آیا می‌توان در دوران بارداری قارچ خورد؟
بسیاری از متخصصان می‌گویند مصرف قارچ در دوران بارداری نه تنها بی‌ضرر است بلکه قارچ یک منبع غذایی مغذی است، اما برخی دیگر نیز معتقدند که در دوران بارداری نباید قارچ مصرف شود. پس آیا خوردن قارچ در دوران بارداری اشکالی ندارد؟ قارچ یکی از غذاهایی است که معمولاً همه روزه استفاده می‌شود و نه تنها ارزش غذایی زیادی دارد، بلکه می‌تواند به بسیاری از غذاهای خوشمزه آن را اضافه کرد و باعث تنوع غذایی شد. در این مقاله پینو بیبی سعی می‌کند به این پارادوکس پاسخ بدهد که آیا مصرف قارچ در دوران بارداری جایز است یا خیر؟
قارچ چیست؟
قارچ‌های دسته‌ای از موجودات هستند که در یک گروه جدا از گیاهان و حیوانات قرار دارند. برخی از مردم قارچها را یک نوع گیاه می‌دانند. در صورتی که قارچها ساختار بافتی کاملاً ساده‌ای دارند و مثل گیاهان اندام و ساختارهای پیشرفته ندارند. قارچها با سلول‌های با اسپور یا هاگ تولید مثل می‌کند. قارچها شکل‌های متنوعی دارند از اندازه‌های بسیار کوچک (میکروسکوپی) تا اندازه‌های بزرگ (ماکروسکوپی) که با چشم قابل مشاهده هستند. برخی قارچها خوراکی هستند و برخی برای انسان و بسیاری از جانداران دیگر خطرناک و سمی هستند. گروهی از قارچها حساسیت‌زا هستند و باعث واکنش‌های آلرژیک شدید در افراد می‌شود. بعضی دیگر از قارچها در انسان، حیوانات و گیاهان باعث بیماری می‌شوند. اما دسته دیگری از قارچها برای کشاورزی، ایجاد خاک، محصولات مفید دیگر کاربرد دارند. این تنوع کاربرد در مقابل تنوع قارچها، آن‌ها را در دسته موجودات شگفت انگیز قرار داده است.
قارچها در طول تاریخ بشر به طور گسترده برای اهداف آشپزی و دارویی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با این حال، نگرانی‌هایی در مورد خطرات مسمومیت یا تغییرات مغزی مرتبط با مصرف قارچ در افراد باردار وجود دارد. بسیاری از مردم ذهنیت منفی از قارچها دارند مانند مصرف قارچ‌های سیلوسایبین (جادویی) که توهم‌زا هست.
مشخصات غذایی و فواید قارچ برای سلامتی
در واقع قارچ غذایی است که بسیاری از مواد مغذی ضروری را برای زنان باردار فراهم می‌کند. ۱۰۰ گرم قارچ می‌تواند حدود ۲۷.۵ کالری و بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی دیگر مانند ویتامین D، پتاسیم، روی، فسفر، منیزیم، کلسیم، آهن، سدیم، فولات را تامین کند.
زنان بارداری که قارچ را با سایر غذاها می‌پزند، غذای خوشمزه و خوش طعمی خواهند داشت که چربی، کالری و کربوهیدرات کمی دارد. با مواد معدنی فراوانی که در بالا ذکر شد، خوردن قارچ در دوران بارداری برای زنان باردار بسیار مفید است.
مصرف قارچ در دوران بارداری مقدار زیادی ویتامین B را فراهم می‌کند علاوه بر ویتامین‌ها و مواد معدنی ذکر شده در بالا، قارچها همچنین به عنوان منبع عالی ویتامین‌های خانواده B از جمله B1 (تیامین)، B2 (ریبوفلاوین)، B3 (نیاسین) B5 (پانتوتنیک اسید) هستند. این‌ها ویتامین‌هایی هستند که برای سلامت زنان باردار مفید هستند و برای رشد همه جانبه جنین ضروری هستند.
قارچها چربی و کالری کمی دارد، سرشار از ویتامین‌های B و مواد معدنی هستند و دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی هستند. علاوه بر این، قارچها به عنوان پری‌بیوتیک برای حمایت از سلامت روده عمل می‌کنند.
به طور متوسط، نصف فنجان (۸۴ گرم) قارچ خوراکی:
- کربوهیدرات: ۱۹ گرم
- پروتئین: ۲.۹ گرم
- چربی‌ها: ۰.۴ گرم
- نیاسین: ۲۱ درصد مقدار توصیه شده روزانه (DV)
- ریبوفلاوین: ۲۲ درصد DV
- سلنیوم: ۲۷ درصد DV
قارچ صدفی نسبت به انواع دیگر قارچها از نظر کالری، پروتئین و فیبر غذایی کمی بالاتر است، اما منبع ضعیفی از سلنیوم است. قارچ‌هایی که در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) هستند، مانند اشعه خورشید یا لامپ UV، منبع فراوان و مهمی از ویتامین دی هستند.
مزایای سلامتی ویژه مصرف قارچ در بارداری
به طور خاص، مادران باردار که در دوران بارداری قارچ می‌خورند از مزایای زیر برخوردار خواهند بود:
- ویتامین B1: مسئول رشد مغز کودک، افزایش انرژی مادر و کاهش خستگی بارداری.
- ویتامین B2: پشتیبانی از رشد سیستم عصبی، پوست سالم، بینایی خوب و استخوان‌ها و عضلات قوی جنین.
- ویتامین B3: کمک به بهبود گردش خون در بدن مادر به منظور تغذیه جنین، حفظ سطح کلسترول و سلامت قلب و عروق مادر و نوزاد.
- ویتامین B5: متابولیسم غذا را افزایش می‌دهد و از اختلالات گوارشی جلوگیری می‌کند.
- منبع پروتیئن: در افراد گیاهخوار جهت رشد ماهیچه‌ها، قارچ غذای مهمی محسوب می‌شود. زنان بارداری که در دوران بارداری قارچ می‌خورند، یک منبع فراوان و غنی از پروتئین را برای رشد جنین تامین می‌کنند.
- فیبر: فیبر فراوان قارچ باعث تقویت سیستم گوارشی می‌شود و باعث می‌شود دستگاه هاضمه و گوارش بهتر کار کند. جذب قند خون را تنظیم می‌کند، سطح کلسترول، فشار خون را در بدن کنترل و حفظ می‌کند.
- آنتی‌اکسیدان: خوردن قارچ در دوران بارداری آنتی‌اکسیدان‌های زیادی را فراهم می‌کند. قارچها همچنین به عنوان منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها شناخته شده‌اند، بنابراین مصرف قارچ در دوران بارداری به تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری‌های خاص کمک می‌کند. میزان پتاسیم و روی موجود در قارچ نیز برای رشد و نمو مناسب جنین ضروری است.
- ویتامین D: این ویتامین (ویتامین آفتاب) برای باروری و بارداری ضروری است و در طی حاملگی از سلامت استخوان‌های مادر حمایت می‌کند و برای رشد ساختار اسکلتی جنین مفید و لازم است. مصرف این ویتامین با کاهش خطر پیامدهای نامطلوب سلامتی در دوران بارداری همراه است.
آیا در دوران بارداری می‌توان قارچ خورد؟
متخصصان تغذیه می‌گویند که زنان باردار می‌توانند در دوران بارداری بدون هیچ مشکلی قارچ بخورند، حتی قارچها یک انتخاب غذایی عالی برای بارداری هستند تا بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز جنین را تامین کنند.
از بین بسیاری از قارچ‌های خوراکی، قارچ‌های حصیری با محتوای پروتئین و فیبر بالا اما کالری بسیار کم جزو محبوب‌ترین‌ها هستند. علاوه بر این، قارچ‌های خوراکی نیز بسیاری از ویتامین‌ها، مواد معدنی و عناصر کمیاب را برای بدن فراهم می‌کنند.
توصیه به عدم مصرف قارچ در دوران بارداری ممکن است به دلیل نگرانی در مورد حساسیت به قارچ یا مسمومیت با قارچ باشد، حتی اگر آن‌ها خوراکی باشند. مسمومیت خفیف قارچ می‌تواند باعث تهوع، استفراغ و اسهال شود و مسمومیت شدید می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
مصرف قارچ در دوران بارداری چگونه است؟
اگر قبل از بارداری قارچ خورده‌اید و آلرژی ندارید یا عوارض جانبی نداشتید، می‌توانید به خوردن قارچ ادامه دهید. قارچ‌های خوراکی، ایمن و پرطرفدار مانند قارچ صدفی، قارچ حصیری، قارچ شیتاکه و … آسیبی به مادر و جنین نمی‌رسانند.
علاوه بر این، قارچ‌های دارویی مانند قارچ شیتاکه، گانودرما لوسیدوم، قارچ رقصنده، قارچ دم بوقلمون و … محصولات منجمد یا فرآوری شده با تاریخ انقضا نیز برای زنان باردار بسیار بی‌خطر هستند. با این حال، زنان باردار قبل از استفاده از قارچ‌های دارویی و داروهایی که حاوی قارچ‌های دارویی به عنوان مواد تشکیل دهنده هستند، باید با پزشک مشورت کنند.
بانوان باردار گاهی اوقات به قارچ حساسیت دارند، اگر در دوران بارداری قارچ خوردید، پس از غذا خوردن، لازم است بدن را برای احتمال هر گونه واکنش آلرژی تحت نظر داشته باشند، اگر نشانه‌ای از حساسیت مشاهده شد به پزشک مراجعه کنید. احتمالاً پزشک یک داروی ضد حساسیت برای شما تجویز می‌کند.
انواع قارچ برای مصرف در دوران بارداری
به طور خلاصه، قارچها فواید تغذیه‌ای زیادی دارند و می‌توان با خیال راحت آن‌ها را در دوران بارداری مصرف کرد. اگر چه قارچها به طور کلی برای خوردن و مصرف در دوران بارداری بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند، مهم است که ایمن‌ترین نوع قارچ را انتخاب شود.
- قارچ‌های آشپزی
قارچ‌های آشپزی مانند شیتاکه، پورتوبلو، صدفی، میتاکه، شاه بلوط، کریمینی (کرمینو) و قارچ‌های دکمه‌ای سفید، انوکی و بیچ عموماً برای مصرف بی‌خطر هستند.
مطالعه‌ای روی موش‌های باردار نشان داد که مصرف شیتاک سطوح تری گلیسیرید را در مادر کاهش می‌دهد، بدون این که تغییری در رشد جنین ایجاد کند.
مطالعه دیگری بین ۱۱۶۲ زن باردار نشان داد که مصرف روزانه ۱۰۰ گرم قارچ دکمه‌ای سفید قبل از بارداری تا هفته ۲۰ بارداری فشار خون بالا و خطر ابتلا به دیابت بارداری و پره اکلامپسی را کاهش می‌دهد.
- قارچ‌های دارویی
قارچ‌های دارویی چاگا، دم بوقلمون، یال شیر، ریشی و کوردیپس نیز عموماً برای مصرف بی‌خطر هستند. آن‌ها ممکن است کلسترول خون را کاهش دهند، خواص ضد زخم داشته باشند و ایمنی را در جمعیت عمومی بهبود بخشند.
با این حال، مطالعات در میان افراد باردار کم است و لزوم تحقیقات بیشتر در مورد ایمنی آن‌ها در دوران بارداری احساس می‌شود.
- قارچ‌های برای نوشیدن
برخی از قارچها به صورت پودر مصرف می‌شوند. این پودرها را می‌توان در غذاهای مختلف استفاده کرد. اما برخی نیز به صورت یک نوشیدنی گرم می‌توان استفاده کرد مثل قارچ گانودرما که به صورت قهوه تهیه و استفاده می‌شود.
نکته: هم قارچ‌های آشپزی و هم دارویی به طور کلی برای مصرف بی‌خطر هستند، اگر چه اثرات مصرف قارچ‌های آشپزی به طور گسترده‌تری مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. قارچ‌های آشپزی ممکن است فوایدی زیادی در دوران بارداری داشته باشند و به نظر نمی‌رسد که به جنین آسیبی وارد کنند.
قارچ‌هایی که در دوران بارداری باید از مصرف آن‌ها اجتناب کرد
قارچ‌های سمی، قارچ های توهم‌زا قارچ‌هایی هستند که در طبیعت رشد می‌کنند، می‌توانند با تظاهراتی مانند تهوع، استفراغ همراه باشند. مواد توهم‌زا موجود در آن‌ها باعث ضعف عضلانی، هیجان شدید و مسمومیت می‌شوند و حتی می‌تواند منجر به مرگ فرد شوند. این علائم می‌تواند حدود ۶ ساعت پس از خوردن قارچ ظاهر شود. بنابراین زنان باردار باید از خوردن این قارچها در دوران بارداری خودداری کنند.
- قارچ جادویی (سایکودلیک)
قارچ‌های جادویی حاوی ترکیب روان‌گردان فعال سیلوسایبین هستند، مصرف این قارچها باعث اثرات توهم‌زا و تغییر ذهن می‌شوند. گزارش شده است که این نوع قارچها باعث حملات پانیک در برخی افراد و همچنین ایجاد توهم می‌شوند. توجه به این نکته مهم است که استفاده از قارچ جادویی تنها زمانی کشنده است که با سایر داروها ترکیب شود. در دو دهه گذشته، قارچ‌های سیلوسایبین به دلیل اثرات درمانی بالقوه خود مورد توجه مطالعات بالینی و روانپزشکی قرار گرفته‌اند. این قارچها ممکن است به درمان اضطراب، افسردگی و اختلالات مصرف مواد در شرایط بالینی کمک کنند.
اثرات مصرف قارچ جادویی در دوران بارداری مورد مطالعه قرار نگرفته است، بنابراین تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. با این حال، با توجه به توانایی آن‌ها در ایجاد توهم و حملات پانیک، به زنان باردار توصیه می‌شود از مصرف قارچ جادویی اجتناب کنند.
- قارچ‌های وحشی (علوفه‌ای)
به طور کلی باید از قارچ‌های وحشی یا علوفه‌ای نیز در طول دوران بارداری اجتناب کرد. قدرت مسمومیت با قارچ اغلب با نوع قارچ علوفه‌ای بستگی دارد. برخی از افراد گیاهخوار و بی‌تجربه ممکن است قارچ‌های خاصی را به اشتباه شناسایی کنند و به طور تصادفی گونه‌های سمی یا روان‌گردان را مصرف کنند.
اغلب موارد مسمومیت منجر به علائم گوارشی می‌شود که اغلب در عرض ۲۴ ساعت برطرف می‌شود، اما در برخی موارد مصرف قارچ‌های سمی نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. مصرف این گونه قارچها حتی می‌تواند به دلیل محتوای آماتوکسین قارچ‌های سمی منجر به مرگ شود.
نکته: بنابراین، بهتر است در دوران بارداری فقط قارچ‌های آشپزی برچسب‌دار را که از منابع معتبر تهیه می‌شوند، مصرف کرد.
نکاتی در مورد پخت قارچ خوراکی
افراد باردار با رعایت چند نکته می‌توانند با خیال راحت از قارچ‌های خوراکی به روش‌های مختلف لذت ببرند. این نکات عبارت هستند از:
- شستن برای از بین بردن آلودگی و کثیفی: اگر قرار است قارچها را در خانه مصرف کنید، آن‌ها را در یک کاسه آب قرار دهید تا مدتی در آب باشد، سپس آبکشی نمایید تا آلودگی‌ها از بین بروند، زیرا میکروب‌های موجود در خاک ممکن است باعث بیماری‌های ناشی از غذا شوند. سپس، آن‌ها روی یک سبد یا پارچه بگذارید تا آب آن‌ها گرفته و خشک شود. بهتر است قارچ را هنگام استفاده بشوید تا ماندگاری بهتری داشته باشد.
- مصرف قارچ خام در بارداری ممنوع است: قارچها باید کاملاً پخته شود. قارچ‌های نپخته ممکن است باعث درماتیت یا سایر عفونت‌ها شوند. دستورالعمل‌های ایمنی مواد غذایی در دوران بارداری را مطالعه کنید و غذاهای حاوی قارچ را در حداقل دمای ۱۴۰ درجه فارنهایت (۶۰ درجه سانتی‌گراد) بپزید و نگهداری کنید. مصرف قارچ خام باعث انتقال عفونت‌های باکتریایی و قارچی به بدن می‌شوند.
به طور کلی خوردن قارچ به صورت خام می‌تواند باعث سوء هاضمه شود زیرا قارچها حاوی سلول‌های بیرونی بسیار سفتی هستند. بنابراین، زنان بارداری که می‌خواهند در دوران بارداری قارچ بخورند، باید قارچ را قبل از خوردن کاملاً بشویند و بپزند تا مواد مغذی قارچ را به بهترین شکل جذب کنند.
- در یخچال نگهداری شود: بهتر است قارچ را مدت زمان زیاد نگهداری نکرد و تازه به تازه مصرف کرد. اما اگر ناچار به نگهداری آن هستید، حتماً آن را در یخچال نگهداری کنید. آن‌ها را به طور مناسب نگهداری کنید تا رشد باکتری‌ها و خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از غذا را کاهش دهید. (محیط نگهداری قارچ باید فاقد رطوبت باشد).
- عدم مصرف قارچ‌های لک‌دار و فاسد: قارچ‌های تازه و تمیزی خریداری کنید که آسیب دیده یا لک‌دار نشده باشند. بهتر است به اندازه مصرف قارچ تهیه کنید. قارچ را زیاد نگه نداشته چون زود فاسد می‌شود و همچنین باکتری‌های که در قارچ زندگی می‌کنند باعث فساد قارچ می‌شوند.
- عدم مصرف قارچ فرآوری شده: از خوردن قارچ‌های فرآوری شده خودداری شود یا مصرف محصولاتی را که در آن قارچ فرآوری شده وجود دارد کاهش دهید زیرا ترکیباتی که برای فرآوری قارچ استفاده می‌شوند اکثراً نامشخص است و ممکن است که شما به آن حساسیت داشته باشید.
غذاهایی که می‌توان با قارچها درست کرد
از آن جا که قارچها طعم و بو خاصی ندارند به راحتی می‌توان آن را به غذاهای مختلف اضافه کرد و از مزایایی سلامتی آن‌ها بهره برد. شما می‌توانید قارچ به غذاهای زیر اضافه کنید و هم آن‌ها را خوش‌طعم‌تر کنید و از خواص بیشمار قارچ در دوران بارداری بهره‌مند شوید:
- خورشت قیمه
- پیتزا قارچ و گوشت
- قارچ سوخاری
- خوراک مرغ و قارچ
- املت قارچ و گوجه فرنگی
- خوراک قارچ و بادمجان
- قارچ شکم پر
- دلمه قارچ
- لازانیا
- ته‌چین قارچ
- سوپ قارچ
- کتلت قارچ
- گراتن قارچ
- پیراشکی قارچ
سخن آخر
قارچ‌های خوراکی پس از شسته شدن و پختن کامل برای مصرف در دوران بارداری بی‌خطر هستند. این قارچها فواید تغذیه‌ای زیادی دارند و منبعی غنی از ویتامین‌های گروه B، مواد معدنی و به طور بالقوه ویتامین D هستند.
باید از مصرف قارچ‌های جادویی و قارچ‌های علوفه‌ای به دلیل داشتن خواص توهم‌زا و سمی در دوران بارداری پرهیز کرد. بانوان باردار باید به مصرف قارچ‌های خوراکی برچسب‌دار که از منابع معتبر تهیه شده‌اند، پایبند باشند. قارچ‌های آشپزی برای مصرف ایمن در دوران بارداری باید کاملاً شسته و پخته شوند. از مصرف قارچ‌های ناشناخته و قارچ‌های که در طبیعت بکر رشد می‌کنند جداً خوداری کنید.