کودکان با سرعت مخصوص به خود رشد می‌کنند؛ اما اگر کودک نوپای شما به مرحله رشدی متناسب با سن خود نرسد، احتمال دارد که تاخیر در گفتار داشته باشد.
هر کودکی با سرعت خاص خود رشد می‌کند و برخی از کودکان ابتدا یک مهارت را زودتر از مهارت‌های دیگر یاد می‌گیرند. با این حال، در صورتی که کودک شما به سن صحبت کردن رسیده است و هنوز قادر نیست حدود ۵۰ کلمه مختلف را به زبان بیاورد و جملات دو کلمه‌ای را ایجاد کند، توصیه می‌کنیم با پزشک اطفال او صحبت کنید. پزشک ممکن است غربالگری گفتار درمانی را تجویز کند تا ببیند که آیا کودک شما دیر صحبت می‌کند و تاخیر در گفتار دارد یا این که مبتلا به یک بیماری زمینه‌ای است.
با این حال، نقاط عطف رشد به اندازه گیری رشد و تکامل کودک شما کمک می‌کنند، اما آن‌ها در نهایت فقط دستورالعمل‌های کلی هستند. کودکان با سرعت مخصوص به خود رشد می‌کنند.
اگر کودک شما تاخیر در گفتار دارد، همیشه به این معنی نیست که مشکلی وجود دارد. ممکن است کودک شما به سادگی دیر به حرف بیفتد. تاخیر در گفتار همچنین ممکن است به دلیل کم شنوایی یا اختلالات عصبی یا رشدی زمینه‌ای ایجاد شود.
بسیاری از انواع تاخیر گفتار را می‌توان به طور موثر درمان کرد. در این مقاله در مورد علائم تاخیر گفتار در کودکان نوپا، رویکردهای اولیه و نحوه کمک به حرف زدن کودک صحبت خواهیم کرد.
تاخیر در گفتار در کودک نوپا چیست؟
مهارت‌های زبان و گفتار به عمل فیزیکی تولید صداها و گفتن کلمات اشاره دارد. کودک نوپا دارای تاخیر در گفتار ممکن است برای حرف زدن تلاش کند، اما در ایجاد صداهای مناسب برای ساختن کلمات مشکل داشته باشد. تاخیر در گفتار شامل درک مطلب یا ارتباط غیر کلامی نمی‌شود.
همچنین ممکن است کودک شما تاخیر زبانی داشته باشد که شامل درک و برقراری ارتباط، هم به صورت کلامی و هم غیرکلامی است. یک کودک نوپا که تاخیر زبانی دارد، ممکن است صداهای صحیح را تولید کند و بتواند برخی از کلمات را تلفظ کند، اما نمی‌تواند عبارات یا جملات منطقی بسازد. همچنین این کودکان ممکن است در درک دیگران مشکل داشته باشند.
کودکان ممکن است تاخیر در گفتار یا تاخیر زبان داشته باشند، اما این دو حالت گاهی اوقات با یکدیگر همپوشانی دارند.
اگر نمی‌دانید که فرزند شما ممکن است کدام مشکل را داشته باشد، نگران نباشید. لازم نیست بین معاینه و شروع درمان هر یک از این مشکلات تفاوتی قائل شوید.
مراحل رشدی گفتار و زبان در طول سه سال اول زندگی
مهارت‌های گفتار و زبان با صدای ناله نوزاد شروع می‌شوند. پس از گذشت چند ماه، غرغر کردن به ظاهر بی معنی نوزاد به اولین کلمه قابل فهم او تبدیل می‌شود.
تاخیر در گفتار به حالتی گفته می‌شود که کودک نوپا به مراحل رشد گفتار معمولی نرسیده باشد. کودکان مطابق جدول زمانی مخصوص به خود رشد می‌کنند. بنابراین کمی تاخیر در گفتار لزوماً به معنای وجود یک مشکل جدی نیست.
از بدو تولد تا یک سالگی نوزاد
زبان کودک معمولاً در حدود ۴ تا ۶ ماهگی شروع به رشد می‌کند در این زمان، انتظار می‌رود که کودک شما صداهای غرغر مانند از خود ایجاد کند و با واکنش‌هایی مانند خندیدن، درک خود را از محیط خود نشان دهد.
اگر کودک در دو ماهگی غرغر نمی‌کند یا صداهای دیگری از خود ایجاد نمی‌کند، می‌تواند اولین نشانه تاخیر در گفتار باشد.
از هفت ماهگی به بعد، انتظار می‌رود که کودک به وضوح به صداها واکنش نشان دهد و کلمات ابتدایی مانند “فنجان”، “کفش” یا “آب میوه” را درک کند. او باید بتواند در هنگام استفاده از حرکات دست به حرف زدن ادامه دهد و در حدود ۱ سالگی باید بتواند یک یا دو کلمه را به زبان بیاورد. این کلمات اغلب «مامان» یا «بابا» است.
از یک تا دو سالگی
در سال دوم زندگی، انتظار می‌رود که کودک قادر به درک مفهوم نام اعضای اصلی بدن و همچنین دستورات و سوالات ساده باشد. او باید به طور قابل توجهی کلمات جدید را یاد بگیرد و شروع به استفاده از عبارت‌های دو کلمه‌ای کند.
همچنین لازم است دقت کنید که آیا کودک به چیزهایی مانند تصاویر، داستان یا آهنگ واکنش نشان می‌دهد یا خیر. او همچنین شروع به پرسیدن سوالات ساده خواهد کرد.
از دو تا سه سالگی کودک
در سال سوم زندگی، کودک نوپا باید بتواند از دو تا سه ترکیب کلمه با نظم بیش‌تری استفاده کند.
یک کودک ۳ ساله عادی قادر است از حدود ۱,۰۰۰ کلمه استفاده کند و انتظار می‌رود که کودک کلمات کافی برای نام بردن بیش‌تر چیزهای اطراف خود را تا این مرحله داشته باشد.
شما باید بتوانید صحبت‌های کودک خود را درک کنید. اما اگر افرادی که فرزند شما را نمی‌شناسند معنی صحبت‌های او را نفهمند، اشکالی ندارد. افرادی که بیش‌ترین زمان را با کودکان نوپا صرف می‌کنند، تمایل دارند معنی حرف‌های آن‌ها را بهتر درک کنند.
علاوه بر این، کودک در سن ۳ سالگی معمولا می‌تواند:
- نام خودش را به زبان بیاورد و دیگران را به نام صدا کند.
- از جملات سه و چهار کلمه‌ای تشکیل شده از اسم، صفت و فعل استفاده کند.
- از فعل جمع استفاده کند.
- سوال بپرسد.
- داستان بگوید، یک تکه از شعر مهد کودک را تکرار کند یا آواز بخواند.
علائم و نشانه‌های تاخیر در گفتار
نشانه‌هایی که نشان می‌دهند کودک نوپا از مراحل رشدی گفتار خود عقب افتاده است شامل موارد زیر می‌باشند:
- در سن ۲ سالگی کم‌تر از ۵۰ کلمه استفاده می‌کند.
- در سن ۲ و نیم سالگی از عبارات دو کلمه‌ای منحصر به فرد یا ترکیبات دارای اسم و فعل استفاده نمی‌کند.
- در سن ۳ سالگی حداقل از ۲۰۰ کلمه استفاده نمی‌کند، نام اشیاء را به زبان نمی‌آورد، حتی اگر با او زندگی می‌کنید، فهم و درک صحبت کودک دشوار است.
- فارغ از سن قادر به گفتن کلماتی که قبلاً به او آموخته‌اید، نیست.
دلایل تاخیر در گفتار کودک چیست؟
تاخیر در گفتار ممکن است به این معنی باشد که جدول زمانی رشد او کمی با سایر بچه‌ها متفاوت است و کودک کمی دیرتر به مراحل رشد خود خواهند رسید.
اما تاخیر گفتار یا زبان همچنین می‌تواند مشکلی را در مورد رشد فیزیکی و فکری کلی کودک به ما نشان دهد. در ادامه چند نمونه در این زمینه را توضیح خواهیم داد:
مشکل در دهان
تاخیر در گفتار می‌تواند نشان دهنده وجود مشکل در دهان، زبان یا کام کودک باشد. در عارضه‌ای به نام آنکیلوگلوسیا (که به آن گره زبان یا زبان چسبنده نیز گفته می‌شود) که ۴ تا ۱۰ درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، زبان به کف دهان متصل است. این حالت می‌تواند تولید صداهای خاص به ویژه اصوات زیر را دشوار کند:
- د
- ل
- ر
- س
- ت
- ز
- Th انگلیسی
گره زبان همچنین می‌تواند شیر خوردن را برای نوزاد دشوار کند.
اختلالات گفتار و زبان
کودک ۳ ساله‌ای که می‌تواند صحبت‌های دیگران را درک کند و به صورت غیر کلامی با سایرین ارتباط برقرار کند اما نمی‌تواند تعداد کلمات زیادی را به زبان بیاورد، ممکن است دچار تاخیر در گفتار شود. کودکی که می‌تواند چند کلمه را بیان کند؛ اما نمی تواند این کلمات را به شکل عبارات قابل فهم بیان کند، احتمال دارد که دچار تاخیر زبانی شده باشد.
برخی از اختلالات گفتار و زبان به دلیل مشکل در عملکرد مغز به وجود می‌آیند و ممکن است نشان دهنده ناتوانی یادگیری باشند. یکی از دلایل تاخیر در گفتار، زبان و دیگر تاخیرهای رشدی، زایمان زودرس است.
آپراکسی گفتار در دوران کودکی یک اختلال فیزیکی است که ایجاد صداها را به صورت پشت هم و برای ساختن کلمات دشوار می‌کند. این اختلال، ارتباط غیر کلامی یا درک زبان را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
از دست دادن شنوایی
کودک نوپایی که قادر نیست خوب بشنود یا صداها را به صورت بریده بریده می‌شنود، احتمالاً در ساخت کلمات به مشکل برخورد می‌کند.
یکی از علائم و نشانه‌های کم شنوایی کودک این است که زمانی که شما نام شخص یا چیزی را به زبان می‌آورید، واکنشی از خود نشان نمی‌دهد، اما اگر با استفاده از حرکات دست به آن چیز اشاره کنید، به آن واکنش نشان می‌دهد.
با این حال، علائم و نشانه‌های کمبود شنوایی امکان دارد که بسیار کم و خفیف باشند. گاهی اوقات تاخیر در گفتار یا زبان ممکن است تنها علامت قابل توجه آن باشد.
عدم تحریک
ما یاد می‌گیریم صحبت کنیم تا بتوانیم با دیگران صحبت کنیم. اگر فردی با شما ارتباط برقرار نکند، یادگیری صحبت کردن بسیار سخت می‌شود.
محیط اطراف، نقش مهمی در رشد مهارت‌های گفتار و زبان کودک دارد. سوء استفاده، غفلت یا عدم تحریک کلامی می‌تواند باعث شود که کودک از رسیدن به نقاط عطف رشد گفتار و زبان جا بماند.
این موضوع احتمالاً بر همه انواع رشد زبان از جمله رشد خود گفتار و همچنین توانایی فهم و بیان مفاهیم و یادگیری برقراری ارتباط اجتماعی تاثیر گذار است.
اختلال اوتیسم
مشکلات گفتاری و زبانی اغلب در اختلال اوتیسم مشاهده می‌شوند. علائم دیگر آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تکرار عبارات (اکولالیا) به جای ساخت عبارات
- رفتارهای تکراری
- اختلال در ارتباط کلامی و غیر کلامی
- اختلال در تعامل اجتماعی
- رگرسیون و پسرفت گفتار و زبان
مشکلات عصبی
برخی از اختلالات عصبی می‌توانند بر عضلات ضروری برای گفتار تاثیر بگذارند. این اختلالات شامل موارد زیر می‌باشند:
- فلج مغزی
- دیستروفی عضلانی
- آسیب تروماتیک به مغز
در صورت فلج مغزی، ممکن است کم شنوایی یا سایر ناتوانی‌های رشدی نیز بر گفتار تاثیر منفی بگذارند.
ناتوانی ذهنی
ناتوانی ذهنی ممکن است باعث تاخیر در گفتار کودک شود. اگر کودک شما صحبت نمی‌کند، ممکن است یک مشکل شناختی داشته باشد و نه ناتوانی در ایجاد کلمات.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم و چه انتظاری داشته باشیم؟
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که کودکان از نظر رشد کلی در ۹ ماهگی، ۱۸ ماهگی، و ۳۰ ماهگی معاینه شوند.
این معاینه معمولاً به عنوان یک مرحله چکاپ در جلسات ویزیت پزشکی کودک شما انجام می‌شود که در آن پزشک اطفال باید در صورت وجود، مشکل در گفتار یا زبان کودک را تشخیص دهد و شما را برای آزمایش رشد تکمیلی ارجاع دهد.
لازم به ذکر است که اگر فکر می‌کنید کودک شما علائم و نشانه‌های تاخیر در گفتار را از خود نشان می‌دهد یا نگرانی‌هایی در هر بخش دیگری از رشد او دارید، لازم است این موارد را با پزشک خود در میان بگذارید. زیرا هر چه زودتر کودک شما معاینه شود، بسته به علت آن درمان آن نیز آسان‌تر خواهد بود.
تشخیص تاخیر در گفتار
از آنجایی که هر یک از کودکان نوپا به طور متفاوتی رشد می‌کنند، تشخیص تاخیر در گفتار، اختلال گفتار یا زبان می‌تواند چالش برانگیز باشد.
مهارت‌های زبان در بین ۱۰ تا ۲۰% از کودکان دو ساله دیرتر رشد و تکامل پیدا می‌کند و احتمال این که پسران در این گروه قرار بگیرند، سه برابر بیش‌تر از دختران است. اکثر این کودکان اختلال گفتار یا زبان ندارند و در سن ۳ سالگی به مراحل رشدی عادی خود می‌رسند.
در جلسه ویزیت، پزشک اطفال کودک شما در مورد توانایی‌های گفتار و زبان کودک نوپا و همچنین سایر مراحل رشد و رفتارهای او سوالاتی می‌پرسد.
او دهان، کام و زبان کودک شما را بررسی می‌کند. او همچنین ممکن است بخواهد شنوایی کودک نوپای شما را نیز معاینه کند. حتی اگر به نظر می‌رسد که کودک شما به صدا واکنش نشان می‌دهد، ممکن است کم شدن شنوایی نیز وجود داشته باشد که باعث شود کلمات برای کودک درهم به نظر برسند.
اگر پزشک اطفال جهت انجام آزمایش و معاینه بیش‌تر شما را به پزشک دیگری ارجاع دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- شنوایی شناس
- آسیب شناس گفتار و زبان
- متخصص مغز و اعصاب
- خدمات مداخله اولیه
درمان تاخیر در گفتار کودک
گفتار درمانی
اولین روش درمان، گفتار درمانی است. اگر گفتار کودک تنها تاخیر رشدی او باشد، این روش نیز احتمالا تنها درمان مورد نیاز به شمار برود.
نتایج این درمان بسیار خوب هستند. با مداخله زودهنگام، کودک شما می‌تواند تا زمانی که وارد مدرسه می‌شود، گفتار معمولی داشته باشد.
گفتار درمانی همچنین می‌تواند در برنامه درمانی کلی کودک، زمانی که تشخیص دیگری وجود دارد، موثر باشد. گفتار درمانگر مستقیماً با کودک شما کار خواهد کرد و همچنین به شما در مورد نحوه کمک کردن به فرزند خود آموزش می‌دهد.
مداخله زودهنگام
تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی تاخیر در گفتار کودک زود درمان نشود، می‌تواند در ۴۰ تا ۶۰ درصد از کودکان ادامه پیدا کند که این موضوع، احتمال ابتلا به مشکلات مختلف اجتماعی، عاطفی، رفتاری و شناختی را در بزرگسالی افزایش می‌دهد.
با تشخیص پزشک، کودک ۳ ساله شما ممکن است قبل از شروع مدرسه واجد شرایط خدمات مداخله زودهنگام باشد.
درمان بیماری زمینه‌ای
زمانی که تاخیر در گفتار به یک بیماری زمینه‌ای مرتبط است یا هم زمان با یک اختلال دیگر بروز می‌کند، رسیدگی به آن مشکل دیگر نیز بسیار مهم است. این درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درمان و کمک به بهبود مشکل شنوایی کودک
- اصلاح مشکلات جسمی دهان یا زبان
- کار درمانی
- فیزیوتراپی
- درمان تحلیل رفتار کاربردی (ABA)
- مدیریت اختلالات عصبی
والدین چه کار می‌توانند انجام دهند؟
در ادامه چند روش را پیشنهاد می‌کنیم که می‌توانید با استفاده از آن‌ها، مهارت‌های گفتار کودک نوپای خود را بهبود دهید:
- مستقیماً با کودک نوپای خود صحبت کنید؛ حتی اگر این صحبت کردن فقط توضیح کاری باشد که در حال انجام آن هستید.
- هنگام گفتن کلمات مربوط به حرکات و اشیا به آن‌ها اشاره کنید. می‌توانید این کار را با اعضای بدن، افراد، اسباب بازی‌ها، رنگ‌ها یا اجسامی که در زمان پیاده روی در اطراف بلوک می‌بینید، انجام دهید.
- برای کودک نوپای خود کتاب بخوانید. در حین خواندن داستان در مورد تصاویر با او صحبت کنید.
- آهنگ های ساده‌ای برای کودک بخوانید که به راحتی قابل تکرار هستند.
- هنگام صحبت با کودک تمام توجه خود را به او معطوف کنید. وقتی کودک نوپا سعی می‌کند با شما صحبت کند، صبور باشید.
- وقتی فردی از کودک سوالی می‌پرسد، به جای فرزند خود پاسخ ندهید و اجازه دهید خودش صحبت کند.
- حتی اگر نیازهای کودک را حدس می‌زنید، به او فرصت دهید تا خودش آن را بیان کند.
- به جای انتقاد مستقیم از اشتباهات کودک، کلمات را به درستی برای او تکرار کنید.
- اجازه دهید کودک نوپا با کودکانی که مهارت‌های زبانی خوبی دارند، تعامل داشته باشد.
- از کودک سوال بپرسید و به او چند گزینه انتخاب بدهید و زمان زیادی برای پاسخ دادن او در نظر بگیرید.
ممکن است مشکلی در رشد وجود نداشته باشد و کودک شما در زمان خاص خودش به آن مرحله برسد. اما گاهی اوقات تاخیر در گفتار می‌تواند نشانه مشکلات دیگری مانند کاهش شنوایی یا سایر تاخیرهای رشد باشد.
هنگامی که چنین است، مداخله زودهنگام بهترین راه است. در صورتی که کودک شما به نقاط عطف گفتار نرسیده است، توصیه می‌کنیم با پزشک اطفال خود قرار ملاقات بگذارید.
در ضمن، به صحبت کردن، کتاب خواندن و آواز خواندن برای کودک خود ادامه دهید تا گفتار کودک نوپای خود را بهتر کنید.