داشتن یک نوزاد در هر خانواده لذت‌بخش است، مخصوصا وقتی صدای خنده‌هایش شادی را به همه جا پراکنده می‌کند، اما گاهی‌اوقات ممکن است کودک شما احساس ناراحتی کند، یکی از عوامل ناراحتی کودک نفخ کردن اوست، اما نگران نباشید، به‌طور متوسط، نوزادان روزانه ۱۳ تا ۲۱ بار گاز دفع می‌کنند. بنابراین، نفخ شکم نوزاد به دلیل گاز بسیار رایج است و معمولاً نیازی به درمان خاصی ندارد.
نفخ به‌ویژه در نوزادان بین یک تا چهار ماه شایع است، زیرا سیستم گوارش آنها هنوز در حال توسعه است.
در اینجا برخی از مشکلات نفخ در نوزادان و کارهایی که می‌توانید برای کمک به احساس بهتر کودک انجام دهید، آورده شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نفخ در نوزادان و راه‌های موثر برای تسکین نفخ، ادامه مطلب را بخوانید.
نفخ شکم چیست؟
وقتی نوزادان ناراحت هستند، گاهی‌اوقات تشخیص علت ناراحتی آنها مشکل است. نوزادان مبتلا به نفخ ممکن است کج‌خلق باشند، آنها ممکن است گریه کنند و بیش از حدمعمولی عصبانی باشند، پاهای خود را به سمت قفسه سینه بیاورند و لگد بزنند، یا مشکل خواب داشته باشند.
اگر کودک شما باد شکم دارد، به این معنی نیست که مشکلی وجود دارد، در واقع همه انسان‌ها در دستگاه گوارش خود گاز تولید می‌کنند.
شکم متورم پس از شیر خوردن می‌تواند نشانه‌ای از بلعیده شدن گاز بیش از حد کودک در طول شیردهی باشد، چون کودک شما هنوز در حال یادگیری نحوه صحیح قورت دادن است و سیستم گوارشی او هنوز در حال رشد است.
همچنین ممکن است کودک شما به دلیل ناراحتی در شکم خود تحریک‌پذیر باشد و بیش از حد معمول گریه کند. همان‌طور که اشاره شد اصلا نگران نباشید نفخ شکم بی‌ضرر است و معمولاً بدون درمان از بین می‌رود. شما می‌توانید کارهایی انجام دهید که نفخ در نوزادان را کمتر کند:
- به کودک خود در حالتی که کمی دراز کشیده است شیر بدهید، این‌کار به کاهش میزان هوایی که نوزاد می‌بلعد کمک می‌کند.
- به نوزاد خود زیاد غذا ندهید، در صورت امتناع یا دور شدن از شیشه شیر یا سینه، از دادن غذا به او خودداری کنید.
- بعد از شیر دادن به نوزاد به آرامی پشت او ضربه بزنید تا آروغ بزند تا از تجمع هوا در شکم کودک جلوگیری شود.
- اگر نگران شکم متورم کودک خود هستید، او را نزد پزشک ببرید، به خصوص اگر گریه نوزاد متوقف نمی‌شود و به نظر می‌رسد بیش از حد معمول بی‌تاب است. نفخ در نوزادان گاهی‌اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد.
چرا نوزادان دچار نفخ شکم می‌شوند؟
عوامل زیادی می‌تواند به نفخ در نوزادان تبدیل شود. نوزادان هنگام گریه کردن، مکیدن پستانک و غذا خوردن هوا را می‌بلعند ( چه شیر از شیشه باشد یا از سینه ).
همان‌طور که اشاره شد اگر نوزادان هوای بیش از حد ببلعند یا زیاد غذا بخورند، ممکن است دچار باد شکم شوند. نوزادان تازه متولد شده ممکن است آلرژی به ترکیبات موجود در شیرخشک یا شیر مادر داشته باشد که ممکن است باعث ایجاد باد شکم در نوزاد شود.
علاوه بر این، همان‌طور که اشاره شد سیستم گوارشی نوزادان هنوز در حال رشد است و به مرور کامل میشود. در ادامه عواملی که باعث نفخ شکم نوزادان میشود را ذکر کردیم:
- مدفوع که به سختی دفع میشود
- گاز یا هوا در معده
- غذایی که به‌درستی هضم نشده باشد
- یبوست
- گریه زیاد
- بلعیدن هوا هنگام تغذیه
- دراز کشیدن بعد از خوردن غذا
- برخی شرایط پزشکی
- داروهای خاص
- رژیم غذایی
در ادامه مطلب به بررسی بیشتر هر کدام از موارد می‌پردازیم.
مدفوعی که دفع آن سخت است
نفخ، برای نوزادان تازه متولد‌شده، یک مشکل طبیعی است، زیرا یکی از رایج‌ترین مشکلات عدم‌تحمل لاکتوز است. این به این معنی است که دستگاه گوارش آنها نمی‌توانند به درستی لاکتوز، قند موجود در شیر را تجزیه و تحلیل کنند. این مشکل می‌تواند به گاز، نفخ، اسهال و حتی بیوست منجر شود.
گاز یا هوا در معده
گفتیم که کودک هنگام شیر خوردن هوا را می‌بلعد. اگر کودک شیر یا شیرخشک خود را خیلی سریع ببلعد، ممکن است اتفاق بیفتد. همچنین اگر نوزادان هنگام غذا خوردن گریه کنند، ممکن است این اتفاق بیفتد. وقتی نوزادان گریه می‌کنند، هوای زیادی را همراه با اشک‌های خود جذب می‌کنند.
غذایی که به درستی هضم نمی‌شود
غذایی که به درستی هضم نشده باشد می‌تواند باعث نفخ و سفت شدن معده نوزاد شود. اگر تغذیه کودک کافی نباشد، غذا به درستی تجزیه و جذب نمی‌شود و می‌تواند مشکل‌ساز شود.
اگر فکر میکنید کودک شما ممکن است این مشکل را داشته باشید، با پزشک اطفال خود صحبت کنید. آزمایشاتی وجود دارد که می‌توان برای بررسی این وضعیت انجام داد و در نهایت می‌توان این مشکل را درمان کرد. درمان مناسب، اکثر نوزادان مبتلا به این بیماری را بهبود بخشیده است.
یبوست
یبوست در نوزادان می‌تواند باعث نفخ و سفت شدن معده نوزاد شود و باعث درد شکم، گرفتگی و نفخ شود. اگر یبوست شدید باشد، باعث استفراغ کودک میشود.
در برخی موارد، یبوست می‌تواند زمینه بیماری جدی‌تر، مانند انسداد روده باشد. اگر نوزاد شما یبوست دارد، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید. درمان یبوست ممکن است شامل تغییراتی در رژیم غذایی باشد، مانند افزودن فیبر یا مایعات بیشتر و استفاده از ملین‌ها، در موارد شدید، ممکن است جراحی برای رفع انسداد لازم باشد.
گریه زیاد
نوزادان تازه متولد‌شده زیاد گریه می‌کنند. این راهی برای نشان دادن گرسنگی، ناراحتی یا نارضایتی است. اما گاهی‌اوقات، گریه بیش از حد نوزاد می‌تواند نشانه چیزی جدی‌تر باشد. گریه بیش از حد می‌تواند دلیل نفخ و سفت شدن شکم نوزاد باشد.
در برخی موارد، گریه بیش از حد ممکن است نشانه بی‌توجهی به کودک باشد. اگر نگران این هستید که فرزندتان از چیزی رنج می‌برد مهم است که به یک پزشک مراجعه کنید.
بلعیدن هوا در حین تغذیه
بلعیدن هوا در حین غذا خوردن می‌تواند باعث نفخ و سفت شدن معده نوزاد شود. این به علت آن است که هوا در معده محبوس شده و باعث انبساط معده میشود.
اگر کودک شما این وضعیت را تجربه می‌کند، کمک کنید کودک در حین شیر خوردن آروغ بزند. همچنین می‌توانید سعی کنید کودک را در وضعیت عمودی تغذیه کنید به این معنی که کودک باید بالا باشد.
این کمک می‌کند تا میزان هوای وارد شده را به حداقل برسانید. اگر کودک شما همچنان مشکل دارد، با پزشک اطفال خود صحبت کنید.
دراز کشیدن بعد از خوردن غذا
معمولا گفته میشود که دراز کشیدن بعد از خوردن می‌تواند باعث نفخ و ناراحتی معده شود. هنگامی که دراز می‌کشید، غذای معده را به سمت گلو می‌کشد. این گاهی‌اوقات می‌تواند باعث برگشت غذا شود و به نفخ و ناراحتی کودک تبدیل شود.
چند کار وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از این مشکل انجام دهید. قبل از دراز کشیدن کودک خود به او ۲۰ دقیقه فرصت دهید تا غذا هضم شود. همچنین می‌توانید از بالش‌های بلند برای نوزاد استفاده کنید این به پایین نگه داشتن غذا کمک می‌کند.
در نهایت، پس از صرف غذا از پوشاندن لباس‌های تنگ به کودک خودداری کنید زیرا این امر نیز می‌تواند به نفخ معده کمک کند.
شرایط پزشکی خاص
برخی از شرایط پزشکی می‌تواند باعث نفخ و سختی معده نوزاد شود. بیشتراوقات، این به دلیل وضعیتی به نام عدم تحمل لاکتوز است. در این شرایط، معده نوزاد نمی‌تواند لاکتوز، قند موجود در شیر را تجزیه کند. این می‌تواند باعث گاز، نفخ و اسهال شود.
داروهای خاص
مصرف برخی از داروها می‌تواند باعث نفخ و سفت شدن معده نوزادان شوند. اگر نوزاد نتواند گاز یا مدفوع را به راحتی دفع کند، می‌تواند برای او مشکل‌ساز شود. داروهایی مانند اریترومایسین، آموکسی‌سیلین و تتراسایکلین، داروهایی هستند که ممکن است به نفخ و سختی معده در نوزادان شود. گاهی‌اوقات ممکن است نیاز به تغییر دارو باشد. اگر نگران نفخ شکم کودک خود هستید، با پزشک کودک صحبت کنید.
آلرژی غذایی
اگر مشکوک هستید که کودک شما ممکن است به غذایی آلرژی داشته باشد، توصیه میشود که با یک پزشک صحبت کنید تا تشخیص درستی داشته باشید و یک برنامه درمانی ایجاد کنید. با مدیریت صحیح، نوزادان مبتلا به آلرژی یا غذا هنوز هم می‌توانند دوران کودکی سالم و شادی داشته باشد.
چه غذاهایی باعث ایجاد نفخ شکم در نوزاد شیرخوار میشود؟
اگر به کودک خود شیر می‌دهید، برخی از غذاهای محرک که می‌خورید ممکن است باعث ایجاد باد شکم در کودک شما شود. برخی از غذاهایی که باعث ایجاد نفخ در نوزادان شیرده میشود عبارتند از:
- غذاهای غنی از فیبر، به ویژه هر غذایی که حاوی سبوس باشد
- میوه‌هایی مانند زردآلو، هلو، آلو، گلابی و آلو
- میوه‌های خانواده مرکبات
- سبزیجات سبز مانند کلم بروکلی، کلم بروکسل، کنگر فرنگی، مارچوبه و کلم
- سبزیجات نشاسته‌دار مانند سیب‌زمینی و گل‌کلم
- سایر غذاهای نشاسته‌دار مانند ذرت و پاستا
- محصولات لبنی
- شکلات
تسکین نفخ شکم در نوزاد
از راه‌های تسکین نفخ در نوزاد این است که کودک خود را در موقعیت‌های مختلف در آغوش بگیرید. آروغ زدن نوزادان به دفع بخشی از هوایی که نوزادان هنگام خوردن می‌بلعند کمک می‌کند.
سعی کنید هنگام آروغ زدن نوزاد از حالت‌هایی استفاده کنید که برای هر دوی شما احساس راحتی داشته باشد. یکی از این سه حالت زیر را امتحان کنید:
- صاف بنشینید و نوزاد خود را به طرف سینه خود نگه دارید. در این حالت، چانه کودک روی آنها قرار می‌گیرد در حالی که با دست کودک را نگه داشته‌اید به آرامی به پشت نوزادتان بزنید.
- نوزاد خود را در حالت نشسته روی زانو یا در دامان خود نگه دارید. در این حالت، به آرامی سر و سینه کودک خود را با نگه داشتن روی شانه خود حمایت کنید و با دست دیگر خود به آرامی به پشت نوزادتان ضربه بزنید.
- کودک خود را به صورت رو به پایین روی پاهای خود بخوابانید. در این حالت، کودک خود را حمایت کنید و مطمئن شوید که از قفسه سینه بالاتر است و به آرامی پشت او را نوازش کنید.
مراجعه به پزشک
در بیشتر مواقع، نفخ برای نوزاد طبیعی بوده و قابل درمان است. در موارد نادر، مشکلات جدی‌تر دستگاه گوارش نیز می‌تواند باعث ایجاد باد شکم شود. اگر نوزاد شما یکی از موارد زیر را نشان داد، باید فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- هنگامی که کودک استفراغ می‌کند، مدفوع دفعی ندارد یا در مدفوع او خون وجود دارد.
- کودک بسیار بی‌قرار است.
- باد شکم در نوزادان بسیار رایج است. نوزادان هنگام گریه، مکیدن پستانک و غذا خوردن هوا را می‌بلعند. علاوه بر این، سیستم گوارشی نوزادان هنوز در حال رشد است که گاهی‌اوقات ممکن است باعث نفخ شکم شود. کودکی که نفخ دارد آروغ می‌زند و شکم سختی داشته باشد. شما می‌توانید نکاتی را برای کمک به کاهش گاز و ایجاد احساس بهتر در کودک دنبال کنید. در موارد نادر، مشکلات احتمالی ممکن است نشان‌دهنده چیز جدی‌تری باشد که در این صورت باید به پزشک مراجعه کنید.
راهکارهای مقابله با باد شکم در نوزادان
بهتر است بدانید نفخ در نوزادانی که با شیشه شیر می‌خورند و هم نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به‌طور یکسان تاثیر بگذارد. نوزادی که اغلب نفخ دارد، معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست و کاملاً طبیعی است. در ادامه شما می‌توانید نکات خاصی را برای کمک به کاهش باد شکم و ایجاد احساس بهتر در نوزادان دنبال کنید:
- تجهیزات تغذیه کودک خود را تغییر دهید
اگر کودک شما در اثر تغذیه با شیشه دچار نفخ شکم است، ممکن است سعی کنید نوع دیگری از شیشه شیر را امتحان کنید.
- وضعیت تغذیه را تنظیم کنید
در حین شیر دادن به نوزاد، تغذیه او را برای جلوگیری از نفخ شکم کودک تنظیم کنید. توصیه میشود سر کودک را بالاتر از معده نگه دارید، این وضعیت به حرکت شیر به سمت پایین معده و هوا به سمت بالا کمک می‌کند که به آروغ زدن کودک کمک می‌کند. همچنین می‌توانید از یک بالش پرستاری برای حمایت استفاده کنید و بطری شیردهی را کمی به سمت بالا ببرید تا هیچ حباب هوای نوک پستان وجود نداشته باشد.
- آروغ زدن کودک
یکی از بهترین راهها برای تسکین باد شکم در نوزادان، آروغ زدن نوزاد هنگام شیر خوردن است.
- مراقب غذاها باشید
یکی از راه‌های درمان نفخ در نوزادان توجه به تغذیه کودک است. برای تسکین نفخ برای نوزاد خود، با پزشک او در مورد غذاهایی که ممکن است باعث باد شکم شوند صحبت کنید.
برخی از آب میوه‌ها حاوی سوربیتول یا الکل‌های قندی هستند که نوزادان نمی‌توانند آنها را جذب کنند و باعث ایجاد نفخ می‌شوند. پزشک همچنین مطمئن خواهد شد که آیا کودک شما تمام مواد مغذی موردنیاز خود را دریافت می‌کند.
اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، غذاهایی که خورده‌اید نیز می‌تواند باعث نفخ کودک شما شود. اگر به نوزادتان شیرخشک می‌دهید، می‌توانید از یک نوع شیر خشک دیگر استفاده کنید.
- به آرامی کودک خود را ماساژ دهید
پاهای کودک را به جلو و عقب تکان دهید (مثل دوچرخه سواری) در حالی که روی پشت است، یا به شکم او زمان بدهید (در حالی که روی شکم دراز کشیده به او نگاه کنید). یک حمام آب گرم نیز می‌تواند به کودک کمک کند تا از شر باد شکم خلاص شود.