براکستون هیکس: تسکین انقباضات و گرفتگی‌های عضلانی دوران بارداری
خداوند در خلق بدن موجودات زنده به جزئی‌ترین موارد نیز پرداخته است. هیچ چیز در دستگاه خلقت بی‌حکمت نیست. گاهی نادانی ما درباره برخی پدیده‌ها ممکن است زبان ما را به شکایت بگشاید اما نیک که بنگرید همه چیز از یک نظم سیستماتیک و دقیق پیروی می‌کند. یکی از مشکلات رایج بانوان در دوران بارداری انقباضات عضلانی است که از آن به عنوان انقباضات براکستون هیکس نام برده می‌شود. این انقباضات گرچه آزار دهنده هستند اما بدن بانوی باردار را برای فرایند زایمان آماده می‌کنند و در واقع نوعی تمرین برای ورود به مرحله نهایی یعنی پروسه وضع حمل هستند. در این مقاله به معرفی انقباضات براکستون هیکس پرداخته‌ایم و تیم متخصص پینو بیبی راهکارهای موثر کاهش درد و مقابله با این انقباضات را برای شما بانوی محترم باردار گردآوری نموده است. امیدواریم این مقاله برای شما سودمند و مفید باشد و نظرات خودتان را در خصوص این مقاله با ما به اشتراک بگذارید.
چگونه انقباضات براکستون هیکس را تسکین دهیم؟
یکی از مشکلات شایع دوران بارداری، انقباضات و گرفتگی‌های عضلانی است. از آنجایی که انقباضات رحم و عضلات ناحیه شکمی نشانه‌های زایمان هستند معمولاً بانوان باردار نسبت به این نوع انقباضات حساس هستند اما هر نوع انقباضی نشانه زایمان نیست و برخی انقباضات از نوع انقباضات کاذب هستند. در این مقاله موضوع محوری بررسی این نوع انقباضات است. با تیم پینو بیبی تا انتهای این مقاله مفید و کاربردی همراه باشید.
انقباضات براکستون هیکس چیست؟
در طی دوران بارداری زن حامله انقباضاتی را تجربه می‌کند که اغلب با درد زایمان اشتباه گرفته می‌شود این انقباضات کاذب هستند و به آن انقباضات براکستون هیکس Braxton Hicks Contractions می‌گویند. در حقیقت انقباضات براکستون هیکس، دردهای نابجایی محسوب می‌شوند که قبل از یک زایمان واقعی زنان آبستن تجربه می‌کنند لذا به آن انقباضات تمرینی نیز گفته می‌شود. چون این انقباضات به صورت نامنظم و با شدت کمتری از انقباضات واقعی قبل از زمان زایمان واقعی رخ میدهد به آن انقباضات پیش زایمانی نیز می‌گویند. این انقباضات اغلب با تغییر وضعیت بدنی در زنان باردار برطرف می‌شود. این انقباضات به نوعی زائو را برای زایمان آماده می‌کند. منظور از انقباضات شل و سفت شدن یک عضله است که در این مورد منظور عضلات دیواره رحم است. باید توجه داشت که بروز این انقباضات دلیلی بر نزدیک شدن به زمان زایمان نیست. برخی پزشکان معتقد هستند انقباضات براکستون هیکس از لحاظ روحی زن را برای زایمان آماده می‌سازد زیرا انقباضات کم کم باعث افزایش حس تحمل پذیری در خانم حامله می‌شوند و تاب آوری زائو را برای زایمان اصلی افزایش میدهد. از طرفی این انقباضات باعث نرم و نازک شدن دیواره رحم و آمادگی برای انقباضات اصلی رحم در زمان زایمان می‌شود.
تاریخچه کشف براکستون هیکس
دکتر جان براکستون هیکس که در قرن نوزدهم میلادی در انگلیس زندگی می‌کرد. در سال ۱۸۷۲ میلادی نتایج بررسی و مطالعات خود را به رشته تحریر در آورد. او با بررسی زنان آبستن در سال‌های متمادی موفق به کشف دردهای شکمی شد که مستقیم با زایمان و دردهای زایمان ارتباطی ندارند و به همین جهت به این انقباضات و دردها به افتخار کاشف آن براکستون هیکس می‌گویند. او متوجه شد که از اوایل بارداری؛ رحم به خودی خود انقباضات و گرفتگی‌هایی را تجربه می‌کند. دکتر براکستون هیکس معتقد است که رحم به نوعی خود را برای زایمان اصلی و زایش آماده می‌کند و این انقباضات یک پیش شرط بر سلامت جنین و رحم است. رحم دارای قدرت انقباضات خود به خودی است درست مانند آنچه در دوران عادت ماهانه رخ میدهد. رحم در زمان بارداری این انقباضات را به صورت هوشمند تحت کنترل در می‌آورد، در اوایل بارداری به نوعی حالت آرامش می‌رسد. البته این روند در اکثر مواقع بدون درد است، اما باعث سردرگمی در زنان آبستن شده، به طوری که زنان باردار احساس می‌کنند که زمان زایمان فرا رسیده است. در صورتی‌که این درد و انقباضات با دردهای زایمان متفاوت است.
نشانه‌های انقباضات براکستون هیکس
برخی از زنان در توصیف انقباضات براکستون هیکس آن را به سفت شدن شکم و حسی مانند کرامپ قاعدگی (دردهای خفیف در زمان تخمک‌گذاری) توصیف می‌کنند. این انقباضات در برخی زنان باردار آزار دهنده است و حس ناخوشایندی را ایجاد می‌کند اما شدت آن به صورتی نیست که باعث زایمان شود. نشانه‌های انقباضات براکستون هیکس عبارتند از:
- معمولاً دردناک نیستند
- سفت شدن شکم به صورت رفت و برگشتی
- از الگو منظمی پیروی نمی‌کنند
- مدت زمان طولانی ادامه ندارند (دفعات زمانی انقباضات نزدیک به هم نمی‌باشد)
- با گذشت زمان، انقباضات شدید نمی‌شود
- با تغییر وضعیت، یا فعالیت زن آبستن ممکن است متوقف شود
- تنها در ناحیه شکم احساس می‌شود
- به تدریج از شدت آن کاسته شده و محو می‌شود
- در طی سه ماهه دوم یا سه ماهه سوم بروز پیدا می‌کنند (بعد از ۶ ماهگی در دوران حاملگی)
عوامل ایجاد این انقباضات
برخی عوامل بروز انقباضات براکستون هیکس را افزایش می‌دهند.
- کمبود آب بدن زنان آبستن
- حرکت جنین
- نیاز به دفع ادرار
- فعالیت‌های بدنی زن باردار (برای مثال رابطه جنسی و یا بلند کردن اجسام سنگین)
- بیماری‌های که باعث ایجاد احساس تهوع و یا استفراغ می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک برای انقباضات براکستون هیکس
سوالی که اکثر بانوان باردار می‌پرسند این است که چه هنگام این انقباضات جای نگرانی دارد و باید به پزشک مراجعه کرد. در پاسخ باید گفت این انقباضات در دوران بارداری روندی رایج است و جای نگرانی ندارد. برای آن‌که این انقباضات را از سایر انقیباضات و دردهای دیگر تشخیص دهید فقط به دفعات درد، شدت درد توجه کنید. چنان‌چه انقباضات از نوع براکسون هیلکس بود جای نگرانی نیست و نیازی به مراجعه به پزشک نیست. در غیر این‌صورت برای سایر دردها و انقباضات غیرعادی نیاز است تا زنان آبستن به پزشک متخصص رجوع کنند. اگر علاوه بر درد؛ علائمی نظیر:
- خونریزی واژینال
- نشت مداوم مایع و احساس خیسی در لباس زیر، پارگی کیسه آب (نشت قطره‌ای یا پرفشار)
- انقباضات شدید که هر پنج دقیقه در طی یک ساعت ادامه دار باشد
- انقباضات مداوم بدون هیچ علامت بهبودی و غیرقابل تحمل
- تغییرات در حرکات جنین، احساس تغییر وضعیت جنین از شش تا ده جابه جایی و حرکت در طی یک ساعت یا هر دو ساعت کمتر از ده حرکت را جنین در رحم انجام داد.
- بروز علائم زایمان تا قبل از هفته ۳۷ آبستنی
راهکارهای رفع انقباضات براکستون هیکس
آنچه مسلم است این است که بروز این انقباضات طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. گاهی این انقباضات بسیار دردناک و آزار دهنده هستند و ممکن است زندگی و فعالیت روزمره بانوی باردار را مختل کند. تیم متخصص پینو بیبی چند راهکار برای احساس راحتی در طول انقباضات یا جلوگیری از بروز انقباضات براکستون هیکس پیشنهاد می‌کند.
در یک وضعیت ثابت نمانید: یکی از راهکارهای ساده برای جلوگیری و مقابله با انقباضات براکستون هیکس ثابت نماندن در یک وضعیت و پوزیشن است. قبلاً در مقاله مربوط به «واریس در دوران بارداری» نیز تذکر داده شده که ماندن در یک وضعیت ثابت احتمال بروز سیاهرگ‌های واریسی را افزایش میدهد؛ در مورد انقباضات براکستون هیکس نیز وضعیت به همین منوال است. اگر شما برای مدت طولانی در مکانی بنشینید احتمال این که انقباضات آزار دهنده براکستون هیکس به سراغ شما بیاید زیاد است. تحرک داشتن باعث می‌شود عضلات شما کمتر دچار اسپاسم و گرفتگی شوند. روزانه نیم ساعت ورزش کنید. پیاده‌روی گزینه مناسبی برای افزودن تحرک و فعالیت جسمی به برنامه روزانه شماست. یک کفش مناسب بپوشید و در ساعاتی از روز که حال عمومی شما بهتر است از منزل خارج شوید. در فضای باز با یک ریتم مناسب شروع به پیاده‌روی کنید. ورزش استرس و اضطراب دوران بارداری را کاهش می‌کند و به شما نشاط می‌بخشد. می‌توانید در هنگام پیاده‌روی موسیقی گوش کنید اما جوانب احتیاط را از دست ندهید و صدای موسیقی را کم کنید تا مراقب اطراف خود باشید. مسیرهای صاف و بدون پستی و بلندی را برای پیاده‌روی انتخاب کنید و در برنامه روزانه خود یک ساعت مشخص را برای این کار اختصاص دهید تا بدن شما به انجام این فعالیت عادت کند. بعد از چند روز پیاده‌روی خواهید دید که اثر انقباضات براکستون هیکس بسیار کم شده است.
استراحت کنید: شاید این پیشنهاد به نظر با راهکار اول متناقض به نظر برسد اما هیچ تناقضی در کار نیست. همانطور که بدن شما نیاز به ورزش کردن و انجام فعالیت‌های جسمی دارد، نیاز به استراحت نیز دارد. بنابراین اگر مجبور شدید برای مدت طولانی بایستید، لازم است تا در اولین فرصت به بدن خود استراحت دهید، دراز بکشید و اجازه دهید بدن شما تجدید قوا کند. همانطور که ایستایی و ماندن در یک وضعیت ثابت مناسب نیست داشتن تحرک بیش از حد هم ممکن است باعث خستگی و گرفتگی عضلات شود.
به پهلوی چپ بخوابید: در دوران بارداری بیشتر فشار به سمت راست عضلات شکم وارد می‌شود. خوابیدن به پهلوی راست این فشار را بیشتر می‌کند و بدن برای مقابله با فشار اضافی راهی به جز انقباضات پی در پی ندارد. سعی کنید تا به پهلوی چپ بخوابید. می‌توانید از بالش‌های بارداری استفاده کنید تا فشار کمتری به عضلات بدن وارد شود. توصیه می‌کنیم یک بالش کوچک یا کوسن بین دو زانوی خود قرار دهید تا فشار کمتری به پاهای شما وارد شود. پوزیشن مناسب خواب خود را پیدا کنید و سعی کنید در موقعیتی قرار بگیرید که کمترین فشار ممکن به عضلات شما به خصوص ماهیچه‌های شکم و لگن وارد شود. معمولاً انقباضات کاذب شب‌ها بیشتر بروز پیدا می‌کند و ممکن است خواب شما را آشفته سازد. راهکارهایی که در ادامه ارائه می‌شود را به کار ببندید تا خواب شبانه باکیفیت‌تری را تجربه کنید.
آب و مایعات بنویشید: یکی مهم‌ترین دلایل بروز انقباضات ماهیچه‌ای و اسپاسم‌های عضلانی کمبود آب در بدن است. مزایای نوشیدن آب در دوران بارداری به قدری زیاد است که تیم پینو بیبی در یک مقاله جداگانه مفصل درباره آن با شما بانوی باردار گفتگو کرده است. دهیدراته شدن بدن در دوران بارداری از عوارض و مشکلات شایع این دوران است. با مصرف روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب می‌توانید آب مورد نیاز بدن خودتان را تامین کنید و از عوارض متعدد و ناخوشایند دهیدراته شدن بدن طی دوران حاملگی در امان بمانید. اگر ورزش می‌کنید حتماً یک بطری آب همراه داشته باشید تا آب مورد نیاز بدن‌تان را به موقع تأمین کنید. برای نوشیدن آب نیز برنامه‌ریزی کنید و سعی کنید یک ساعت قبل از خواب آب و دیگر مایعات را مصرف نکنید. خواب شما در دوران بارداری به اندازه کافی آشفته است بنابراین برنامه خود را جوری تنظیم کنید که مجبور نشوید برای تخلیه مثانه نیمه شب از خواب بیدار شوید.
داشتن یک رژیم غذایی سالم: داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند ویتامین‌ها، املاح معدنی و مواد مغذی بدن شما را تأمین کند. گاهی گرفتگی عضلانی ناشی از کمبود یک ویتامین در بدن است. علاوه بر آن بدن مقاوم و قوی در برابر درد نیز آستانه تحمل بالاتری دارد. همانطور که اشاره کردیم دهیدراته شدن بدن نیز عاملی برای ایجاد اسپاسم ماهیچه‌ای است، شما می‌توانید با مصرف میوه و سبزیجات درصدی از آب مورد نیاز بدن‌تان را فراهم کنید. همچنین تحقیقات نشان داده است که مصرف فیبر یا همان کربوهیدرات گیاهی کمک زیادی به کاهش انقباضات براکستون هیکس می‌کند. مواد غذایی ممنوعه، مضر و ناسالم را از رژیم غذایی خود حذف کنید و به جای آن‌ها از مواد خوراکی سالم و مفید استفاده کنید.
تخلیه به موقع ادرار: نگه داشتن ادرار و تخلیه دیرهنگام مثانه به ماهیچه‌های ناحیه شکم فشار زیادی وارد می‌کند. شاید در شرایط غیربارداری بدن قادر به تحمل این فشار باشد اما در دوران بارداری این فشار ممکن است باعث بروز انقباضات بیشتر و گرفتگی عضلانی در محوطه شکم و لگن شود. ضمن این که نگه داشتن ادرار احتمال بروز عفونت ادراری را نیز افزایش میدهد. فراموش نکنید عفونت ادراری علاوه بر خطراتی که ممکن است برای جنین داشته باشد، درد در قسمت تحتانی بدن را بیشتر خواهد کرد. در ضمن عفونت ادراری می‌تواند عفونت مثانه را نیز به دنبال داشته باشد که می‌تواند پروسه بارداری شما را مخاطره‌آمیز کند.
نفس عمیق بکشید: بیشتر ما از اهمیت درست تنفس کردن غافل هستیم. اگر به ریتم تنفس‌مان دقت کنیم درخواهیم یافت که حجم تبادل هوا در ریه‌ها کم است. تنفس درست و صحیح باعث می‌شود اکسیژن بیشتری به ماهیچه‌های بدن برسد. بدن برای سوخت و ساز خود نیاز به اکسیژن دارد. اکسیژن انرژی سوخت مورد نیاز سلول‌ها را که برای بسیاری از فرآیندهای بدن ضروری هستند فراهم می‌کند. اکسیژن همچنین نقش مهمی برای از بین بردن سموم و مواد زائد بدن از طریق اکسیداسیون ایفا می‌کند. علاوه بر انجام تکنیک‌های تنفسی، وضعیت بدن خود را نیز اصلاح کنید. هنگام ایستادن و نشستن به وضعیت بدن خود دقت کنید، قوز نکنید و راست بایستید. عدم رعایت درست پوزیشن نشستن و ایستادن سبب می‌شود تا به مرور فضای داخلی قفسه سینه کاهش پیدا کند و در نتیجه تبادل اکسیژن در ریه‌ها به طور مطلوبی رخ ندهد. راست ایستادن و قوز نکردن، سینه شما را فراخ خواهد کرد و حتی باعث می‌شود که فشار کمتری به ماهیچه‌های شکم شما وارد شود.
استرس و اضطراب را از خود دور کنید: قطعاً داشتن اضطراب و استرس در دوران بارداری تا حدود زیادی غیرقابل اجتناب است و یکی از مشکلات شایع بانوان باردار نوسانات خلقی و تجربه ترس و استرس است. اما راهکارهای زیادی برای غلبه بر ترس، اضطراب، استرس و افسردگی وجود دارد. ورزش کردن یکی از این روش‌های موثر است. پرداختن به انجام تفریحات مفرح و سالم، وقت گذراندن با دوستان، مطالعه کتاب و مجله، گوش دادن به موسیقی، گفتگو با همسر، مشاوره با روانشناس و حتی اصلاح رژیم غذایی می‌توانند حال و هوای شما را عوض کنند. فراموش نکنید باید ظرفیت انرژی روحی و جسمی‌تان را در دوران بارداری بالا ببرید و بهترین کسی که می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند، خود شما هستید.
ماساژ تراپی: ماساژ و مالش عضلات یکی از روش‌های موثر در جهت رفع گرفتگی عضلانی است. اگر همسر یا اطرافیان شما فرصت دارند می‌توانید از آن‌ها درخواست کنید تا قسمت‌های مختلف بدن به ویژه کمر، ساق پا و ناحیه پشت و کتف شما را ماساژ دهند. مراکز درمانی نیز ماساژ تخصصی زایمان را ارائه می‌کنند. اگر هیچ کدام از این‌ها برای شما مقدور نیست خودتان دست به کار شوید. مقداری روغن گیاهی مانند روغن زیتون، آرگان، نارگیل، بادام و … را کف دست خود بریزید و کف دو دست را به هم بمالید تا دستان‌تان گرم شود. حالا با دستان چرب خود قسمت‌هایی از بدن را که می‌توانید ماساژ دهید. ماساژ خستگی شما را برطرف می‌کند و روند گردش خون در نواحی مختلف بدن را بهبود می‌بخشد.
یوگا در بارداری: انجام حرکات کششی باعث رفع اسپاسم در بدن می‌شود. شما می‌توانید برای ورزش کردن در دوران بارداری به سراغ ورزش یوگا بروید. یوگا دارای حرکات کششی مناسبی است که می‌تواند درد ناشی از انقباضات براکستون هیکس را کاهش دهد.
استحمام با آب ولرم: آب خاصیت آرامش بخشی دارد. اگر با آب ولرم استحمام کنید گرمای آب می‌تواند مانند یک مسکن عمل کرده و دردهای ناشی از انقباضات شما را کم خواهد کرد. شما می‌توانید در دوران بارداری از وان نیز استفاده کنید. اما فراموش نکنید که قرار گرفتن در آب خیلی گرم مجاز نیست و درجه حرارت آب نباید خیلی بالا باشد. شنا کردن در آب هم می‌تواند تا حدود زیادی دردهای ناشی از انقباضات را کاهش دهد. اگر برای شنا به استخرهای عمومی می‌روید توجه داشته باشید که در استخری که انتخاب می‌کنید، نکات بهداشتی رعایت شود.