین اطمینان حاصل کند.