سوء‌ها‌ضمه که به آن سوزش سر دل و یا رفلاکس اسیدی نیز می‌گویند، در بارداری شایع است. احساس سوزش در قفسه سینه ایجاد می‌شود و ربطی به قلب ندارد، این احساس ناراحت کننده و خسته کننده است و بسیاری از زنان را به خصوص در دوران بارداری آزار می‌دهد. اولین سوالی که ممکن است داشته باشید این است که چگونه آن را متوقف کنید. هم چنین ممکن است نگران باشید که آیا درمان‌ها برای کودک شما بی‌خطر هستند یا خیر. در این مقاله می‌خواهیم اطلاعاتی در خصوص سوء هاضمه در دوران بارداری کسب کنیم و دریابیم که چه چیزی باعث سوزش سر دل در دوران بارداری می‌شود و چه کاری می‌توانید در مورد آن انجام دهید. سوء هاضمه می‌تواند ناشی از تغییرات هورمونی و فشار جنین در حال رشد به شکم مادر باشد. شما می‌توانید با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی خود به کاهش سوء هاضمه و سوزش سر دل کمک کنید؛داروهایی وجود دارند که مصرف آنها در بارداری بی‌خطر است. با پینو بیبی همراه باشید تا درباره علل و درمان سوء هاضمه و سوزش سردل در بارداری بیشتر بدانید.
سوء هاضمه Dyspepsia چیست؟
سوء هاضمه و یا ناراحتی معده (دیس پپسی) در بارداری معمولاً به دلیل رفلاکس اسید است. سوء هاضمه علائم خاصی مانند درد شکم و احساس سیری بلافاصله پس از شروع غذا خوردن را به جای یک بیماری خاص توصیف می‌کند. سوء هاضمه هم چنین می‌تواند از علائم دیگر اختلالات گوارشی باشد.
رفلاکس اسید زمانی اتفاق می‌افتد که اسید از معده به داخل روده (مری) نشت می‌کند. این ممکن است باعث سوزش سر دل (معمولاً به صورت درد سوزشی که از قسمت فوقانی معده پشت استخوان سینه ایجاد می‌شود) شود و سایر علائم را ایجاد کند. توجه به رژیم غذایی و سبک زندگی ممکن است به کاهش علائم کمک کند. معمولاً برای درمان از آنتی اسیدها استفاده می‌شود. در صورتی که علائم درد سرساز باقی بماند، ممکن است دارویی تجویز شود که مانع از تولید اسید معده شود. سوء هاضمه در حدود نیمی از زنان باردار در برخی مواقع رخ می‌دهد و معمولاً به دلیل رفلاکس اسید از معده به روده (مری) است.
رفلاکس اسید در بارداری چیست؟
اشخاص از اصطلاحات «سوء هاضمه»، «سوزش سر دل» و «ریفلاکس اسید» به معنای مشابه استفاده می‌کنند. اما آنها تعاریف مختلفی دارند. رفلاکس اسید به این اشاره دارد که اسفنکر تحتانی مری LES آن طور که باید سفت نمی‌شود. این اختلال دریچه مری به اسید معده اجازه می‌دهد تا از معده به سمت مری شما حرکت کند. بیماری ریفلاکس معده یا GERD، شکل شدید ریفلاکس اسید معده است. سوزش سر دل، احساس درد و یا سوزش در قفسه سینه، از علائم رفلاکس اسید است. زنان ممکن است در دوران بارداری رفلاکس اسید داشته باشند و به دلیل تغییر سطح هورمون‌ها و رشد کودک دچار سوزش سر دل شوند.
سوزش دل درد چیست؟
سوزش سر دل زمانی است که شما در قفسه سینه خود احساس سوزش دارید. احساس ناخوشایند می‌تواند به سمت گلو حرکت کند. هم چنین ممکن است طعم تلخ و یا ترش در پشت گلو داشته باشید. اگر چه به آن «سوزش سر دل» می‌گویند، اما به قلب شما مربوط نیست. این به دلیل رفلاکس اسید اتفاق می‌افتد، و زمانی رخ می‌دهد که اسید معده از معده به سمت مری حرکت می‌کند. مری لوله‌ای است که غذا، مایعات و بزاق را به معده شما می‌رساند. ماهیچه‌ای به نام اسفنکتر تحتانی مریLES بین مری و معده قرار دارد. این اسفنکتر (دریچه) باز می‌شود تا غذا عبور کند، سپس بسته می‌شود تا اسید به سمت مری بازگشت نکند. اما اگر LES این دریچه به درستی بسته نمی‌شود، بدین ترتیب اسید می‌تواند وارد مری می‌شود و باعث سوزش سر دل می‌گردد.
سوء هاضمه و سوزش سر دل در دوران بارداری چقدر شایع است؟
بیش از نیمی از زنان باردار سوء هاضمه و سوزش سر دل شدید را به خصوص در سه ماهه سوم گزارش می‌دهند. سوء هاضمه در افرادی که قبلاً باردار بوده‌اند و کسانی که قبل از بارداری سوزش سر دل داشته‌اند، شایع‌تر است.
علائم سوء هاضمه و سوزش سر دل در دوران بارداری
علائم سوء هاضمه معمولاً بلافاصله پس از خوردن یا نوشیدن ظاهر می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است بین خوردن و بروز سوء هاضمه تاخیر ایجاد شود. شما می‌توانید علائم را در هر مقطعی از بارداری خود مشاهده کنید، اما این علائم از هفته ۱۲ بارداری به بعد شایع‌تر است.
علائم سوء‌ها‌ضمه و سوزش سر دل عبارت هستند از:
- احساس سوزش و یا درد در قفسه سینه
- احساس پری، سنگینی یا نفخ
- آروغ زدن مکرر یا باد گلو
- احساس ناخوشی و بیمار بودن
- بالا آوردن غذا
علت رفلاکس اسید و سوزش سر دل در بارداری چیست؟
ریفلاکس یا رفلاکس اسید زمانی اتفاق می‌افتد که مقداری اسید به داخل روده (مری) نشت می‌کند. پوشش مری می‌تواند با مقدار معینی اسید مقابله کند. با این حال، اگر بیش از مقدار معمول رفلاکس اسید داشته باشد، ممکن است باعث ایجاد مقداری التهاب در پوشش مری شود که می‌تواند علائمی را ایجاد کند.
علل بروز سوء هاضمه در بارداری چیست؟
اسفنکتر در انتهای مری به طور معمول از رفلاکس اسید جلوگیری می‌کند. تصور می‌شود زمانی که باردار هستید:
- تغییر سطح هورمون: سطح هورمون شما در طول بارداری تغییر می‌کند و بر نحوه تحمل و هضم غذاها در سیستم گوارش شما تأثیر می‌گذارد. هورمون‌ها اغلب سیستم گوارش شما را کند می‌کنند. غذا کندتر حرکت می‌کند و باعث نفخ و سوزش سر دل می‌شود.
- شل کردن اسفنکتر مری: افزایش سطح هورمون‌های خاصی که در دوران بارداری رخ می‌دهد اثر آرام‌بخشی روی عضله اسفنکتر دارد. یعنی سفتی (تن) اسفنکتر در دوران بارداری کاهش می‌یابد. پروژسترون و ریلکسین به عنوان هورمون‌های بارداری شناخته می‌شود؛ این هورمون‌ها تمایل دارند بافت‌های عضلانی صاف را در سراسر بدن، از جمله آنهایی که در دستگاه گوارشGI قرار دارند، شل کنند، در نتیجه باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری شوند. هنگامی که اسفنگر منقبض نباشد و آرام شود، اسید معده می‌تواند به سمت مری حرکت کند.
- بزرگ شدن رحم: با بزرگ شدن کودک، رحم شما بزرگ‌تر می‌شود. می‌تواند معده را فشرده کند و اسیدهای معده را به سمت بالا، به داخل مری فشار دهد. به همین دلیل است که سوزش سر دل در سه ماهه سوم بارداری، یعنی چند ماه آخر بارداری شایع‌تر است. در سه ماهه آخر بارداری نوزاد و رحم بزرگ‌تر هستند و سایر اندام‌های شما را تحت فشار قرار می‌دهد. اندازه جنین در شکم (رحم) باعث افزایش فشار روی معده می‌شود.
اگر قبلاً پیش از بارداری رفلاکس معده به مری داشته‌اید، احتمال ابتلا به سوء هاضمه در بارداری در شما بیشتر است. سوء هاضمه معمولاً پس از تولد نوزاد خود به خود برطرف می‌شود، زمانی که هورمون‌های شما به حالت غیرباردار خود باز می‌گردند و کودک دیگر فشاری بر معده شما نمی‌افزاید.
چگونه می‌توانم از سوزش سر دل بارداری خلاص شوم؟
این داروهای طبیعی را برای تسکین سوزش سر دل بارداری امتحان کنید:
- ماست بخورید یا مقداری شیر بنوشید.
- یک قاشق غذاخوری عسل را در شیر گرم بریزید و بنوشید.
مصرف چه داروهایی در دوران بارداری برای سوء هاضمه و سوزش سردل بی‌خطر است؟
- داروهای بدون نسخه OTC
آنتی اسیدهای بدون نسخه مانند Tums، Rolaids و Maalox ممکن است به شما در مقابله با علائم گاه به گاه سوزش سر دل کمک کنند. آنهایی که از کربنات کلسیم و یا منیزیم ساخته شده‌اند گزینه‌های خوبی هستند. با این حال، ممکن است بهتر باشد از مصرف منیزیم در سه ماهه آخر بارداری اجتناب کنید. منیزیم می‌تواند با انقباضات در طول زایمان تداخل داشته باشد. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند از مصرف آنتی اسیدهایی که حاوی سطوح بالای سدیم هستند نیز اجتناب کنید. این آنتی اسیدها می‌توانند منجر به تجمع مایع در بافت‌ها شوند.
هم چنین باید از هر گونه آنتی اسیدی که آلومینیوم را روی برچسب ذکر می‌کند، مانند «هیدروکسید آلومینیوم» یا «کربنات آلومینیوم» اجتناب کنید. این آنتی اسیدها می‌توانند منجر به یبوست شوند. در نهایت، از داروهایی مانند آلکا-سلتزر که ممکن است حاوی آسپرین باشند دوری کنید. توجه داشته باشید که بیماری ریفلاکس GERD به درمان قوی‌تری نیاز داشته باشید.
- دارهای نسخه‌ای
اگر برای بیماری دیگری مانند افسردگی، داروی ضدافسردگی مصرف می‌کنید و فکر می‌کنید ممکن است سوء هاضمه شما را بدتر کند، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است بتواند یک داروی جایگزین تجویز کند. هرگز مصرف داروی تجویز شده را متوقف نکنید، مگر این که پزشک عمومی یا متخصص واجد شرایط دیگری که مسئولیت مراقبت شما را بر عهده دارد، این کار را به شما توصیه کند.
داروهای سوء‌ها‌ضمه و سوزش سر دل در دوران بارداری عبارت هستند از:
- آنتی‌اسیدها برای خنثی کردن اسید معده، می‌توانید برخی از انواع آن را از یک داروساز تهیه کنید (به آنها بگویید باردار هستید زیرا برخی از آنتی اسیدها در دوران بارداری مناسب نیستند).
- آلژینات برای تسکین سوء‌ها‌ضمه ناشی از رفلاکس اسید با جلوگیری از بازگشت اسید معده به روده
ممکن است تنها زمانی نیاز به مصرف آنتی اسیدها و آلژینات‌ها داشته باشید که علائم شروع شود. با این حال، پزشک عمومی ممکن است مصرف آنها را قبل از بروز علائم توصیه کند به عنوان مثال، قبل از خوردن غذا یا قبل از خواب. تا ۲ ساعت پس از مصرف مکمل‌ها‌ی اسید فولیک یا آهن، آنتی اسیدها مصرف نکنید. آنتی اسیدها می‌توانند از جذب این مکمل‌ها توسط بدن شما جلوگیری کنند. اگر آنتی اسیدها و آلژینات‌ها علائم شما را بهبود ندهند، پزشک متخصص ممکن است داروی دیگری را برای کاهش میزان اسید در معده شما تجویز کند.
آیا بارداری باعث دل درد می‌شود؟
بارداری خطر سوء هاضمه، سوزش سر دل و یا رفلاکس اسید را افزایش می‌دهد. در طول سه ماهه اول، ماهیچه‌های مری غذا را آهسته‌تر به معده فشار می‌دهند و تخلیه معده زمان بیشتری می‌برد. این به بدن شما زمان بیشتری برای جذب مواد مغذی برای جنین می‌دهد، اما هم چنین می‌تواند منجر به سوزش سر دل شود. در طول سه ماهه سوم، رشد کودک شما می‌تواند معده شما را از وضعیت طبیعی خود خارج کند که می‌تواند منجر به عدم هضم مناسب غذا و سوزش سر دل شود. با این حال، هر بانویی شرایط متفاوت است. باردار بودن لزوماً به این معنی نیست که شما سوء هاضمه و یا سوزش سر دل خواهید داشت. بروز سوء هاضمه و سوزش سر دل به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله فیزیولوژی، رژیم غذایی، عادات روزانه و وضعیت بارداری شما.
چگونه می‌توان از سوزش سر دل در دوران بارداری پیشگیری کرد؟
شما می‌توانید اقداماتی را برای کاهش علائم سوزش سر دل بدون آسیب رساندن به نوزاد انجام دهید. کارهایی که می‌توانید برای کمک به سوء هاضمه و سوزش سر دل انجام دهید عبارت است از:
- تغییر عادات خوردن و آشامیدن
- وعده‌های غذایی کوچکتر را به دفعات بیشتر بخورید و در حین غذا خوردن از نوشیدن خودداری کنید. به جای آن بین وعده‌های غذایی، آب بنوشید.
- آهسته غذا بخورید و هر لقمه را کاملاً بجوید.
- هرگز خود را به طور کامل سیر نکنید زیرا احتمال ابتلا به سوء هاضمه را بیشتر می‌کند.
- از خوردن غذا چند ساعت قبل از خواب خودداری کنید.
- از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث سوزش سر دل می‌شود خودداری کنید. خوراکی‌هایی مانند شکلات، غذاهای چرب، غذاهای تند، غذاهای اسیدی مانند مرکبات و اقلام مبتنی بر گوجه فرنگی، نوشیدنی‌های گازدار و کافئین می‌توانند باعث سوء هاضمه و سوزش سر دل شوند.
- هنگام غذا خوردن و درست بعد از غذا صاف بنشینید، این باعث می‌شود فشار از روی شکم شما برداشته شود.
- حداقل یک ساعت بعد از غذا در حالت ایستاده بمانید. پیاده روی آرام نیز ممکن است به هضم غذا کمک کند.
- بعد از غذا یک آدامس بدون قند بجوید. افزایش بزاق ممکن است هر اسیدی را که به مری برگشته خنثی کند.
- هنگام غذا خوردن حداقل به مدت ۲ تا ۳ ساعت به جای لباس‌های تنگ، لباس راحت بپوشید.
- تا ۳ ساعت قبل از خواب از خوردن و آشامیدن دست بکشید.
- وضعیت خوابیدن خود را اصلاح کنید:
- هنگامی‌که به رختخواب می‌روید، بالا بردن سر و شانه‌ها می‌تواند مانع از بالا آمدن اسید معده در هنگام خواب شود.
- خوابیدن به پهلوی چپ نیز می‌تواند کمک کننده باشد. دراز کشیدن به پهلوی راست معده شما را بالاتر از مری قرار می‌دهد که ممکن است منجر به سوزش سر دل شود.
- لباس‌های راحت و گشاد بپوشید.
- سیگار نکشیدن
سیگار کشیدن در دوران بارداری می‌تواند باعث سوء هاضمه شود و به طور جدی بر سلامت شما و جنین تأثیر بگذارد. وقتی سیگار می‌کشید، مواد شیمیایی که استنشاق می‌کنید می‌توانند به سوء‌ها‌ضمه منتج شود. این مواد شیمیایی می‌توانند باعث شل شدن حلقه ماهیچه در انتهای پایین روده شما شوند که به اسید معده اجازه می‌دهد راحت‌تر به بالا برگردد. این به عنوان رفلاکس اسید شناخته می‌شود.
سیگار هم چنین خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهد:
- تولد نوزاد نارس (قبل از هفته ۳۷ بارداری)
- تولد نوزاد با وزن کم
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد SIDS یا مرگ تخت نوزاد
- از مصرف الکل اجتناب کنید.
نوشیدن الکل می‌تواند باعث سوء هاضمه شود. مصرف الکل در دوران بارداری، هم چنین می‌تواند منجر به آسیب طولانی مدت به جنین شود (سندرم جنین الکلی). ایمن ترین کار این است که در بارداری به هیچ وجه الکل ننوشید.
- وزن سالم را حفظ کنید. حفظ تناسب اندام به خصوص در ناحیه میانی بدن جای که جنین در حال رشد و بزرگ شدن است بسیار مهم است زیرا فضا برای سیستم گوارش به اندازه کافی محدود است، انباشت بافت‌های اضافی نظیر چربی وضع را بدتر می‌کند و بنابراین با ورزش‌های مناسب در بارداری به حفظ تناسب اندام خود باشید.
گزینه‌های پزشکی جایگزین شامل طب سوزنی و تکنیک‌های آرام‌سازی، مانند آرام‌سازی پیشرونده عضلانی، یوگا، یا تصویرسازی هدایت‌شده است. همیشه قبل از شروع درمان های جدید با پزشک خود مشورت کنید.
چه زمانی باید در مورد سوء هاضمه یا سوزش سر دل در بارداری با پزشک تماس گرفت؟
اگر برای مدیریت علائم خود به کمک نیاز دارید یا اگر تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی شما مؤثر واقع نشد، به ماما یا پزشک عمومی مراجعه کنید. آنها ممکن است مصرف دارو را برای کاهش علائم شما توصیه کنند. اگر سوزش سر دل دارید که اغلب شب‌ها شما را از خواب بیدار می‌کند، به محض از بین رفتن آنتی‌اسیدتان عود می‌کند، یا علائم دیگری ایجاد می‌کند، ممکن است مشکل جدی‌تری داشته باشید که نیازمند توجه به آن است. ممکن است پزشک شما را مبتلا به GERD تشخیص دهد. این بدان معناست که سوزش سر دل شما باید کنترل شود تا دستگاه گوارش شما از عوارضی مانند آسیب به مری محافظت شود.
ماما یا پزشک عمومی شما ممکن است در مورد علائم از شما سوال بپرسند و با فشار دادن ملایم بر روی نواحی مختلف قفسه سینه و معده شما را معاینه کنند تا ببینند آیا این نواحی دردناک است یا خیر.
- مشکل در بلع
- صدای خشن
- سرفه‌ای که بهتر نمی‌شود یا دوباره عود می‌کند.
- غدد متورم در هر طرف گردن
- کاهش وزن
- درد یا تورم در معده
- دل درد دارید که شما را در شب بیدار می‌کند.
- وجود خون در آب دهان
- دفع مدفوع سیاه
سوزش سر دل و ریفلاکس معده می‌تواند علائمی مشابه حمله قلبی داشته باشد. اگر قبلاً هرگز سوزش سر دل نداشته‌اید و درد قفسه سینه دارید، با پزشک خود تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید. البته باز هم تائید می‌کنیم که سوء هاضمه، یبوست، اسهال، سوزش سر دل، ریفلاکس اسید همگی از علائم شایع در بارداری هستند منتهی اگر علائم بالا را دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است داروهای کاهش دهنده اسید معینی را برای کاهش علائم شما تجویز کند. منبع معتبر تحقیقات نشان می‌دهد که داروهایی به نام مسدودکننده‌های H2 که به جلوگیری از تولید اسید کمک می‌کنند، بی‌خطر به نظر می‌رسند.
نوع دیگری از دارو به نام مهارکننده‌های پمپ پروتون، برای افراد مبتلا به سوزش سر دل که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، استفاده می‌شود. اگر در مورد اثرات داروها نگران هستید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. پزشکان می‌توانند به شما در کنترل علائم خود کمک کنند و در عین حال کودک متولد نشده خود را ایمن نگه دارند.
سخن آخر
سوء هاضمه و سوزش سر دل در دوران بارداری یکی از علائم شایع بارداری به خصوص در سه ماهه سوم است. شما می‌توانید با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی خود، مانند خوردن وعده‌های غذایی بیشتر اما کوچکتر و پرهیز از غذاهای تند یا سرخ شده، از سوزش سر دل در دوران بارداری پیشگیری کنید یا از آن تسکین پیدا کنید. مقداری ماست یا شیر نیز ممکن است به کاهش علائم کمک کند. قبل از مصرف آنتی اسیدها، مطمئن شوید که با پزشک خود برای مطمئن‌ترین گزینه برای مصرف در دوران بارداری مشورت کنید.