مخملک توسط باکتری استرپتوکوک گروه A ایجاد می‌شود، همان باکتری که باعث گلودرد استرپتوکوکی می‌شود. مخملک باعث ایجاد بثورات قرمز و برآمدگی در سرتاسر بدن می‌شود، از برای همین به این بیماری، این نام را داده‌اند. این بیماری بیشتر کودکان را مبتلا می‌کند، اما می‌تواند بزرگسالان را نیز درگیر کند. علائم مخملک شامل تب، گلودرد، بثورات پوستی است و درمان آنتی‌بیوتیکی به سرعت مخملک را از بین می‌برد. با پینو بیبی همراه باشید تا در مورد این بیماری و راهکاری درمانی آن بیشتر بدانید.
مخملک چیست؟
مخملک (اسکارلاتینا) که در گذشته به این بیماری گل افشان می‌گفتند عفونتی است که توسط باکتری استرپتوکوک گروه A ایجاد می‌شود. این همان باکتری است که باعث گلو درد استرپتوکوکی می‌شود. باکتری‌ها یک ماده‌ی سمی ایجاد می‌کنند که باعث ایجاد بثورات قرمز روشن می‌شود که در سراسر بدن پخش می‌شود. به همین دلیل به آن مخملک می‌گویند. بثورات هم چنین دارای برآمدگی است، بنابراین گاهی اوقات به آن راش کاغذ سنباده نیز می‌گویند.
مخملک چه کسانی را مبتلا می‌کند؟
مخملک بیشتر در کودکان بین سنین ۵ تا ۱۵ سال شایع است، اما می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد.
چه چیزی باعث مخملک می‌شود؟
باکتری به نام استرپتوکوک بتا همولیتیک گروه A یا استرپتوکوک گروه A باعث مخملک می‌شود. باکتری‌ها سمی تولید می‌کنند که منجر به بثورات قرمز رنگی می‌شود که عفونت از آن نام گرفته شده است. استرپتوکوک گروه A باعث گلو درد استرپتوکوکی و زرد زخم می‌شود و می‌تواند منجر به تب روماتیسمی شود.
چگونه افراد به مخملک مبتلا می‌شوند؟
باکتری گروه A استرپتوکوک در گوش، بینی، گلو و روی پوست افراد زندگی می‌کند. افرادی که مبتلا به این بیماری هستند به راحتی می‌توانند با سرفه یا عطسه آن را منتقل کنند. سرفه یا عطسه باعث ایجاد قطرات ریز حاوی باکتری می‌شود. این قطرات به هوا فرستاده می‌شوند و باعث بروز بیماری در سایرین می‌شود اگر:
- استنشاق هوایی که در آن قطرات ریز آلوده با باکتری وجود دارد.
- زمانی که یک سطح حاوی قطرات آلوده لمس شود و سپس فرد بینی یا دهان خود را لمس کند.
- از همان بشقاب و یا از همان لیوانی که شخص بیمار استفاده کرده است نفر بعدی هم استفاده کند.
- لمس کردن زخم‌های روی پوست فرد بیمار (زخم ناشی از استرپتوکوک گروه A).
- به ندرت، احتمال ابتلا افراد به اسکارلاتینا با خوردن غذاهایی آلوده به استرپتوکوک گروه A وجود دارد. دانشمندان بر این باور نیستند که استرپتوکوک گروه A می‌تواند با دست زدن به حیوانات خانگی یا وسایل خانه مانند اسباب بازی‌ها نیز منتقل شود.
علائم مخملک چیست؟
اولین علائم ظاهری معمولاً تب و گلودرد است. بارزترین علامت مخملک، بثورات قرمز و ناهموار است. با این حال، کمتر از ۱۰ درصد موارد استرپتوکوکی دارای راش هستند.
علائم راش مخملک
- یک بثورات صورتی مایل به قرمز ممکن است ابتدا در اطراف گردن و سینه بیمار ظاهر شود.
- لکه‌های قرمز اولین علامت بثورات هستند. این لکه‌ها به راش صورتی مایل به قرمز ریز تبدیل می‌شوند که در لمس مانند کاغذ سنباده و شبیه آفتاب سوختگی به نظر می‌رسد. هم‌چنین ممکن است خارش داشته باشد. در پوست‌های تیره‌تر، بثورات ممکن است دشوارتر دیده شوند، اگر چه بافت خشن آن باید آشکار باشد.
- راش ناشی از مخملک ۱۲ تا ۴۸ ساعت پس از علائمی مانند گلودرد یا سردرد ایجاد می‌شود.
- بثورات معمولاً از قفسه سینه و شکم شروع می‌شود، اما به زودی به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد، مانند: گوش‌ها، گردن، آرنج‌ها، داخل ران‌ها و کشاله ران.
- بثورات معمولاً به صورت سرایت نمی‌کند. با این حال، گونه‌ها برافروخته می‌شوند و ناحیه اطراف دهان کاملاً رنگ پریده می‌ماند. اگر یک لیوان را روی آن فشار دهید، راش سفید می‌شود. ممکن است یک ناحیه رنگ پریده (اریتماتوز) در اطراف دهان بیمار وجود داشته باشد.
- چین و چروک‌های پوستی و هماتوم یا پتشی (برجستگی‌های کوچک قرمز یا بنفش) در زیر بغل، آرنج و کشاله ران ممکن است قرمزتر از بقیه بثورات (خطوط پاستا) شوند.
- لایه‌برداری (پوسته پوسته شدن کف دست و پا) ممکن است ۷ تا ۱۰ روز پس از محو شدن بثورات، شایع باشد.
شاید برای شما سوال پیش بیاید که خطوط پاستا چیست؟ خطوط پاستیا از آسیب مویرگی ناشی می‌شود و با رگه‌های قرمز عرضی در محل چین‌های پوستی مشخص می‌شود.
علائم مخملک در دهان و گلو
- زبان بیمار ممکن است یک پوشش سفید رنگ ایجاد کند.
- زبان ممکن است متورم، قرمز و ناهموار به نظر برسد و شبیه توت فرنگی به نظر برسد.
- لوزه‌ها و گلوی بیمار ممکن است متورم، قرمز و دردناک باشد.
- لوزه‌ها و گلوی بیمار ممکن است دارای پوشش سفید یا زرد یا نقاطی از چرک سفید یا زرد باشد.
- ممکن است در بلع مشکل داشته باشد.
علائم دیگری که ممکن است تجربه کند عبارت هستند از:
- لرز، تب و سردرد
- دل درد، کاهش اشتها
- تهوع و استفراغ
- دردهای بدن و عضلات
- تورم غدد
- برجستگی‌های کوچک قرمز یا بنفش روی سقف دهان بیمار (این پوشش سفید روی زبان که چند روز بعد پوست کنده می‌شود و زبان قرمز و متورم می‌شود، این حالت به زبان توت فرنگی معروف است.
زبان مخملک چیست؟
یکی از علائم مخملک، تورم زبان است که قرمز و ناهموار به نظر می‌رسد. برخی از مردم معتقدند که زبان مخملکی شبیه توت فرنگی است؛ از این رو گاهی اوقات به آن زبان توت فرنگی می‌گویند.
بثورات مخملک به چه صورت است؟
بثورات مخملک معمولاً به صورت لکه‌های کوچک و مسطح روی پوست بیمار شروع می‌شود. لکه‌ها به آرامی به برجستگی‌های ریز تبدیل می‌شوند. بثورات ممکن است شبیه آفتاب سوختگی بد به نظر برسد. برخی دیگر این بثورات را مانند کاغذ سنباده خشن توصیف می‌کنند.
آیا مخملک مسری است؟
بله، مخملک (اسکارلاتینا) مسری است. از طریق قطرات موجود در هوا که افراد هنگام سرفه یا عطسه آن را در هوا منتشر می‌کنند، پخش می‌شود.
چه کسانی در خطر ابتلا به مخملک هستند؟
هر کسی ممکن است به مخملک مبتلا شود. این بیماری در کودکان ۵ تا ۱۵ ساله بیشتر از بزرگسالان است. والدین کودکان در این محدوده سنی و سایر بزرگسالانی که اغلب با کودکان در این محدوده سنی تماس دارند بیشتر در معرض خطر هستند. مخملک در نوزادان و کودکان نوپا نادر است. اگر در تماس نزدیک با فردی که مخملک دارد، احتمال ابتلا افراد افزایش می‌یابد. مخملک در گروه‌های بزرگ سریع‌تر پخش می‌شود. شیوع بیماری در مدارس، مهدکودک‌ها، جوامع و محله‌ها می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
عوارض مخملک چیست؟
عوارض ناشی از مخملک (اسکارلاتینا) نادر است. اگر استرپتوکوک گروه A به سایر قسمت‌های بدن فرد سرایت کند، می‌توانند آن‌ها را نیز بیمار کند و عوارض می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آبسه (توده‌های چرکی) در اطراف لوزه‌ها یا مغز
- غدد لنفاوی متورم در گردن
- عفونت‌های گوش
- ماستوئیدیت
- عفونت‌های سینوسی
- ذات الریه
- تب روماتیسمی
- آسیب کلیه
- سپتی سمی
- آرتریت یا استئومیلیت
- عفونت‌های پوستی
- باکتریمی یا مننژیت
- مشکلات ایمنی، مانند پانداس (PANDAS) که نوعی اختلال عصبی خودایمنی کودکان مرتبط با استرپتوکوک است.
مخملک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و از فرد در مورد علائم بیمار می‌پرسد. پزشک معمولاً آزمایش سریع استرپتوکوکی را برای بررسی وجود باکتری استرپتوکوک گروه A انجام می‌دهد. این آزمایش شامل سواب زدن گلو و آزمایش نمونه است. آزمایش به سرعت نشان می‌دهد که آیا باکتری عامل بیماری فرد است یا خیر. با این حال، آزمایش ممکن است تا ۳۰ درصد موارد استرپتوکوکی را تشخیص ندهد.
اگر آزمایش منفی شد، پزشک ممکن است کشت نمونه گلو را انجام دهد. کشت گلو تقریباً ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد تا مشخص شود که آیا باکتری از نمونه رشد می‌کند یا خیر. کشت گلو گاهی عفونت‌هایی را پیدا می‌کند که آزمایش سریع استرپتوکوکی در آن‌ها مشخص نمی‌شود. از طرف دیگر، پزشک ممکن است یک آزمایش مولکولی سریع استرپتوکوکی برای تعیین این که آیا گلو درد استرپتوکوکی وجود دارد یا خیر، به بیمار بدهد. در این آزمون نیازی به کشت نیست.
درمان مخملک چیست؟
اکثر موارد مخملک پس از حدود یک هفته بدون درمان برطرف می‌شود. با این حال، پزشک عمومی ممکن است دو دسته درمان را برای بیمار توصیه کند درمان دارویی و درمان غیر دارویی را توصیه کند زیرا:
- مدت زمانی که بیمار عفونی است را کاهش می‌دهد.
- بهبودی را سرعت بخشد.
- خطر عوارض مخملک را کاهش می‌دهد.
با درمان، اکثر افراد در حدود ۴ تا ۵ روز بهبود می‌یابند و می‌توانند ۲۴ ساعت پس از شروع درمان آنتی‌بیوتیکی به مهد کودک، مدرسه یا محل کار بازگردند. بدون درمان، ۱ تا ۲ هفته پس از ظاهر شدن علائم، عفونی خواهد بود.
درمان مخملک با آنتی‌بیوتیک‌ها
اگر آزمایش بیمار برای مخملک مثبت باشد، پزشک برای بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها، باکتری‌های عامل عفونت را در بدن بیمار از بین می‌برند. آنتی‌بیوتیک‌ها مدت زمان احساس بیماری و علائم را کوتاه می‌کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها هم‌چنین از گسترش عفونت و از بروز عوارض جلوگیری می‌کنند. مخملک معمولاً با یک دوره ۱۰ روزه آنتی بیوتیک درمان می‌شود. این اغلب به شکل قرص پنی‌سیلین یا آموکسی‌سیلین است، اگر چه داروی مایع ممکن است برای کودکان خردسال استفاده شود.
برای افرادی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند، می‌توان به جای آن از آنتی بیوتیک‌های جایگزین مانند اریترومایسین استفاده کرد. علائم معمولاً در عرض ۲۴ ساعت پس از شروع آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابند و سایر علائم در عرض چند روز ناپدید می‌شوند. با این حال، مهم است که کل دوره درمان تکمیل شود تا اطمینان حاصل شود که عفونت به طور کامل پاک شده و پتانسیل مقاومت آنتی‌بیوتیکی کاهش می‌یابد.
چگونه می‌توان از کودک در خانه مراقبت کرد؟
تورم گلو و درد در این ناحیه، غذا خوردن را دردناک می‌کند. غذاها و مایعات نرم مانند سوپ، آش و چای را به کودک می‌توان داد تا راحت‌تر بتواند عمل بلع را انجام دهد. مهم است که کودک را هیدراته نگه داشت. برای کمک به گلو درد نیز می‌توان آب نمک غرغره کرد. برای تب یا درد می‌توان به کودک داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن (Tylenol®) یا ایبوپروفن (Advil®) داد و برای تسکین خارش ناشی از بثورات پوستی می‌توان یک داروی ضد خارش مصرف کرد.
آیا واکسن مخملک وجود دارد؟
هیچ واکسنی برای اسکارلاتینا (مخملک) وجود ندارد.
چگونه می‌توان از مخملک جلوگیری کرد؟
مخملک مسری است. باکتری گروه A استرپتوکوک از طریق قطرات موجود در هوا هنگام سرفه یا عطسه فرد پخش می‌شود، با موارد زیر می‌توان از ابتلا به مخملک جلوگیری کرد:
- دوری از افرادی که به مخملک مبتلا شوند.
- شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون گرم به مدت ۲۰ ثانیه.
- در صورت در دسترس نبودن آب و صابون از ضدعفونی کننده الکلی استفاده شود.
- هنگام عطسه، دهان و بینی خود را بپوشاند.
- برای فردی که به استرپتوکوک مبتلا شده است، مسواک را جدا از سایر اعضای خانواده نگه دارد.
- اگر بیمار تب مخملک دارد، باید از مدرسه یا محل کار در خانه بماند تا به جلوگیری از انتشار کمک کنید.
مخملک چقدر طول می‌کشد؟
آنتی‌بیوتیک‌هایی که پزشک برای بیمار تجویز کرده است، به سرعت باکتری‌ها را از بین می‌برد. بثورات ناشی از مخملک حدود یک هفته طول می‌کشد. ممکن است لایه‌برداری تا چند هفته جهت بهبودی پوست ادامه یابد و ممکن است فرد مبتلا تا چند هفته هم‌چنان غدد متورم داشته باشد.
چه زمانی باید به پزشک برای مخملک مراجعه کرد؟
اگر فرد مبتلا دچار جوش شد باید با پزشک خود تماس بگیرد. هم‌چنین مهم است که اگر والدین یا کودک بیمار علائم دیگری از مخملک (اسکارلاتینا)، به ویژه تب، گلودرد یا غدد متورم داشته‌اند، حتماً با پزشک تماس بگیرند. پس از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، باید با پزشک تماس بگیرند اگر:
- علائم بیمار ۲۴ ساعت پس از شروع درمان بهبود نمی‌یابد.
- پس از شروع درمان، علائم جدید یا بدتر می‌شود (احساس ناخوشی بسیار، درد شدید، سردردهای شدید، استفراغ و اسهال).
- اگر مخملک را درمان نشود و یا هفته‌ها پس از بهبود اسکارلاتینا، فرد دوباره بیمار می‌شوند. بیمار در معرض خطر جدی عوارض است و این می‌تواند منجر به تب روماتیسمی شود که می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.
- در عرض یک هفته (بعد از مراجعه به پزشک عمومی) بهتر نشود.
- بیمار همزمان تب مخملک و آبله مرغان داشته باشد.
- فرد احساس ناخوشی می‌کند و با فردی که مخملک دارد در تماس بوده است.
چه زمانی می‌توان به محل کار یا مدرسه برگشت؟
اگر بیمار تب مخملک دارد، باید به جای رفتن به سر کار یا مدرسه در خانه بماند تا زمانی که دیگر تب نداشته باشد و حداقل ۱۲ ساعت آنتی‌بیوتیک مصرف کرده باشد.
عوارض مخملک
اکثر موارد مخملک عوارضی ایجاد نمی‌کند، به خصوص اگر این بیماری به درستی درمان شود. با این حال، خطر کمی وجود دارد که عفونت به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند و باعث عفونت‌های جدی‌تر شود، مانند:
- عفونت گوش
- آبسه گلو (جمع شدن دردناک چرک)
- سینوزیت (التهاب سینوس‌ها)
- پنومونی (التهاب ریه)
عوارض بسیار نادری که ممکن است در مراحل بعدی رخ دهد عبارتند از:
- باکتریمی (عفونت جریان خون)
- آرتریت سپتیک
- مننژیت
- فاشئیت نکروزان (عفونت شدید شامل مرگ نواحی از بافت نرم زیر پوست)
- سندرم شوک سمی استرپتوکوک (علائم پیشرونده سریع همراه با فشار خون پایین و نارسایی چند عضوی)
چه سوالاتی باید از پزشک در مورد مخملک پرسید؟
- اگر گلودرد استرپتوکوکی داشته باشد چقدر احتمال دارد به اسکارلاتینا مبتلا شد؟
- چه مدت باید آنتی‌بیوتیک مصرف کرد؟
- اگر به پنی‌سیلین حساسیت داشته باشد چه کاری می‌توان انجام داد؟
تفاوت مخملک با سرخک
- چشم‌ها، در مخملک (اسکارلت) چشم‌ها کاتارال (التهاب غشا مخاط) نیستند، چشم‌ها قرمز یا سفید هستند. در سرخک (ماسرن) چشم‌ها کاتارال شدید و چشم‌ها قرمز رنگ و التهاب کاملاً مشخص هستند. در سرخجه چشم‌ها کمی کاتارال هستند و صورتی به نظر می‌رسند. در برخی موارد این ویژگی وجود ندارد.
- آبریزش بینی و سرفه از علائم سرخک هستند.
- طول مدت تب و بثورات پوستی در این دو بیماری با هم متفاوت است.
- انتشار بثورات در مخملک ممکن است یک علامت مشخصه کمک کننده باشد.
- حفره دهان و زبان بیشتر در مخملک درگیر است. در سرخک بیشتر مخاط درگیر هستند. درگیری حلق به ویژه اگزوداتیو نشان دهنده اسکارلاتینا است. برخی از غدد لنفاوی حساس در صورت در مخملک متورم می‌شوند.
سوالات متداول اضافی در مورد مخملک
- آیا می‌توان دو بار به مخملک مبتلا شد؟ ممکن است بیش از یک بار فرد به مخملک مبتلا شود. یک بار ابتلا به مخملک مانع از ابتلای مجدد به آن نمی‌شود.
- مخملک چقدر جدی است؟ در اوایل قرن بیستم، مخملک به ویژه در بین کودکان شایع‌تر و شدیدتر بود. زمانی این یک بیماری بسیار جدی دوران کودکی بود. با پیشرفت در بهداشت و پزشکی، اکنون این بیماری بسیار قابل درمان است. با این حال، اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شود.
- آیا مخملک در بارداری خطرناک است؟ هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ابتلا به اسکارلاتینا در دوران بارداری کودک شما را در معرض خطر قرار می‌دهد. با این حال، اگر بانوی باردار در مراحل ابتدایی بارداری نیست، اگر با فردی که تب مخملک دارد در تماس بوده است، باید به پزشک و ماماهای خود اطلاع دهد.
سخن آخر
تب، گلو درد، راش قرمز و ناهموار همه علائم یک بیماری عفونی نظیر اسکارلاتینا است. در حالی که علائم مخملک ناراحت کننده است، خوشبختانه برای این زبان توت فرنگی و راش‌های کاغذ سنباده، خط پاستا؛ درمانی وجود دارد. پزشک می‌تواند به سرعت تشخیص دهد که آیا فرد مخملک دارد یا خیر. پزشک معالج معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند و فرد در کمترین زمان احساس بهتری خواهد داشت. فرد حتماً باید درمان شود؛ مخملک بیماری سختی نیست اما عدم درمان می‌تواند منجر به وضعیت بدتر سلامتی شود.
بسیارمفیدبود.خیلی ممنون