بارداری حتی با وجود ابتلا به اندومتریوز پیشرفته نیز امکان پذیر است، اما ممکن است دشوار باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که یک سوم تا نیمی از زنان دارای اندومتریوز در بارداری به صورت طبیعی دچار مشکل می‌شوند.
در صورتی که مبتلا به اندومتریوز هستید و قصد دارید باردار شوید، درمان پزشکی میتوان به شما کمک کند. با این حال، ابتلا به اندومتریوز خطر بروز مشکلات بارداری از جمله زایمان زودرس، کم وزنی نوزاد در بدو تولد، سقط جنین و سایر مشکلات را افزایش می‌دهد.
در این مقاله در مورد بارداری با وجود ابتلا به اندومتریوز صحبت خواهیم کرد. همچنین توضیح می‌دهیم که این عارضه به چه شکل بر باروری تاثیر می‌گذارد و درمان آن چه کمکی به باردار شدن می‌کند. در آخر نیز خطرات موجود برای افراد مبتلا به اندومتریوز را بررسی خواهیم کرد.
اندومتریوز چیست؟
اندومتریوز یک عارضه دردناک است که در آن، بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در بیرون از رحم رشد می‌کند. این عارضه معمولا تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و پوشش داخل لگن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در موارد نادری، زائده اندومتریوز ممکن است خارج از ناحیه لگن نیز مشاهده شود.
عملکرد بافت اندومتریوز شبیه به پوشش داخل رحم است. این بافت با هر بار پریود شدن ضخیم میشود، سپس ریزش و خونریزی می‌کند. اما بافت اندومتریوز در محل نامناسب رشد می‌کند و از بدن خارج نمی‌شود.
اندومتریوز میتواند باعث درد شود. این عارضه به خصوص درد قاعدگی را به شدت افزایش می‌دهد. همچنین مشکلات باروری نیز ممکن است پیش بیایند. اما درمان میتواند کمک کند که این عارضه و مشکلات آن را کنترل کنید.
علائم اندومتریوز
علائم اصلی اندومتریوز شامل درد لگنی می‌باشند. این درد اغلب به عادت ماهانه مرتبط است. با این که بسیاری از زنان در زمان پریود خود درد و گرفتگی را تجربه می‌کنند، افرادی که اندومتریوز دارند اغلب درد قاعدگی را شدیدتر از حالت عادی توصیف می‌نمایند. این درد به مرور زمان بیش‌تر هم میشود. علائم رایج اندومتریوز عبارتند از:
- پریود دردناک: درد و گرفتگی لگن ممکن است پیش از عادت ماهانه شروع شود و برای روزها ادامه پیدا کنند. همچنین ممکن است درد کمر و شکم را تجربه کنید. به پریود بسیار دردناک، دیسمنوره نیز گفته میشود.
- درد در هنگام رابطه جنسی: درد در زمان رابطه جنسی یا بعد از آن در افرادی که اندومتریوز دارند رایج است.
- درد در هنگام اجابت مزاج یا ادرار: به احتمال زیاد، این علائم را قبل یا در حین عادت ماهانه تجربه می‌کنید.
- خونریزی شدید: گاهی اوقات، ممکن است بین پریودهای خود خونریزی قاعدگی شدیدی را تجربه کنید.
- ناباروری: برخی از افراد در زمان آزمایش ناباروری متوجه می‌شوند که مبتلا به آندومتریوز هستند.
- سایر علائم: ممکن است ضعف، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع را تجربه کنید. این علائم پیش از شروع عادت ماهانه رایج‌تر هستند.
شدت درد شما نشان دهنده تعداد یا مقدار اندومتریوز در بدن شما نیست. ممکن است مقدار کمی بافت اندومتریوز وجود داشته باشد، اما درد آن شدید باشد. همینطور ممکن است اندومتریوز گسترده باشد، اما درد آن خفیف باشد یا دردی نداشته باشید.
با این حال، برخی از افراد دارای آندومتریوز علائم و نشانه‌های خاصی را تجربه نمی‌کنند. اغلب این افراد زمانی متوجه می‌شوند مبتلا به این عارضه هستند که نمی‌توانند باردار شوند یا به دلیل دیگری جراحی انجام می‌دهند.
عوامل موثر در ابتلا به اندومتریوز چیست؟
عوامل متعددی خطر ابتلا به اندومتریوز را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:
- سابقه خانوادگی ابتلا به اندومتریوز
- افرادی که برای اولین بار پیش از ۱۱ سالگی پریود می‌شوند، در خطر بالاتری برای ابتلا به اندومتریوز قرار دارند.
- کوتاه بودن طول چرخه قاعدگی (مدت زمان بین پریودها) و مدت زمان عادت ماهانه (تعداد روزهایی که خونریزی قاعدگی دارید)
- عفونت رحم یا لوله‌های فالوپ
درمان اندومتریوز
درمان اندومتریوز اغلب شامل تجویز دارو یا جراحی می‌باشد. روش درمان انتخابی به شدت علائم شما و این که آیا قصد دارید باردار شوید یا بستگی دارد.
معمولا ابتدا دارو تجویز میشود. اما اگر دارو موثر نباشد، جراحی انجام میشود.
درمان گیاهی آندومتریوز
درمان عادی این عارضه ممکن است برای کنترل علائم برخی از افراد کافی نباشد. در چنین مواردی استفاده از درمان‌های گیاهی و طبیعی میتواند کمک کند که نشانه‌های اندومتریوز را تسکین دهید. از جمله این روش‌ها میتوان به ورزش سبک و منظم، مصرف مکمل‌های غذایی مفید مانند امگا ۳ و چربی‌های مفید، پروبیوتیک و پری بیوتیک، گیاهان دارویی مانند بابونه، زردچوبه، چای سبز، کرم پروژسترون، طب سوزنی و غذاهای سرشار از ایزوفلاون و رزوراترول اشاره کرد.
کیست اندومتریای تخمدان چیست؟
در صورتی که اندومتریوز تخمدان‌ها را درگیر کند، ممکن است کیست‌هایی به نام کیست اندومتریا به وجود بیایند. این نوع کیست میتواند بافت اطراف خود را تحریک کند و باعث به وجود آمدن بافت اسکار (زخم) شود. نوارهای بافت فیبری به نام چسبندگی رحم نیز ممکن تشکیل شوند. چسبندگی رحم میتواند باعث چسبیدن بافت‌ها و اندام‌های لگن به یکدیگر شود.
آیا امکان بارداری با اندومتریوز وجود دارد؟
برخی از تحقیقات تخمین می‌زنند که ۳۵ تا ۵۰ درصد از زنان مبتلا به اندومتریوز نابارور هستند و امکان بارداری برای آن‌ها وجود ندارد. با این حال، امکان این وجود دارد که فرد مبتلا به اندومتریوز بدون نیاز به کمک پزشکی باردار شود و ناباروری را تجربه نکند.
احتمال بارداری طبیعی با اندومتریوز به شدت عارضه و این که کدام ناحیه را درگیر کرده است، بستگی دارد. تخمین زده میشود که ۵۰ درصد از افراد دارای اندومتریوز خفیف و ۲۵ درصد از افراد مبتلا به اندومتریوز متوسط قادر هستند که به طور طبیعی باردار شوند. با این حال، این آمار فقط در مورد افرادی صادق است که نابارور نیستند.
چرا اندومتریوز بر باروری تاثیر منفی دارد؟
همانطور که گفته شد، اندومتریوز تقریبا ۱۰ درصد از زنان در سنین باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ۳۵ درصد تا ۵۰ درصد از زنان مبتلا به این عارضه دچار ناباروری می‌باشند و نمی‌توانند پس از ۱ سال تلاش به طور طبیعی بچه دار شوند.
اندومتریوز به دلایل متعددی باعث ناباروری میشود که از جمله آن‌ها میتوان موارد زیر را نام برد:
- کیست اندومتریای تخمدان: اندومتریوز میتواند به تخمدان‌ها سرایت کند و کیست تولید کند. برخلاف سایر انواع کیست تخمدان، این نوع کیست که کیست اندومتریای تخمدان نامیده میشود، باعث ناباروری میشود. زیرا از رهاسازی تخمک از فولیکول جلوگیری می‌کند و یا راه عبور تخمک را در لوله فالوپ می‌بندد.
- چسبندگی: رشد بیش از حد بافت اندومتریوز میتواند باعث چسبندگی شود. چسبندگی بافت‌های اسکاری بین بافت‌های داخلی بدن هستند که باعث می‌شوند به یکدیگر بچسبند. این حالت میتواند از عبور تخمک در لوله فالوپ و رسیدن آن به رحم جلوگیری کند و یا جلوی اسپرم را بگیرد و باعث شود به تخمک نرسد.
- کیفیت تخمک: تحقیقات نشان می‌دهند که اندومتریوز کیفیت تخمک‌های آزاد شده از تخمدان را پایین می‌آورد.
- درد در حین رابطه جنسی: درد در زمان رابطه جنسی یکی از علائم و نشانه‌های اندومتریوز است. این حالت یکی از نشانه‌هایی است که به دلیل ایجاد درد، توانایی داشتن رابطه جنسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و احتمال بارداری کاهش پیدا می‌کند.
- درمان: علائم و نشانه‌های اندومتریوز اغلب با داروهای پیشگیری از بارداری کنترل می‌شوند. در این صورت، پیشگیری از بارداری یکی از عوارض ناخواسته تسکین درد این عارضه خواهد بود.
شدت اندومتریوز و ارتباط آن با باروری
شدت اندومتریوز از مرحله ۱ تا ۴ اندازه گیری میشود و به معنی بسیار خفیف، خفیف، متوسط و شدید است. این مراحل بر اساس محل، مقدار و عمق بافت اندومتریوز دسته بندی می‌شوند.
احتمال ناباروری و باردار نشدن با افزایش شدت اندومتریوز رابطه مستقیم دارد و در اندومتریوز استیج ۴ بسیار محتمل است.
آیا بارداری اندومتریوز را درمان می‌کند؟
شواهد علمی کافی برای پشتیبانی از این فرضیه وجود ندارد که بارداری، علائم و نشانه‌های اندومتریوز را تسکین می‌دهد، اندازه و تعداد زخم و ضایعات مربوط به آن را کم می‌کند و یا این عارضه را درمان می‌کند.
بنابراین در حال حاضر باید بگوییم که خیر، اندومتریوز با باردار شدن درمان نمی‌شود.
تاثیر چسبندگی رحم در بارداری
چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن میتواند بر بارداری تاثیر منفی بگذارد و باعث سقط جنین مکرر شود. موفقیت بارداری پس از درمان به شدت چسبندگی رحم بستگی دارد. پس از درمان چسبندگی خفیف تا متوسط، ۷۰ تا ۸۰ درصد از افراد مبتلا باردار می‌شوند. اما درصد باردار شدن پس از درمان چسبندگی شدید، ۲۰ تا ۴۰ درصد است.
در موارد شدید که پوشش داخلی رحم آسیب می‌بیند، شما می‌توانید برای باردار شدن از روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده کنید.
چگونه با اندومتریوز باردار شویم؟
در صورتی که مبتلا به اندومتریوز هستید، بهتر است پیش از درمان ناباروری به طور طبیعی برای بچه دار شدن تلاش کنید. بیش‌تر متخصصان توصیه می‌کنند که در صورت ابتلا به این عارضه، ۶ ماه برای بچه دار شدن تلاش کنید (مدت زمانی که به زوج‌های عادی توصیه میشود ۱۲ ماه است). در صورتی که در این زمان باردار نشدید، نیاز است با متخصص باروری در رابطه با شرایط خود مشورت کنید.
برخی از افراد، به خصوص افرادی که سن بالاتری دارند، مستقیما به متخصص مراجعه می‌کنند. باروری زنان بعد از ۳۵ سالگی کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل در صورتی که بالای ۳۵ سال سن دارید، بهتر است ۶ ماه تلاش برای بچه دار شدن را نیز تحت نظر متخصص انجام دهید.
چگونه احتمال بارداری با اندومتریوز را افزایش دهیم؟
زمانی که برای باردار شدن تلاش می‌کنید، بهتر است سلامت کلی و سبک زندگی خود را در نظر بگیرید. زیرا این عوامل بر احتمال موفقیت بارداری موثر هستند. مواردی در سبک زندگی که باروری شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند، شامل موارد زیر می‌باشند:
- داشتن رژیم غذایی سالم و متنوع همراه با میوه‌ها و سبزیجات فراوان
- مصرف مولتی ویتامین یا ویتامین‌های بارداری
- فعالیت جسمی منظم
- انجام فعالیت‌هایی که استرس را کاهش می‌دهند، از جمله تنفس عمیق
- ملحق شدن به یک گروه برای حمایت عاطفی
آیا روش‌های کمک بارداری احتمال بارداری با اندومتریوز را افزایش می‌دهند؟
معمولا داروهای باروری برای زنان مبتلا به اندومتریوز که قصد باردار شدن دارند، تجویز نمی‌شوند. زیرا این داروها احتمال بارداری را افزایش نمی‌دهند و تفاوت چندانی نسبت به تلاش برای باردار شدن به صورت طبیعی ندارند.
انتخاب موثرترین درمان برای اندومتریوزی که باعث ناباروری شده است، به سن، شدت بیماری، عوامل موثر بر ناباروری، هزینه‌های درمان و انتخاب شخصی شما بستگی دارد. تلقیح داخل رحمی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) روش‌هایی هستند که می‌توانید حتی با وجود ابتلا به آندومتریوز برای بارداری انجام دهید.
بارداری با اندومتریوز به روش لقاح آزمایشگاهی (IVF)
در صورتی که روش تلقیح داخل رحمی (IUI) برای بارداری با اندومتریوز موثر واقع نشود، قدم بعدی لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌باشد. لقاح آزمایشگاهی (IVF) شامل برداشتن تخمک‌ها و بارور کردن آن‌ها خارج از بدن است. سپس تخمک‌های بارور شده به داخل رحم منتقل می‌شوند. روش لقاح آزمایشگاهی بیش‌ترین احتمال بارداری موفق را دارد، اما باید به این نکته نیز توجه کرد که هزینه این روش نیز بالاست و یک روش تهاجمی به شمار می‌رود.
در صورتی که بالای ۴۰ سال داشته باشید و مبتلا به اندومتریوز استیج ۳ یا ۴ هم باشید یا عوامل دیگر ناباروری مانند پایین بودن کیفیت یا تعداد تخمک شامل حال شما شود، امکان این وجود دارد که ابتدا روش IVF برای بارداری با اندومتریوز برای شما مورد استفاده قرار بگیرد.
تحقیقات نشان می‌دهند که احتمال بارداری با روش IVF برای زنان مبتلا به اندومتریوز حدود ۲۲ درصد است که کم و بیش با احتمال بارداری سایر زنانی که از لقاح آزمایشگاهی استفاده می‌کنند، یکسان است.
البته روش IVF مناسب همه افراد نیست. برخی از افراد روش‌های درمانی کم‌تر تهاجمی را ترجیح می‌دهند و هزینه این روش برای بسیاری از افراد سنگین است. در این صورت چند بار انجام دادن روش IUI یا به فرزندی قبول کردن یک کودک توصیه میشود.
بارداری با اندومتریوز به روش تلقیح داخل رحمی (IUI)
معمولا روند درمان بارداری برای زنان مبتلا به اندومتریوز استیج ۱ یا ۲ با روش تلقیح داخل رحمی (IUI) همراه با داروهای باروری شروع میشود. روش IUI فرآیندی است که در آن اسپرم در زمان تخمک گذاری داخل رحم قرار داده میشود.
در روش IUI معمولا داروهای باروری کلومیفن (کلومید) و گنادوتروپین مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ابتدای درمان، تجویز داروی کلومیفن رایج‌تر است؛ زیرا احتمال بارداری دوقلو یا ایجاد عارضه‌ای به نام سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) در مصرف این دارو کم‌تر است. سندرم تحریک بیش از حد تخمدان باعث التهاب تخمدان‌ها می‌گردد.
بارداری با اندومتریوز به روش تشدید تخمک گذاری (Superovulation)
تشدید تخمک گذاری به مصرف دارو برای تحریک تخمدان گفته میشود تا حداکثر ۳ تخمک در یک چرخه قاعدگی تولید کند و احتمال بارداری با وجود ابتلا به اندومتریوز را افزایش دهد.
یکی از نگرانی‌های رایج در این روش این است که باعث بارداری دوقلو یا چند قلو شود. همچنین ممکن است خطر سقط جنین و زایمان زودرس با استفاده از این روش افزایش پیدا کند.
آیا بارداری با اندومتریوز خطرناک است؟
بیش‌تر موارد بارداری با اندومتریوز موفق و بدون چالش هستند. با این حال، ابتلا به اندومتریوز خطراتی را برای بارداری دارد. این خطرات عبارتند از:
سقط جنین
احتمال سقط جنین در موارد بارداری با اندومتریوز ۴۰ درصد بیش‌تر از بارداری عادی است. دلیل این موضوع دقیقا مشخص نیست؛ اما زنانی که مبتلا به اندومتریوز خفیف هستند، نسبت به زنانی که دارای اندومتریوز شدید در خطر بیش‌تری برای سقط جنین قرار دارند.
بارداری خارج از رحم
ابتلا به اندومتریوز خطر بارداری خارج از رحم را بیش از دو برابر می‌کند. بارداری خارج از رحم که با عنوان بارداری اکتوپیک نیز شناخته میشود، یک بارداری غیر سالم و غیر طبیعی است که روند طبیعی خود را طی نمی‌کند. این نوع بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده بیرون از رحم و معمولا در لوله‌های فالوپ لانه گزینی کند.
دیابت بارداری
احتمال ابتلا به دیابت بارداری در موارد بارداری با اندومتریوز (که با لاپاراسکوپی تایید شده‌اند) ۳۵ درصد بیش‌تر میشود. بالا بودن قند خون به دلیل دیابت باعث بزرگ شدن بیش از حد جنین میشود و زایمان را دشوارتر می‌کند. دیابت بارداری اغلب با رعایت رژیم غذایی مناسب و ورزش قابل کنترل است، اما در مواردی نیاز است انسولین تزریق شود تا قند خون را پایین بیاورد.
فشار خون
اندومتریوز خطر ابتلا به فشار خون بارداری را تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد. این باعث بالا رفتن فشار خون و پره اکلامپسی میشود. پره اکلامپسی یک بیماری خطرناک و گاهی مرگ آور است که فشار خون را بالا می‌برد، مشکل کلیه ایجاد می‌کند و باعث تشنج میشود. به همین دلیل نیاز به نظارت و بررسی دقیق دارد.
زایمان زودرس
احتمال زایمان و تولد زودرس (پیش از هفته ۳۷ ام بارداری) ۱۶ درصد در بارداری با اندومتریوز بالاتر است.
کم وزنی نوزاد هنگام تولد
اندومتریوز احتمال کم بودن وزن نوزاد (کم‌تر بودن وزن از ۲.۴ کیلوگرم) در زمان تولد را تا ۱۶ درصد افزایش می‌دهد. وزن کم نوزاد در بدو تولد با مشکلات تنفسی، پایین بودن قند خون، زردی و مشکل در تنظیم دمای بدن مرتبط است.
جفت سر راهی
تحقیقات نشان می‌دهند که ابتلا به اندومتریوز نسبت به موارد عادی، خطر جفت سر راهی را افزایش می‌دهد.
آیا کیست آندومتر در بارداری خطرناک است؟
بارداری در هر فرد مبتلا به اندومتریوز متفاوت است. برخی از افراد متوجه می‌شوند که بارداری نشانه‌های این عارضه را در آن‌ها تسکین می‌دهد؛ زیرا دیگر پریود نمی‌شوند. همچنین بالا رفتن میزان هورمون پروژسترون در دوران بارداری نیز علائم اندومتریوز را تسکین می‌دهند.
اما نشانه‌های اندومتریوز در همه افراد مبتلا به آن در حین بارداری بهبود پیدا نمی‌کند. در واقع، بارداری میتواند برخی از نشانه‌های این عارضه را شدیدتر کند. دلیل این موضوع میتواند این باشد که رحم در این دوران رشد می‌کند و بر ناحیه دارای اندومتریوز فشار بیش‌تری وارد می‌کند. همینطور بالا رفتن سطح هورمون استروژن بدن در این دوران باعث تشدید این عارضه میشود.
همچنین لازم به ذکر است که حتی اگر علائم اندومتریوز در طول دوران بارداری بهتر شوند، پس از اتمام بارداری و مجدد پریود شدن دوباره باز می‌گردند. البته شیردهی نیز میتواند بازگشت این علائم را به تاخیر بیندازد.
مرتبط: استروژن و پروژسترون در زنان
آیا احتمال بارداری پس از جراحی اندومتریوز افزایش می‌یابد؟
دلیل اصلی جراحی برای درمان اندومتریوز، تسکین درد است. جراحی میتواند احتمال بارداری را در برخی از زنان افزایش دهد، اما این روش برای همه موثر نیست. این عارضه میتواند پس از جراحی نیز بازگردد. احتمال بازگشت اندومتریوز در ۵ سال پس از جراحی ۲۰ تا ۵۰ درصد است.
در افرادی که دارای اندومتریوز شدید هستند، جراحی احتمال موفقیت روش‌های IUI یا IVF را افزایش نمی‌دهد. در واقع داشتن جراحی‌های مکرر میتواند باعث چسبندگی شود که بارداری را دشوارتر از حالت عادی می‌کند.
اما افرادی که دارای اندومتریوز استیج ۲ یا ۳ هستند، احتمال بارداری پس از جراحی بیش‌تر خواهد بود.
به طور کلی، بهتر است در مورد مزایا و معایب جراحی با پزشک خود مشورت کنید. اگر درد ندارید، خطر جراحی معمولا بالا محسوب میشود و بهتر است آن را انجام ندهید.
سوالات متداول
دلیل اصلی اندومتریوز دقیقا مشخص نیست. اما عواملی مانند قاعدگی رتروگراد، بالا رفتن هورمون استروژن در بارداری، زخم و اسکار ناشی از جراحی در ناحیه شکم، انتقال سلول‌های اندومتر و مشکل در سیستم ایمنی بدن می‌توانند باعث آن شوند.
تخمین زده میشود که ۵۰ درصد از افراد دارای اندومتریوز خفیف و ۲۵ درصد از افراد مبتلا به اندومتریوز متوسط قادر هستند که به طور طبیعی باردار شوند. با این حال، این آمار فقط در مورد افرادی صادق است که نابارور نیستند.
بله، امکان بارداری با وجود کیست آندومتریای تخمدان وجود دارد و بسیاری از زنان با این حالت به طور طبیعی باردار می‌شوند. اما این نوع کیست میتواند باعث ناباروری نیز بشود. زیرا از رهاسازی تخمک از فولیکول جلوگیری می‌کند و یا راه عبور تخمک را در لوله فالوپ می‌بندد.
سخن آخر
بارداری با اندومتریوز امکان پذیر است. با این حال این عارضه ممکن است بارداری به صورت طبیعی را دشوار کند. دلیل این موضوع میتواند مشکلاتی مانند پایین بودن کیفیت تخمک، چسبندگی یا کیست تخمدان باشد که از باروری و لانه گزینی جلوگیری می‌کند.
در صورتی که مبتلا به اندومتریوز هستید، پزشک احتمالا به شما توصیه خواهد کرد به مدت ۶ ماه به طور طبیعی برای باردار شدن تلاش کنید. اگر این روش موثر نبود، ممکن است تلقیح داخل رحمی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) توصیه شود. جراحی ممکن است احتمال بارداری را افزایش دهد، اما لازم است فواید و مضرات آن را نسبت به شرایط خود بررسی کنید.
بیش‌تری موارد بارداری با اندومتریوز موفق و بدون چالش هستند و یک نوزاد سالم در آن‌ها به دنیا می‌آید. با این حال، این عارضه خطر زایمان زودرس، سقط جنین و سایر مشکلات بارداری را افزایش می‌دهد.