آسم یک بیماری ریوی است که باعث تورم و باریک شدن راههای هوایی میشود و نفس کشیدن را بسیار سخت میکند. اگر آسم به خوبی کنترل نشود، میتواند مشکلات و عوارض مختلفی را ایجاد کند. ممکن است باعث شود فرزند از مدرسه غیبت کند و حتی در بیمارستان بستری شود. داشتن یک برنامه عملی برای کمک به مدیریت آسم برای وضعیت کودک مهم است. با پینو بیبی همراه باشید تا درباره آسم و تنگی نفس بیشتر بدانید.
آسم دوران کودکی چیست؟
آسم یک بیماری ریوی طولانی مدت (مزمن) است که راههای هوایی کودک را تحت تاثیر قرار میدهد. راههای هوایی لولههایی هستند که هوا را به داخل و خارج از ریههای منتقل میکنند. وقتی فردی آسم دارد، نمیتواند هوا را وارد ریههای خود کند، زیرا راههای هوایی او متورم و خیلی باریک میشوند و نفس کشیدن را برای او سخت میکند که میتواند باعث خس خس سینه، سرفه و گرفتگی قفسه سینه شود. برخی محرکها میتوانند این علائم را تشدید کنند و باعث حمله آسم شوند. حملات میتوانند به سرعت رخ دهند یا به کندی ایجاد شوند و ممکن است تهدید کننده زندگی باشند.
آسم میتواند در هر سنی شروع شود، اما اغلب در دوران کودکی و زمانی که سیستم ایمنی کودک هنوز در حال رشد است شروع میشود. اکثر کودکانی که به آسم مبتلا میشوند اولین علامت خود را در سن ۵ سالگی نشان میدهند. آسم میتواند باعث شود کودک از مدرسه غیبت کند و حتی در بیمارستان بستری شود. داشتن یک برنامه درمان آسم برای کمک به مدیریت وضعیت کودک مهم است.
آسم در دوران کودکی چقدر شایع است؟
آسم علت اصلی بیماریهای مزمن در کودکان است. این بیماری حدود ۷.۵ میلیون کودک در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار میدهد. میزان شیوع این بیماری در کودکان به طور پیوسته در حال افزایش است. همچنین یکی از دلایل اصلی از دست دادن مدرسه برای کودکان و از دست دادن کار برای والدین بروز این بیماری است.
چرا کودکان بیشتر به آسم مبتلا میشوند؟
پژوهشگران معتقدند عوامل متعددی ممکن است منجر به ابتلای بیشتر و طولانیتر کودکان به آسم شود. این عوامل عبارت هستند از:
- قرار گرفتن در معرض آلرژنهای بیشتری مانند گرد و غبار، آلودگی هوا و دود دست دوم (دود سیگار و قلیان..).
- قرار گرفتن زیاد در معرض بیماریهای دوران کودکی که سیستم ایمنی بدن آنها را تضعیف میکند.
- نرخ پایین شیردهی که از دریافت مواد مهم سیستم ایمنی توسط نوزادان جلوگیری میکند.
علائم آسم در کودکان چیست؟
همه کودکان علائم آسم یکسانی ندارند و علائم میتواند در همان کودک نیز متفاوت باشد. علائم آسم دوران کودکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرفههای مکرر: هنگام بازی یا خنده کودک ممکن است حملات سرفه ایجاد شود. سرفهها همچنین ممکن است در شب یا بلافاصله پس از بیدار شدن کودک رخ دهند. سرفه ممکن است تنها علامت آسم باشد.
- انرژی کمتر در حین بازی
- تنفس سریع یا تنگی نفس
- شکایت از سفتی قفسه سینه یا درد قفسه سینه
- صدای سوت (خس خس سینه) هنگامی که کودک نفس خود را به داخل یا خارج هدایت میکند.
- پسرفتها زمانی که ناحیه بین دندهها و ناحیه گردن کودک هنگام تلاش برای بازدم فرو میرود. انقباضات نشانهای است که کودک سخت کار میکند تا نفس بکشد.
- احساس ضعف یا خستگی
- تحریکپذیری
- مشکل در تغذیه (مکیدن یا خوردن)
هنگامی که کودک دچار حمله آسم (تشدید آسم) میشود، علائم او ممکن است بسیار بدتر شود. حملات ممکن است به آرامی یا سریع رخ دهند. گاهی اوقات، حملات آسم میتوانند تهدید کننده زندگی باشند. اگر کودک هر یک از علائم هشداردهنده حمله شدید زیر را دارد، باید فوراً برای کمک به پزشک مراجعه کرد:
- سرفههای شدید
- بدتر شدن سریع تنگی نفس یا خس خس سینه
- مشکلات جدی تنفسی
- افزایش تعداد تنفس در حالت استراحت
- رنگ پریدگی یا آبی شدن صورت، لبها و یا ناخنهای دست
- مشکل و ناتوانی در صحبت کردن و یا ناتوانی در بیان جملات
چه چیزی باعث آسم دوران کودکی میشود؟
محققان علت دقیق آسم را نمیدانند، اما اغلب در دوران کودکی زمانی که سیستم ایمنی کودک هنوز در حال رشد است، ایجاد میشود. عوامل زیادی ممکن است بر نحوه رشد ریههای کودک یا نحوه مبارزه بدن با میکروبها تأثیر بگذارد. این عوامل شامل:
- ژنتیک: سابقه خانوادگی بیولوژیکی، مانند والدینی که آسم دارند.
- آلرژنها: چیزهایی در محیط که بر کودک تأثیر میگذارد، مانند گرد و غبار، عطر و اسانس یا دود تنباکو.
- عفونتهای ویروسی در سنین پایین: عفونتهای تنفسی که بر سیستم تنفس کودک تأثیر میگذارد، مانند سرماخوردگی.
آیا آسم مسری است؟
خوشبختانه جواب منفی است، آسم مسری نیست. میکروبهایی مانند باکتریها و ویروسها باعث این بیماری نمیشوند، بنابراین نمیتوانند از فردی به فرد دیگر سرایت کنند.
عوامل خطر ابتلا به آسم در دوران کودکی چیست؟
عوامل خطر زیادی برای ابتلا به آسم دوران کودکی وجود دارد. این عوامل شامل:
- آلرژی
- سابقه خانوادگی آسم و یا آلرژی
- عفونت های مکرر تنفسی در کودکی
- وزن کم هنگام تولد
- قرار گرفتن در معرض دود تنباکو قبل و یا بعد از تولد
- تعیین مرد در بدو تولد (AMAB)
- نژاد: سیاه پوست، آفریقایی – آمریکایی، پورتوریکویی، بومی آمریکایی یا بومی آلاسکا بودن
- زندگی در یک شهر یا نزدیک به مناطقی که مقادیر بالای آلودگی هوا دارند.
آسم دوران کودکی چه عوارضی دارد؟
اگر آسم به خوبی مدیریت نشود، میتواند باعث ایجاد یک بیماری شود. انواع مسائل و عوارض آسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حملات شدید آسم
- عدم حضور مستمر و مرتب در مدرسه یا فعالیتهای دیگر
- بستری شدن مکرر در بیمارستان و یا مراجعه به بخش اورژانس
- آسیب دائمی به ریه
آسم دوران کودکی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص آسم اغلب در کودکان دشوار است، به خصوص زمانی که فرد مبتلا کمتر از ۶ سال سن دارد. این بیماری میتواند علائمی مشابه سایر بیماریها داشته باشد و برخی از کودکان اغلب علائم آسم را بروز نمیدهند، بنابراین میتوان آن را با یک بیماری تنفسی دیگر اشتباه گرفت. علاوه بر این، کودکان کوچکتر اغلب نمیتوانند تستهای عملکرد ریوی را که آسم را تشخیص میدهند، انجام دهند.
متخصص اطفال کودک ممکن است بیماری را بر اساس سابقه پزشکی، علائم و معاینه فیزیکی کودک تشخیص دهد. پزشک از والدین میپرسد که آیا کودک سابقه مشکلات تنفسی دارد یا خیر. آنها همچنین در مورد هر گونه سابقه خانوادگی آسم، آلرژی یا سایر بیماریهای ریوی سؤال خواهند کرد. لازم است تا والدین حتماً علائم کودک خود را با جزئیات شرح دهد، از جمله این که چه زمانی و چند وقت یکبار این علائم رخ داده است. متخصص اطفال ممکن است کودک را به یک متخصص، مانند یک متخصص ریه اطفال یا یک متخصص آلرژی اطفال ارجاع دهد.
چه آزمایشاتی برای تشخیص آسم در دوران کودکی انجام میشود؟
در صورت امکان، پزشک اطفال ممکن است چند آزمایش برای تشخیص آسم درخواست کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تستهای عملکرد ریه (عملکرد ریوی): این تستها میزان هوای موجود در ریههای کودک و سرعت بازدم (نفس) را اندازهگیری میکنند. نتایج به پزشک کمک میکند تا میزان شدت آسم کودک را تعیین کند.
- تست پوستی آلرژی و آزمایش خون: این تستها میتوانند به شناسایی آلرژنهایی که ممکن است باعث واکنش سیستم ایمنی کودک شوند کمک کنند.
- اشعه ایکس قفسه سینه: پزشک ممکن است از آزمایشهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس قفسه سینه برای رد شرایطی غیر از آسم استفاده کند.
کودکان خردسال معمولاً قادر به انجام تستهای عملکرد ریوی نیستند. بنابراین، پزشک کودک ممکن است پیشنهاد دهد که داروهای آسم امتحان شود تا واکنش بدن کودک به داروها را ارزیابی کنند.
آسم در دوران کودکی چگونه درمان میشود؟
درمان آسم دوران کودکی شامل ایجاد یک «برنامه اقدام آسم» با پزشک اطفال است. این طرح راههای مدیریت علائم و نشانههای کودک و جلوگیری از حملات آسم را شرح میدهد. این طرح همچنین شرح خواهد داد:
- چه زمانی و چگونه کودک باید از داروهای آسم استفاده کند.
- وقتی آسم کودک بدتر میشود چه باید کرد؟
- چه زمانی باید به دنبال مراقبتهای اورژانسی برای کودک بود.
والدین باید مطمئن شوند که این بیماری و شرایط آن را درک کردهاند و هر گونه سوالی که ممکن است داشته باشند از پزشک کودک بپرسند. برنامه اقدام آسم برای موفقیت در مدیریت آسم فرزند مهم است. والدین باید برای یادآوری برنامه روزانه مدیریت آسم کودک و راهنمایی فرد در هنگام بروز علائم آسم، آن را در دسترس داشته باشد. والدین همچنین باید یک نسخه از برنامه اقدام آسم را به کارکنان مدرسه و سایر مراقبین کودک خود بدهد.
علاوه بر پیروی از برنامه اقدام آسم، باید سعی شود قرار گرفتن کودک در معرض عوامل محرک آسم را محدود کرد و در صورت امکان از این عوامل محرک اجتناب نمود. پزشک کودک میتواند با استراتژیهایی برای جلوگیری از محرکها به کودک کمک کند.
داروهای آسم دوران کودکی
داروهای آسم دوران کودکی شامل همان داروهایی است که بزرگسالان مصرف میکنند اما در اشکال و دوزهای متفاوت. در مورد داروهای استنشاقی، ممکن است کودک بر اساس سن و توانایی خود نیاز به استفاده از دستگاه دیگری داشته باشد. بسته به شدت وضعیت کودک ممکن است نیاز باشد فقط در صورت نیاز یا هر روز دارو مصرف کند. برخی از داروها به پیشگیری یا تسکین علائم حمله آسم کمک میکنند. سایر داروها برای کنترل یا جلوگیری از تورم راههای هوایی کودک کار میکنند.
دستگاههای تحویل دارو برای مقابله با آسم
اکثر داروهای آسم همراه با دستگاهی ویژه تجویز میشوند که به کودک اجازه میدهد دارو را مستقیماً در ریهها تنفس کند. داروی کودک ممکن است با یکی از این وسایل تحویل داده شود:
- استنشاقی با دوز اندازهگیری شده: دستگاههای کوچک دستی، دستگاههای استنشاقی با دوز اندازهگیری شده، یک روش معمول تحویل برای داروهای آسم هستند. برای اطمینان از این که کودک دوز صحیح را دریافت میکند، ممکن است به یک لوله توخالی (اسپیسر) که به دستگاه تنفسی متصل میشود نیز نیاز داشته باشد.
- استنشاق پودر خشک: برای برخی از داروهای آسم، کودک ممکن است یک استنشاق پودر خشک داشته باشد. این دستگاه برای دریافت دوز کامل دارو به استنشاق عمیق و سریع نیاز دارد.
- نبولایزر: یک نبولایزر داروها را به مه ریز تبدیل میکند که کودک از طریق ماسک صورت تنفس میکند. نبولایزرها میتوانند دوزهای بیشتری از داروها را نسبت به دستگاههای استنشاقی وارد ریهها کنند. کودکان خردسال اغلب نیاز به استفاده از نبولایزر دارند زیرا استفاده از سایر دستگاههای استنشاقی برای آنها دشوار یا غیرممکن است.
داروهای تسکین دهنده سریع برای مقابله با آسم
داروهای تسکین دهنده سریع یا داروهای تسکین دهنده کوتاه مدت به پیشگیری یا تسکین علائم آسم کمک میکنند. اگر کودک آسم خفیف دارد یا وضعیت او فقط با فعالیت بدنی رخ میدهد، ممکن است یک داروی تسکین سریع تمام چیزی باشد که او نیاز دارد. این نوع داروها شامل یک اسپری استنشاقی است که کودک همیشه همراه خواهد داشت. انواع داروهای تسکین دهنده سریع عبارت هستند از:
- آگونیستهای بتا ۲ کوتاه اثر (SABAs): SABA ها مانند آلبوترول میتوانند به سرعت راههای هوایی کودک را باز کنند تا هوا در طول حمله آسم در آنها جریان یابد. این دارو همچنین به جلوگیری از حملات ناشی از فعالیت بدنی کمک میکنند. SABA ها را داروی نجات یا استنشاقی مینامیدند اما امروزه متخصصین اصطلاح «تسکین سریع» را ترجیح میدهند زیرا میتوان و باید از این دارو برای هر علامت آسم استفاده کرد، نه فقط برای حملات آسم.
- آنتی کولینرژیکهای کوتاه اثر: آنتی کولینرژیکها، مانند ایپراتروپیوم بروماید، یک برونکودیلاتور سریع الاثر نیز میتوانند به باز شدن سریع راههای هوایی کودک کمک کنند. آنتی کولینرژیکها ممکن است کمتر از SABA موثر باشند. اما برخی از کودکان دچار عوارض جانبی SABA میشوند و آنتیکولینرژیکها گزینه جایگزین خوبی هستند.
- کورتیکواستروئیدهای سیستمیک: کورتیکواستروئیدها میتوانند به کاهش تورم (التهاب) در مجاری هوایی کودک که ناشی از علائم آسم است کمک کنند. کودک میتواند این داروها را به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف کند. این داروها همچنین میتوانند به سرعت به بهبودی کودک پس از حمله آسم کمک کنند.
داروهای کنترل طولانی مدت برای مقابله با آسم
پزشک ممکن است داروهایی را برای کودک تجویز کند که روزانه مصرف کند تا از حملات آسم جلوگیری کرده و علائم آن را کنترل کند. این داروها از تنگ شدن مجاری هوایی کودک جلوگیری میکنند و میتوانند به کاهش التهاب کمک کنند. انواع داروهای کنترل طولانی مدت عبارت هستند از:
- کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها یک داروی ضد التهابی هستند که میتوانند به کاهش تورم (التهاب) کمک کنند. کودک ممکن است آنها را از طریق دهان (خوراکی) مصرف کند، اما پزشکان آن را به شکل استنشاقی ترجیح میدهند. کودک میتواند دارو را به شکل مایع (مورد استفاده در نبولایزر)، در یک استنشاقی با دوز اندازهگیری شده (MDI) یا در یک استنشاق کننده پودر خشک (DPI) مصرف کند. هنگام استفاده از MDI، کودک باید همیشه از یک محفظه نگهدارنده دریچهدار استفاده کند.
- اصلاحکنندههای لوکوترین: این داروها میتوانند به کاهش تورم در راههای هوایی کودک و باز نگه داشتن آنها کمک کنند. ممکن است پزشک کودک، آنها را به تنهایی یا همراه با کورتیکواستروئیدها تجویز کند. اصلاح کنندههای لوکوترین با کاهش اثرات یک ماده شیمیایی در بدن کودک به نام لکوترین عمل میکنند.
- بتا ۲ آگونیستهای طولانی اثر (LABAs): LABA ها با شل کردن ماهیچههایی که آنها را احاطه کردهاند، از تنگ شدن مجاری تنفسی کودک جلوگیری میکند. پزشک اغلب برای کودک یک کورتیکواستروئید تجویز میکند. زمانی که دوز استاندارد یک استروئید استنشاقی برای مدیریت علائم روزانه کودک کافی نیست، پزشک ممکن است LABA را توصیه کنند. LABA باید با استروئید استنشاقی استفاده شود (به این درمان ترکیبی گفته میشود).
عوارض جانبی درمان آسم
اکثر اشخاص داروهای آسم را به خوبی تحمل میکنند و پزشکان دریافتند که فواید داروها معمولاً بیشتر از هر عوارضی است. با این حال، همه داروها میتوانند عوارض جانبی بالقوه داشته باشند. داروهای آسم میتواند منجر به عوارض جانبی مانند:
- راش یا تورم
- برفک دهان
- افزایش ضربان قلب
- عصبی بودن
- افزایش وزن
- سردرد
اگر کودک دچار عوارض جانبی شدید شد، در مورد تنظیم دوز یا تغییر دارو باید با پزشک مشورت شود.
آیا میتوان از آسم دوران کودکی پیشگیری کرد؟
شما نمیتوانید از آسم دوران کودکی جلوگیری کند زیرا علت دقیق این بیماری ناشناخته است. علاوه بر این، اگر سیستم ایمنی کودک هنوز در حال رشد باشد، ممکن است به آسم مبتلا شود.
چگونه میتوان خطر آسم در کودک را کاهش داد؟
اگر چه آسم دوران کودکی قابل پیشگیری نیست، اما اقداماتی وجود دارد که میتواند برای کاهش خطر ابتلا به آن در کودک انجام داد. این مراحل عبارت هستند از:
- خانه خود را عاری از کپک و رطوبت نگه دارید.
- تا حد امکان کودک از در معرض قرار گرفتن آلودگی هوا دور کنید.
- به کودک خود کمک کنید وزن خود را در محدوده سالم نگه دارد.
- از مواد شوینده هایپوآلرژیک استفاده کنید؛ زیرا عطر و اسانس موجود در مواد شوینده عادی برای آسم محرک محسوب میشوند. ولی اسانس موجود در مواد هایپوآلرژیک محرک آسم نیست.
اگر کودک آسم داشته باشد چه انتظاری میتوان داشت؟
هیچ درمانی برای آسم وجود ندارد. اما اکثر کودکان میتوانند آسم خود را با راهبردهای درمانی و پیشگیری مناسب مدیریت کنند. آسم درمان نشده میتواند منجر به عوارض طولانی مدت مانند آسیب دائمی ریه شود.
چگونه میتوان متوجه شد که آسم کودک به خوبی مدیریت شده است؟
والدین میتوانند دریابند که آسم فرزندشتان به خوبی کنترل شده اگر در حین مصرف دارو، فرزندشان:
- زندگی فعال و عادی دارد.
- علائم دردسرساز کمی دارد.
- به دلیل علائم آسم حضور مدرسه را از دست نمیدهد.
- فعالیتهای روزانه را بدون مشکل انجام میدهد.
- هیچ مراجعه فوری به پزشک اطفال، بخش اورژانس یا بیمارستان نداشته است.
- عوارض جانبی داروهای آسم کم است یا اصلاً وجود ندارد.
آیا آسم دوران کودکی از بین میرود؟
هنگامی که راههای هوایی یک فرد حساس میشود، تا آخر عمر به همین شکل باقی میماند. حدود نیمی از کودکان مبتلا به آسم تا زمان بلوغ کاهش قابل توجهی در علائم دارند. بنابراین، به نظر میرسد که آنها از آسم دوران کودکی بیشتر میشوند. با این حال، آسم دوران کودکی ممکن است عود کند. حدود نیمی از کودکانی که به نظر میرسد علائم آسمشان کمتر شده، در دهه ۳۰ یا ۴۰ سالگی دوباره علائم آسم را تجربه میکنند. متأسفانه، هیچ راهی برای پیشبینی این که علائم چه کسانی در دوران نوجوانی کاهش مییابد و علائم چه کسانی بعداً در زندگی بازمیگردد وجود ندارد.
کنترل محرکهای آسم
انجام اقداماتی برای کمک به کودک جهت جلوگیری از محرکها بخش مهمی از کنترل آسم است. محرکهای آسم از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. لازم است تا والدین برای شناسایی محرکها و اقداماتی که میتوان برای کمک به کودک جهت جلوگیری از آنها انجام داد، با پزشک کودک خود همکاری کنند. محرکهای رایج آسم عبارت هستند از:
- سرماخوردگی یا سایر عفونتهای تنفسی
- آلرژنها مانند گرد و غبار یا گرده
- شوره حیوانات خانگی
- ورزش
- هوای سرد
- رطوبت
- قرار گرفتن در معرض سوسک یا حشراتی که کودک به آن حساسیت دارد
- دود سیگار و سایر عوامل تحریک کننده در هوا
- سوزش سر دل شدید (بیماری ریفلاکس معده به مری یا GERD)
چه زمانی باید برای آسم به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن علائم آسم همراه با هر یک از عوامل خطر زیر، باید از کودک مراقبت کرد:
- بستری شدن برای آسم در یک سال گذشته
- حمله آسم تهدید کننده زندگی در گذشته
- نیاز اخیر به کورتیکواستروئیدهای خوراکی برای درمان آسم
- استفاده از بیش از یک قوطی استنشاقی یا یک داروی SABA در هر ماه
- یک وضعیت سلامت روان یا اختلال مصرف مواد
- یک آلرژی غذایی
اگر کودک دچار حمله آسم شد چه باید کرد؟
اگر کودک علائم حمله آسم را نشان میدهد، باید طبق برنامه کنترل آسم، داروی مسکن را به کودک داد و ۱۵ دقیقه صبر کرد. اگر علائم کودک از بین رفت، کودک باید بتواند هر فعالیتی را که انجام میداد از سر بگیرد. اگر علائم ادامه یافت، باید برنامه اقدام آسم را برای درمان بیشتر دنبال کرد. اگر علائم کودک بهبود نیافت، یا اگر مطمئن نیستید که چه اقدامی باید انجام داد، با پزشک کودک تماس بگیرید.
چه زمانی باید کودک مبتلا به آسم را به اورژانس برد؟
شما باید با ۱۱۵ تماس بگیرید یا اگر فرزندتان هر یک از علائم خطر حمله آسم را داشت، به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید. این علائم عبارت هستند از:
- خس خس شدید
- سرفههای شدید
- مشکل در راه رفتن و یا صحبت کردن
- آبی شدن پوست، لبها و یا ناخنهای دست
سخن آخر
والدین با یادگیری در مورد آسم کودک، گام مهمی در جهت مدیریت بیماری کودک برمیدارند. والدین باید با تیم مراقبت از آسم کودک همکاری نزدیک داشته باشند تا یاد بگیرند چگونه از محرکهای آسم جلوگیری کنند، از چه داروهایی استفاده کنند و چگونه به درستی داروها را به کودک بدهند. با مراقبت مناسب، کودک میتواند بدون علائم آسم زندگی کند و سبک زندگی طبیعی و سالمی داشته باشد.