هیپرکلسمی Hypercalcemia زمانی اتفاق می‌افتد که سطح کلسیم خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد. کلسیم بیش از حد در خون می‌تواند استخوان‌های را ضعیف کند، سنگ کلیه ایجاد کند و در عملکرد قلب و مغز اختلال ایجاد کند. هیپرکلسمی معمولاً نتیجه فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید (هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه) یا برخی سرطان‌ها است و با جراحی و یا دارو قابل درمان است. در این مقاله پینو بیبی به بررسی علل و راهکار درمان افزایش سطح کلسیم خون (هیپرکلسمی) می‌پردازد. مقاله پینو بیبی در رابطه با هیپوکلسمی را نیز از دست ندهید.
هیپرکلسمی چیست؟
هیپرکلسمی زمانی اتفاق می‌افتد که سطح کلسیم خون بالاتر از حد طبیعی باشد. افزایش کلسیم خون می‌تواند خفیف یا شدید و موقت یا مزمن (مادام العمر) باشد. کلسیم یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین مواد معدنی در بدن ما است. بیشتر کلسیم بدن در استخوان‌ها ذخیره می‌شود، اما بدن به کلسیم در خون نیز نیاز دارد. کلسیم موجود در خون به موارد زیر کمک می‌کند:
- کمک به عملکرد اعصاب
- کمک به انقباض و انبساط عضلات تا بدن بتواند استخوان‌ها را به حرکت وا دارد (کمک به حرکت بدن).
- کمک به لخته شدن خود در اثر خونریزی
- عملکرد درست و صحیح قلب وابسته به کلسیم است.
دو هورمون به نام‌های هورمون پاراتیروئید و کلسی تونین سطح کلسیم خون و استخوان‌ها را کنترل می‌کنند. ویتامین D هم چنین نقش مهمی در حفظ سطح کلسیم دارد زیرا بدن ما برای جذب کلسیم از غذایی که می‌خوریم به آن نیاز دارد.
بدن به طور معمول به دقت سطح کلسیم خون را کنترل می‌کند، اما برخی داروها و شرایط می‌توانند منجر به افزایش سطح کلسیم خون (هیپرکلسمی) شوند.
تفاوت هیپوکلسمی و هیپرکلسمی چیست؟
هیپرکلسمیHypercalcemia و هیپوکلسمی Hypocalcemia شرایط پزشکی هستند که هر دو به میزان کلسیم خون مربوط می‌شوند (تفاوت در میزان کلسیم در خون) است.
در دنیای پزشکی و زیست شناسی، پیشوند hyper- به معنای «زیاد یا خیلی زیاد» است. هیپرکلسمی به این معنی است که کلسیم خون بالاتر از حد طبیعی است.
پیشوندhypo- به معنای «کم یا ناکافی» است. هیپوکلسمی به این معنی است که سطح کلسیم خون کمتر از حد طبیعی است.
هیپرکلسمی چه کسانی را مبتلا می‌کند؟
هیپرکلسمی می‌تواند هر فردی را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما در زنانی که بالای ۵۰ سال (بعد از یائسگی) شایع‌تر است. در بیشتر موارد، این به دلیل فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید است.
هیپرکلسمی چقدر شایع است؟
هیپرکلسمی تقریباً یک تا ۲ درصد از جمعیت عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیشتر موارد حدود ۹۰ درصد به دلیل هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه و هیپرکلسمی مرتبط با سرطان (هیپرکلسمی بدخیم) است.
آیا افزایش کلسیم خون تهدید کننده زندگی است؟
اکثر موارد هیپرکلسمی تهدید کننده زندگی نیستند و بسیاری از افراد هیچ علامتی ندارند. پزشک اغلب آن را زود هنگام از آزمایش‌های معمول خون تشخیص می‌دهند. اما هیپرکلسمی شدید می‌تواند باعث مشکلات جدی‌تری شود، از جمله:
- نارسایی کلیه
- ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی)
- گیجی
- کما
علائم هیپرکلسمی چیست؟
اگر هیپرکلسمی خفیف باشد، ممکن است فرد علائمی نداشته باشد. موارد شدیدتر علائم و نشانه‌های مربوط به قسمت‌هایی از بدن را که تحت تأثیر سطوح بالای کلسیم در خون قرار گرفته‌اند، ایجاد می‌کنند. از آن جایی که پزشک اغلب افزایش کلسیم خون را در مراحل اولیه آن کشف می‌کنند، اکثر افراد علائمی ندارند. موارد شدیدتر و یا طولانی مدت هیپرکلسمی ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- تکرر ادرار و تشنگی
- خستگی
- درد استخوان
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- یبوست
- کاهش اشتها
- فراموشی، افسردگی یا تحریک پذیری
- درد عضلانی، ضعف، گرفتگی و یا پرش
اندام‌های که تحت تاثیر افزایش کلسیم خون قرار می‌گیرند، عبارت هستند از:
- کلیه‌ها: کلسیم اضافی باعث می‌شود کلیه‌ها برای فیلتر کردن آن سخت‌تر کار کنند. این می‌تواند باعث تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار شود.
- دستگاه گوارش: هیپرکلسمی می‌تواند باعث ناراحتی معده، حالت تهوع، استفراغ و یبوست شود.
- استخوان‌ها و ماهیچه‌ها: در بیشتر موارد، کلسیم اضافی در خون از استخوان‌های خارج می‌شود و به خون وارد می‌شود که باعث ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود. این می‌تواند باعث درد استخوان و ضعف عضلانی شود.
- مغز: هیپرکلسمی می‌تواند با عملکرد مغز تداخل داشته باشد و منجر به گیجی، بی‌حالی و خستگی شود. هم چنین می‌تواند باعث افسردگی شود.
- قلب: به ندرت، هیپرکلسمی شدید می‌تواند با عملکرد قلب تداخل داشته باشد و باعث تپش قلب و غش، نشانه‌هایی از آریتمی قلبی و سایر مشکلات قلبی شود.
چه چیزی باعث هیپرکلسمی می‌شود؟
بیش از ۲۵ بیماری جداگانه، چندین دارو و حتی کم آبی بدن می‌تواند باعث هیپرکلسمی شود. کلیسم علاوه بر ساخت استخوان‌ها و دندان‌های قوی، به انقباض ماهیچه‌ها (حفظ تون) و اعصاب در انتقال سیگنال‌ها کمک می‌کند. به طور معمول، اگر کلسیم کافی در خون وجود نداشته باشد، غدد پاراتیروئید هورمونی ترشح می‌کنند که باعث تحریک استخوان‌ها برای آزاد کردن کلسیم در خون شود و دستگاه گوارش نیز برای جذب کلسیم بیشتر شروع به کار می‌کند. کلیه‌ها کلسیم کمتری دفع می‌کنند و ویتامین D بیشتری را فعال می‌کنند که نقش حیاتی در جذب کلسیم دارد. «این تعادل ظریف بین کلسیم بسیار کم در خون و هیپرکلسمی می‌تواند توسط عوامل مختلفی مختل شود». هیپرکلسمی ناشی از موارد زیر است:
- پرکاری غدد پاراتیروئید (هیپرپاراتیروئیدیسم): این شایع‌ترین علت هیپرکلسمی می‌تواند از یک تومور کوچک و غیر سرطانی (خوش خیم) و یا بزرگ شدن یک یا چند غده از چهار غده پاراتیروئید ناشی شود.
- سرطان: سرطان ریه و سرطان سینه و هم چنین برخی از سرطان‌های خون، می توانند خطر هیپرکلسمی را افزایش دهند. گسترش سرطان (متاستاز) به استخوان‌ها نیز خطر ابتلا به هیپرکلسمی را افزایش می‌دهد.
- عوامل ارثی یک اختلال ژنتیکی نادر که به عنوان هیپرکلسمی هیپوکلسیوری خانوادگی شناخته می‌شود و به دلیل گیرنده‌های معیوب کلسیم در بدن، باعث افزایش کلسیم در خون می‌شود. این وضعیت علائم و یا عوارض هیپرکلسمی ایجاد نمی‌کند.
- داروها و مکمل‌های رایجی که می‌توانند باعث افزایش کلسیم خون شوند عبارت هستند از:
- هیدروکلروتیازید و سایر دیورتیک‌های تیازیدی (برای فشار خون بالا و ادم تجویز می‌شوند).لیتیوم که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شود. ممکن است ترشح هورمون پاراتیروئید را افزایش دهند.مصرف بیش از حد ویتامین D، ویتامین A یا مکمل‌های کلسیم.مصرف بیش از حد مکمل‌های کلسیم یا ویتامین D در طول زمان می‌تواند سطح کلسیم را در خون شما بالاتر از حد طبیعی افزایش دهد.
- مصرف بیش از حد کربنات کلسیم به شکل Tums یا Rolaids در واقع یکی از شایع‌ترین علل موقتی هیپرکلسمی است.
- سایر بیماری‌های: برخی بیماری‌ها مانند سل و سارکوئیدوز می‌توانند سطح ویتامین D خون را افزایش دهند که دستگاه گوارش را برای جذب کلسیم بیشتر تحریک می‌کند. سایر علل کمتر رایج هیپرکلسمی عبارت هستند از:
- بیماری‌های ریوی مانند سارکوئیدوز و سل
- نارسایی کلیه
- تیروتوکسیکوز
- بیماری استخوان پاژه
- بستری بودن و یا بی حرکتی برای مدت طولانی: افرادی که شرایطی دارند که باعث می‌شود زمان زیادی را در حالت نشسته و یا دراز کشیده بگذرانند، ممکن است دچار هیپرکلسمی شوند. با گذشت زمان، استخوان‌هایی که تحمل وزن ندارند، کلسیم را وارد خون می‌کنند.
- کم آبی شدید یکی از علل شایع هیپرکلسمی خفیف یا گذرا، کم آبی بدن است. وجود مایعات کمتر در خون باعث افزایش غلظت کلسیم می شود.
هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه و انواع مختلف سرطان بیشترین درصد افراد مبتلا به هیپرکلسمی را تشکیل می‌دهند. مقالات سرطان‌های شایع بانوان و آقایان را مطالعه بفرمایید.
هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه چیست؟
در هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه، یک یا چند غده از ۴ غده پاراتیروئید، هورمون پاراتیروئید بیش از حد تولید می‌کنند (هورمونی که مسئول کنترل سطح کلسیم خون است). غدد پاراتیروئید در پشت غده تیروئید در گردن قرار دارند. به طور معمول، آنها بر عملکرد کلیه‌ها، استخوان‌ها و روده‌ها اثر می‌گذارند تا سطح کلسیم خون را به دقت تنظیم کنند. اما گاهی اوقات غده پاراتیروئید بیش از حد فعال می‌شود و در نتیجه هورمون پاراتیروئید بیش از حد آزاد می‌شود و سطح کلسیم خون افزایش می‌یابد.
سرطان‌هایی که می‌توانند باعث هیپرکلسمی شوند
حدود ۲ درصد از تمام سرطان‌ها با افزایش کلسیم خون مرتبط هستند و موارد هیپرکلسمی مرتبط با سرطان (که هیپرکلسمی بدخیمی نیز نامیده می‌شود) اغلب شروع سریع و شدید دارند. انواع خاصی از سرطان که می‌توانند باعث هیپرکلسمی شوند عبارت هستند از:
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- مولتیپل میلوما (سرطانی که در نوعی گلبول سفید تشکیل می‌شود).
- کارسینوم سلول کلیه (نوعی سرطان کلیه).
- برخی سرطان‌های خون (لوسمی).
- لنفوم (سرطان سیستم لنفاوی).
- رابدومیوسارکوم (سرطان سلول عضلانی).
چگونه هیپرکلسمی تشخیص داده می‌شود؟
هیپرکلسمی یک یافته نسبتاً رایج در آزمایش‌های معمول خون مانند پانل متابولیک جامع CMP یا پانل متابولیک پایهBMP است که شامل آزمایش خون کلسیم است. این آزمایش‌ها به پزشکان اجازه می‌دهد تا سطوح بالای غیرطبیعی کلسیم را زود تشخیص دهند. سطوح کلسیم خون را بر اساس میزان کلسیم در زیر سطوح مختلف تشخیص و شدت هیپرکلسمی را نشان می‌دهد:
- هیپرکلسمی خفیف: ۱۰.۵ تا ۱۱.۹ میلی‌گرم در دسی لیتر mg/dL
- هیپرکلسمی متوسط: ۱۲.۰ تا ۱۳.۹ میلی‌گرم در دسی لیتر.
- بحران هیپرکلسمیک (اورژانس پزشکی): ۱۴.۰ تا ۱۶.۰ میلی‌گرم در دسی لیتر
اگر فرد علائم هیپرکلسمی دارد یا به دلیل داشتن نوع خاصی از سرطان در معرض خطر ابتلا به هیپرکلسمی است، پزشک آزمایش‌های خون متفاوتی را برای تعیین این که آیا به هیپرکلسمی مبتلا هست یا خیر، تجویز می‌کند. اگر سطح کلسیم خون بالا باشد، پزشک داروها و سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
اگر هیچ دلیل واضحی برای افزایش سطح کلیسم خون وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که به یک متخصص غدد مراجعه کند، یک پزشک متخصص غدد، شرایط هیپرکلسمی مرتبط با هورمون بررسی می‌کند. او برای تشخیص، ارزیابی و آزمایشات بیشتری را تجویز خواهد کرد.
چه آزمایشاتی برای تشخیص هیپرکلسمی انجام خواهد شد؟
پزشک شما ممکن است هر یک از آزمایش‌های زیر را برای کمک به تشخیص هیپرکلسمی و علت آن تجویز کند:
- آزمایش خون کلسیم
- آزمایش خون برای بررسی میزان هورمون پاراتیروئید PTH
- آزمایش خون پروتئین مرتبط با PTH (PTHrP)
- آزمایش خون برای سنجش میزان ویتامین D
- آزمایش ادرار برای بررسی سطح کلسیم
اگر پزشک مشکوک باشد که هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه باعث افزایش کلسیم خون می‌شود، احتمالاً آزمایش تصویربرداری از غده پاراتیروئید را توصیه می‌کند تا دریابد آیا رشدی غیر طبیعی یا توده‌ای در غده پاراتیروئید وجود دارد و یا این که این غدد بزرگ شده است. آزمایش‌های مختلف تصویربرداری برای این منظور عبارت هستند از:
- تست اولتراسوند (سونوگرافی)
- تصویربرداری پزشکی هسته‌ای، به ویژه اسکن پاراتیروئید
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)
هیپرکلسمی چگونه درمان می‌شود؟
درمان هیپرکلسمی بستگی به علت ایجاد آن و شدت آن دارد. در موارد خفیف هیپرکلسمی، پزشک ممکن است به بیمار توصیه‌های زیر را بدهد:
- آب بیشتری بنوشد.
- داروهای او را به داروهای ادرارآور و یا فشار خون غیر تیازیدی تغییر دهد.
- مصرف قرص‌های ضد اسید غنی از کلسیم را متوقف و یا دوز آن را کاهش دهد.
- مصرف مکمل‌های کلسیم و مکمل‌های حاوی کلسیم مانند مولتی ویتامین‌ها را متوقف یا دوز مصرفی این مکلمل‌ها را کاهش دهد.
- اگر هیپرکلسمی ناشی از پرکاری غده پاراتیروئید باشد، پزشک به احتمال زیاد جراحی را برای برداشتن غده(های) پاراتیروئید پرکار توصیه می‌کند.
اگر هیپرکلسمی به دلیل سرطان باشد، پزشک ممکن است یکی از داروهای زیر را پیشنهاد کند:
- بیس فسفونات‌ها مانند پامیدرونات و زولدرونیک اسید.
- Denosumab (XGEVA)، یک داروی تقویت کننده استخوان، برای افراد مبتلا به هیپرکلسمی ناشی از سرطان که به بیس فسفونات‌ها پاسخ نمی‌دهند.
اگر هیپرکلسمی شدید باشد ویا علائم قابل توجهی ایجاد کند، پزشک ممکن است بستری شدن فوری در بیمارستان را برای تزریق مایعات IV و سایر درمان‌ها توصیه کند.
چگونه می‌توان از هیپرکلسمی جلوگیری کرد؟
از همه موارد هیپرکلسمی نمی‌توان پیشگیری کرد، اما اجتناب از مصرف بیش از حد قرص‌های کلسیم و قرص‌های ضد اسید بر پایه کلسیم می‌تواند کمک کننده باشد. اگر سابقه خانوادگی کلسیم بالا، سنگ کلیه یا بیماری‌های پاراتیروئید وجود دارد، حتماً باید با پزشک مشورت شود. از مصرف مکمل‌های غذایی، ویتامین‌ها یا مواد معدنی بدون مشورت با پزشک اجتناب شود.
پیش آگهی (چشم انداز) افزایش کلسیم خون چیست؟
پیش آگهی، مانند درمان هیپرکلسمی، به علت و شدت هیپرکلسمی بستگی دارد. هنگامی که هیپرکلسمی به دلیل یک وضعیت خوش خیم یا وضعیت موقت اتفاق می‌افتد، به طور کلی پیش آگهی به خوبی جواب می‌دهد. افرادی که به دلیل سرطان دچار هیپرکلسمی هستند اغلب علائمی را تجربه می‌کنند و نیاز به بستری شدن مکرر در بیمارستان دارند.
عوارض هیپرکلسمی چیست؟
عوارض هیپرکلسمی طولانی مدت نادر است زیرا سطح کلسیم در پانل‌های خونی معمول بررسی می‌شود و پزشک معمولاً هیپرکلسمی را زود تشخیص می‌دهند، اما عوارض می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کیست‌های استخوانی و شکستگی استخوان
- پوکی استخوان: اگر استخوان‌های فرد به ترشح کلسیم در خون ادامه دهند، بیمار می‌تواند به بیماری پوکی استخوان نازک کننده استخوان مبتلا شود که می‌تواند منجر به شکستگی استخوان، انحنای ستون فقرات و کاهش قد شود.
- رسوب کلسیم در کلیه (نفروکلسینوز) که باعث عملکرد ضعیف کلیه می‌شود.
- سنگ کلیه: اگر ادرار بیمار حاوی مقدار زیادی کلسیم باشد، ممکن است کریستال‌هایی در کلیه‌های فرد ایجاد شود. با گذشت زمان، کریستال ها می‌توانند با هم ترکیب شوند و سنگ کلیه را تشکیل دهند. عبور سنگ می‌تواند بسیار دردناک باشد.
- نارسایی کلیه: هیپرکلسمی شدید می‌تواند به کلیه‌های فرد آسیب برساند و توانایی آنها را در پاکسازی خون و دفع مایعات محدود کند.
- مشکلات سیستم عصبی: هیپرکلسمی شدید می‌تواند منجر به گیجی، زوال عقل و کما شود که می‌تواند کشنده باشد.
- افسردگی نیز از عوارض دیگر هیپرکلسمی است.
- ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی): افزایش کلسیم خون می‌تواند بر تکانه های الکتریکی که ضربان قلب فرد را تنظیم می‌کند، تأثیر بگذارد و باعث شود قلب بیمار ضربان نامنظم داشته باشد.
- فشار خون بالا (فشار خون زیاد)
چه زمانی باید به خاطر افزایش کلسیم خون به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فردی سابقه خانوادگی هیپرکلسمی و یا هیپرپاراتیروئیدیسم دارد، با پزشک خود در مورد خطر ابتلا به هیپرکلسمی صحبت کند. اگر علائم هیپرکلسمی را تجربه می‌کند، با پزشک خود تماس بگیرد. در صورت بروز علائم و نشانه‌هایی که ممکن است نشان دهنده هایپرکلسمی باشد، مانند تشنگی شدید، تکرر ادرار و درد شکم، با پزشک خود تماس بگیرد.
سخن آخر
تشخیص هر نوع بیماری یا مشکل جدید می‌تواند استرس زا باشد. اما باید بدانید که بسیاری از مشکلات با تشخیص زود هنگام قابل درمان است. هیپرکلسمی نیز قابل درمان است و علائم بیماری معمولاً زمانی که سطح کلسیم به حالت عادی باز می‌گردد، از بین می‌روند. اگر فرد مبتلا به نوعی سرطان است که می‌تواند باعث هیپرکلسمی شود، پزشک احتمالاً می‌خواهد سطح کلسیم خون را به طور منظم کنترل کند. از پرسیدن سوالات از پزشک در مورد مشکلی که دارید نهراسید.
درود بر شما: مقاله و متن نوشته در مورد هایپرکلسمی را مطالعه کرد نسبت به بقیه مقالات و نوشتارها جامع‌تر است ضمن تشکر وقدر دانی متشکرمیگردم اگر پزشک متخصص که در مورد کاهش کلسیم خون تجربه دار معرفی فرمایند
منم همین مشکلو دارم