مانور لئوپولد روشی غیرتهاجمی برای تخمین موقعیت و اندازه جنین در رحم است. مانورهای چهارگانه عبارت هستند از: گرفتن فندال، بند نافی، گرفتن پاولیک و گرفتن لگن. این مانورها در اواخر بارداری توسط متخصص زایمان یا ماما آموزش دیده انجام می‌شود که شکم فرد باردار را لمس می‌کنند (معاینه با لمس) برای تعیین اندازه و موقعیت قرارگیری نوزاد در رحم. این فرآیند به متخصصان پزشکی اجازه می‌دهد تا نه تنها وزن تولد را تخمین بزنند، بلکه به مشکلات اساسی که ممکن است در این مسیر رخ دهد نیز رسیدگی کنند. دانستن این که آیا کودک سر به پایین است (سفالیک) و یا خیر در پایان بارداری برای برنامه ریزی برای زایمان ایمن مهم است. درباره مانورهای لئوپولد، از جمله چرایی، زمان و نحوه انجام آنها در دوران بارداری با پینو بیبی همراه باشید تا در این خصوص بیشتر بدانید.
تاریخچه مانور لئوپولد
در مامایی، مانورهای لئوپولد یک روش معمول و سیستماتیک برای تعیین موقعیت جنین در داخل رحم است. نام این مانورها برگرفته از کریستین گرهارد لئوپولد، متخصص زنان و زایمان آلمانی قرن نوزدهمی است که استفاده از آنها را در میان سایر پزشکان مورد بحث و تبلیغ قرار داده است.
این مانورها شامل چهار عمل مجزا است که هر کدام به تعیین موقعیت جنین کمک می‌کند. این مانورها به این دلیل مهم هستند که به تعیین موقعیت و وضعیت قرارگیری جنین در درون رحم کمک می‌کنند، که در ارتباط با ارزیابی صحیح شکل لگن مادر می‌تواند نشان دهد که آیا زایمان پیچیده است یا این که سزارین لازم است یا خیر.
مهارت و ممارست متخصص در انجام مانورهای لئوپولد عامل اصلی در تشخیص وضعیت عرضی جنین است. متناوباً، موقعیت جنین را می‌توان با سونوگرافی که توسط سونوگرافیست و یا پزشک انجام می‌شود تعیین کرد.
انجام مانورهای لئوپولد
انجام مانورهای لئوپولد بر روی زنان چاق و زنانی که پلی هیدرآمنیوس دارند دشوار است. در صورتی که برای اطمینان از آرامش و موقعیت مناسب او مراقبت نشود، گاهی اوقات لمس شکم و دهانه رحم می‌تواند برای زن ناراحت کننده باشد. برای کمک به این امر، متخصص ابتدا باید اطمینان حاصل کند که زن اخیراً مثانه خود را تخلیه کرده است. اگر این کار را انجام نداده باشد، ممکن است نیاز به قرار دادن یک کاتتر ادراری مستقیم داشته باشد تا در صورتی که نتواند خود را تخلیه کند، ادرار به راحتی خارج شود. بانوی باردار باید به پشت دراز بکشد در حالی که شانه‌هایش را کمی بر روی بالش بلند کرده و زانوهایش را کمی کشیده باشد. روی شکم او باید باز باشد (بدون پوشش) و اگر فردی که این مانور را انجام می‌دهد قبل از لمس دست‌های خود را گرم کند، بیشتر خانم‌ها با آن مشکلی نخواهند داشت.
مانورهای لئوپولد چگونه انجام می‌شود؟
چهار معاینه مجزا وجود دارد که هر کدام تکنیک متفاوتی دارند.
- گرفتن پایه Fundal Grip: یک پزشک با هر دو دست قسمت بالای شکم را لمس می‌کند تا سر، تنه و پایین جنین را لمس کند تا از اندازه و موقعیت جنین مطلع شود.
- گرفتن پاولیک Pawlik’s Grip: یک پزشک از انگشتان و شست خود استفاده می‌کند تا احساس کند که چه قسمتی از جنین در قسمت پایین شکم، درست بالای کانال زایمان قرار دارد تا ببیند آیا جنین در موقعیت مناسبی قرار دارد یا خیر. این مانور وزن جنین و حجم مایع آمنیوتیک را ارزیابی می‌کند.
- گرفتن لگن Pelvic Grip: یک پزشک انگشتان خود را به سمت لگن حرکت می‌دهد، سپس دستان خود را روی کناره رحم می‌کشد تا تعیین کند که ابروی جنین (پیشانی جنین) در کجا قرار دارد.
- گرفتن ناف Umbilical Grip: یک پزشک فشار عمیقی را با کف یک دست وارد می‌کند در حالی که از دست دیگر برای احساس رحم استفاده می‌کند. این اقدام به او امکان می‌دهد محل پشت و قسمت‌های کوچک جنین را شناسایی کنند.
مانورهای لئوپولد فقط باید توسط متخصصان پزشکی واجد شرایطی انجام شود که در مورد نحوه انجام ایمن آنها آموزش دیده اند. شما نباید خودتان سعی کنید آنها را انجام دهید.
مانور اول لئوپولد – گرفتن پایه (Fundal Grip) چگونه انجام می‌شود؟
در حالی که رو به زائو هستید، با دو دست بالای شکم زن را لمس کنید. یک متخصص زنان و زایمان اغلب می‌تواند اندازه، قوام، شکل و تحرک فرمی که احساس می‌شود، را تعیین کند. سر جنین سخت، گرد است و مستقل از تنه حرکت می‌کند، در حالی که باسن نرم‌تر است، متقارن است و شانه‌ها و اندام‌ها دارای اجزاء استخوانی کوچکی هستند. جنین با تنه حرکت می‌کند.
مانور دوم لئوپولد – گرفتن جانبی (Pawlik’s Grip) چگونه انجام می‌شود؟
پس از لمس قسمت فوقانی شکم و شناسایی فرم پیدا شده، فردی که مانور را انجام می‌دهد سعی می‌کند محل پشت جنین را تعیین کند. متخصص زایمان هم چنان رو به زن باردار قرار دارد، با فشار ملایم اما عمیق با استفاده از کف دست، شکم را لمس می‌کند. ابتدا دست راست در یک طرف شکم ثابت می‌ماند در حالی که دست چپ سمت راست رحم زن را بررسی می‌کند. سپس این کار با استفاده از سمت مقابل و دست‌ها تکرار می‌شود. پشت جنین سفت و صاف خواهد بود در حالی که اندام‌های جنین (بازوها، پاها و غیره) باید مانند بی‌نظمی‌ها و بیرون زدگی‌های کوچک احساس شوند. پشت جنین، پس از تعیین، باید با فرم موجود در قسمت فوقانی شکم و هم چنین توده‌ای در ورودی رحم مادر، پایین شکم متصل شود.
مانور سوم لئوپولد – گرفتن لگن (Pelvic Grip) چگونه انجام می‌شود؟
در مانور سوم، متخصص تلاش می‌کند تا تعیین کند کدام قسمت جنین در بالای ورودی و یا پایین شکم مادر قرار دارد. فردی که این مانور را انجام می‌دهد ابتدا قسمت پایین شکم را دقیقاً بالای سمفیز شرمگاهی با شست و انگشتان دست راست می‌گیرد. این مانور باید اطلاعات مخالف را به دست آورد و یافته‌های مانور اول را تأیید کند. اگر زن وارد فاز زایمان شود، این قسمتی است که به احتمال زیاد در زایمان طبیعی اولین بار درک خواهد شد. اگر سر جنین باشد و به طور فعال در فرآیند زایمان شرکت نداشته باشد (انگاژمان اتفاق نیفتاده باشد)، ممکن است سر جنین به آرامی به جلو و عقب هل داده شود.
مانور چهارم لئوپولد – گرفتن ناف (Umbilical Grip) چگونه انجام می‌شود؟
آخرین مانور لئوپولد مستلزم این است که رو (چهره) متخصص به سمت پای زن باشد، زیرا او سعی می‌کند موقعیت پیشانی جنین را پیدا کند. انگشتان هر دو دست به آرامی از کناره‌های رحم به سمت شرمگاه حرکت می‌کنند. طرفی که در آن مقاومت در برابر نزول انگشتان به سمت شرمگاهی بیشتر است جایی است که پیشانی جنین در آن قرار دارد. اگر سر جنین به خوبی خم شده باشد، باید در سمت مخالف پشت جنین قرار گیرد. اگر سر جنین کشیده شده باشد، اکسیپوت به جای آن احساس می‌شود و در همان سمت پشت قرار می‌گیرد.
هشدارها در مورد مانور لئوپولد
مانورهای لئوپولد برای انجام توسط متخصصان زایمان، ماما و یا پرستاران در نظر گرفته شده است، زیرا آنها آموزش و دستورالعمل‌های مربوط به نحوه اجرای آنها را آموزش دیده‌اند. اگر در خانه به عنوان یک تمرین اطلاعاتی انجام شود، معاینه کننده باید مراقب باشد که به جنین به شدت و یا بیش از فشار وارد نشود و به عبارتی مزاحمت بیش از حد برای جنین ایجاد نکند و باعث پریشانی جینین نشود. همه یافته‌ها واقعاً تشخیصی نیستند و به همین دلیل ممکن است برای تعیین دقیق وضعیت جنین به سونوگرافی نیاز باشد.
چرا مانور لئوپولد اجرا می‌شود؟
لئوپولد روشی فوق‌العاده برای تعیین سریع نحوه خوابیدن جنین در رحم مادر است. با مهارت و تجربه ماماها می‌توانند تخمینی از وزن جنین بدهند. روش لئوپولد هم چنین کم هزینه، غیر تهاجمی هستند و نیازی به استفاده از تجهیزات گران قیمت مانند سونوگرافی ندارند. مانور لئوپولد در شرایط اضطراری مثل جنگ یا زلزله که امکانات در دسترس نیست بسیار کاربردی است. مانور لئولپولد بخشی از معاینات شکم است.
موقعیت ایده آل جنین در رحم (قدامی – سفالیک)
در ابتدای بارداری، جنین شما آزادانه در اطراف رحم حرکت می‌کند، اما در پایان، باید در موقعیتی قرار گیرد که برای زایمان طبیعی بهینه باشد. قبل از تولد، جنین باید سرش رو به پایین (سفالیک)، رو به پشت باشد و چانه‌اش را روی سینه‌اش جمع کند تا سرش آماده ورود به لگن شود و چهره جنین به سمت پشت مادر است در حالت قدامی Anterior قرار دارد. این حالت سفالیک نامیده می‌شود و موقعیت ایده آل برای زایمان است. در برخی موارد جنین در وضعیت سفالیک است یعنی سر به سمت پایین رحم و لگن است اما چهره نوزاد به سمت خارج از بدن مادر است و به اصلاح خلفی Posterior است. اکثر نوزادان بین هفته ۳۲ و ۳۶ بارداری در این وضعیت اکسپیوت خلفی قرار می‌گیرند. این موقعیت، زایمان را پیچیده‌تر می‌کند. حدود ۹۶ درصد از نوزادان در وضعیت سفالیک متولد می‌شوند.
موقعیت خلفی – سفالیک
این موقعیت به عنوان یک موقعیت پس سری نیز شناخته می‌شود یا گاهی اوقات به آن Sunny-Side-Up نیز می‌گویند. این بدان معناست که سر جنین به سمت پایین است، اما چهره جنین به جای ستون فقرات مادر رو به بیرون است. این وضعیت می‌تواند احتمال یک زایمان دردناک و طولانی مدت را افزایش دهد و گاه منجر به دیستوشی زایمان شود.
موقعیت بریچ
حالت بریچ Breech به این معنی است که پایین بدن جنین (کفل یا پاها) رو به پایین (پایین رحم) است و سر به سمت بالا رحم است. سه حالت مختلف بریچ وجود دارد:
- بریچ فرانک: پاهای کودک بالاست و پاها نزدیک سر و کف جنین به سمت کانال زایمان است.
- بریچ پا: یک یا هر دو پای جنین در دهانه رحم پایین آمده است.
- بریچ کامل: قسمت پایینی نوزاد کفل پایین و زانوهای جنین خمیده است.
هر یک از این پوزیشن‌ها می‌تواند زایمان خطرناک‌تری را به همراه داشته باشد، بنابراین اگر نوزاد قبل از زایمان وضعیت خود را تغییر ندهد، در معرض خطر زایمان سزارین قرار دارید و یا یک زایمان دشوار (دیستوشیا) خواهید داشت و احتمال به مداخالات HELPERR نیاز دارید.
موقعیت عرضی
گاهی جنین در موقعیت خوابیده یا عرضی Transverse Lie به این معنی که ممکن است جنین در پایان سه ماهه سوم در حالت دراز کشیدن عرضی قرار داشته باشد، این بدان معناست که به جای عمودی، در عرض رحم به پهلو دراز کشیده است. اگر آنها موقعیت خود را تغییر ندهند، می‌تواند زایمان خطرناکی ایجاد کند، بنابراین سزارین لازم است. در این حالت جنین و رحم به صورت متقاطع نسبت به هم قرار دارند. این وضعیت نیز می‌تواند تا حدودی شکل‌های مختلف داشته باشد برای مثال حالت خوابیده جنین در رحم به صورت شمال غربی به جنوب شرقی باشد و یا بر عکس شمال شرقی به سمت جنوب غربی باشد. که در کل زایمان در این حالت مشکل است و احتمال سزارین بیشتر است.
تخمین وزن جنین
از مانورهای لئوپولد برای تعیین یا تخمین نسبی اندازه جنین نیز می‌توان استفاده کرد. تخمین وزن جنین به پزشک کمک می‌کند تا برای تولد نیز برنامه‌ریزی کند. به طور کلی، نوزادی که وزن آن ۴،۵ کیلوگرم و یا بیشتر تخمین زده می‌شود ممکن است به زایمان سزارین نیاز داشته باشد زیرا ممکن است جنین در کانال زایمان گیر کند.
زمان انجام معاینه مانور لئوپولد
تا زمانی که آنها توسط متخصصان پزشکی واجد شرایط انجام شوند هیچ خطر شناخته شده‌ای برای استفاده از مانورهای لئوپولد وجود ندارد. با این حال، آنها در تعیین موقعیت و یا وزن تخمینی جنین به صورت تقریب عمل می‌کنند. در هفته سی و ششم بارداری، پزشک احتمالاً از معاینه شکم و مانور لئوپولد استفاده نخواهد کرد زیرا هنوز تا هفته‌های منتهی به زایمان احتمال چرخش جنین وجود خواهد داشت. ممکن است پزشک ارتفاع فوندال را نیز اندازه‌گیری کند تا ببیند که آیا جنین در سن درست بارداری قرار دارد یا خیر.
مانور لئوپولد چه زمانی انجام نمی‌شود؟
برای راحتی، پزشک احتمالاً از شما می‌خواهد که قبل از انجام عمل ادرار کنید، زیرا مثانه پر می‌تواند تعیین دقیق موقعیت کودک را دشوار کند. در صورت وقعو یک حادثه و یا تصادف ممکن است پزشک از این مانورهای لئوپولد استفاده نکند. اگر ضربه‌های ناشی از نیروی بلانت در دوران بارداری اتفاق افتاده باشد، بهتر است از سونوگرافی برای جلوگیری از کبودی بیشتر که ممکن است با لمس کردن بدتر شود، استفاده شود.
مانورهای لئوپولد معمولاً بسیار دقیق هستند، اما ممکن است که پزشک هم چنان سونوگرافی را قبل از زایمان را انجام دهد تا وضعیت دقیق جنین را تأیید کند، به خصوص اگر نگران این باشد که کودک حرکت کرده است و یا در وضعیت عرضی یا بریچ قرار دارد.
انجام مانورهای لئوپولد بر روی افرادی که چاق هستند دشوار است، زیرا احساس موقعیت کودک دشوار است. هم چنین انجام آنها در بیمارانی که پلی هیدرآمنیوس دارند، یعنی زمانی که مایع آمنیوتیک بیش از حد در اطراف جنین شما وجود دارد و هم چنین افرادی که فیبروم دارند، پیچیده‌تر است.
سخن آخر
مانورهای لئوپولد معمولاً پس از هفته ۳۶ بارداری توسط متخصص انجام می‌شود تا وضعیت جنین شما را تعیین کند و وزن هنگام تولد را تخمین بزند. این به شما و متخصص زایمان یا ماما کمک می‌کند تا بهتر برای زایمان خود آماده شوید و تعیین کنید که آیا انجام سزارین ایمن‌تر است یا خیر. مانورها به شما یا جنین‌تان صدمه نمی‌زنند و بسیار دقیق هستند، اگر چه ممکن است متخصص زایمان هم چنان سونوگرافی را برای تأیید هر یافته انجام دهد.