اهمیت قدردانی و نکاتی برای آموزش قدردانی به کودکان

قدردانی یعنی وقت گذاشتن برای سپاسگزاری از چیزهایی که معمولاً بدیهی می‌‌دانیم مانند سقف روی سرمان، غذا، آب، برق، خانواده، دوستان و در مواقع همه گیر، دسترسی به رایانه. سپاسگزاری این است که بتوانید وقتی کسی کار خوبی برای شما انجام می‌‌دهد بگویید «متشکرم». شکرگزاری به ما امیدواری می‌‌دهد که هنوز خوبی در این دنیا وجود دارد. شکرگزاری فواید زیادی برای سلامت روحی و جسمی کودک دارد. سطوح بالاتری از شادی و خوش بینی را به ارمغان می‌‌آورد. عادات خواب را بهبود می‌‌بخشد و استرس را در زندگی کاهش می‌‌دهد. باعث افزایش عزت نفس می‌‌شود. اگر کودکان بدانند چگونه قدردانی کنند، روابط بهتری دارند و از نظر اجتماعی ارتباط بهتری دارند. با پینو بیبی همراه باشید تا نکات مفیدی را برای تربیت فرزندان قدرشناس در اختیار شما قرار دهیم و بررسی کنیم که چگونه بچه‌ها می‌توانند از مزایای قدردانی بهره ببرند و چند استراتژی که به بچه‌ها کمک می‌کند یاد بگیرند که بیشتر سپاسگزار باشند.

چگونه قدردانی را به کودکان بیاموزیم؟

آموزش تشکر کردن به کودکان یک مهارت اجتماعی مهم است که بسیاری از والدین بر آن تاکید دارند، اما کمک به آنها برای درک این که چگونه واقعاً سپاسگزار باشند کمی دشوارتر است. در روزگاری که بسیاری از بچه‌های دبیرستانی تلفن‌های چند میلیونی در دست دارند و داشتن آن را بدیهی می‌دانند، آموزش قدردانی می‌تواند مانند یک نبرد سخت به نظر برسد اما یک چالش ارزشمند می‌تواند باشد.

قدردانی و سپاسگزاری دقیقاً چیست؟

شکرگزاری نه تنها به معنای سپاسگزاری و شناخت همه نعمت‌ها و فرصت‌های زندگی است، بلکه قدردانی و مهربانی نسبت به اطرافیانمان است. لحظه‌ای است برای مکث، تشخیص آن چه داریم و گاهی اوقات آن چه را بدیهی می‌‌دانیم. شکرگزاری و قدردانی در واقع حضور در لحظه اکنون و شناخت تمام زیبایی‌های اطرافمان است.

چرا آموزش قدردانی به فرزندانمان مهم است؟

تمرین قدردانی برای کودکان مزایای سلامتی به همراه دارد: از جمله استرس کمتر، خواب بهتر، بهبود خوش بینی، روابط بهتر و اضطراب و افسردگی کمتر. والدین به فرزندان خود می‌‌آموزند که بگویند «متشکرم». اما واقعاً سپاسگزار بودن چیزی بیش از این است، اینطور نیست؟

خیلی بیشتر است! ما می‌خواهیم مطمئن شویم که فرزندانمان متوجه می‌شوند که چرا باید از همدیگر تشکر ‌کنیم و منظورمان از تشکر کردن چیست. ما به عنوان پدر و مادر انتظار داریم فرزندانمان بگویند «متشکرم.» اما این نیز مفید است که از آنها بپرسیم: «تشکر کردن چه احساسی در شما ایجاد کرد؟» به این ترتیب، آنها می‌‌توانند شروع به پیوند دادن احساس قدردانی با کلمات کنند.

فواید آموزش قدردانی به کودکان

قدردانی می‌‌تواند فواید زیادی برای بزرگسالان داشته باشد، اما یافته‌های تحقیقات نشان داده است که چگونه قدردانی می‌‌تواند به طرق مختلف به کودکان کمک کند.

• بچه‌های سپاسگزار شادتر هستند

یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ میلادی که در مجله مطالعات شادی منتشر شد، نشان داد که قدردانی با شادی کودکان در سن یک تا ۵ سالگی مرتبط است، این بدان معنی است که القای قدردانی در کودکان شما در سنین پایین می‌‌تواند به آنها کمک کند تا به عنوان افراد شادتری رشد کنند.

یک مطالعه قدیمی نشان داد که کودکان سپاسگزار (سنین ۱۱ تا ۱۳) شادتر، خوش‌بین‌تر هستند و از حمایت اجتماعی بهتری برخوردار هستند. بچه‌های سپاسگزار هم چنین تمایل دارند از دیگران حمایت اجتماعی بیشتری بکنند.

• نوجوانان سپاسگزار از زندگی رضایت بیشتری دارند

بر اساس یک مطالعه منتشر شده در در یک مجله معتبر روانشناسی کودک، نوجوانان سپاسگزار (۱۴ تا ۱۹ ساله) از زندگی خود رضایت بیشتری دارند، از نقاط قوت خود برای بهبود جوامع خود استفاده می‌‌کنند، بیشتر درگیر کارهای مدرسه و سرگرمی‌های خود هستند و نمرات بهتری دارند. هم چنین نشان داده شده است که نسبت به همتایان کمتر سپاسگزار خود، کمتر احساس حسادت، افسردگی و مادی‌گرای دارند.

• بچه‌های سپاسگزار سالم‌تر هستند

درست است که بسیاری از تحقیقات مرتبط با قدردانی بر بزرگسالان متمرکز است، اما مزایای قدردانی برای همه بی‌شمار است. مطالعه‌ای که در مجله کلینیک روانشناسی منتشر شد، قدردانی را به همه چیز از بهبود سلامت روان‌شناختی گرفته تا سلامت جسمانی بهتر مرتبط دانست.

• بچه‌های سپاسگزار ممکن است به بزرگسالان سپاسگزار تبدیل شوند

یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ میلادی که در مجله روانشناسی مثبت منتشر شد نشان داد که بزرگسالان سپاسگزار شادتر و امیدوارتر هستند. قدردانی بر سایر جنبه‌های شخصیتی افراد نیز تاثیر دارد: مانند بخشش، صبر و حتی خودکنترلی، امید و شادی.

علاوه بر این، این مطالعه نشان داد افرادی که برای چیزهایی که در گذشته برایشان اتفاق افتاده سپاسگزار بودند، در زمان حال شادتر و به آینده خود امیدوارتر بودند. شاید ایجاد یک دوران کودکی به فرزندانتان که اکنون نسبت به آن احساس قدردانی می‌‌کنند، به آنها کمک کند تا در بزرگسالی دلایل قدردانی را بیشتر بررسی کنند.

بنابراین واضح است که دلایل خوبی برای کمک به کودکان جهت تجربه و ابراز قدردانی وجود دارد. در اینجا چند استراتژی وجود دارد که می‌‌تواند به فرزندان شما کمک کند احساس قدردانی بیشتری داشته باشند.

به فرزند خود بیاموزید که از شما تشکر کند

فرزندتان را تشویق کنید که مرتباً «متشکرم» بگوید. یادآوری‌های ملایمی مانند «برادرت به تو در دوچرخه‌سواری کمک کرد؛ به او چه باید بگویی؟» یا «به مادربزرگ چی میگی که بهت کلوچه داد؟»

اگر چه ممکن است به نظر برسد که اجبار در به کار بردن کلمه «متشکرم» باعث ایجاد حس قدردانی واقعی نمی‌شود، اما آن را اولین قدم در این فرآیند در نظر بگیرید که می‌تواند به بچه‌ها کمک کند که دریابند چه زمانی دیگران به آن‌ها محبت کرده‌اند، خواه ملموس (مانند یک هدیه) یا ناملموس (مانند سپری کردن وقت با آن‌ها).

بنابراین، حتی اگر زمانی که فرزند شما به یادآوری نیاز دارد، به نظر نمی‌رسد قدردانی واقعی باشد، تشویق او به بیان شفاهی قدردانی می‌‌تواند یک ابزار یادگیری مهم برای قدردانی واقعی باشد.

هم چنین می‌توانید فرزندانتان را تشویق کنید که برای افرادی که به آنها هدیه می‌دهند یا به آنها مهربانی می‌کنند، یادداشت‌های «تشکر» بنویسند. فرزند شما ممکن است برای پدربزرگ و مادربزرگی که برای آنها هدیه تولد خریده است، نقاشی بکشد. یا ممکن است نوجوان خود را تشویق کنید که نامه‌ای «تشکر» برای مربی خاصی بنویسد که روی زندگی او تاثیر گذاشته است.

حتماً به مواقعی اشاره کنید که فرزندتان بدون تذکر از شما قدردانی می‌‌کند. توجه مثبت اهمیت نشان دادن قدردانی را تقویت می‌‌کند.

رفتار اجتماعی را با گفتن جملاتی مانند «من واقعاً دوست دارم به خاطر لطف همکلاسی‌ات در کمک کردن در انجام تکالیف ریاضی شما از او تشکر کنم» یا «کار خوبی است که وقتی معلمتان به شما یادآوری کرد که مدادرنگی‌تان را از روی میز بردارید، از او تشکر کنید» تحسین کنید.

سوالات سپاسگزاری بپرسید

هنگامی که فرزندتان به یاد آورد که مرتباً «متشکرم» را بگوید، زمان آن رسیده است که کمی عمیق‌تر بگردید تا مطمئن شوید که فقط حرکات توصیه شده اجتماعی گفتن «متشکرم» را انجام نمی‌دهد.

شروع به گفتگو در مورد معنای شکرگزاری کنید و درک آنها از قدردانی را با ترکیب بیشتر مؤلفه‌های سپاسگزاری به سطح جدیدی ارتقا دهید.

قدردانی دارای چهار بخش کلیدی است:

• توجه: شناخت چیزهایی که باید بابت آنها سپاسگزار باشید.
• فکر کردن: فکر کردن به این که چرا این چیزها به شما داده شده است.
• احساس: احساساتی که به دلیل چیزهایی که به شما داده شده است، تجربه می‌‌کنید.
• انجام دادن: روشی که شما ابراز قدردانی می‌‌کنید.

محققان دریافتند که بیشتر والدین بر کارهایی که کودکان برای نشان دادن قدردانی انجام می‌‌دهند تمرکز می‌‌کنند. در حالی که ۸۵ درصد از والدین گفتند که فرزندان خود را ترغیب می‌‌کنند که «متشکرم» بگویند، تنها ۳۹ درصد کودکان را تشویق کردند که به نحوی قدردانی کنند که فراتر از رفتارهای خوب بود. علاوه بر این، تنها یک سوم از والدین از فرزندان خود پرسیدند که یک هدیه چه احساسی در آنها ایجاد می‌‌کند و تنها ۲۲ درصد از آنها پرسیدند که فکر می‌‌کنند چرا کسی به آنها هدیه داده است.

محققان یونیسف والدین را تشویق می‌کنند تا برای کمک به تقویت حس قدردانی عمیق‌تر، از کودکان سؤال بپرسند. در اینجا چند سوال وجود دارد که می‌‌تواند به بچه‌ها کمک کند هر چهار مؤلفه قدردانی را تجربه کنند:

توجه: چه چیزی در زندگی خود دارید که باید بابت آن شکرگزار باشید؟ آیا چیزهایی وجود دارد که باید به خاطر آن قدردان باشید، فراتر از هدایایی که کسی به شما داده است؟ آیا از کسی در زندگی خود سپاسگزار هستید؟

فکر کنید: نظر شما در مورد این هدیه چیست؟ آیا فکر می‌‌کنید باید چیزی را به کسی بدهید که به شما هدیه داده است؟ آیا فکر می‌‌کنید آن شخص به این دلیل که فکر می‌‌کرد مجبور است یا به دلیل این که دلش می‌‌خواست به شما هدیه داده است؟

احساس: آیا با دریافت این هدیه احساس خوشحالی به شما دست می‌‌دهد؟ در درون خود چه حسی دارد؟ چه چیزی در مورد این هدیه باعث خوشحالی شما می‌‌شود؟

اقدام کردن: آیا راهی برای نشان دادن احساس خود در مورد این هدیه وجود دارد؟ آیا احساس شما نسبت به این هدیه باعث می‌‌شود که بخواهید این احساس را با هدیه دادن به شخص دیگری به اشتراک بگذارید؟

هر زمان که فرزند شما یک هدیه فیزیکی دریافت کرد یا کسی با او مهربانی کرد، با او صحبت کنید این کار به او کمک می‌‌کند قدردانی بیشتری را تجربه کند. هم چنین ممکن است مکالماتی را شروع کنید که نشان دهد هر دوی شما چگونه فکر می‌‌کنید، احساس می‌‌کنید و به افراد و هدایایی که در زندگی خود از آنها سپاسگزار هستید، پاسخ می‌‌دهید.

اعمال محبت آمیز را انجام دهید

کارهای زیادی وجود دارد که فرزند شما می‌‌تواند برای نشان دادن قدردانی از دیگران انجام دهد. این ممکن است مستلزم جبران یک لطف باشد، مانند قرض دادن یک اسباب بازی به دوستی که مهربان است. یا می‌‌تواند شامل یک عمل خدماتی مانند انجام کار در حیاط برای یکی از بستگانی باشد که در بازی‌های بسکتبال آنها شرکت می‌‌کند.

روشن کنید که راه‌های زیادی وجود دارد که به مردم نشان دهید برای تمام کارهایی که انجام می‌دهند سپاسگزار هستید.

حتی ممکن است تصمیم بگیرید که یک پروژه خانوادگی را انجام دهید، مانند نوشتن نامه‌های تشکر برای خیرینی که به افراد سیل‌زده کمک می‌کنند. برای فرزندان‌تان تشریح کنید که نیازی نیست فقط از افرادی که شخصاً آنها را می‌‌شناسید قدردانی کنید – افراد زیادی در جامعه هستند که ممکن است شما نسبت به آنها احساس قدردانی داشته باشید.

برای قدردانی الگوسازی کنید

از فرزندانتان به خاطر کارهایی که به خوبی انجام می‌‌دهند مانند تمیز کردن اتاقشان، کمک به شما در تا کردن لباس‌ها، شاد کردن شما در لحظات غمگین، کمک به خواهر و برادرشان و غیره تشکر کنید. فرزندان ما از ما تقلید می‌‌کنند، پس به آنها چیزی عالی برای تقلید بدهید.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ میلادی که در یک مجله معتبر وانشناسی منتشر شد، نشان داد که والدین قدرشناس تمایل دارند کودکانی سپاسگزار تربیت کنند. این احتمال وجود دارد که این امر به این دلیل است که بچه‌ها با شنیدن و دیدن تجربه قدردانی والدینشان یاد می‌گیرند که سپاسگزار باشند.

در اینجا چندین روش وجود دارد که می‌‌توانید قدردانی را برای فرزندان خود الگوسازی کنید:

• بگویید «متشکرم»: چه از صندوق‌دار در فروشگاه تشکر کنید یا از فرزندتان برای پاک کردن میز تشکر کنید، مطمئن شوید که اغلب از اشخاص مختلف تشکر می‌‌کنید.
• درباره قدردانی صحبت کنید: به اشتراک گذاشتن آن چه برای آن سپاسگزار هستید، اهمیت دارد. حتی زمانی که روز سختی دارید یا اتفاق بدی می‌‌افتد، به این نکته اشاره کنید که هنوز چیزهای زیادی برای قدردانی وجود دارد. به‌ جای شکایت از باران، از این که گیاهان را آبیاری می‌کنند سپاسگزار باشید و بگویید با آبیاری گیاهان و رشد آن‌ها هم هوا پاکیزه‌تر می‌شود و هم درختان میوه پربارتر خواهند شد.  
• ابراز قدردانی کنید: وقتی فرزندتان شما را می‌‌بیند که یادداشت‌های «تشکر» می‌‌نویسید یا برای کسی یک نشانه قدردانی می‌‌فرستید، به او یاد می‌‌دهید که همین کار را انجام دهد.
• محققان دریافته‌اند که وقتی والدین بیشتر درگیر فعالیت‌های اجتماعی می‌شوند که هدفشان قدردانی است، کودکان نیز سطوح بالاتری از قدردانی را نشان می‌دهند.

یک پروژه قدردانی خانواده ایجاد کنید

یک پروژه خانوادگی می‌‌تواند راه خوبی برای جلب مشارکت همه در ابراز قدردانی باشد. یافتن راهی برای جمع آوری و به اشتراک گذاشتن چیزهایی که هر یک از افراد خانواده به خاطر آن سپاسگزار هستند می‌‌تواند الهام بخش خوبی برای بحث‌های خانوادگی باشد.

هیئت سپاس

برای مثال، می‌توانید یک تابلوی اعلانات خانوادگی ایجاد کنید که در آن هر کسی بتواند یادداشت‌هایی درباره چیزهایی که برایشان سپاسگزار است اضافه کند. شما می‌‌توانید این کار را با استفاده از یادداشت‌های چسبناک، تخته سفیدی که در آن همه با یک نشانگر می‌‌نویسند، یا صفحات رنگارنگی که قابل چسباندن هستند، انجام دهید.

هم چنین می‌‌تواند یک مکالمه عالی باشد. شما ممکن است در مورد چیزهایی صحبت کنید که کسی برای آنها احساس قدردانی می‌‌کند، یا ممکن است در مورد سرعت پر شدن تخته صحبت کنید زیرا چیزهای خوب زیادی در زندگی دارید.

کوزه شکرگزاری

شما هم چنین می‌‌توانید یک ظرف قدردانی ایجاد کنید که همه در آن سهیم باشند. یک شیشه را در مکانی به راحتی در دسترس قرار دهید، مانند آشپزخانه، و چند تکه کاغذ را در دسترس داشته باشید. همه را تشویق کنید تا چیزی را که از آن سپاسگزار هستند بنویسند (شاید یک بار در روز) و آن را در شیشه قرار دهند.

سپس، می‌توانید تکه‌های کاغذ را با هم به ‌عنوان یک خانواده بخوانید – شاید هفته‌ای یک بار یا ماهی یک‌بار. این می‌‌تواند یک راه عالی برای ارج نهادن به همه چیزهای خوبی باشد که در زندگی همه اعضای خانواده اتفاق می‌‌افتد.

مهم نیست که چه نوع پروژه خانوادگی را شروع می‌‌کنید، آن را به چیزی تبدیل کنید که همه را وادار کند بیشتر درباره قدردانی فکر کنند و صحبت کنند. گوش دادن به چیزهایی که دیگران از آنها سپاسگزار هستند می‌‌تواند قدردانی بیشتری را در خانواده تشویق کند.

تشریفات سپاسگزاری را برپا کنید

ابراز قدردانی منظم در خانواده خود را به عادت تبدیل کنید. در اینجا چند نمونه از مناسکی آورده شده است که ممکن است برپا کنید:

• همه در طول شام به نوبت یک چیز را به اشتراک می‌‌گذارند که از روز خود برای آن سپاسگزار هستند.
• هنگام خواب، از هر کودک می‌خواهید سه چیز را بگوید که نسبت به آن احساس قدردانی می‌کند.
• در طول ماشین سواری به مدرسه، همه از شخص دیگری در ماشین برای چیزی تشکر ‌‌کنند.
• هر جمعه شب هنگام صرف شام، همه درباره نحوه ابراز قدردانی و این که در طول هفته به چه کسانی ابراز قدردانی می‌‌کنند، بحث ‌‌کنند.
• هر حمعه صبح، هر کسی به دلیل خاصی برای کسی یادداشت قدردانی می‌‌نویسد.
• اگر چه ممکن است به نظر برسد که قدردانی باید خود به خودی باشد تا تکراری، اما تبدیل قدردانی به یک عادت می‌تواند تضمین کند که بچه‌ها آن را به طور منظم تمرین می‌کنند و می‌تواند در ذات کودک نهادینه شود.

به دنبال نکات مثبت باشید

به فرزندان خود کمک کنید تا ببینند که چیزهای خوبی می‌‌تواند از شرایط سخت حاصل شود. اگر یک بازی فوتبال به دلیل بارندگی تغییر کرد، در مورد جنبه مثبت وضعیت هوا صحبت کنید. چیزی شبیه این بگویید: «خب حداقل لازم نیست در سرما بیرون باشیم. به جای آن می‌‌توانیم با هم بازی‌های رومیزی انجام دهیم و این سرگرم کننده خواهد بود.»

هم چنین ممکن است به این نکته اشاره کنید که چگونه باید برای آن چه داشتید سپاسگزار باشید، حتی وقتی که دیگر اینجا نیست. به عنوان مثال، ممکن است بگویید: «واقعاً مایه تاسف است که ماهی ما مرده است، اما من متشکرم که شش ماه او را در اختیار داشتیم.» مطمئناً نمی‌خواهید بی‌اهمیت و بی‌درد به نظر بیایید، اما می‌توانید روشن کنید که می‌توانید در عین احترام به یک باخت، هم سپاسگزار و هم غمگین باشید.

سوالاتی بپرسید که به فرزندتان کمک می‌‌کند تا در شرایط سخت، نکات مثبت را کشف کند. بپرسید، «چیز خوبی که می‌‌تواند از چنین شرایط سختی حاصل شود، چه می‌تواند باشد؟»

در یک موقعیت واقعاً سخت، پرسیدن زودهنگام این سوال ممکن است ناخوشایند و بیجا به نظر برسد (مثل ۱۰ دقیقه پس از رد شدن در یک آزمون). بنابراین قبل از تشویق فرزندتان به یافتن جنبه‌های مثبت در شرایط سخت، به او کمی زمان بدهید. اما اگر به فرزندتان کمک کنید این کار را اغلب انجام دهد، به او یاد می‌دهید که این کار را خودش شروع کند و متوجه می‌شود که حتی در بدترین روزهایش چیزهای زیادی برای شکرگزاری وجود دارد.

قدردانی را در اولویت زندگی قرار دهید

قدردانی را در اولویت زندگی خود قرار دهید. نه تنها فرزند شما سود خواهد برد، بلکه بزرگسالان نیز احتمالاً با قدردانی بیشتر در شادی و رفاه بیشتری خواهند بود. راهبردهای مختلف را آزمایش کنید تا تعیین کنید کدام شیوه‌های قدردانی به همه کمک می‌‌کند تا احساسات قدردانی خود را به بهترین شکل تجربه کرده و ابراز کنند.

البته، مواقعی وجود خواهد داشت که به نظر می‌‌رسد فرزندان شما ناسپاس هستند. با این حال، این بدان معنا نیست که شما در بخش سپاسگزاری شکست خورده‌اید. طبیعی است که بچه‌ها گاهی اوقات این حس را تجربه کنند. پس این زمان‌ها را به لحظاتی قابل آموزش تبدیل کنید. روی استراتژی‌های جدید قدردانی کار کنید و به الگوبرداری از نحوه شکرگزاری ادامه دهید، و احتمالاً شاهد محو شدن این لحظات خواهید بود.

سخن‌ آخر

آموزش قدردانی به کودکان می‌‌تواند به آنها کمک کند احساس شادی بیشتری داشته باشند، روابط اجتماعی مطلوب‌تری برقرار کنند و سلامت و رفاه کلی را بهبود بخشند. راهبردهایی که می‌‌توانند به تقویت قدردانی در کودکان کمک کنند ‌عبارت هستند از پرسیدن سوالات متمرکز بر قدردانی، انجام اعمال محبت آمیز و الگوبرداری از قدردانی در زندگی خود.