در کلاس‌های بارداری چه می‌گذرد؟
خوشبختانه دنیای امروز دنیای دسترسی به اطلاعات است. اگر در سالیان قبل افراد مجبور بودند برای کسب آگهی و اطلاعات دل به سخنان نه چندان درست و علمی اطرافیان بسپارند امروزه افراد می‌توانند با جستجو در اینترنت، مطالعه انواع متون علمی و شرکت در دوره‌های آموزشی اطلاعات خود را در هر زمینه‌ای افزایش دهند. کسب آگهی باعث می‌شود تا افراد از خرافات و گفته‌های نسنجیده فاصله بگیرند، از این رو ترس‌ها و نگرانی‌های افراد کمتر خواهد شد و برای مقابله با هر نوع پدیده‌ای آمادگی لازم را کسب خواهند کرد و با برنامه‌ریزی درست و منطقی به نتیجه مطلوب دست خواهند یافت. شرکت در کلاس‌های آمادگی زایمان یا کلاس‌های بارداری با همین رویکرد مدت‌هاست که جای خود را بین بانوان باردار باز کرده است. در این مقاله به معرفی این دوره‌های آموزشی خواهیم پرداخت، پس تا انتهای این مقاله با تیم پینو بیبی همراه باشید.
کلاس‌های آمادگی زایمان
روانشناسان معتقدند بیشتر ترس‌ها ناشی از عدم آگاهی است. نداشتن اطلاعات کافی ممکن است باعث شود فرد با چند علامت ساده که می‌تواند نشان دهنده یک بیماری معمولی باشد بیماری خود را وخیم تلقی کند و از لحاظ ذهنی خود را در شرایط بدی تصور کند، این اضطراب روحی باعث می‌شود سیستم ایمنی درست فعالیت نکند و ممکن است وخامت اوضاع به قدری زیاد شود که نیاز به مداخله‌های پزشکی باشد. در مورد همه‌گیری کرونا معمولاً افراد به دلیل ناآگهی از این بیماری هر نوع سردرد، کرامپ و گرفتگی نفس را به کرونا نسبت می‌دادند و بسیاری از افراد از ترس ابتلا به کووید دچار مشکلات حادی شدند که بیشتر از این که جنبه جسمی داشت، جنبه روحی و روانی داشت. بسیاری از افراد ممکن است بدون کسب آگهی تنها بر اساس گفته‌ها و شنیده‌های دیگران یک موضوع را مورد قضاوت قرار دهند در حالی که ممکن است گفته‌های سایرین بر اساس فکت و استدلال درست و منطقی استوار نباشد.
شناسایی، کسب آگهی و گردآوری اطلاعات به ما کمک می‌کند تا درک درستی از واقعه پیشروی خود داشته باشیم. درک درست منجر به قضاوت درست خواهد شد و قضاوت درست باعث می‌شود بتوانیم تمام جوانب امر را در نظر بگیریم و منطقی و هوشمندانه برای مواجه با پدیده موجود برنامه‌ریزی کنیم.
برخی پزشکان زایمان را به یک بیماری تشبیه می‌کنند که عوارض، دوران اوج و فرود و دروان نقاهت دارد، شاید این تعریف چندان دلچسب نباشد اما اگر بخواهیم منطقی با پدیده زایمان برخورد کنیم می‌توانیم زایمان را حداقل یک پروسه بحرانی ارزیابی کنیم که نیازمند کسب آگهی و برنامه‌ریزی منطقی است. شاید هیچ پدیده‌ای در دنیا به اهمیت و حساسیت دوران بارداری و زایمان نباشد چرا که این پدیده می‌تواند سرنوشت یک شخص را رقم بزند و این انسان بخشی از جهان هستی است که می‌تواند تاثیرات شگرفی بر گیتی داشته باشد. به راستی کدام پدیده جهان می‌تواند به اندازه زایش و تولد یک انسان خارق‌العاده، عجیب، شگفت‌آور و تاثیرگذار باشد.
اگر از این زاویه به موضوع بنگریم، اهمیت شناخت، کسب اطلاعات و برنامه‌ریزی برای این دوران حساس باید جزو اولویت زندگی هر زوجی قرار بگیرد و فراتر از بنیان خانواده لازم است تا در صدر امور و در سطحی بالاتر در برنامه‌ریزی کلان جامعه به این مهم پرداخته شود.
کشورهای صنعتی و پیشرفته از دهه‌ها قبل به اهمیت دروان بارداری و تاثیرات آن بر جامعه پی برده‌اند و در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان سلامت جامعه سرفصلی برای این موضوع مهم گشوده‌اند.
در این جوامع نه تنها مادران بلکه پدرها نیز برای کسب آگهی و درک درست این دوران حساس در کلاس‌های آموزشی شرکت می‌کنند تا هم سلامت جنین در دوران بارداری تضمین شود و هم ضامنی باشد برای ترتبیت صحیح فرزند در طی دوره‌های بعدی زندگی کودک. این جوامع با بررسی و ارزیابی هزینه‌هایی که عدم توجه به این مهم بر جامعه تحمیل خواهد کرد، نگاه تیزبینانه‌ای داشته‌اند و سعی کردند به جای درمان به پیشگیری بیاندیشند.
از این رو در چنین جوامعی، دوره‌های آموزشی با نام «کلاس‌های آمادگی زایمان» برگزار می‌شود که طی آن اطلاعات جامع و کاملی از چگونگی گذران دوران بارداری به طرز سالم و بی‌خطر به بانوان آموزش داده می‌شود. همچنین شیوه‌های آمادگی برای زایمان، فرایند زایمان، دوران شیردهی، دوره نقاهت پس از زایمان و اصول تربیتی نوزاد به مادر آموزش داده می‌شود و در برخی جلسات حضور پدران برای فراگیری برخی روش‌های حمایتی از مادر، مراقبت از مادر و جنین، آماده کردن مادر برای زایمان، کمک به مادر در دوران شیردهی و اصول تربیتی نوزاد ضروری است.
به طور معمول این دوره‌های آموزشی در برخی کشورها زیر نظر سازمان بهداشت آن کشور به صورت رایگان انجام می‌شود به خصوص در کشورهایی که نرخ زادآوری پایینی دارند و فرزندآوری در دستور کار برنامه‌های کلان کشور است. در این کشورها، این دوره‌ها باکیفیت بسیار خوب و به صورت کاملاً رایگان برگزار می‌شوند تا والدین تشویق به زادآوری شوند و همچنین ثمره هزینه‌ای که دولت برای دوران حاملگی متحمل می‌شود، نتیجه مطلوب داشته باشد و به تولد یک نوزاد سالم ختم شود.
در ایران در دهه‌های اخیر فعالیت‌های جسته و گریخته‌ای در این خصوص انجام شده است. برخی خانه‌های بهداشت در مناطق مختلف روستایی و شهری در جهت آگهی‌رسانی و غربالگری‌های دوران زایمان اقداماتی را انجام داده‌اند اما قطعاً کافی نیست. امروزه برخی بیمارستان‌ها و نهادهای درمانی دوره‌های آموزشی مخصوص دوران بارداری را به صورت رایگان برگزار می‌کنند اما نکته‌ای که وجود دارد این است که تعداد افراد شرکت کننده در این کلاس‌ها زیاد است و مربی فرصت پرداختن به همه بانوان باردار را ندارد.
امروزه دوره‌های خصوصی این کلاس‌ها با امکانات متنوع و سرفصل‌های مختلف نیز برگزار می‌شوند.
در کلاس‌های آمادگی زایمان چه می‌گذرد؟
کلاس‌های بارداری یا کلاس‌های آمادگی زایمان دوره‌هایی هستند که به طور معمول برای زوج‌هایی که در انتظار تولد فرزندشان هستند برگزار می‌شود. برخی از این دوره‌ها فقط با حضور بانوان باردار برگزار می‌شود و در برخی دیگر حضور همزمان زن و شوهر برای شرکت در جلسات الزامی است.
در واقع این دوره‌های آموزشی می‌توانند جایگزین مناسبی برای آموزش‌های مادربزرگ‌ها و خانم‌های مسن فامیل و همسایگان و دوستان باشد که گاهی با القای باورهای غلط در دوران بارداری ممکن است حتی سلامت مادر و جنین را نیز به مخاطر بیاندازند.
در این کلاس‌های آموزشی به شرکت کنندگان روش‌های مراقبتی دوران بارداری، فرایند زایمان، شیردهی و نگهداری و تربیت نوزاد آموزش داده می‌شود.
هدف از برگزاری کلاس‌های بارداری چیست؟
هدف از شرکت در این دوره‌های آموزشی کمک به مادر برای سپری کردن دوران حساس بادراری، به سلامت و موفقیت است. داشتن یک بارداری سالم و موفق با کمترین عوارض از جمله اهداف این کلاس‌هاست. همچنین این کلاس‌ها مانند دوره‌های روانشناسی گروه درمانی است که افراد مختلف با صحبت درباره استرس‌ها، ترس‌ها و دغدغه‌های‌شان خود را تخلیه روانی می‌کنند و از لحاظ روحی پذیرش شرایط موجود برای آن‌ها آسان‌تر خواهد شد.
مزیت‌های شرکت در کلاس‌های بارداری
بر طبق اطلاعات آماری که از شرکت کنندگان مختلف در این دوره‌های گردآوری شده است، اکثر افراد شرکت کننده اذعان داشته‌اند که شرکت در این کلاس‌ها باعث شده است تا آن‌ها اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و برای فرایند زایمان آمادگی لازم را داشته باشند. اما فواید شرکت در چنین کلاس‌هایی را می‌توان به شرح زیر عنوان نمود:
- آشنایی با عوارض بارداری و روش‌های مقابله با آن‌ها و کم کردن اثرات نامطلوب و ناخوشایند عوارص حاملگی
- آشنایی با سایر زوج‌هایی که در انتظار فرزند به سر می‌برند و هم‌اندیشی و کسب راهنمایی از افراد
- آشنایی شوهر با مسائل مربوط به بارداری و کمک و مراقبت از همسرشان قبل و بعد از زایمان
- محلی برای گفتگو در مورد ترس‌ها و نگرانی‌ها با افرادی که شرایط مشابه دارند (اصولاً قرارگیری در جمعی که هم‌درد و هم‌سنخ هستند نوعی احساس آرامش و اطمینان به نفس را برای افراد به ارمغان خواهد آورد)
- کسب اطلاعات از افرادی که در خصوص دوران بارداری آگهی‌ها و تجربیات لازم را دارند بنابراین می‌توان به عنوان یک منبع اطلاعاتی موثق به آن‌ها اعتماد کرد.
- کسب آمادگی جسمی و روحی برای فرایند زایمان
- به اشتراک‌گذاری تجربیات مختلف با دیگران (مانند تجربیات خرید برای نوزاد، اطلاع از امکانات زایشگاه‌های مختلف، کسب اطلاعات درباره مراکز درمانی و …)
موارد آموزشی مربوط به کلاس‌های حاملگی
اصولاً سرفصل‌های این دوره‌ها مشابه هم هستند و شامل موارد زیر خواهد بود:
- آشنایی با دستگاه تولید مثل زنانه و عملکرد ارگان‌هایی که در روند بارداری و زایمان دخیل هستند، اصول بهداشت فردی و شیوه‌های سازگار شدن با تغییرات فیزیولوژیک دوران بارداری
- آشنایی با اصول تغذیه در دوران بارداری، بایدها و نبایدهای تغذیهای و غذاهای مفید و خوراکی‌های ممنوعه دوران حاملگی
- دوران باردای و آشنایی با عوارض شایع
- آشنایی با تمرینات اسکلتی وکششی، تنفس و تن‌آرامی و انجام تمرینات به صورت عملی
- مراقبت‌های لازم برای دوران بارداری (اعم از پزشکی و خانگی)
- آموزش اصول بهداشت و سلامت روان در دوران بارداری
- آشنایی با روند رشد جنین و مراحل چرخه رشد جنین
- آگهی‌رسانی در خصوص زایمان طبیعی و زایمان سزارین
- آمادگی و برنامه‌ریزی برای زایمان
- آشنایی با نشانه‌ها و علائم زایمان و سایر علائم هشدار دهنده
- مراحل مختلف زایمان
- آموزش تکنیک‌های روانشناسی برای کنترل استرس و به کار بستن تکنیک‌های تنفسی
- مراقبت‌های پس از زایمان و دوران نقاهت
- آموزش‌های مخصوص شیردهی و تغذیه نوزاد
- آموزش‌های اولیه فرزندپروری
- آشنایی با منحنی‌های رشد و نقاط عطف رشد نوزاد در ماه‌های اولیه بعد از تولد
- اصول مراقبتی و تربیتی نوزاد مانند نخوه تعویض پوشک و حمام کردن نوزاد
- آموزش‌های لازم برای پدرها در جهت مراقبت از مادر و کمک در نگهداری از نوزاد
انواع کلاس‌های آمادگی برای زایمان
انواع کلاس‌های باردرای و آمادگی برای زایمان عبارتند از:
- کلاس‌های آمادگی و آشنایی با مراحل مختلف باردار که در هفته‌های اول حاملگی برگزار می‌شوند
- ماساژتراپی و تمرینات کششی
- کلاس‌های لماز (شامل تکنیک‌های تنفس، آرامش و حمایت)
- کلاس‌های آرام تولد یا زایمان آرام (شامل برنامه‌های آموزشی زایمان و درک فرآیند تولد)
- کلاس‌های فعال تولد یا زایمان فعال (شامل یادگیری تکنیک‌ها و پوزیشن‌های مختلف زایمان)
- کلاس هیپنوتیزم مخصوص آبستنی (هیپنوتیزم در واقع شکلی از مراقبه عمیق و آرامش ذهن و روح است که به آرامش جسم می‌انجامد)
- کلاس‌های قبل از زایمان در آب (کسب اطلاعات و آگهی از انجام فرایند و آمادگی‌های لازم قبل از زایمان)
- کلاس‌های یوگا یا پیلاتس قبل از زایمان (که معمولآً به صورت گروهی برگزار می‌شوند)
- کلاس‌های آمادگی برای شیردهی (شامل نحوه شیردهی از طریق پستان، مشکلات شایع شیردهی و تغذیه نوزاد با شیر خشک)
- کلاس‌های مراقبت از نوزاد در مراحل اولیه تولد (شامل آشنایی با نقاط عطف رشد، الگوهای خواب نوزاد، چک‌آپ‌های روتین نوزادان)
و همچنین دوره‌هایی که به صورت تخصصی و برای برخی افراد خاص برگزار می‌شوند مانند:
- کلاس‌های مخصوص پدرها (شامل آموزش‌های مراقبت از مادر و نوزاد و کمک به همسر پس از زایمان)
- کلاس‌های آموزشی برای آموزش روش‌های مراقبتی از بانوانی که بارداری پرخطر دارند
- کلاس‌های مخصوص والدینی که در انتظار تولد دوقلو یا چندقلو هستند.
- مادرانی که قصد دارند سزارین انجام دهند.
مدت زمان برگزاری این دوره‌های آموزشی
برخی از دوره‌های آموزشی در ماه‌های آخر سه ماه اول بارداری آغاز می‌شوند و معمولاً هر هفته طی یک جلسه یک و نیم تا دو ساعت برخی نکات مهم مربوط به همان دوره بارداری در اختیار بانوان قرار می‌گیرد. اما بیشتر دوره‌های آموزشی در ایران از هفته بیستم بارداری آغاز می‌شوند و تا هفته‌های سی و هفتم و سی و هشتم بارداری ادامه می‌یابند. مدت زمان برگزاری دوره و تعداد جلسات بستگی به مباحثی دارد که در کلاس آموزش داده می‌شود و معمولاً تعداد جلسات در هفته یک روز است. برخی دوره‌های آموزشی ۸ جلسه و برخی دیگر ممکن است ۱۰ جلسه یا حتی بیشتر باشند که در این صورت ممکن است تعداد جلسات در هفته بیشتر شود.
معمولاً زمان‌بندی این دوره‌ها انعطاف‌پذیر است تا افرادی که مشغله زیادی دارند هم بتوانند از این دوره‌ها استفاده کنند.
آموزش‌ها به صورت توضیحات شفاهی و عملی ارائه می‌شوند. معمولاً در تمام کلاس‌ها حضور یک همراه با بانوی باردار بلامانع است و حتی توصیه هم می‌شود.
هزینه برگزاری کلاس‌های بارداری چقدر است؟
هزینه برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان بستگی به نوع خدماتی که ارائه می‌شود متفاوت است. برخی کلاس‌ها علاوه بر آموزش مطالب، از فیزیوتراپ هم دعوت می‌شوند تا حرکات ورزشی و جسمی مناسب را به صورت گروهی یا تخصصی با بانوان باردار تمرین کند. برخی دیگر دارای مشاوره‌های آنلاین ۲۴ ساعته هستند تا در صورت هر گونه سوال یا مشکلی بانوی باردار بتواند به سرعت با متخصص مربوط ارتباط برقرار کنند.
علاوه بر امکانات و تجهیزات این کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی، خصوصی یا گروهی بودن این دوره‌ها نیز در تعیین قیمت برگزاری دوره بسیار مهم هستند.
این کلاس‌ها در چه مکان‌هایی برگزار می‌شود؟
برای اطلاع از این که چه مراکزی این کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی را برگزار می‌کنند می‌توانید در اینترنت عبارت «کلاس‌های آمادگی زایمان» یا «کلاس‌های بارداری» را جستجو کنید و طیف وسیعی از مراکزی که این دوره‌ها را برگزار می‌کنند در اختیار شما قرار خواهد گرفت. به طور معمول توضیحات و سرفصل‌های آموزشی این کلاس‌ها بر روی صفحات وب وجود دارد اما اگر توضیحات کافی نبود می‌توانید طی یک تماس تلفنی با مرکز مربوطه اطلاعات لازم را کسب کنید اما توصیه تیم پینو بیبی این است که قبل از هر اقدامی از نزدیک به محل برگزاری کلاس‌ها بروید و امکانات و تجهیزات لازم را بررسی و ارزیابی کنید و حتی اگر برای شما مقدور بود از افراد شرکت کننده در دوره نیز اطلاعات لازم را کسب کنید.
ضمناً علاوه بر کلاس‌های حضوری برخی کلاس‌ها به صورت آفلاین و آنلاین نیز برگزار می‌شوند که نیاز به مراجعه حضوری نیست. اطلاعات معمولاً روی وب‌سایت مرکز مربوطه قرار داده می‌شود و بانوی باردار با خرید اشتراک می‌تواند از مطالب آموزشی که عمدتاً شامل فیلم و مقاله‌های آموزشی هستند استفاده کنند.
در شیوه آفلاین نیز مطالب آموزشی روی لوح فشرده، دستگاه‌های فلش مموری و یا از طریق اپلیکیشن‌های مختلف عرضه می‌شوند. شرکت در این کلاس‌ها برای افرادی که مشغله زیادی دارند و یا به دلیل شرایط دوران بارداری (مثلاً قرار گرفتن در لیست بانوان با بارداری پرخطر) توصیه می‌شود.
نکته بسیار مهم در خصوص کلاس‌های آمادگی زایمان
درست است که این کلاس‌ها عموماً توسط افراد متخصص و باتجربه برگزار می‌شوند اما هرگز نمی‌توانند جایگزین مراجعه مرتب و منظم به پزشک باشند. اگر علائم و یا نشانه‌هایی داشته‌اید که به نظر شما طبیعی نبودند حتماً با پزشک متخصص زنان در مورد آن‌ها مشورت کنید. حضور در این دوره‌ها گرچه باعث می‌شود شما از لحاظ روحی در گفتگو با سایر بانوان باردار احساس سبکی و آرامش بیشتری داشته باشید اما فراموش نکنید که افراد با هم متفاوت هستند و شرایط زندگی هر فردی با دیگری متفاوت است پس:
- هرگز خودتان را با سایرین مقایسه نکنید، ممکن است یک بانوی باردار در سرتاسر زندگیش ورزش کرده باشد و تغذیه سالمی داشته بنابراین در دوران بارداری ممکن است فعال، شاد و سرزنده باشد. این موضوع نباید سبب شود شما خودتان یا دیگران را سرزنش کنید.
- توجه داشته باشید که داروی که پزشک برای شما تجویز می‌کند ممکن است برای شخص دیگری که همان علائم را دارد مفید نباشد؛ پس در خصوص هر گونه عارضه از مصرف خودسرانه هر نوع دارویی اعم از گیاهی یا شیمیایی خودداری کنید و دیگران را هم برای مصرف خودسرانه دارو تشویق نکنید. خوردن یک دمنوش ساده در دوران بارداری می‌تواند خطراتی را برای بانوی باردار و جنین به همراه داشته باشد.
- روی زندگی خودتان و همسرتان تمرکز کنید و از قضاوت و مقایسه شرایط سایرین با خودتان اجتناب کنید. ممکن است همسر دوست‌تان تمکن مالی خوبی داشته باشد اما همسر شما با همه تلاشی که برای امرا معاش به خرج می‌دهد باز هم نتواند بسیاری از توقعات مالی شما را پاسخ دهد. شرکت در این کلاس‌ها نباید منبعی برای احساس غم و سرخوردگی شود. فراموش نکنید هدف شما از شرکت در این کلاس‌ها کسب مهارت و آمادگی برای گذران دوره حاملگی، وضع حمل با سهولت‌تر و مراقبت مطلوب‌تر از نوزاد است.