کلسیم یک ماده مغذی مهم در دوران بارداری است که باید به اندازه کافی توسط بدن دریافت شود. در صورتی که از رژیم غذایی مناسب و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی پیروی کنید، احتمال کمبود کلسیم در این دوران کاهش می‌یابد. اما در صورتی که کلسیم کافی را از غذای خود دریافت نمی‌کنید، مصرف قرص کلسیم در بارداری برای شما امری مهم و ضروری خواهد بود. تشخیص میزان دوز و نحوه مصرف مکمل‌های کلسیم باید توسط پزشک انجام شود. در این مطلب به بررسی تمام آن چیزی که باید درباره اهمیت مصرف کلسیم در بارداری بدانید، می‌پردازیم.
کلسیم در دوران بارداری
یکی از ضروری‌ترین و مهم‌ترین ماده مغذی که در دوران بارداری باید به مقدار مناسب توسط بدن دریافت شود، کلسیم است. زیرا کودک شما برای رشد استخوان‌ها و دندان‌ها، اعصاب و ماهیچه‌های سالم، رشد و ایجاد ریتم طبیعی در قلب و توانایی لخته شدن خون به کلسیم نیاز دارد. اگرچه نیاز شما به کلسیم در دوران بارداری افزایش نمی‌یابد، اما بسته به سن شما، باید مصرف کلسیم در بارداری در سطح طبیعی باقی بماند. به عنوان مثال برای زنان زیر ۱۸ سال ۱۳۰۰ میلی‌گرم و برای بقیه ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز، لازم است. این در حالی است که بسیاری از زنان در دوران بارداری، کلسیم کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند. مصرف کلسیم در این دوران حساس، به قدری مهم است که کمبود آن می‌تواند سلامت شما و جنین را تحت تاثیر قرار دهد. به این شکل که:
- کلسیم علاوه بر تامین نیازهای کودک در حال رشد، برای پیشگیری از بیماری به نام پره اکلامپسی نیز مهم است. پره اکلامپسی یک وضعیت بارداری است که با فشار خون بالا مشخص می‌شود. باید بدانید که این بیماری ممکن است برای شما یا کودکتان بسیار خطرناک باشد.
- زنانی که کمتر از ۶۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز دریافت می‌کنند، خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می‌دهند، بنابراین این دلیل دیگری است که ممکن است نیاز داشته باشید میزان کلسیم دریافتی روزانه خود را بررسی کنید.
- تحقیقات مختلف نشان دهنده ارتباط مستقیم بین سطوح پایین کلسیم و افزایش دفعات و شدت گرفتگی عضلات در دوران بارداری است.
- دریافت کلسیم کافی در رژیم غذایی به ویژه در سه ماه آخر بارداری، زمانی که کودک شما به سرعت در حال رشد است و بیشترین نیاز به کلسیم را دارد، بسیار مهم است.
- اگر در دوران بارداری کلسیم کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نکنید، کودک نیاز خود به کلسیم را از استخوان‌های شما می‌گیرد که ممکن است بعداً سلامت استخوان‌ها و مفاصل شما را به خطر بیندازد.
فواید کلسیم برای زنان باردار
دریافت کلسیم کافی برای همه افراد با هر سن، جنس و شرایط جسمانی مهم است. این به دلیل نقش مهم کلسیم در حفظ سلامت کلی بدن است. به همین دلیل است که نمی‌توان فواید کلسیم برای زنان باردار را نادیده گرفت، به این شکل که:
- تشکیل سیستم عصبی در اندام‌های مختلف جنین، شکل‌گیری استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و دندان‌ها، همگی به دریافت کلسیم کافی از بدن مادر نیاز دارند.
- تشکیل سلول‌هایی که عملکرد قلب و لخته‌های خون را در بدن نوزاد تنظیم می‌کنند، با وجود کلسیم کافی انجام می‌شود.
- دریافت کلسیم کافی به حفظ تناسب اندام و سلامت زنان باردار کمک می‌کند.
- محافظت از استخوان و خواص لخته‌شدن خون برای زنان باردار، یکی از مهم‌ترین فواید مصرف کلسیم در بارداری است.
- کلسیم کافی با فراهم کردن یک واحد سازنده برای ضریب هوشی نوزاد، به رشد ذهنی او کمک می‌کند.
زنان باردار به چه مقدار کلسیم نیاز دارند؟
اگر باردار هستید باید بدانید که چه در دوران بارداری و چه در دوران شیردهی باید درباره مصرف کافی کلسیم در روز دقت داشته باشید. مقدار کلسیم مورد نیاز زنان باردار بر اساس سن متفاوت است، به این شکل که:
- زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله: باید به مقدار ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز کلسیم دریافت کنند.
- زنان ۱۸ سال و کمتر: به ۱۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارند.
اکثر زنان تقریباً به اندازه کافی از این ماده معدنی مهم دریافت نمی‌کنند، بنابراین مهم است که حتی قبل از باردار شدن، به وجود کلسیم فراوان در رژیم غذایی خود، توجه داشته باشید. هدف این است که روزانه ۳ فنجان محصولات لبنی یا سایر غذاهای غنی از کلسیم دریافت کنید. حتی پس از تولد نوزادتان نیز همچنان به مصرف کلسیم مورد نیاز خود ادامه دهید. زیرا برای تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از تحلیل استخوان (پوکی استخوان) در آینده، به این ماده معدنی نیاز خواهید داشت.
عواقب کمبود کلسیم در دوران بارداری
به همان اندازه که به مصرف کلسیم کافی در دوران بارداری توجه دارید، باید مطمئن شوید که کلسیم دریافتی شما به طور موثر جذب بدن می‌شود. برخی از عواملی که می‌تواند مانع جذب کلسیم شوند، عبارت است از:
- مصرف زیاد کافئین
- ورزش نکردن
- وجود مواد مضر در بدن
کمبود کلسیم در دوران بارداری می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شود. برخی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین عوارض کمبود کلسیم در بارداری شامل موارد زیر است:
دندان درد و خونریزی لثه
زنان باردار اغلب آفت دهان، دندان درد و خونریزی لثه را تجربه می‌کنند. برای جلوگیری از این بیماری‌ها، باید استحکام دندان‌ها و سلامت لثه‌های خود را با دریافت کلسیم کافی حفظ کنید. اگر به دنبال خمیر دندان خوب هستید، برخی گزینه‌های بدون فلوراید را امتحان کنید، که مخصوص زنان باردار و شیرده است. این خمیر دندان‌های طبیعی با کلسیم، عصاره نعناع، آلانتوئین و کلروفیل غنی شده است.
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی به عنوان مسمومیت بارداری نیز شناخته می‌شود. این بیماری یک اختلال فشار خون است که مانع از عملکرد طبیعی اندام‌هایی مانند کبد یا کلیه می‌شود. برخی از علائم این بیماری در دورن بارداری عبارت است از:
- وجود پروتئین در ادرار
- درد استخوان
- تنگی نفس
- فشار خون بالا
علاوه بر این، پره اکلامپسی می‌تواند منجر به سقط جنین و رشد غیر طبیعی جنین به دلیل جریان خون ضعیف دریافتی توسط جنین شود.
درد استخوان
90 درصد کلسیم بدن انسان در استخوان‌ها و دندان‌ها قرار دارد. در صورت کمبود کلسیم، زنان باردار گرفتگی، عضلات و مفاصل منقبض و درد در نواحی مانند کمر و لگن را تجربه خواهند کرد. در صورت کمبود کلسیم، زنان باردار سریع‌تر و راحت‌تر دچار کمردرد می‌شوند. باید بدانید که تقویت استخوان‌ها با افزایش مصرف کلسیم از پوکی استخوان نیز جلوگیری می‌کند.
فشار خون
فشار خون بالا، یکی از رایج‌ترین عوارض در دوران بارداری است که به عنوان فشار خون مزمن طبقه‌بندی می‌شود. این وضعیت با فشار خون ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر نشان داده می‌شود که می‌تواند باعث خستگی، سردرد بیش از حد، سقط جنین و زایمان زودرس شود.
زایمان زودرس
احتمال به دنیا آوردن نوزاد قبل از هفته ۳۷ بارداری برای زنان بارداری که دچار کمبود کلسیم هستند، بیشتر است. همان‌طور که می‌دانید زایمان زودرس می‌تواند خطرناک باشد، زیرا کودک هنوز به طور کامل رشد نکرده است. همچنین احتمال وجود مشکلات در سلامتی نوزاد نارس به ویژه اگر با سیستم ایمنی ضعیف بدن به دنیا آمده باشد، بیشتر است.
وزن کم نوزاد هنگام تولد
اگر دوران بارداری شما با تغدیه نامناسب و همچنین کمبود دریافت مواد مغذی مانند کلسیم، سپری شود، احتمال تولد نوزادی با وزن کم بیشتر خواهد بود. توجه داشته باشید که برای رشد اندام‌های حیاتی جنین باید روزانه کلسیم کافی را دریافت کنید، در غیر این صورت جنین با مشکلات زیادی در سلامتی مواجه خواهد شد، از جمله:
- خطر ابتلا به مشکلات قند خون
- مشکلات در تغذیه
- مشکلات مربوط به عملکرد اندام‌های داخلی
رشد ضعیف جنین
سوء تغذیه مادر که با کمبود کلسیم مشخص می‌شود، که باعث رشد ضعیف جنین شده و مشکلاتی در نحوه رشد جسمی او ایجاد می‌کند. به این شکل که کمبود کلسیم در بارداری، توده اسکلتی نوزاد و تراکم و اندازه استخوان‌های او را کاهش می‌دهد. باید بدانید که کمک به رشد اسکلتی مناسب و سالم کودک با استخوان‌های سالم، با مصرف قرص کلسیم در بارداری، ارتباط مستقیمی دارد.
مصرف قرص کلسیم در بارداری
بهترین راه برای تامین کلسیم مورد نیاز بدن از طریق یک رژیم غذایی سالم و متعادل است، اما اگر فکر می‌کنید مقدار توصیه شده روزانه را از رژیم غذایی دریافت نمی‌کنید، با پزشک خود در مورد مصرف قرص کلسیم در بارداری مشورت کنید. قبل از مصرف مکمل‌ها، به خاطر داشته باشید که ویتامین‌های دوران بارداری حاوی مقادیر مختلفی کلسیم هستند که برخی از آنها ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم را تامین می‌کنند. بدن شما به بهترین وجه کلسیم را در دوزهای کمتر از ۵۰۰ میلی‌گرم در هر زمان جذب می‌کند. بنابراین ممکن است لازم باشد مکمل کلسیم خود را در دوزهای کم و چند بار در روز مصرف کنید. در مصرف مکمل‌های کلسیم در دوران بارداری این موارد را در نظر داشته باشید:
- باید بدانید که برای جذب کلسیم به ویتامین D نیاز دارید، بنابراین حتما ویتامین D کافی را در رژیم غذایی دوران بارداری خود قرار دهید.
- مکمل‌های کلسیم به اشکال مختلفی وجود دارد که به طور معمول شامل کربنات کلسیم و سیترات کلسیم است. کربنات کلسیم بیشترین میزان کلسیم را فراهم می‌کند، اما برای کمک به حل شدن به اسید معده اضافی نیاز دارد، بنابراین بهتر است آن را همراه با غذا مصرف کنید. سیترات کلسیم به راحتی توسط بدن جذب می‌شود، زیرا این مکمل برای جذب به اسید معده نیازی ندارد. بنابراین می‌توان آن را بین وعده‌های غذایی مصرف کرد. توجه داشته باشید که مکمل سیترات کلسیم یک انتخاب خوب برای کسانی است که داروهای سوزش معده مصرف می‌کنند.
- به دنبال مکملی با “USP” روی برچسب باشید. این عبارت نشان می‌دهد که مکمل حاوی کلسیم کافی است، به خوبی حل می‌شود و عاری از سرب و سایر فلزات سمی است.
- مکمل‌های کلسیم حاوی پودر استخوان، دولومیت، صدف یا مرجان مصرف نکنید، زیرا این مکمل‌ها ممکن است حاوی مقدار کمی سرب باشند که می‌تواند برای کودک در حال رشد شما مضر باشد.
- در مصرف قرص کلسیم در بارداری زیاده‌روی نکنید. اطمینان حاصل کنید که مجموع دریافت کلسیم مورد نیاز با مصرف غذا، مکمل‌ها و آب از ۲۵۰۰ میلی‌گرم (یا ۳۰۰۰ میلی‌گرم اگر کمتر از ۱۸ سال دارید) تجاوز نکند. کلسیم بیش از حد می‌تواند باعث یبوست شود، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد و ممکن است مانع جذب آهن و روی بدن شما از غذاها شود.
بهترین غذاهای حاوی کلسیم برای دوران بارداری
شیر و سایر محصولات لبنی مانند کنسرو ماهی و غلات غنی‌شده با کلسیم، آب میوه، سویا، برنج و نان، منابع اصلی کلسیم هستند. برخی از مواد غذایی که حاوی کلسیم بالایی هستند شامل موارد زیر است:
- ماست ساده و کم چرب
- آب پرتقال غنی شده با کلسیم
- پنیر موزارلای بدون چربی
- ساردین (کنسرو شده در روغن با استخوان)
- شیر بدون چربی
- شیر سویا غنی شده با کلسیم
- توفو
- شلغم آب‌پز
- کلم پیچ تازه و پخته شده
- کلم بروکلی
- بستنی
- نان سفید
- ماهی
- اسفناج
- آجیل
- آووکادو
ممکن است آب را به عنوان یک منبع کلسیم در نظر نگیرید، اما آب به ویژه آب معدنی حاوی بیشترین کلسیم است. همان‌طور که می‌دانید شیر شناخته شده‌ترین منبع کلسیم است که یک لیوان آن، حاوی حدود یک سوم نیاز روزانه شما محسوب می‌شود. شیرهای گیاهی نیز اگر غنی شده از کلسیم باشند، می‌تواند گزینه خوبی برای تامین کلسیم در دوران بارداری باشد. اگر نمی‌توانید به هر دلیل شیر بخورید، آن را به شکل‌های مختلف و ترکیب با سایر مواد غذایی مصرف کنید، مانند:
- شیر را با اسموتی‌ها و سوپ‌ها مصرف کنید.
- از سایر منابع لبنی مانند ماست و پنیر استفاده کنید.
علاوه بر شیر و فرآورده‌های مختلف آن، برخی از میوه‌ها و سبزیجات غنی از کلسیم را در میان وعده‌های روزانه خود قرار دهید. انگور و هویج به عنوان یک میان وعده عالی برای دریافت کلسیم شناخته می‌شوند.
عوامل موثر در هیپوکلسمی
اکثر افراد با هر جنس و ویژگی‌های سلامتی، با افزایش سن، در معرض خطر کمبود کلسیم هستند. این کمبود ممکن است به دلیل عوامل مختلفی باشد، از جمله:
- دریافت ناکافی کلسیم در یک دوره زمانی طولانی، به ویژه در دوران کودکی
- مصرف داروهایی که در جذب مناسب کلسیم نقش منفی دارند.
- عدم پیروی از رژیم غذایی غنی از کلسیم
- تغییرات هورمونی به خصوص در زنان
- برخی عوامل ژنتیکی
شما در هر سنی که هستید باید از دریافت کافی و مناسب کلسیم توسط بدن خود مطمئن باشید. برای کودکان، نوجوانان و زنان بارداری، مقدار توصیه شده روزانه کلسیم باید به طور دقیق دریافت شود.
زنان باید زودتر از مردان( در دوره میانسالی) کلسیم دریافتی خود را افزایش دهند. زیرا با نزدیک شدن به یائسگی یک زن، تامین نیاز کلسیم ضروری است. دوران یائسگی زمانی است که زنان باید مصرف کلسیم خود را از طریق رژیم غذایی و سایر روش‌ها افزایش دهند. این کار در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان و بیماری‌های مربوط به کمبود کلسیم، بسیار موثر است. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که بدانید کاهش هورمون استروژن در این دوران(یائسگی) باعث نازک شدن استخوان‌های زنان می‌شود.
در بررسی علت‌های کمبود کلسیم می‌توان به اختلال هورمونی هیپوپاراتیروئیدیسم نیز اشاره کرد. افراد مبتلا به این بیماری به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید که سطح کلسیم خون را کنترل می‌کند، را تولید نمی‌کنند.
سایر دلایل کمبود کلسیم(هیپوکلسمی) عبارت است از:
- سوء تغذیه و سوء جذب: سوءتغذیه زمانی است که شما مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کنید، در حالی که سوء جذب زمانی است که بدن شما در جذب برخی ویتامین‌ها، مواد معدنی و مغذی مورد نیاز خود از غذایی که می‌خورید، دچار مشکل می‌شود.
- سطوح پایین ویتامین D: کمبود ویتامین دی، جذب کلسیم را دشوارتر می‌کند.
علائم کمبود کلسیم
اگر قصد دارید برای تشخیص کمبود کلسیم، علائم آن را بررسی کنید، باید بدانید که این مشکل در اکثر موارد خفیف تا متوسط، هیچ علامتی ندارد. با این حال، علائم با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شود. برخی از رایج‌ترین علائم هیپوکلسمی عبارت است از:
- احساس سردرگمی یا از دست دادن حافظه
- اسپاسم عضلانی
- بی حسی و گزگز در دست‌ها، پاها و صورت
- افسردگی
- توهمات
- گرفتگی عضلات
- ناخن‌های ضعیف و شکننده
- شکستگی آسان استخوان‌ها
کمبود کلسیم می‌تواند تمام قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه آن شاهد ناخن‌های ضعیف، رشد کند موها و پوست آسیب‌پذیر و نازک هستیم. مصرف کلسیم در بارداری اهمیت زیادی دارد، زیرا کلسیم نقش مهمی در حفظ سلامت مادر و جنین ایفا می‌کند. کلسیم همچنین نقش مهمی در آزادسازی انتقال دهنده‌های عصبی و انقباضات عضلانی ایفا می‌کند. بنابراین، در این شرایط کمبود کلسیم مهم‌ترین عامل تشنج در افراد سالم خواهد بود. اگر شروع به تجربه علائم عصبی مانند از دست دادن حافظه، بی حسی و سوزن سوزن شدن، توهم یا تشنج کردید، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید.
تشخیص بیماری کمبود کلسیم
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اگر علائم بیماری کمبود کلسیم را دارید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید. زیرا پزشک برای تشخیص علت مشکلات پیش آمده، ابتدا پرونده پزشکی شما را بررسی می‌کند و در مورد سابقه خانوادگی کمبود کلسیم و پوکی استخوان از شما سوالاتی می‌پرسد. اگر پزشک شما به کمبود کلسیم مشکوک باشد، برای بررسی سطح کلسیم ، از خون شما نمونه می‌گیرد. پزشک سطح کل کلسیم، سطح آلبومین و سطح کلسیم یونیزه یا آزاد شما را اندازه‌گیری می‌کند. آلبومین در واقع پروتئینی است که به ساختار کلسیم متصل می‌شود و آن را به وسیله خون به کل بدن منتقل می‌کند. اگر آزمایشات سطح پایین کلسیم در خون شما را نشان دهد، پزشک تشخیص بیماری کمبود کلسیم را تایید خواهد کرد. طبق استانداردهای پزشکی:
- اعداد بین ۸.۸ تا ۱۰.۴ میلی‌گرم در دسی لیتر (mg/dL) ، سطوح نرمال کلسیم برای بزرگسالان را نشان می‌دهد.
- اعداد کمتر از ۸.۸ میلی‌گرم در دسی لیتر، خطر در معرض بودن بیماری کمبود کلسیم را نشان می‌دهد.
- به طور معمول کودکان و نوجوانان، دارای سطح کلسیم خون بالاتری نسبت به بزرگسالان هستند.
درمان کمبود کلسیم
علاوه بر توجه در مصرف کلسیم در دوران بارداری، باید به این نکته مهم توجه داشته باشید که کمبود کلسیم در هر مرحله از زندگی می‌تواند عوارض زیادی به همراه داشته باشد. بنابراین در صورتی که یک یا چند علائم کمبود کلسیم را مشاهده کردید، حتما برای درمان آن اقدام کنید. کمبود کلسیم به راحتی قابل درمان است. در موارد خفیف، درمان شامل افزودن کلسیم بیشتر به رژیم غذایی شما است. توجه داشته باشید که با مصرف زیاد مکمل‌های کلسیم، اقدام به خود درمانی نکنید. زیرا مصرف بیش از دوز توصیه شده توسط پزشک می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند سنگ کلیه شود. مصرف مکمل‌های کلسیم یکی از اصلی‌ترین و ساده‌ترین راه‌های درمان بیماری کمبود کلسیم است. این مکمل‌ها شامل موارد زیر است:
- مکمل کربنات کلسیم که کم هزینه‌ترین و دارای بیشترین کلسیم عنصری است.
- مکمل سیترات کلسیم که به راحتی جذب می‌شود.
- فسفات کلسیم که به راحتی جذب شده و باعث یبوست نمی‌شود.
شما می‌توانید مکمل‌های کلسیم را در اشکال مختلفی مانند قرص، شربت، و قرص‌های جویدنی تهیه کنید. همچنین در درمان کمبود کلسیم باید به این نکته مهم توجه کنید که مصرف همزمان مکمل‌های کلسیم با برخی از داروها می‌تواند اثرات منفی ایجاد کند. این داروها عبارت است از:
- بتا بلوکرهای فشار خون مانند آتنولول، اگر دو ساعت بعد از مکمل‌های کلسیم مصرف شوند، می‌توانند مقدار جذب کلسیم توسط بدن را کاهش دهند.
- آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم، که ممکن است آلومینیوم سطح خون را افزایش دهد.
- کاهش دهنده کلسترول مانند کلستیپول، که ممکن است جذب کلسیم را کاهش داده و یا باعث از دست دادن کلسیم در ادرار شود.
- داروهای استروژن، که می‌تواند به افزایش سطح کلسیم خون کمک کند.
- مصرف دیگوکسین همراه با مکمل‌های کلسیم، می‌تواند سمیت دیگوکسین بدن را افزایش دهد.
- دیورتیک‌ها، می‌توانند سطح کلسیم بدن را افزایش دهند (هیدروکلروتیازید). همچنین در برخی موارد می‌توانند سطح کلسیم را در خون کاهش دهند (فروزماید)
- جذب برخی از آنتی بیوتیک‌های از جمله فلوروکینولون‌ها و تتراسایکلین‌ها با مصرف همزمان آن با مکمل‌های کلسیم کاهش می‌یابد.
باید بدانید که در برخی موارد تغییر رژیم غذایی و یا مصرف مکمل‌ها راه مناسب و کافی برای درمان کمبود کلسیم نیست. در این شرایط، پزشک به تزریق منظم کلسیم، برای تنظیم سطح کلسیم بدن شما می‌پردازد.
سخن پایانی
دوران بارداری زمانی است که شما باید به طور منظم، وضعیت جسمی و سلامتی خود را بررسی کنید. در این میان بررسی سطح مناسب دریافت کلسیم در بارداری می‌تواند به حفظ سلامت شما و جنین کمک کند. بنابراین به رژیم غذایی خود و مصرف قرص کلسیم در بارداری توجه داشته باشید. مصرف مکمل‌های کلسیم را تحت نظر پزشک و با دوز پیشنهادی او انجام دهید. آشنایی با علائم کمبود کلسیم و همچنین عوامل مؤثر در آن، می‌تواند به شما در پیشگیری و همچنین درمان کمبود کلسیم در بارداری کمک کند.
منابع
- https://www.melaniemcgrice.com.au/calciumsupplementsduringpregnancy/
- https://www.babycenter.com/pregnancy/diet-and-fitness/calcium-in-your-pregnancy-diet_665
- https://www.whattoexpect.com/pregnancy/diet/calcium-during-pregnancy/
- https://mamaschoice.sg/article/calcium-deficiency-symptoms-in-pregnant-women/
- https://www.unilab.com.ph/calciumade/articles/articles/calcium-deficiency-and-its-effects-on-pregnancy