اطمینان از سلامت کودکان همیشه اولویت اصلی پدر و مادران است. بهداشت دهان و دندان نیز از جمله مواردی است که نقشی اساسی را در سلامت کودکان ایفا می‌کند. نظارت بر بهداشت دهان و دندان کودکان از سنین کم نه تنها به سالم ماندن دندان‌ها و لثه‌های کودک کمک می‌کند، بلکه برای ایجاد عادت‌های نظافتی مناسب که در طول عمر ادامه دارد نیز بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل در این مقاله به معرفی نکات و تمرین‌های مناسب برای مراقبت از بهداشت دهان و درمان می‌پردازیم تا بتوانید از لبخند کودکان خود محافظت کنید.
نقش دندان‌های شیری در سلامت دهان و دندان
دندان‌های شیری نقش بسیار مهمی در رشد و تکامل دهان و دندان کودکان دارند. این دندان‌ها که از نظر ابعاد کوچک‌تر از دندان‌های دائمی هستند، علاوه بر جویدن، و کمک به صحبت کردن کودک در توسعه و شکل گیری فک و دهان کودک در آینده نیز از اهمیت زیادی برخوردارند. این دندان‌ها طول قوس در فک را حفظ می‌کنند و به همین دلیل برای رشد دندان‌های دائمی که در آینده جایگزین آن‌ها می‌شوند، نقش راهنما را ایفا می‌کنند. به همین دلیل، مراقبت و نگهداری صحیح از دندان‌های شیری برای جلوگیری از مشکلات مختلف فک و دندان و داشتن ریشه سالم برای دندان‌های دائمی در آینده بسیار حائز اهمیت است.
دندان‌های شیری پیش از زمانی که دندان‌های دائمی جایگزین آن‌ها بشوند، از نقش مهمی برخوردار هستند. این دندان‌ها جای دندان‌های دائمی را تا در آمدن آن‌ها نگه می‌دارند تا در آینده دندان‌های دائمی فضای مناسبی را در دهان اشغال کنند و پراکنده رشد نکنند. میزان اهمیت موضوع در حدی است که در صورتی که دندان‌های شیری به طور مناسب و به درستی نگهداری نشوند و پیش از زمان مناسب بیفتند، ممکن است در خط رشد دندان‌های دائمی مشکلاتی ایجاد شود و این مشکلات منجر به اختلالات گفتاری گردد.
علاوه بر نقش مهم دندان‌های شیری در نحوه رشد دندان‌های دائمی، این دندان‌ها از نقش مهمی در رشد و تکامل مناسب فک کودکان نیز برخوردارند. دندان‌های شیری با ایجاد فشار متعادل بر روی فک‌ها و لثه‌ها، به رشد و تکامل مناسب فک کودک و استخوان‌های آن نیز کمک می‌کنند. به همین دلیل رعایت بهداشت دهان و دندان و مراقبت از این دندان‌های شیری بسیار اهمیت دارد کودک در آینده فک و دندان‌های دائمی سالمی داشته باشد.
از آنجایی که کودک در سنی که دندان شیری دارد به سرعت در حال رشد است، ممکن است به آسانی از پوسیدگی دندان‌های شیری و مشکلات دهانی احتمالی که ممکن است در آینده در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان برای او پیش بیاید غافل شوید. به همین دلیل لازم است از اهمیت این کار آگاه باشید و از سن کم کودک شروع به مراقبت منظم از دندان‌های شیری کودک خود کنید. برنامه‌ریزی برای ویزیت‌های منظم نزد دندان‌پزشک، آموزش کودکان برای یادگیری تکنیک‌های صحیح مسواک‌زدن و داشتن رژیم غذایی سالم بخشی از اقداماتی هستند که می‌توانید برای مراقبت و نگهداری بهتر از دندان‌های شیری کودک خود انجام دهید. به طور کلی، دندان‌های شیری نقش بسیار مهمی در رشد و سلامت دهان و دندان کودکان دارند و مراقبت از آن‌ها در دندان‌هایی که کودک شما در آینده خواهد داشت تاثیرگذار خواهد بود.
رشد دندان‌های کودک به چه شکل است؟
نوزادان با ترکیب ۲۰ دندان که در لثه آن‌ها مخفی شده است به دنیا می‌آیند. ۱۰ دندان در فک بالا و ۱۰ دندان در پایین وجود دارند. هر دندانی از کودک که به سطح لثه می‌رسد، لثه باز می‌شود و دندان در آن پدیدار می‌گردد.
برای بیشتر نوزادان، دندان در آوردن از ۶ تا ۱۰ ماهگی اتفاق می‌افتد. اما در برخی از کودکان این پروسه سریع‌تر است و حتی می‌تواند در سه ماهگی نیز اتفاق بیفتد. در برخی دیگر از نوزادان دندان‌ها تا ۱۲ ماهگی نوزاد بیرون نمی‌آیند. کل دندان‌های شیری در اغلب نوزادان تا سه سالگی رشد می‌کنند. در آمدن دندان در نوزادان نظم و ترتیب خاصی ندارد، ولی معمولاً ابتدا دندان‌های پایین نوزاد در مرکز ردیف پایین رشد می‌کنند و از لثه بیرون می‌آیند.
از چه زمانی بهداشت دهان و دندان کودک را شروع کنیم؟
بهداشت دهان و دندان کودکان می‌تواند پیش از آن که اولین دندان شیری کودک شما جوانه بزند، آغاز شود. بهترین حالت این است که زمانی که کودک شما سه ماهه شد و پیش از آن که دندان‌های شیری کودک شما شروع به بیرون آمدن کنند، روزی یک بار لثه او را با گاز استریل مرطوب پاک سازی کنید. این کار از تجمع میکروب‌هایی که باعث پوسیده شدن دندان می‌شوند جلوگیری می‌کند. علاوه بر بهداشت دهان و دندان کودک، این کار عادت تمیز کردن دندان را به کودک شما آموزش می‌دهد تا پس از رویش دندان‌های خود، مسئولیت آن را به عهده بگیرد. بنابراین شما می‌توانید بهداشت دهان و دندان کودک خود را پس از آن که کودک شما از مرحله نوزادی گذشت و به مرحله دندان در آوردن نزدیک شد، شروع کنید تا در آینده دندان‌هایی سالم داشته باشد. در بهداشت دهان و دندان کودکان خردسال به تغذیه کودک، رعایت بهداشت توسط خود شما و کمک به آموزش کودک برای رعایت بهداشت دهان و دندان تمرکز داشته باشید.
پس از آن که اولین دندان کودک جوانه زد و بیرون آمد، از مسواک‌های نرم مخصوص کودکان زیر ۲ سال برای تمیز کردن دندان‌های او استفاده کنید. در صورتی که مشاهده می‌کنید کودک شما نسبت به بودن مسواک در دهان خود واکنش شدیدی نشان می‌دهد، می‌توانید همچنان از گاز استریل مرطوب برای تمیز کردن دندان و لثه او استفاده کنید. دندان‌های کودک خود را حداقل روزی دو بار و فقط با استفاده آب تمیز کنید. به خصوص رعایت بهداشت دهان کودک پس از اولین و آخرین غذای آن‌ها اهمیت دارد. در این سن توصیه می‌کنیم که از خمیر دندان استفاده نکنید، مگر این که دکتر دندان پزشک از شما این درخواست را کرده باشد.
چه کارهایی برای بهداشت دهان و دندان کودک خود انجام دهیم؟
شما می‌توانید موارد زیر را برای کمک به سلامت کودک خود در زمینه بهداشت دهان و دندان انجام دهید:
- از دادن نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه به کودک خود بپرهیزید. زیرا قند موجود در نوشیدنی‌های شیرین باعث خرابی دندان‌های کودک شما می‌شود. همچنین در صورتی که از شیر خشک برای تغذیه کودک خود استفاده می‌کنید، فقط آب به شیر خشک اضافه کنید و مایعات شیرین به آن اضافه نکنید.
- پس از دندان در آوردن، در تخت و با استفاده از شیشه شیر به کودک خود شیر ندهید تا بخوابد. این کار باعث پوسیدگی دندان‌های او می‌شود.
- پس از دندان در آوردن کودک، او را به استفاده از لیوان نی دار مخصوص کودکان تشویق کنید.
- در صورتی که از قطره آهن برای کودک خود استفاده می‌کنید، پس از دادن قطره آهن به کودک خود، دندان او را با گاز استریل مرطوب به آرامی پاک کنید. همچنین پس از مصرف قطره آهن به کودک خود شیر یا آب جوشیده بدهید تا دندان‌های او سیاه نشود.
- در صورتی که کودک شما به سنی رسیده که می‌تواند طبق نظر دندان پزشک استفاده از خمیر دندان را شروع کند، حتماً از خمیر دندان مخصوص کودکان استفاده نمایید.
- وقتی کودک شما به یک سالگی نزدیک شد، به دندان پزشک فوق تخصص کودکان مراجعه کنید تا کودک شما ویزیت شود.
- در مورد دریافت فلوراید با دندان پزشک خود مشورت کنید. در صورت صلاحدید پزشک، کودک شما می‌تواند مکمل فلوراید مصرف کند.
چگونه بهداشت دهان و دندان را به کودک خود آموزش دهیم؟
یکی از نکات مهم در حفظ بهداشت دهان و دندان کودکان، آموزش عادت‌های بهداشتی از پیش از سن ۶ سالگی به او می‌باشد. در این سن که کودکان هنوز در مرحله اولیه رشد و تکامل خود هستند، فرصتی ایده‌آل برای آموختن عادت‌های بهداشت دهانی صحیح است. آموزش این عادت‌ها از سنین کودکی به آن‌ها کمک می‌کند تا پایه ریزی سالمی برای دندان‌ها و لثه‌های خود ایجاد کنند و برای تمام عمر از آن‌ها بهره‌مند باشند. زمانی که کودک شما به سه سالگی برسد، خود او می‌تواند دندان‌هایش را مسواک بزند. ولی مهارت و آگاهی کافی برای مسواک زدن صحیح را ندارد. بنابراین بهتر است حداقل تا شش سالگی در این کار به او کمک کنید تا نحوه درست مسواک زدن را به خوبی بیاموزد.
یکی از اولین مراحل آموزش عادت‌های بهداشتی به کودکان، آشنایی او با مفهوم مسواک زدن است. بنابراین بهتر است کودک خود را با مسواک زدن به عنوان یک روتین روزانه و بخشی از برنامه شخصی او آشنا کنید. از مسواک‌های کودکانه با طرح‌ها و رنگ‌های جذاب استفاده کنید تا مسواک‌زدن را به عنوان یک تجربه شاد و سرگرم‌کننده ببیند. همچنین به او یاد دهید که چگونه مسواک‌زدن را به درستی انجام دهند. با استفاده از حرکات دایره‌ای نرم مسواک، او را به تمیز کردن دقیق دندان‌ها و لثه‌های خود ترغیب کنید. این که در حین مسواک زدن از موسیقی یا نقاشی‌های جذاب برای سرگرم کردن او استفاده کنید نیز کودک شما را به این کار تشویق می‌کند و مسواک زدن را به فعالیت سرگرم کننده‌ای برای او تبدیل می‌کند.
علاوه بر مسواک زدن، آموزش صحیح کشیدن نخ دندان به کودک نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. این کار برای اغلب کودکان دشوار است، اما با آموزش و راهنمایی کودک خود می‌توانید این عمل را به یک تجربه سرگرم کننده تبدیل کنید. از روش‌های ساده و بازی‌گونه استفاده کنید تا کودک شما از این فرآیند لذت ببرد.
یکی دیگر از کارهای مهم در آموزش بهداشت دهان و دندان به کودکان، برخورداری از رژیم غذایی مناسب است. توصیه می‌کنیم مصرف غذاهای شیرین و چسبناک را کمتر کنید و به جای آن، بیشتر از مواد غذایی حاوی کلسیم مانند شیر و پنیر استفاده نمایید. این مواد غذایی نه تنها به بهداشت دهان و دندان در کودکان کمک می‌کنند، بلکه موجب تقویت فک و استخوان‌های کودک نیز می‌شوند.
در نهایت، یادآوری مداوم و مستمر اهمیت بهداشت دهان و دندان به کودکان و داشتن تعامل مثبت شما با آن‌ها در این زمینه بسیار مؤثر است. بنابراین مسواک زدن و کشیدن نخ دندان را به عنوان یک فعالیت خانوادگی همراه با کودک خود انجام دهید تا از اهمیت آن مطلع شوند.
چه زمانی برای اولین بار به دندان پزشک مراجعه کنیم؟
مراجعه منظم به دندان پزشک برای کودکان بسیار مهم است تا مشکلات احتمالی دهان و دندان به موقع تشخیص داده شود. دندان پزشکان می‌توانند پوسیدگی‌ها، مشکلات لثه و سایر اختلالات دهانی را قبل از تشدید آن‌ها شناسایی کرده و درمان مناسب را به موقع ارائه دهند. توصیه می‌شود که برای اولین بار بین ۶ ماهگی تا حداکثر ۱ سالگی کودک خود به دندان پزشک مراجعه کنید. با ویزیت دندان پزشک اطفال، پزشک اطلاعاتی در رابطه با موارد زیر به شما خواهد داد:
- میزان پوسیدگی دندان‌های شیری
- روش‌های تغذیه نوزاد برای داشتن دندان‌های سالم
- نظافت دهان نوزاد
- در آوردن دندان
- استفاده از پستانک
- عادات نوزاد برای مکیدن انگشت
چگونه رعایت بهداشت دهان و دندان را برای کودکان لذت بخش کنیم؟
آموزش بهداشت دهان و دندان به کودکان می‌تواند با استفاده از روش‌های جذاب و جالب، به یک تجربه هیجان‌انگیز و مفرح برای کودک تبدیل شود. ایجاد انگیزه و اشتیاق برای مراقبت از دهان و دندان در کودکان، نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت و رشد آن‌ها ایفا می‌کند. در این بخش از مقاله، به بررسی راهکارهای جذاب و خلاقانه برای ترویج بهداشت دهان کودکان می‌پردازیم.
- بازی‌های آموزشی برای مسواک‌زدن: کودکان می‌توانند با استفاده از بازی مسواک زدن و مراقبت از دهان و دندان را به خوبی یاد بگیرند. با کمی حوصله و کمک به کودکان خود برای یادگیری بهداشت دهان، می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا عادت مسواک زدن را برای تمام عمر حفظ کند.
- داستان‌های مرتبط با بهداشت دهانی: : با روایت داستان‌های تخیلی و جذاب از شخصیت‌های مربوط به دندان، می‌توانید کودک خود را با اهمیت مراقبت از بهداشت دهان و دندان آشنا کنید. این داستان‌ها می‌توانند به عنوان مثال‌های زندگی روزمره برای کودکان مطرح شوند و به ایجاد انگیزه و اشتیاق برای مسواک زدن کمک کنند.
- استفاده از مسواک و خمیر دندان با طرح کودکانه: انتخاب مسواک و خمیردندان با تصاویر شخصیت‌های کارتونی محبوب کودکان، می‌تواند به ترویج مراقبت از دهان و دندان کمک کند و به این فرآیند در ذهن کودک جذابیت ببخشد. کودکان با دیدن شخصیت‌های مورد علاقه‌شان روی بسته خمیردندان ممکن است بیشتر تمایل به استفاده از آن داشته باشند.
- مراجعه به دندان‌پزشک به عنوان یک ماجراجویی: : از برچسب‌ها و انگیزه‌های مثبت برای تشویق کودکان به مراقبت از دندان‌های خود استفاده کنید. به طور مثال، می‌توانید یک جدول پیشرفت برای مسواک‌زدن و کشیدن نخ دندان ایجاد کنید و با دادن برچسب‌های جالب و جایزه‌های کوچک به کودک پس از هر بار موفقیت در مراقبت از دندان‌هایش انگیزه او را افزایش دهید.
- همراهی با کودک در مسواک زدن و کشیدن نخ دندان: مسواک‌زدن و استفاده از نخ دندان را به یک فعالیت خانوادگی تبدیل کنید. همراه با کودک خود مسواک بزنید. به تدریج این کار تبدیل به تجربه‌ای برای تقویت ارتباط خانوادگی می‌شود و اهمیت بهداشت دهان و دندان برای کودک شما افزایش می‌یابد.
سخن آخر
توجه به بهداشت دهان و دندان کودکان برای سلامت آن‌ها بسیار مهم است. آموزش عادت‌های بهداشتی مناسب به کودک از سنین پایین، مراجعه منظم به دندان‌پزشک و برخورداری از رژیم غذایی متعادل راز داشتن یک لبخند زیبا و سالم در آینده است. بنابراین لازم است بهداشت دهان و دندان را به یک تجربه جذاب و مفرح برای کودک خود تبدیل کنید تا آموزش‌های شما در ذهن او باقی بماند و به مرور تبدیل به عادت شود.