پستان‌ها اندامی هستند که هم در بدن مردان و هم در بدن زنان وجود دارند اما به طور کلی پستان در مردان نقش خاصی ندارد اما پستان در بانوان علاوه بر زیبایی ظاهری، هنگام شیردهی به نوزاد نقش مهم و موثری دارند و با سنتز شیر بهترین غذای موجود برای نوزاد تازه متولد شده را فراهم می‌کنند. همچنین پستان به عنوان بخشی از ساختار جنسی بانوان در رسیدن آن‌ها به لذت جنسی نقش موثری دارند. پیشتر به بررسی آناتومی رحم پرداختیم و همانطور که وعده داده بودیم در این مقاله آناتومی پستان مورد بررسی قرار گرفت و در سلسله مقالات دیگر آناتومی بخش‌های دیگر بدن نیز مورد بررسی و تشریح قرار خواهند گرفت.
پستان چیست؟
پستان‌ها بخشی از آناتومی جنسی زن و مرد هستند. برای زنان، پستان‌ها هم کاربردی (برای شیردهی) و هم جنسی هستند. پستانهای مرد عملکردی ندارند. قسمت‌های قابل مشاهده آناتومی پستان شامل نوک پستان‌ها و آرئول‌ها می‌باشد.
آناتومی پستان
آناتومی پستان در مردان و زنان کمی متفاوت است. پستانهای زن دارای مجاری شیر و بافت غده‌ای است که به شیردهی کمک می‌کند. نوک پستانهای مردان و زنان دارای اعصاب زیادی هستند که برانگیختگی جنسی را افزایش می‌دهند. همه جنسیت‌ها می‌توانند به سرطان پستان مبتلا شوند. زنان بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های خوش خیم (غیرسرطانی) پستان هستند.
پستان‌ها از چه چیزی ساخته شده‌اند؟
انواع مختلفی از بافت، ساختار پستان زنان را تشکیل می‌دهد. ماهیچه‌های قفسه سینه، پستان‌ها را به دنده‌ها متصل می‌کنند، اما بخشی از آناتومی پستان نیستند به عبارتی بافت پستان فاقد ماهیچه است. انواع مختلف بافت پستان عبارت هستند از:
- غده‌ای: که به آن لوبول نیز می‌گویند، این بافت غده‌ای شیر تولید می‌کند.
- چربی: این بافت اندازه پستان را تعیین می‌کند.
- پیوندی یا فیبری: این بافت بخش غده‌ای و چربی پستان را در جای خود نگه می‌دارد.
بخش‌های مختلف تشکیل‌دهنده آناتومی پستان
بخش‌های مختلفی در آناتومی پستان زنان وجود دارد، از جمله:
- لوب: هر پستان بین ۱۵ تا ۲۰ لوب یا بخش دارد. این لوب‌ها مانند پره‌های روی یک چرخ، نوک پستان را احاطه کرده‌اند.
- بافت غده‌ای (لوبول): این بخش‌های کوچک بافتی که در داخل لوب‌ها یافت می‌شوند، دارای غدد ریز پیاز مانند در انتهای آن هستند که شیر تولید می‌کنند.
- مجاری شیر (پستانی): این لوله‌ها یا مجاری کوچک، شیر را از بافت غده (لوبول‌ها) به نوک پستان‌ها منتقل می‌کنند.
- نوک پستان (نیپل): نوک پستان در مرکز آرئول قرار دارد. هر نوک پستان حدود ۹ مجرای شیر و همچنین اعصاب دارد. نیپل‌ها دارای عضلات صاف و کوچکی هستند که در پاسخ به پیام‌های دستگاه عصبی خودمختار؛ در وضعیت سفت، صاف و بالا نگه داشته می‌شوند. سفت شدن نوک پستان (نیپل) می‌تواند در اثر دمای سرد یا تحریک جنسی نیز رخ دهد.
- آرئول (هاله پستان): آرئول ناحیه دایره‌ای تیره رنگ پوست است که نوک پستان را احاطه کرده است. آرئول‌ها در اطراف نیپل ایجاد یک دایره با رنگ تیره‌تر از رنگ طبیعی پوست می‌کنند. آرئول‌ها ممکن است کوچک، بزرگ و یا گرد و بیضی باشند. در طول بارداری قطر آرئول اغلب افزایش نشان می‌دهد و گاهی بعد از وضع حمل و ختم بارداری به همان حالت یعنی بزرگتر و تیره‌تر باقی می‌ماند.
- غدد مونتگومری: برجستگی‌های کوچکی در زیر سطح آرئول احساس می‌شود، این برجستگی‌ها یا غدد مونتگومری و یا فولیکول‌های مو هستند. آرئول‌ها غده‌هایی به نام غدد مونتگومری دارند که یک روغن روان کننده ترشح می‌کنند. این روغن از نوک پستان و پوست در برابر چروک شدن در دوران شیردهی محافظت می‌کند، این روغن رایحه‌ای دارد که نوزاد را به سمت پستان مادر جذب می‌کند. به این غدد، غدد آرئولا نیز گفته می‌شود.
- رگ‌های خونی: رگ‌های خونی موجود در ساختار پستان، خون را در سراسر پستان‌ها، محوطه سینه و بدن به گردش در می‌آورند.
- عروق لنفاوی: بخشی از سیستم لنفاوی هستند. این رگ‌ها لنف را منتقل می‌کنند. لنف، مایعی که به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا با عفونت مبارزه کند. عروق لنفاوی به غدد لنفاوی یا غدد موجود در زیر بغل، قفسه سینه و جاهای دیگر متصل می‌شوند.
- اعصاب: نوک پستان‌ها صدها پایانه عصبی دارند که آن‌ها را به لمس و برانگیختگی بسیار حساس می‌کند.
آناتومی پستان مردان
مردان نیز مانند زنان پستان دارند. در دوران بلوغ، هورمون مردانه تستوسترون معمولاً از رشد پستان‌ها مانند پستانهای زنانه جلوگیری می‌کند. بخش بیرونی پستان در مردان شامل نوک پستان و آرئول است. مردان در ساختار پستان خود مجاری شیر توسعه یافته و بافت غده‌ای ندارند. از مشکلات پستان در مردان می‌توان به ژنیکوماستی Gynecomastia اشاره کرد. ژنیکوماستی یک بیماری خوش خیم که باعث بزرگ شدن پستان‌ها در مردان می‌شود و به ندرت به سرطان پستان ختم می‌شود.
پستان‌ها در کجای بدن قرار دارند؟
پستان‌ها در روی قفسه سینه قرار گرفته است، پستان‌ها در بالای عضله پکتورالیس که بالای قفسه سینه است قرار دارند. بافت پستانی به صورت افقی از لبه استخوان جناغ سینه (استخوان صاف و محکمی در وسط قفسه سینه) تا خط میانی آگزیلاری (خط میانی زیر بغل) امتداد می‌یابد.
عملکرد و نقش پستان‌ها
پستان‌ها عملکردهای و نقش مهمی را در زندگی یک زن بر عهده دارند:
- تغذیه نوزاد: وظیفه اصلی پستان‌ها، تغذیه نوزاد است. شیری که در پستان‌ها تولید می‌شود به عنوان غذا برای نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مایع سفید رنگ حاوی آنتی‌بادی‌ها، پروتئین‌ها، الکترولیت‌ها، آمینواسیدها، ویتامین‌ها و مواد معدنی گوناگونی است. هیچ ماده مصنوعی دیگری نمی‌تواند جایگزین شیر مادر شود. علاوه بر این، ترکیبات شیر مادر بسیار شگفت‌انگیزند تا جایی که این ترکیبات با سن نوزاد و مواد مغذی مورد نیاز کودک در هر مرحله‌ای از رشد، سازگار هستند. همزمان با مکیدن نوک پستانهای مادر توسط نوزاد، مغز مادر هورمونی به نام اکسی‌توسین ترشح می‌کند. سطوح بالای هورمون اکسی‌توسین سبب انقباض سلول‌های اطراف آرئول می‌شود. این امر منجر به انتقال شیر از طریق مجرای شیر به نوک سینه می‌شود.
- زیبایی و عملکرد جنسی: ساختار پستان‌ها و اندازه آن‌ها، به عنوان یک معیار زیبایی و یک جاذبه جنسی برای زنان در نظر گرفته می‌شوند. علاوه بر این، پستان‌ها بخشی از مناطق تحریک‌زا (اروژن) و تحریک‌پذیر در ساختار بدن زنان هستند، بنابراین تا حد زیادی نسبت به لمس یا سرما حساس‌اند؛ حتی برخی از زنان از طریق لمس و تحریک پستان به ارگاسم می‌رسند.
رشد سینه از چه زمانی شروع می‌شود؟
پستان‌ها در طول رشد جنین با ضخیم شدن در ناحیه قفسه سینه به نام برجستگی پستانی یا خط شیر شروع به تشکیل می‌کنند. در زمان تولد نوزاد دختر، نیپل و سیستم ابتدای مجرای شیر شکل گرفته است. تغییرات پستان در طول عمر ادامه می‌یابد و ابتدا لوب‌ها یا بخش‌های فرعی کوچکی از بافت پستان ایجاد می‌شوند. غدد پستانی در مرحله بعدی رشد می‌کنند و از ۱۵ تا ۲۴ لوب تشکیل می‌شوند. غدد پستانی تحت تأثیر هورمون‌هایی هستند که در دوران بلوغ فعال می‌شوند. جمع‌شدگی یا کوچک شدن مجاری شیر آخرین تغییر عمده‌ای است که در بافت پستان رخ می‌دهد. کوچک شدن تدریجی غدد پستانی معمولاً در حدود سن ۳۵ سالگی شروع می‌شود.
چه تغییراتی در پستان در دوران بلوغ اتفاق می‌افتد؟
با نزدیک شدن به بلوغ دختر، اولین نشانه‌های ظاهری رشد پستان ظاهر می‌شود. هنگامی‌که تخمدان‌ها شروع به ترشح استروژن می‌کنند، چربی در بافت همبند شروع به تجمع می‌کند و باعث بزرگ شدن پستان‌ها می‌شود. سیستم مجرای شیر نیز شروع به رشد می‌کند. معمولاً شروع این تغییرات پستان با ظاهر شدن موهای ناحیه تناسلی و موهای زیر بغل نیز همراه است.
پس از شروع تخمک‌گذاری و قاعدگی؛ بلوغ پستان‌ها با تشکیل غدد ترشحی در انتهای مجاری شیر آغاز می‌شود. پستان‌ها و سیستم مجاری شیر با رشد و تکامل بسیاری از غدد و لوبول‌ها به رشد و بلوغ ادامه می‌دهند. سرعت رشد پستان‌ها بسیار متفاوت است و برای هر زن جوان متفاوت است. به طور کلی، پنج مرحله رشد پستان در دختران وجود دارد:
- مرحله اول: (قبل از نوجوانی) فقط نیپل ( نوک پستان) رشد می‌کند.
- مرحله دوم: جوانه‌ها ظاهر می‌شوند، سینه و نیپل بلند می‌شوند و آرئول (ناحیه تیره پوست که نوک پستان را احاطه کرده است) بزرگ می‌شود.
- مرحله سوم: بافت غده‌ای پستان کمی بزرگتر هستند.
- مرحله چهارم: آرئول و نیپل برآمده می‌شوند و برآمدگی دومی را بالای بقیه پستان تشکیل می‌دهند.
- مرحله پنجم: پستان بالغ شده؛ پستان‌ها گرد می‌شوند و فقط نوک پستان (نیپل) به سمت بالا می‌رود.
ناهنجاری‌های پستان
پستانهای متراکم چیست؟
گزارش ماموگرافی ممکن است نشان دهد که پستان‌ها زن از نوع متراکم Dense Breasts است. پستانهای متراکم دارای بافت غده‌ای و فیبری بیشتری هستند و در مقابل بافت چربی کمتری دارند. بافت متراکم پستان و تومورها هر دو در ماموگرافی سفید به نظر می‌رسند و این موضوع تشخیص سرطان پستان را در افراد دارای پستان متراکم دشوارتر می‌کند. نیمی از زنان بین ۴۰ تا ۷۴ سال دارای پستانهای متراکم هستند. این وضعیت به اندازه پستان، یا ظاهر پستان مربوط نیست. زنانی که پستانهای بسیار متراکم دارند کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند.
نیپل‌ها یا بافت پستان اضافی (جانبی)
نیپل یا نوک پستانهای اضافی یا بافت پستان جانبی، عارضه‌ای نسبتاً شایع است (۶% از زنان). این عارضه در نتیجه پسرفت ناقص برآمدگی پستانی (خط شیر) در طول رشد جنین قبل از تولد است. بافت اضافی پستان یک تنوع رشدی رایج در آناتومی انسان است. رشد پستان‌ها در حدود هفته چهارم بارداری آغاز می‌شود. پستان‌ها با دو خط موازی بافت غده‌ای به نام خط شیر (یا برآمدگی پستان) که از کمی فراتر از ناحیه زیر بغل، به سمت پایین سینه و شکم، به ناحیه کشاله ران امتداد یافته و در نزدیکی کشاله ران به پایان می‌رسد. پستان‌ها در نهایت از این خطوط بافت رشد می‌کنند و بافت باقی مانده پسرفت می‌کند. گاهی اوقات، یک پسرفت ناقص برآمدگی پستانی در طول رشد جنین وجود دارد که نوک پستان‌ها و یا بافت پستان اضافی (بدون تعداد) معمولاً در امتداد این خط تشکیل می‌شود اما ممکن است در سایر قسمت‌های بدن نیز تشکیل شود. این عارضه می‌تواند هم در مردان و هم در زنان رخ دهد. یک نوک پستان اضافی، آرئول و یا بافت غده‌ای ممکن است در هر جایی از این خط وجود داشته باشد، البته نیپل بدون بافت غده‌ای شایع‌تر است و داشتن بیش از یک نیپل (نوک پستان) غیرعادی نیست.
وقتی صحبت از بافت اضافی پستان به میان می‌آید چه مواردی مد نظر است؟ اصطلاح هیپرماستیا (یا پلی ماستیا یا بافت نابجای پستان) به وجود بافت پستانی کمکی علاوه بر دو غده اصلی پستان اشاره دارد. این حالت هیپرماستیا می‌تواند در اشکال مختلفی در بدن زنان دیده شود. برخی از نمونه‌ها عبارت هستند از:
- بافت پستان با نیپل و آرئول
- بافت پستان با نیپل اما بدون آرئول
- بافت پستان بدون نیپل (هیپرآدنیا)
- نیپل بدون بافت غدد (هیپرتلیا یا پلی تیلیا)
- آرئول بدون نیپل یا بافت غده‌ای
- یک مجرای شیر نابجا که شیر را از طریق پوست بدون بافت پستان یا نیپل قابل مشاهده و نشت می‌کند.
نقش هورمون‌های زنانه بر پستان‌ها چیست؟
هورمون‌های زنانه یعنی هورمون استروژن، پروژسترون و پرولاکتین؛ نقش کلیدی در رشد و عملکرد پستان ایفا می‌کنند.
- استروژن مجاری شیر را کشیده و به آن‌ها کمک می‌کند تا شاخه‌های جانبی برای حمل بیشتر شیر ایجاد کنند.
- پرولاکتین باعث تولید پروژسترون می‌شود و غدد را برای تولید شیر آماده می‌کند.
- پروژسترون تعداد و اندازه لوبول‌ها را در آماده‌سازی برای شیردهی افزایش می‌دهد. این هورمون همچنین رگ‌های خونی و سلول‌های پستان را بعد از تخمک‌گذاری بزرگ می‌کند. در این زمان ممکن است زنان، پستانهای متورم و حساس و تحریک‌پذیری داشته باشند.
چه شرایط و اختلالاتی بر آناتومی پستان تأثیر می‌گذارد؟
سرطان پستان، تهدید شماره یک برای سلامت پستان است. تقریباً از هر ۸ زن ۱ نفر در طول زندگی خود سرطان پستان را تجربه می‌کند. سایر شرایطی که بر سلامت پستان تأثیر می‌گذارد عبارت هستند از:
- بیماری خوش‌خیم (غیر سرطانی) پستان
- کیست پستان
- توده‌های پستان (آبسه پستان)
- درد پستان (مستالژی)
- بثورات پستان
- تغییرات فیبروکیستیک پستان (توده های غیرسرطانی و حساسیت)
- اکتازی مجرای پستانی (مجرای شیری متورم)
- ماستیت (عفونت پستان)
- ترشح از نوک پستان
بهداشت و سلامت پستان
از آنجایی که سرطان پستان یک نگرانی اصلی است، بهتر است که زنان در مورد زمان و تعداد تکرار انجام ماموگرافی با ماما یا متخصص زنان و زایمان صحبت کنند. بسته به عوامل خطر، مانند سابقه خانوادگی بیماری، توصیه‌ها متفاوت است. خودآزمایی پستان در منزل می‌تواند به زنان کمک کند تا با لمس پستان‌ها و مشاهده پستان‌ها در آینه اگر متوجه توده و یا ظاهر غیرعادی در پستان شدند سریعاً به پزشک مراجعه نمایند زیرا اولین قدم مهم برای درمان تشخیص زود هنگام بیماری‌ها است.
ابزارها و روش‌های تشخیص بیماری‌های پستان
- ماموگرافی (تشخیصی یا غربالگری)
- سونوگرافی
- بیوپسی (نمونه‌برداری)
- MRI
زمان مراجعه به پزشک
اگر در معاینه شخصی در منزل هر یک از علائم ذیل مشخص شد حتماً به پزشک یا ماما رجوع شود:
- توده تازه کشف شده
- ترشح از نوک پستان
- درد پستان
- تغییر در ظاهر یا احساس پستان یا پوست پستان
- نوک پستان که ناگهان به سمت داخل می‌چرخد (نوک پستان معکوس)
- بثورات سینه
سخن آخر
سینه‌های زن می‌توانند شیر برای شیردهی تولید کنند و همچنین به عنوان یک منطقه اروژن (لذت‌بخش) عمل می‌کنند. انواع مختلفی از بافت‌ها ساختار پستان‌ها را تشکیل می‌دهند. این بافت‌ها می‌توانند سرطانی شوند. ماموگرافی منظم یا غربالگری پستان می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان در زمانی که قابل درمان است کمک کند. هر زمان که متوجه تغییر در ظاهر یا تحریک‌پذیری سینه‌های خود شدید با پزشک خود تماس بگیرید.
بسیار بسیار مفید و جالب بود. چقدر خوب که تصاویر ماساژها رو هم گذاشتید.
maghale kameli bod mersi