حاملگی پوچ یا حاملگی ناقص، وضعیتی است که در آن بارداری رخ میدهد، اما جنین به‌طور کامل تشکیل نمی‌شود و در نتیجه، نوزاد به دنیا نمی‌آید. این حالت به دلیل وجود عوامل متعددی مثل عوامل ژنتیکی، مشکلات در ساختار رحم، عوامل ایمنی و مشکلات هورمونی رخ میدهد. حاملگی پوچ ممکن است برای زنان با بسیاری از نگرانی‌ها و اضطراب‌ها به همراه باشد و به دلیل اثرات زیادی که بر سلامتی روانی آنها دارد، باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. در بعضی موارد، حاملگی ناقص می‌تواند به تشدید بیماری‌های قبلی زنان نیز منجر شود.
اگرچه در صورت بروز حاملگی پوچ، نوزادی به دنیا نمی‌آید، اما خطرات و عواقب زیادی برای سلامت و روان زنان وجود دارد. بنابراین بهتر است که هرگاه به هر دلیلی نگران بروز حاملگی پوچ هستید، با پزشک خود مشورت کنید و در صورت بروز این حالت به درمان مناسب آن توجه کنید. طبیعتا توجه به تمامی مشکلات مرتبط با زنان باردار بسیار مهم است. در این مقاله میخواهیم این نوع از حاملگی را به صورت کامل بررسی کنیم. پس اگر میخواهید همهچیز را در مورد این مشکل بدانید، با ما همراه باشید.
با تعریف حاملگی پوچ آشنا شوید
حاملگی پوچ (با نام‌های دیگر حاملگی خالی یا گزیده‌ای) یک شرایط پزشکی است که در آن، جنین درون رحم تشکیل نمی‌شود و تنها حفره رحم پر شده است. به عبارت دیگر در حاملگی ناقص، تخمک و اسپرم با یکدیگر ترکیب شده و به حالت جنین درآمده‌اند، اما بدلیل برخی عوامل این جنین از بین می‌رود و تنها یک کیسه خالی درون رحم باقی می‌ماند. این شرایط در حدود ۱ تا ۳ درصد از بارداری‌ها رخ میدهد.
علت حاملگی پوچ می‌تواند متنوع باشد و شامل چندین عامل می‌شود. می‌توان به علت‌هایی مانند اختلالات ژنتیکی، اختلالات در تغذیه جنین، اختلالات هورمونی، عفونت‌های قبل و بعد از بارداری و یا اختلالات دیگر اشاره کرد.
علائم حاملگی ناقص ممکن است در ابتدا مشابه علائم بارداری عادی باشد، اما با گذر زمان نشانه‌هایی مانند توقف رشد جنین و توقف افزایش سایز رحم، ناپدید شدن علائم بارداری مانند تهوع و استفراغ، و یا در صورت انجام اولتراسوند و تشخیص تخلیه قلبی جنین بر روی پیشانی جنین مشاهده می‌شوند.
علت های بروز حاملگی پوچ
علل بروز حاملگی پوچ به صورت گسترده‌ای مطرح شده است. در ادامه علل شایع بروز حاملگی پوچ را بررسی می‌کنیم:
خلل ژنتیکی: برخی اختلالات ژنتیکی می‌توانند عامل بروز حاملگی ناقص باشند. مثلاً انواع بیماری‌های کروموزومی مانند سندرم داون، سندرم ادوارد، سندرم پاتاو، سندرم ترنر و … می‌توانند باعث بروز حاملگی پوچ شوند.
اختلالات هورمونی: تغییرات هورمونی مانند کمبود پروژسترون و افزایش استرادیول ممکن است باعث حاملگی ناقص شود.
عوامل سنجشی: برخی عوامل مانند عفونت‌های رحم، سنجش رحم، دخانیات و مصرف الکل ممکن است باعث بروز حاملگی ناقص شوند.
عوامل ایمنی: برخی بیماری‌های ایمنی‌ای مانند سندرم آنتی فسفولیپید ممکن است باعث بروز حاملگی پوچ شوند.
عوامل زیستی: برخی عوامل مانند افزایش سن، نژاد، سابقه حاملگی پوچ، تنبلی تخمدان و مصرف داروهایی مانند تری‌جودیون و … می‌توانند باعث بروز حاملگی ناقص شوند.
عوامل محیطی: مواردی همچون تغذیه نامناسب، بیش‌فعالی و استرس، تماس با مواد شیمیایی و رادیواکتیو، تعرض به پرتوهای الکترومغناطیسی و نوسانات شدید صوتی و ارتعاشی، نیز می‌توانند به بروز حاملگی ناقص کمک کنند.
عوامل زیست‌شناسی: مواردی همچون عدم اتصال درست تخمدان به تخمک و بیماری‌های زنان مانند سینه‌های شیمیایی، آب‌ریزی‌های شدید، سقط جنین، یا هر نوع عارضه‌ای که باعث شود تخمدان نتواند تخمک تولید کند، می‌تواند به بروز حاملگی پوچ منجر شود.
عوامل طبیعی: برخی موارد نظیر سن بالا، داشتن بیش از یک بچه در حاملگی، سابقه حاملگی پوچ، تنبلی تخمدان و آنومالی‌های رحمی، می‌توانند عواملی باشند که بروز حاملگی ناقص را به دنبال داشته باشند.
اگر به علتی حاملگی ناقص داشته‌اید، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید تا میزان خطر برای بارداری بعدی و گزینه‌های درمانی مرتبط با موقعیت خود را بررسی کنید.
علائم و نشانه‌های حاملگی پوچ
در بسیاری از موارد، حاملگی پوچ بدون علائم و نشانه‌ای اتفاق می‌افتد و تشخیص آن در مرحله‌های اولیه سخت است. با این حال، در بعضی موارد ممکن است نشانه‌های زیر دیده شود:
خونریزی: در بیشتر موارد، خونریزی از رحم نشانه‌ای اولیه حاملگی ناقص است. این خونریزی ممکن است از خونریزی ناشی از سقط جنین متفاوت باشد و ممکن است به صورت ناگهانی و شدید رخ دهد.
نعوظ: از جمله علائم دیگر حاملگی پوچ، نعوظ پیش‌زمینه یا دوره‌ای رحم است که برای بسیاری از زنان، به معنی توقف ناگهانی نشانه‌های بارداری است.
سردرد و درد شکم: در بعضی موارد، سردرد و درد شکم ممکن است در زنانی که در حال حاملگی پوچ هستند دیده شود.
علائم مربوط به هورمون‌های بارداری: افزایش سطح هورمون‌های بارداری در بعضی موارد همچون تهوع، استفراغ و افزایش حجم سینه را ایجاد می‌کند. اما در حاملگی ناقص این علائم نمایان نمی‌شوند و در واقع سطح هورمون‌های بارداری نرمال نیست.
در هر صورت اگر شما احساس می‌کنید که باردار هستید و یک یا چند علامت را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا اینکه بتواند بررسی کند که آیا باردار هستید یا خیر و در صورت بارداری، آیا حاملگی پوچی وجود دارد یا خیر.
تشخیص حاملگی پوچ توسط پزشک
تشخیص حاملگی پوچ توسط پزشک معمولا با استفاده از ترکیبی از روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های خونی صورت می‌گیرد. در ادامه توضیحاتی در مورد روش‌های تشخیص حاملگی پوچ توسط پزشک آورده شده است:
سونوگرافی: سونوگرافی یکی از روش‌های اولیه تشخیص حاملگی پوچ است. با استفاده از سونوگرافی، پزشک می‌تواند داخل رحم را تصویربرداری کند و بررسی کند که آیا جنین وجود دارد یا خیر. در صورتی که جنین وجود نداشته باشد، پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا حاملگی ناقص وجود دارد یا خیر.
آزمایش خون: آزمایش خون ممکن است به عنوان روش تکمیلی برای تشخیص حاملگی ناقص استفاده شود. در صورتی که سطح هورمون‌های بارداری نرمال نباشد و به طور مشخص کمتر از حد معمول باشد، ممکن است حاملگی پوچ تشخیص داده شود.
تکرار سونوگرافی: در برخی موارد پزشک ممکن است پس از انجام سونوگرافی اولیه، تکرار سونوگرافی را در چند هفته بعد توصیه کند. این کار به این دلیل انجام می‌شود که در برخی موارد حاملگی پوچ نیاز به زمان بیشتری دارد تا تشخیص داده شود.
بررسی دیگر علائم: در برخی موارد، پزشک ممکن است علائم دیگر حاملگی پوچ را بررسی کند، مانند خونریزی و درد شکم، و از این طریق به تشخیص حاملگی پوچ برسد.
توصیه هایی برای افراد مبتلا به حاملگی پوچ
در صورت تشخیص حاملگی پوچ، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که:
پیگیری دوره‌ای: پزشک ممکن است شما را در دوره‌های مختلف پیگیری کند تا اطمینان حاصل شود که حاملگی پوچ نیست و مشکل حاملگی در آینده به وجود نمی‌آید.
جراحی: در برخی موارد، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که حاملگی ناقص را با جراحی درمان کنید. جراحی ممکن است شامل کورتاژ (D&C) باشد که در آن با استفاده از کورتاژ، باقیمانده بافت حاملگی از رحم حذف می‌شود.
پشتیبانی روانی: درمان حاملگی پوچ یک تجربه ناراحت‌کننده و ناامیدکننده است. به همین دلیل، پشتیبانی روانی می‌تواند به شما کمک کند که این تجربه را بهتر تحمل کنید. صحبت کردن با یک مشاور یا شرکت در گروه‌های پشتیبانی ممکن است برای شما مفید باشد.
در کل بهترین توصیه برای مبتلایان به حاملگی ناقص شامل پیگیری دوره‌ای، جراحی و پشتیبانی روانی می‌باشد. هرچند که برای نجات جنین در حاملگی پوچ، روش درمانی وجود ندارد، اما مراقبت و مدیریت صحیح می‌تواند به شما کمک کند که بهبود پیدا کنید و مشکل حاملگی در آینده از بروز نیافتد.
در صورت تجربه حاملگی پوچ، پس از جراحی کورتاژ یا حتی پس از پیگیری دوره‌ای، برای بررسی وضعیت پس از حاملگی پوچ، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که برای چند هفته دیگر از همه فعالیت‌های جنسی و فعالیت بدنی پرهیز کنید تا به شما کمک شود تا بهبود پیدا کنید.
پزشک شما ممکن است برای بررسی وضعیت سلامتی شما بعد از حاملگی ناقص، تست‌های خونی را درخواست کند. این تست‌ها شامل سطح بتا-HCG (هورمون گلیکوپروتئین پلاسنتا)، تست‌های آزمایشگاهی که میزان هورمون‌هایی مانند پروژسترون، استروژن و LH را می‌سنجند و همچنین آزمایش‌هایی که میزان هیستوپلاسموز (یک نشانگر التهابی) را اندازه‌گیری می‌کنند می‌باشد. پزشک شما ممکن است همچنین به شما توصیه کند که برای تشخیص هرگونه عفونت، آزمایش‌های دیگری انجام دهید.
اگر شما تصمیم گرفته‌اید که دوباره باردار شوید، پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند تا برای چند هفته دیگر از استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری خودداری کنید و برای بررسی مشکلات پیشین و پیگیری وضعیت سلامتی باید با او مشورت کنید. در کل پس از تجربه حاملگی ناقص، پزشک شما به شما توصیه خواهد کرد که برای مدتی از فعالیت‌های جنسی و فعالیت بدنی خودداری کنید.
پیامدهای حاملگی پوچ برای باروری زنان
حاملگی پوچ به معنی بارداری ناموفق است که ممکن است به دلایل مختلفی از جمله مشکلات روی آوردن جنین، مشکلات پلاسنتا، عوامل ژنتیکی و … رخ دهد. پیامدهای حاملگی ناقص برای باروری زنان عبارتند از:
افزایش خطر بروز حاملگی پوچ در دوره‌های بعدی: زنانی که در گذشته تجربه حاملگی ناقص داشته‌اند، احتمال بیشتری برای تکرار آن در دوره‌های بعدی دارند.
تنبلی تخمدان: حاملگی ناقص ممکن است باعث تنبلی تخمدان شود که به دنبال آن، فرآیند تولید تخمدان کاهش می‌یابد و باروری نیز کاهش می‌یابد.
تحریک بیشتر درمان: زنانی که حاملگی ناقص داشته‌اند، ممکن است نیاز به درمان بیشتری برای باروری داشته باشند، مانند استفاده از تزریق هورمونی یا فرآیندهای پزشکی دیگر.
افزایش اضطراب و استرس: حاملگی پوچ می‌تواند باعث افزایش اضطراب و استرس در زنان شود که ممکن است به تأخیر در باروری منجر شود.
تأثیر بر روی روابط خانوادگی: حاملگی ناقص ممکن است باعث تحت فشار قرار گرفتن روابط خانوادگی و همسری شود و ممکن است باعث کاهش روابط جنسی و کاهش باروری شود.
با توجه به مشکلات بالا، اگر شما یا همسرتان با مشکل حاملگی ناقص مواجه هستید، بهتر است با یک پزشک متخصص مشاوره کنید و راه‌های درمانی مناسب را برای باروری خود پیدا کنید.
روش‌های پیشگیری از حاملگی ناقص
با توجه به علل مختلفی که ممکن است باعث بروز حاملگی ناقص شوند، روش‌های پیشگیری نیز متفاوت هستند. در ادامه به برخی از روش‌های پیشگیری از حاملگی پوچ اشاره خواهم کرد:
مراقبت از سلامت جسمانی و روانی: مراقبت از سلامت جسمانی و روانی مادران آینده، می‌تواند به کاهش خطر بروز حاملگی پوچ کمک کند. بهتر است که زنان قبل از بارداری با یک پزشک مشاوره کنند و رژیم غذایی سالم و ورزش مناسب را دنبال کنند.
جلوگیری از عفونت: برخی از حاملگی‌های پوچ ممکن است ناشی از عفونت‌های مثل عفونت‌های تناسلی باشند. به همین دلیل حفظ بهداشت تناسلی می‌تواند در کاهش خطر بروز حاملگی پوچ موثر باشد.
مصرف مکمل‌های معدنی و ویتامین‌ها: مصرف مکمل‌های معدنی مثل فولیک اسید و ویتامین‌های مانند ویتامین D می‌تواند به کاهش خطر بروز حاملگی ناقص کمک کند.
جلوگیری از مصرف مواد مخدر و الکل: مصرف مواد مخدر و الکل به شدت ممکن است باعث بروز حاملگی ناقص شود، بنابراین بهتر است که زنان باردار یا آینده از مصرف آنها خودداری کنند.
جلوگیری از مصرف داروهای ضد بارداری: برخی از داروهای ضد بارداری ممکن است باعث حاملگی پوچ شوند، بنابراین بهتر است که زنان باردار از مصرف آنها خودداری کنند.
با این حال باید توجه داشت که حاملگی پوچ در بسیاری از موارد قابل پیشگیری نیست و برای کاهش خطر بروز آن بهتر است که تحت مراقبت پزشکی منظم باشید و توصیه‌های پزشک را رعایت کنید. همچنین در صورتی که در گذشته حاملگی ناقص داشته‌اید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا روش‌های مناسبی را برای پیشگیری در دفعات بعدی شما تعیین کنند.
در صورت بروز حاملگی ناقص، ممکن است پزشک شما توصیه کند که از روش‌های تکمیلی مثل برداشتن بافت‌های محصول بارداری استفاده کنید تا بهبودی شما را تسریع کنند. همچنین پزشک می‌تواند شما را به یک متخصص روانشناسی معرفی کند که به کمک درمان‌های روانی، بهبودی روحی شما را تسریع کند. در مواردی که حاملگی پوچ به علت عامل‌های مرتبط با سلامتی زنان یا شرایط زندگی بروز می‌کند، ممکن است نیاز باشد که تحت درمان‌های دیگری مثل مشاوره تغذیه، درمان عفونت‌ها، مدیریت استرس و تغییر سبک زندگی قرار گیرید.
با این حال درصورتی که شما برای داشتن بچه تلاش می‌کنید و برای شما امر باروری مهم است، بهتر است که برای شناسایی و پیشگیری از حاملگی ناقص، به انجام اقداماتی مانند مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات مرتبط با سلامت باروری بپردازید. همچنین بهتر است که سبک زندگی سالمی داشته باشید، از سیگار کشیدن و مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید و به مصرف مکمل‌های غذایی احتیاط کنید.
با مراجعه به پزشک خود و رعایت توصیه‌های او، می‌توانید خطر بروز این بیماری را کاهش دهید و اگر این بیماری در شما رخ داد، از روش‌های درمانی مناسب استفاده کنید تا بهبودی خود را تسریع کنید.