آبله مرغان در کودکان
آبله مرغان یک بیماری ویروسی خفیف و بسیار شایع در بین کودکان است. این بیماری در اکثر مواقع، بعد از طی مدت بیماری به طور کلی و به خودی خود بهبود می‌یابد و نیاز به درمان خاص و ویژه‌ای ندارد. بیماری در کودکان عموماً با افزایش درجه حرارت بدن، جوش‌های قرمز رنگ روی پوست و بی‌حالی و ضعف همراه است. آنچه بیش از همه ممکن است برای کودک و اطرافیان او آزاردهنده باشد وجود جوش‌های نسبتاً بزرگی است که همه نقاط بدن را درگیر می‌کند و خارش زیادی دارد. در این مقاله علاوه بر معرفی کامل این بیماری، روش‌های انتقال و انتشار این بیماری ویروسی، شیوه‌های پیشگیری و درمان را با هم بررسی خواهیم کرد. فراموش نکنید این بیماری به شدت مسری است و احتمال ابتلای کودکان به این بیماری بسیار بالا است، پس با واکسیناسیون به موقع از بروز این بیماری جلوگیری کنید.
آبله مرغان چیست؟
آبله مرغان یا واریسلا (Varicella) یک بیماری رایج در سنین کودکی است که در اثر نفوذ یک ویروس به بدن کودک، بروز پیدا می‌کند. این ویروس در کودکان و خردسالان با علائم کمتری نسبت به بزرگسالان ظاهر می‌شود و معمولاً عوارض جدی و حادی به همراه ندارد. آبله مرغان تنها در کودکانی که نقص سیستم ایمنی دارند و از بیماری‌های مانند سرطان خون و ام اس رنج می‌برند و یا داورهایی مصرف می‌کنند که سیستم ایمنی آن‌ها را ضعیف می‌کند ممکن است عوارض جدی به همراه داشته باشد. آبله مرغان که در واقع یک عفونت ویروسی است بسیار مسری است و به راحتی به سایر کودکان منتقل می‌شود. در ادامه علل بروز این بیماری، راه‌های انتقال و روش‌های درمان آن را با هم بررسی خواهیم نمود.
علت بروز آبله مرغان چیست؟
همانطور که گفته شد آبله مرغان در واقع یک عفونت ویروسی است. عامل ایجاد این بیماری نفوذ ویروس زوستر است که از طریق تماس فیزیکی و یا انتشار در هوا ممکن است به بدن کودک وارد شود و او را درگیر بیماری کند. این ویروس باعث ایجاد جوش‌های کوچک و قرمز رنگی روی سطح پوست خواهد شد که معمولاً در ناحیه سر و صورت شروع می‌شود و به سرعت به سایر نواحی بدن گسترش می‌یابد. معمولاً در حدود ۲۰ تا ۲۱ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس علائم بیماری ظهور پیدا می‌کند و اثرات آن بین ۵ تا ۱۰ روز بر بدن کودک قابل مشاهده است.
روش‌های انتقال ویروس آبله مرغان
از آنجا که عامل ایجادکننده این بیماری ویروس است، انتقال و انتشار آن بسیار سریع صورت می‌گیرد. مانند اکثر ویروس‌ها، ویروس زوستر نیز از طریق تماس مستقیم فیزیکی قابل سرایت است. گاهی کودکان از روی کنجکاوی و یا حتی به نشانه محبت برای تسکین درد همسالان خود ممکن است به جوش‌های بدن کودک مبتلا دست بزنند که این کار باعث سرایت بیماری به آن‌ها خواهد شد. علاوه بر انتقال به روش تماس فیزیکی، این ویروس از طریق هوا نیز انتقال می‌یابد. ویروس می‌تواند از طریق سرفه و عطسه کودک بیمار در هوا پخش شود و وارد بدن افراد دیگر شود. ویروس از طریق دهان و بینی وارد بدن کودک می‌شود و بین ۲ تا ۳ هفته بعد از تماس با فرد مبتلا، رشد می‌کند. این ویروس در ۴۸ ساعت نخست ابتلای کودک به شدت قابل سرایت است. باید توجه داشت که گرچه قرنطینه کردن کودک بعد از برزو علائم تا حدود زیادی می‌تواند از ابتلای سایر افراد جلوگیری کند اما ویروس زوستر معمولاً ۲ روز قبل از بروز علائم ظاهری، قابل سرایت است؛ یعنی درست زمانی که هیچکس از ابتلای کودک مطلع نیست و بنابراین روش‌های مراقبتی برای جلوگیری از انتشار ویروس صورت نگرفته است. مادران بارداری که مبتلا به آبله مرغان می‌شوند می‌توانند ویروس را به جنین خود نیز منتقل کنند حتی مادران آلوده ممکن است ویروس را به نوزاد خود انتقال دهند. ویروس زوستر می‌تواند ساعت‌ها در هوا زنده بماند اما روی سطوحی مانند کاغذ، میز یا اسباب‌بازی و لباس کودک قابلیت زیستن ندارد.
علائم و عوارض آبله مرغان در کودکان
آبله مرغان یک عفونت ویروسی خفیف است اما بهر حال علائم و عوارضی دارد که ممکن است برای کودک بسیار آزاردهنده باشد. علائم این بیماری عبارتند از:
- تب و بالا رفتن درجه حرارت بدن که اولیه نشانه بروز عفونت در بدن است.
- معمولاً کودکان اشتهای خود را از دست می‌دهند و تمایلی به خوردن غذا ندارند.
- برخی کودکان ممکن است سردرد داشته باشند این سردرد ممکن است خفیف یا بسیار شدید باشد.
- بعضی از کودکان ممکن است از احساس تهوع خود شکایت کنند.
- مجموع علائم گفته شده می‌تواند به ضعف عمومی بدن و خستگی مفرط کودک منجر شود.
- بروز جوش و دلمه‌ها روی پوست کودک یکی دیگر از علائم بیماری است که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
جوش‌ها، تاول‌ها و دلمه‌های آبله مرغان
ویروس آبله مرغان معمولاً بین ۱۰ تا ۲۱ روز به صورت نهفته باقی می‌ماند و پس از گذران دوره نهفتگی در سر و صورت کودک جوش‌های قرمز رنگ کوچکی ظاهر می‌شود. این جوش‌ها خیلی سریع سایر نقاط بدن را نیز درگیر می‌کنند. در برخی افراد تعداد جوش‌ها کم است اما در بعضی از افراد ممکن است به ۵۰۰ جوش و تاول در بدن هم برسد. هر جوش در بیماری آبله مرغان کودکان ۳ مرحله را طی می‌کند:
- ابتدا برآمدگی‌های صورتی یا قرمز رنگی روی پوست به ویژه پوست صورت ظاهر می‌شود.
- جوش‌ها تبدیل به تاول‌های کوچکی می‌شوند که پر از مایع هستند و معمولاً این تاول‌ها یک روزه تشکیل می‌شوند و سپس می‌ترکند و مایعی سفید و چرک مانندی از آن‌ها خارج می‌شود.
- پس از شکست تاول‌ها، پوسته‌ها و دلمه‌هایی روی سطح تاول‌های خالی شده را فرا می‌گیرند تا از عفونت پوست جلوگیری شود.
- بعد از چند روز دلمه‌ها و پوسته‌ها نیز می‌ریزند و پوست ظاهر نرمال خود را مجدداً بدست می‌آورد.
نکته‌ایی که باید توجه داشت این است که علائم بیماری همانطور که پیشتر نیز ذکر شد بین ۵ تا ۱۰ روز ادامه خواهد داشت و ممکن است در حالی که بخشی از پوست شما شاهد بروز جوش‌های جدید است بخشی دیگر در حال خالی شدن تاول‌ها و یا حتی ریزش پوسته‌ها و دلمه‌ها باشد، از این رو احتمال وقوع هر سه این مراحل به طور همزمان نیز وجود دارد. در نظر داشته باشید تا زمانی که تمام تاول‌ها شکسته و خالی نشده‌اند، بدن کودک مستعد انتقال ویروس به سایرین خواهد بود. این بیماری یک بیماری ویروسی خفیف است اما ممکن است در کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بثورات جلدی زیاد و شدیدتری را ایجاد کند و ممکن است باعث بروز ضایعاتی در گلو، چشم‌ها، مقعد، واژن و مجاری ادراری شود.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به آبله مرغان در کودکان
بهترین روش پیشگیری از ابتلا به این بیماری انجام واکسیناسیون است. واکسن آبله مرغان در کودکان در ۲ دوز تزریق می‌شود. دوز اول این واکسن معمولاً بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و دوز دوم بین ۴ تا ۶ سالگی تزریق می‌شود. گاهی این واکسن به همراه سایر واکسن‌ها مانند سرخک، سرخجه و اوریون با هم تزریق می‌شوند که پزشکان برای نوزادان و کودکانی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند این روش را توصیه نمی‌کند. اگر کودک در سنین یاد شده واکسن نزده باشد در سنین بالاتر نیز می‌تواند واکسن دریافت کند که معمولاً باید بین دوز اول با دوز دوم بین ۳ تا ۴ ماه فاصله باشد. باید توجه داشت که زدن واکسن در هر سنی می‌تواند از ابتلا به بیماری پیشگیری کند و حتی در صورتی که ویروس وارد بدن فرد شده باشد، تزریق واکسن می‌تواند علائم و عوراض بیماری را کاهش دهد. در صورتی که فرد پیش از تزریق واکسن به این بیماری مبتلا شود دیگر نیازی به دریافت واکسن ندارد چرا که بدن به طور طبیعی آنتی‌بادی مورد نیاز برای مقابله با ویروس را ساخته است. به طور معمول هر فرد ممکن است فقط یکبار به این بیماری مبتلا شود اما در موارد نادری برخی افراد ممکن است بیش از یکبار با این بیماری و عوارض آن درگیر شوند.
درمان آبله مرغان
همانطور که گفته شد آبله مرغان معمولاً عوارض جدی و خطرناکی برای کودک ندارد اما از آنجا که کودکان نسبت به سایرین حساس‌تر هستند برای کاهش عوارض آزاردهنده آن می‌توان تدابیری به کار بست. در ادامه برخی روش‌های درمان شامل مصرف داروهای شیمیایی و روش‌های درمان خانگی را با هم بررسی می‌کنیم. آنچه بیش از همه کودکان را آزار می‌دهد، تب و خارش جوش‌ها است.
برای کاهش تب در کودکان می‌توان از قرص‌های استامینوفن استفاده کنید و هرگز برای کاهش تب به کودک آسپرین ندهید، خوردن آسپرین خطر ابتلا به یک سندروم خطرناکی به نام سندروم ری را افزایش می‌دهد. بهتر است دمای اتاق را کودک متعادل نگه دارید و لباس‌های نخی و گشاد تن کودک کنید. از گذاشتن دستمال سرد و خیس روی پیشانی کودک خودداری کنید این کار ممکن است رنگ‌های خونی زیر پوست او را باریک‌تر و منقبض کند و سبب می‌شود گرمای کمتری از طریق پوست کودک دفع شود و حرارت در قسمت‌های عمیق‌تر بدن به دام بیفتد و تب شدت پیدا کند. ضمن اینکه کودکان از قرار گرفتن پارچه خیس روی صورت خود احساس خوبی نخواهند داشت و ممکن است آن‌ها را کلافه‌تر کند. برای پایین آوردن تب و مقابله با ضعف بدن بهتر است به او مایعات زیادی بدهید خصوصاً که کودک در این شرایط اشتهای خود را از دست داده بنابراین نوشیدن مایعات مقوی مانند آب‌میوه‌های طبیعی و آب جوشیده شد می‌تواند تا حدودی باعث کم شدن ضعف و خستگی او نیز شود.
برای جلوگیری از خارش نیز می‌توانید از لوسیون‌ها و پمادهای مخصوص استفاده کنید. اما در اولین گام باید کودک را تشویق کرد تا پوست خود را نخاراند و جوش‌ها را دستکاری نکند. می‌توان به کودک توضیح داد که خاراندن جوش‌ها ممکن است باعث ایجاد زخم شود و همچنین لازم است کودک را مطمئن کرد که این جوش‌ها بعد از مدتی به کلی محو خواهند شد و برای همیشه روی پوست او باقی نخواهند ماند. بیشتر پمادهای مخصوص این جوش‌ها بدون نسخه در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند و شما می‌تواند با خواندن بروشور دارو و مشاوره از پزشک داروساز مستقر در داروخانه از طریقه صحیح مصرف مطلع شوید. در مواردی که خارش بسیار شدید و مشکل‌ساز باشد می‌توان از قرص‌های آنتی‌هیستامین استفاده کرد. بهتر است برای مصرف قرص آنتی‌هیستامین با پزشک مشورت شود. برای کاهش خارش و بهبود جای جوش‌ها می‌توانید چند درمان خانگی را به کار بگیرید.
درمان‌های خانگی برای بهبود عوارض آبله مرغان در کودکان
استفاده از سرکه قهوه‌ای
مقداری از سرکه قهوه‌ای (توجه داشته باشید که سرکه سفید برای این کار مناسب نیست) را داخل وان بریزد و به مدت ۱۵ دقیقه کودک را در این محلول نگه دارید. سپس کودک را از وان خارج کنید و بدن او را با یک حوله نرم و تمیز به آرامی خشک کنید. این کار را هر روز تکرار کنید تا نتیجه مطلوب آن را مشاهده کنید.
استفاده از جوش شیرین
یک قاشق سوپ‌خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب ولرم به خوبی مخلوط کنید. سپس یک پارچه تمیز را به مخلوط آغشته کنید و به آرامی روی محل جوش‌ها قرار دهید. بگذارید مخلوط روی پوست خشک شود. این کار را هر روز تکرار کنید تا اثرات جوش‌ها کاملاً از بین برود.
استفاده از عسل
از دیرباز عسل به عنوان ضماد و مرهم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. برای این که کودک زودتر از شر جای جوش‌های ناشی از آبله مرغان خلاص شود، مقداری عسل روی جای زخم‌ها بمالید. برای این که زودتر روند بهبودی حاصل شود می‌توانید روزی دو بار این کار را انجام دهید.
مصرف سوپ هویج و گشنیز
هویج دارای مقادیر زیادی پیش‌ساز ویتامین A است و گشنیز مقادیر زیادی ویتامین C دارد. یک هویج متوسط را خوب بشویید و پوست بکنید آن را خرد کنید و به همراه نصف فنجان گشنیز در یک قابلمه بریزد. مقداری آب به آن اضافه کنید و صبر کنید تا هویج‌ها و گشنیز کاملاً پخته شوند، عصاره بدست آمده را به تنهایی یا همراه با غذا به کودک بدهید. می‌توانید مقداری آب مرغ یا رشته به این عصاره اضافه کنید تا هم طعم بهتری بگیرید و هم مقوی‌تر شود.
استفاده از ریحان
عصاره ریحان نیز برای رفع جای جوش و کم کردن التهاب اطراف زخم‌ها موثر است. برای این کار مقداری ریحان را در یک قابلمه بریزید و مقداری آب به آن بیافزاید. سپس قابلمه را روی حرارت مستقیم شعله گاز قرار دهید. زمانی که آب به جوش آمد برگ‌های ریحان را از قابلمه خارج کنید و اجازه دهید محلول ۱۰ دقیقه دیگر روی حرارت باقی بماند. سپس محلول را از روی اجاق بردارید برای دقایقی آن را در محیط آشپزخانه بگذارید و وقتی به دمای محیط رسید آن را داخل یخچال بگذارید. ۵ تا ۱۰ دقیقه محلول را در یخچال نگه دارید سپس با یک حوله یا پارچه نخی محلول را روی محل جوش‌ها بگذارید.
استفاده از روغن درخت چای
روغن درخت چای نیز برای کاهش عوارض جوش‌ها موثر است. یک قاشق سوپ‌خوری روغن زیتون یا روغن نارگیل و یا روغن بادام را با مقداری روغن درخت چای مخلوط کنید. یک گلوله پنبه‌ای بردارید و در محلول فرو کنید و آن را به آرامی روی محل‌های آسیب‌دیده بگذارید. دقت کنید که پنبه را روی پوست نکشید و با گذاشتن و برداشتن مرتب، به محل تحت‌تأثیر روغن‌رسانی کنید. اجازه دهید روغن ۱۰ دقیقه روی پوست باقی بماند. این کار را هر روز تکرار کنید تا بهبودی کامل حاصل شود. همچنین می‌توانید چند قطره روغن چای درون وان بریزید و کودک را در وان قرار دهید. بعد از چند دقیقه کودک را از وان خارج کنید و بدن او را با یک حوله تمیز و نخی خشک کنید.
برای مشاهده تأثیر بیشتر درمان‌های خانگی می‌توانید از ترکیبی از این روش‌ها استفاده کنید. بهره‌گیری از این روش‌ها معمولاً عوارض خاصی در پی ندارد مگر این که کودک به هر کدام از این مواد حساسیت داشته باشد. در صورتی که با به کاربستن هر کدام از این روش‌ها کودک دچار قرمزی بیشتر یا خارش بیشتر شد این روش را سریعاً متوقف کنید.