خزیدن کودکان، نقطه عطف مهمی در رشد و تکامل آن‌ها به شمار می‌رود. در این مرحله، کودک از بی حرکت بودن به مرحله تحرک می‌رسد و در به دنیای جدیدی برای کشف و یادگیری چیزهای جدید برای کودک باز می‌شود. این مرحله مهم، توانایی‌های جسمی کودک را تقویت می‌کند و نقشی حیاتی در رشد شناختی و عاطفی کودک دارد.
در سال اول زندگی، کودک در یک چشم به هم زدن از مرحله‌ای که هنوز نمی‌تواند چشم‌های خود را روی اشیاء متمرکز کند به تکان دادن خود و سپس خزیدن می‌رسد. بعضی کودکان حتی کلاً از مرحله خزیدن می‌پرند و مستقیم شروع به راه رفتن می‌کنند. اگر می‌خواهید بدانید که کودکان چه زمانی شروع به خزیدن می‌کنند، در این مطلب می‌توانید پاسخ سوال خود را پیدا کنید. همچنین در این پست، جنبه‌های مختلف خزیدن کودک خردسال از جمله مراحل رشد و فواید خزیدن را پوشش می‌دهیم.
خزیدن کودکان چگونه اتفاق می‌افتد؟
سال اول زندگی کودک برای مادر و پدر، دوره‌ای پر از تغییرات سریع و ناگهانی است. به همین دلیل مادر و پدرهایی که فرزند آن‌ها تازه متولد شده است، اغلب سوال دارند که چه زمانی کودک آن‌ها باید شروع به خزیدن کند. زیرا کودک تا پیش از یک سالگی تقریبا هر روز چیزهای جدیدی یاد می‌گیرد و این تغییرات سریع، دانستن این که کودک دقیقاً در چه زمانی باید مرحله خزیدن آغاز شود را سخت و گاهی گیج کننده می‌کنند.
پاسخ کلی به این سوال این است که کودکان از ۶ ماهگی به بعد کم کم تلاش برای خزیدن را شروع می‌کنند. پیش از مرحله خزیدن، اگر کودک را روی شکم او قرار دهید، دست‌هایش را روی زمین فشار می‌دهد و سعی می‌کند خود را بلند کند. پس از گذشت از این مرحله، کودک کم کم آماده خزیدن می‌شود. پس از ۶ ماهگی، کودک تلاش می‌کند به نحوی حرکت کند که دست‌ها و پاهای خود را روی زمین قرار دهد و در حالت چهار دست و پا قرار گیرد.
این مرحله از رشد و تکامل کودک ممکن است چندین ماه به طول بیانجامد، بنابراین لازم است به خاطر داشته باشید که خزیدن کودک یک فرآیند طبیعی است و در نهایت خود به خود و با سرعت منحصر به فرد هر کودک اتفاق می‌افتد. کودکانی که زودتر از زمان موعود به دنیا آمده‌اند، به خوبی کودکان دیگر شروع به خزیدن می‌کنند و این موضوع نقشی در دیر و زود شدن مرحله خزیدن در کودک ندارد. بنابراین نیازی نیست که برای این مرحله عجله داشته باشید و اگر کودک شما علاقه‌ای به خزیدن از خود نشان نمی‌دهد، او را مجبور به این کار نکنید.
چگونه با خزیدن کودکان خود برخورد کنیم؟
پس از آن که کودک شروع به خزیدن می‌کند، مادر و پدر متوجه تغییرات متعددی که پس از این مرحله از رشد و تکامل در کودک اتفاق می‌افتد با همه مراحل قبلی می‌شوند. در این مرحله کودک آرام آرام شروع به حرکت می‌کند، سپس سرعت او بیش‌تر می‌شود. به همه جا سرک می‌کشد و زمان خود را به یادگیری در مورد چیدمان خانه می‌گذراند.
لازم است بدانید که در طول این مدت، مادر و پدر لازم است به دقت مراقب کودک خود باشند. زیرا خزیدن کودک ممکن است باعث بروز حوادث خطرناک شود. برای مثال، کودک با این خطر افتادن از وسایل خانه روبرو است که ریسک آسیب دیدگی او را به طرز قابل توجهی نسبت به قبل افزایش می‌دهد. به همین دلیل لازم است اطمینان پیدا کنید که وسایل خطرناک دور از دسترس کودک هستند و سطوح کل خانه عاری از هرگونه وسایل و شرایط ناامن برای کودک است.
همچنین لازم است بدانید که کودکی که می‌خزد، می‌تواند شیطنت کند. کودکی که می‌خزد می‌تواند وارد مکان‌های دور از دسترس مثل زیر میز و دراور شود و ممکن است هر چیزی که می‌بیند را در دهانش بگذارد. این کار نه تنها برای کودک خطرناک است، بلکه باعث به هم ریختگی خانه هم می‌شود. کودکی که می‌خزد، می‌تواند با چهار دست و پا راه رفتن، خانه تمیز و زیبای شما را تبدیل به جایی شلوغ و نامرتب کند. او از نوشیدنی ریخته شده تا غذا تا پوشک کثیف و هر چیزی که بتوانند به آن دست بزنند را پیدا می‌کند و با آن سرگرم می‌شود. به همین دلیل، مهم است که کودک خود را در ناحیه امنی نگهداری کنید که تا شما مشغول کاری هستید، نتواند شیطنت جدیدی انجام دهد.
انواع خزیدن کودکان
کودکان تازه متولد شده اغلب به حالت سینه خیز یا نشسته خود را روی زمین سر می‌دهند. این کار کاملاً برای نوزادان زیر یک سال طبیعی است. با این حال لازم است مراقب کودک خود باشید که از این کار اذیت نشود. زیرا قطعا نمیخواهید که کودک خردسال شما در حین خزیدن با صورت به زمین بیفتد و نتواند درست نفس بکشد. خزیدن کودک انواع مختلفی دارد که کودکان خردسال در طول رشد و تکامل خود ممکن است امتحان کنند. با این که هر کودک منحصر به فرد است و حالت‌های خاصی را نسبت به سایر انواع خزیدن ترجیح می‌دهد، برخی از رایج‌ترین انواع خزیدن کودک را در ادامه توضیح می‌دهیم:
- خزیدن بر روی شکم: در این حالت، کودک بخش پایینی بدن خود را روی زمین نگه می‌دارد و با استفاده از بازوها خود را جلو می‌کشد و حرکت می‌کند. سینه و شکم کودک در این نوع خزیدن با زمین در تماس است. در این نوع خزیدن، کودک خردسال شما می‌تواند دنیای جدیدی را که روی زمین وجود دارد با جزئیات تماشا کند. به همین دلیل کودک متوجه بسیاری از چیزهای جدیدی در محیط می‌شود که در حالت عادی قادر به مشاهده آن نیست. این مشاهدات، اطلاعات جدیدی به مغز کودک می‌دهد تا آن را تحلیل کند و در مورد آن فعل و انفعالات ذهنی داشته باشد.
- چهار دست و پا راه رفتن: زمانی که کودک خردسال قدرت و هماهنگی لازم میان اعضای بدن خود را پیدا می‌کند، ممکن است شروع به این نوع خزیدن بکند. در این حالت، کودک به صورت چهار دست و پا قرار می‌گیرد و وزن خود را با استفاده از دست‌ها و زانوهای خود حمل می‌کند، سپس با تکرار حرکت هماهنگ میان دست‌ها و زانوها حرکت می‌کند. به دلیل آن که کودک در این نوع خزیدن بخش‌های مختلف مغز و واکنش‌های حرکتی را با یکدیگر ترکیب می‌کند و هماهنگی دست‌ها و چشم‌ها در آن به کار می‌رود، خزدن چهار دست و پا کمک می‌کند تا بخشی از مغز که مربوط به مطالعه منی‌باشد را آماده کند. خزیدن به صورت کلی باعث رشد و تکامل یادگیری، حل مسئله خلاق و عملکرد مغزی می‌شود. بنابراین برای کودک بسیار مفید است.
- خزیدن با استفاده از کف دست‌ها و پاها: در این نوع خزیدن، کودک خردسال باسن خود را بالا می‌آورد و دست‌ها و پاهای خود را صاف می‌کند. این نوع خزیدن حرکت خرس‌ها را شبیه‌سازی می‌کند و به کودک امکان حرکت سریع و در عین حال حفظ تعادل را می‌دهد. این نوع خزیدن معمولاً در مرحله‌ای اتفاق می‌افتد که کودک آماده انتقال به مرحله راه رفتن است.
- خزیدن به سمت اطراف: در این نوع خزیدن، کودک در حالتی که روی چهار دست و پا قرار گرفته است، به جای این که به جلو برود، خود را به جهت‌های کنار خود حرکت می‌دهد. در این نوع خزیدن، کودک وزن خود را روی یک دست می‌اندازد و با تکیه بر آن دست خود را به اطراف سر می‌دهد.
- حرکت نشسته: اگرچه این نوع حرکت عملاً خزیدن به شمار نمی‌رود، ولی روشی منحصر به فردی به شمار می‌رود که بعضی از کودکان از آن برای حرکت کردن استفاده می‌کنند. در این نوع حرکت، کودک روی زمین می‌نشیند و با استفاده از دست‌ها یا با پرش روی پاهای خود، حرکت می‌کند.
- غلت زدن و لیز خوردن: پیش از آن که کودک به خزیدن مسلط شود، ممکن است برای حرکت از غلت زدن و لیز خوردن استفاده کند. آن‌ها از جایی به جای دیگر غلت می‌زنند یا از دست و پاهای خود برای لیز خوردن روی زمین استفاده می‌کنند.
به طور کلی بهتر است به یاد داشته باشید که هر کودک با سرعت منحصر به فرد خود رشد و تکامل پیدا می‌کند و نوع خزیدن خاص خود را ترجیح می‌دهد. همینطور کودکان خردسال پیش از راه رفتن ممکن است چند نوع خزیدن را امتحان کنند. نشان دادن حمایت و تشویق روند طبیعی تکامل کودک شما جدا از نوع خزیدنی که ترجیح می‌دهد، کلید اصلی رشد و تکامل اوست.
مراحل رشد و تکامل خزیدن کودکان
خزیدن یک شبه اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه فرآیندی تدریجی است که از مراحل مختلفی تشکیل شده و در هر مرحله تکامل می‌یابد. با وجود این که سنی که کودک در آن شروع به خزیدن می‌کند می‌تواند در میان کودکان مختلف متفاوت باشد، اما بیش‌تر کودکان از شش تا ده ماهگی شروع به کشف و امتحان این مرحله می‌کنند. در ادامه، مراحل مختلف خزیدن کودک را از نظر رشد و تکامل توضیح می‌دهیم:
در این مرحله، کودکان قدرت بیش‌تری در گردن و بالاتنه خود پیدا می‌کنند و به مرور یاد می‌گیرند که در حالی که روی شکم دراز کشیده‌اند، وزن خود را با تکیه بر آرنج‌های خود تحمل کنند و خود را بالا بکشند.
۱. سینه خیز رفتن:
کودک در این نوع خزیدن که با نام خزیدن شکمی نیز شناخته می‌شود، روی شکم خود دراز می‌کشد و با استفاده از دست‌های خود پایین تنه را به جلو می‌کشد و به این شکل حرکت می‌کند. در این نوع خزیدن دست‌ها، کتف‌ها و بدن کودک به مرور قوی‌ترمی‌شود.
۲. خزیدن کودکان روی دست‌ها و زانوها:
پس از آن که کودک، قدرت و هماهنگی کافی برای گذار به مرحله خزیدن چهار دست و پا برسد، به مرور مهارت‌های حرکتی کودک خردسال بهتر می‌شود. چهار دست و پا راه رفتن کمک می‌کند هماهنگی و تعادل بیش‌تری بین چشم و دست‌های کودک به وجود بیاید.
۳. خزیدن کودکان با تکیه از کف دست‌ها و پاها:
وقتی کودک خردسال در خزیدن مهارت بیش‌تری پیدا می‌کند، به خزیدن خرسی روی می‌آورد یا با تکیه بر وسایل خانه، تلاش می‌کند بلند شود و حرکت کند.
۴. راه رفتن مستقل:
خزیدن معمولاً به عنوان سنگ زیربنای راه رفتن عمل می‌کند. وقتی اعتماد به نفس و تعادل کودک بالا برود، در نهایت راه رفتن را شروع می‌کنند. این مرحله معمولاً حول و حوش یک سالگی کودک اتفاق می‌افتد.
چرا خزیدن نوزاد اهمیت دارد؟
تقویت ماهیچه‌ها:
خزیدن، ماهیچه‌های کودک را درگیر می‌کند و باعث تقویت ماهیچه‌های دست، کتف و شکم و پاها می‌شود. این موضوع باعث می‌شود خزیدن به عنوان زیربنای فعالیت‌های فیزیکی کودک در آینده باشد.
تقویت هماهنگی بین اعضای بدن:
در پروسه خزیدن کودکان، هماهنگی بین دست‌ها، چشم‌ها و پاها باعث بهبود مهارت‌های حرکتی درشت کودک می‌شود و به جلوگیری از تاخیر در رشد کمک می‌کند.
ایجاد حس تعادل و ادراک فواصل:
کودکان با خزیدن، در محیط حرکت می‌کند و در این فرآیند، تعادل و ادراک فواصل در او بهتر می‌شود.
بهبود رشد شناختی:
خزیدن کودکان تاثیر قابل توجهی روی بهبود رشد شناختی او دارد. رشد شناختی در کودکان به معنی پیشرفت فرآیند تفکر است که پردازش اطلاعات، قدرت استدلال، رشد زبانی، فکری و تقویب حافظه کودک را شامل مل‌شود. رشد شناختی در واقع به کودک کمک می‌کند تا دنیای اطراف خود را کشف و تحلیل کند.
بهبود ادراک فضایی:
خزیدن به کودکان کمک می‌کند تا در هنگام حرکت و کشف چیزهای جدید در محیط پیرامون خود، ارتباط بین فضاهای مختلف را درک کنند، فواصل را بهتر بفهمند و درک بهتری از عمق به دست آورند.
کاوش و پردازش حسی:
کودک در هنگام خزیدن با بافت‌های متفاوت، سطوح و اشیاء متفاوت در ارتباط است و این موضوع، سیستم پردازش حسی آن‌ها را تحریک می‌کند و باعث رشد مهارت‌های شناختی کودک می‌شود.
تقویت مهارت‌های حل مسئله و برنامه‌ریزی:
خزیدن کودک را تشویق به غلبه به چالش‌ها می‌کند، باعث می‌شود کودک حرکات خود را به مرور بهتر برنامه‌ریزی کند و مسیرهای جایگزین برای حرکت خود پیدا کند که این پروسه، مهارت‌های حل مساله کودک را تقویت می‌کند.
خزیدن نقش مهمی در رشد مهارت‌های احساسی و اجتماعی کودک بازی ایفا می‌کند. زیرا هر چه کودک با حرکت کردن می‌تواند ارتباطات بیش‌تری پیدا کند و عواطف او به مرور رشد پیدا کنند.
استقلال و اعتماد به نفس:
آزادی و استقلالی که خزیدن کودکان باعث آن می‌شود، به حس استفلال و اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند.
روابط اجتماعی:
کودکان با خزیدن در محیط پیرامون خود کند و کاو می‌کنند، با مراقبان خود تعامل دارند و در بازی با سایر کودکان هم سن و سال خود معاشرت می‌کنند. در این فرآیند مهارت‌های عاطفی و اجتماعی آن‌ها تقویت می‌شود.
چگونه خزیدن کودکان را تشویق کنیم؟
جهت تسهیل و حمایت از پروسه رشد کودک در خزیدن، می‌توانید کارهای زیر را انجام بدهید:
- قرار دادن کودک روی شکم: این که با هدف تمرین به طور منظم کودک خود را روی شکمش روی زمین بگذارید به تقویب عضلات شکمی او کمک می‌کند. با زمان‌های کوتاه‌تر شروع کنید و به مرور که این پروسه برای کودک آسان‌تر می‌شود، زمان آن را زیاد کنید.
- محیط امنی برای خزیدن کودک ایجاد کنید: فضای امن و کودکانه‌ای برای کودک خود فراهم کنید که بتواند آزادانه در محیط کند و کاو کند با خطر یا مانعی روبرو نشود.
- با استفاده از اسباب بازی و وسایل مختلف، کودک خود را تشویق کنید: اسباب بازی‌ها و وسایلی که کودک شما دوست دارد را دور از دسترس او قرار دهید تا برای برداشتن آن‌ها تشویق به حرکت شود. این کار می‌تواند انگیزه لازم برای خزیدن را در کودک ایجاد کند.
- از استفاده بیش از حد از وسایل کمکی کودک بپرهیزید: با این که وسایلی مثل روروک، تاب و … در جای خود مقید هستند، ولی استفاده بیش از حد از آن‌ها فرصت تمرین برای خزید را از کودکان می‌گیرد. به کودک خود زمان کافی بدهید که خارج از این وسایل، به طور فعال محیط اطراف خود را ببیند و کاوش کند.
- با ملایمت به کودک خود کمک کنید: زمانی که کودک شما تلاش می‌کند تا شروع به خزیدن روی زمین کند، بدون این که بیش از حد در تمرین او دخالت کنید، به آرامی او را تشویق و در صورت نیاز کمک کنید. توجه داشته باشید که باید فرصت حل مساله را به کودک خود بدهید و بگذارید مسائل را خودش حل کند.
سخن آخر
خزیدن کودکان مرحله‌ای قابل توجه در رشد و تکامل او به شمار می‌رود که باعث رشد فیزیکی، شناختی و عاطفی کودک خواهد شد. شما به عنوان والدین کودک، نقش مهمی در حمایت و تشویق او در این مرحله ایفا می‌کنید. با شناخت مراحل مختلف خزیدن کودک خود، دانستن فواید آن و فراهم کردن محیطی امن و مهیج برای او می‌توانید نقش فعالی در رشد و تکامل کلی کودک خود داشته باشید. بنابراین این سفر جذاب را با میل و رغبت بپذیرید و هر قدمی که فرزند دلبند شما در جهت رشد و تکامل در خزیدن برمی‌دارد را حمایت کنید.