عفونت باکتریایی کیسه آب و عوارض آن
کوریوآمنیونیت یا عفونت داخل آمنیوتیک (IAI)، التهاب حاد غشاء و کوریون جفت است که معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی و نفوذ چند میکروب در محل پارگی غشاء رخ می‌دهد. با پینو بیبی همراه باشید تا درباره عفونت باکتریایی کیسه آمنیوتیک بیشتر بدانید.
کوریوآمنیونیت چیست؟
کوریوآمنیونیت (عفونت داخل آمنیوتیک) یک عفونت جدی است که فرد را در دوران بارداری تحت تاثیر قرار می‌دهد. کوریوآمنیونیت در اثر عفونت ناشی از رشد باکتری از واژن به سمت رحم رخ می‌دهد. این بیماری نام خود را از دو غشایی که جنین را در رحم احاطه کرده‌اند گرفته است: کوریون و آمنیون.
این عفونت زمانی رخ می‌دهد که باکتری وارد هر یک از بافت‌ها یا غشاهای اطراف جنین می‌شود. این غشاها شامل:
- کوریون (غشاء خارجی)
- آمنیون (غشاء داخلی)
- جفت
- مایع آمنیوتیک
درمان کوریوآمنیونیت معمولاً شامل تجویز آنتی‌بیوتیک است، اما ممکن است لازم باشد که متخصص زنان و زایمان جنین را زودتر از موعد مقرر به دنیا بیاورند. اگر کوریوآمنیونیت درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی در بانوی باردار و جنین شود.
آناتومی کیسه جنینی (کیسه آمنیوتیک)
کیسه آمنیوتیک از دو قسمت تشکیل شده است:
- غشای بیرونی کوریون است. این غشا نزدیک به بدن مادر است و از نظر فیزیکی آمنیون بسیار نازک‌تر را پشتیبانی می‌کند. کوریون آخرین و بیرونی‌ترین غشای تشکیل دهنده کیسه آمنیوتیک است.
- غشای داخلی آمنیون است. این لایه در تماس مستقیم با مایع آمنیوتیک است که جنین را احاطه کرده است. این غشا از بدن مادر دورتر است.
مایع آمنیوتیک در داخل آمنیون وجود دارد و جایی است که جنین قادر به رشد و تکامل است. تورم آمنیون و کوریون مشخصه کوریوآمنیونیت است و زمانی رخ می‌دهد که باکتری راه خود را به مایع آمنیوتیک باز کند و در مایع آمنیوتیک عفونت ایجاد کند.
وضعیت کوریوآمنیونیت چقدر شایع است؟
کوریوآمنیونیت در حدود یک تا ۵ درصد از تولدها در ایالات متحده رخ می‌دهد و یکی از علل زایمان طولانی مدت و زایمان زودرس است. از ایران آماری در این زمینه دسترس نیست. بسیاری از عوامل می‌توانند خطر ابتلا به کوریوآمنیونیت را افزایش دهند. به عنوان مثال، کوریوآمنیونیت در تولدهای با پارگی زودرس غشاها (PROM)، بین ۴۰ تا ۷۰ درصد عامل اصلی است. علاوه بر این، کوریوآمنیونیت بالینی در ۱۲ درصد از تمام زایمان‌های سزارین دخیل است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که خطر کوریوآمنیونیت در افرادی از نژاد آفریقایی آمریکایی، افرادی که دارای سرکوب سیستم ایمنی (بیماری‌های خودایمنی) هستند و کسانی که سیگار می‌کشند، الکل مصرف می‌کنند یا مواد مخدر مصرف می‌کنند بیشتر است.
علائم و نشانه‌های کوریوآمنیونیت چیست؟
علائم کوریوآمنیونیت متفاوت است. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارت هستند از:
- تب
- ضربان قلب سریع در بانوی باردار و یا جنین
- درد شکم یا دفع غیرطبیعی واژینال
- رحم حساس یا دردناک
- ترشحات واژن که بوی نامطبوع یا رنگ غیرمعمول دارد.
- تعریق
علل کوریوآمنیونیت چیست؟
علل کوریوآمنیونیت ناشی از عفونت باکتریایی و همچنین عوامل مامایی و سایر عوامل مرتبط است. علل بروز این عارضه عبارت هستنداز:
- میکروارگانیسم‌ها: عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و حتی قارچی می‌توانند باعث کوریوآمنیونیت شوند. علت عفونت بیشتر از گونه‌های باکتری اورهاپلاسما، فوزوباکتریوم و استرپتوکوک است. گونه‌های کمتر رایج، مانند باکتری Gardnerella، Mycoplasma و Bacteroides. عفونت‌های مقاربتی، کلامیدیا و سوزاک نیز می‌توانند باعث ایجاد این بیماری شوند.
- عوامل مامایی یا زنان و زایمان: رویدادهای مربوط به تولد، سبک زندگی و پیشینه قومی با افزایش خطر ابتلا به کوریوآمنیونیت جدا از علت باکتریایی مرتبط است. زایمان زودرس، پارگی غشای کیسه آمنیوتیک، زایمان طولانی مدت و زایمان اولیه با این وضعیت مرتبط است. مادران ترم که ترکیبی از پارگی‌های غشای قبل از زایمان و معاینات تهاجمی واژینال متعدد، زایمان طولانی‌مدت یا مکونیوم در مایع آمنیوتیک را تجربه می‌کنند، نسبت به مادران ترم که فقط یکی از این رویدادها را تجربه می‌کنند، در معرض خطر بیشتری هستند.
- سایر عوامل در مطالعات دیگر، سیگار کشیدن، مصرف الکل و مصرف مواد مخدر به عنوان عوامل خطر ذکر شده است. افرادی که از قومیت آمریکایی آفریقایی تبار هستند در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
ترکیب عوامل میکروبی و مشکلات مامایی در ایجاد کوریوآمنیونیت
عفونت باکتریایی باعث کوریوآمنیونیت می‌شود. عفونت می‌تواند از واژن، مقعد یا رکتوم شروع شود و تا رحم گسترش یابد. اگر کیسه آمنیوتیک پاره شود یا شکسته شود، عفونت می‌تواند در رحم بانوی آبستن شروع شود. این باکتری می‌تواند جفت یا جنین را آلوده کند.
- اگر بعد از پاره شدن کیسه آب مادر و یا بعد از عملی مانند آمنیوسنتز، معاینه بیش از حد واژینال انجام شود، عفونت می‌تواند گسترش یابد.
- تعداد معاینات واژینال انجام شده در ماه آخر بارداری، از جمله زایمان، احتمال عفونت را افزایش می‌دهد.
- شایع‌ترین باکتری‌هایی که باعث کوریوآمنیونیت می‌شوند E.coli و استرپتوکوک گروه B هستند.
- در حین زایمان، بی‌حسی اپیدورال می‌تواند باعث عفونت غشاهای جنینی شود.
مکانیسم ایجاد التهاب در غشاهای جنینی چیست؟
زمانی که عفونت به پرده‌های احاطه کننده جنین (کیسه آمنیوتیک) می‌رسد؛ یک پاسخ التهابی را برای آزادسازی مولکول‌های مختلف سیگنالینگ التهابی ایجاد می‌کند که منجر به افزایش ترشح پروستاگلاندین و متالوپروتئیناز می‌شود. این مواد باعث انقباضات رحمی و رسیدن دهانه رحم (افاسمان و دیلاتاسیون) می‌شوند که باعث زایمان زودرس می‌شود.
آیا التهاب غشاهای جنینی می‌تواند بر جنین تأثیر بگذارد؟
متاسفانه، جواب مثبت است. بله، کوریوآمنیونیت می‌تواند جنین را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از عوارض عبارت هستند از: عفونت شدید و مشکلات مغزی یا ریوی جنین درون رحم.
کوریوآمنیونیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص زنان و زایمان کوریوآمنیونیت را با معاینه فیزیکی و بحث در مورد علائم و سابقه سلامتی بانوی آبستن تشخیص می‌دهد. متخصص زنان و یا ماما همچنین ممکن است:
- برای بررسی عفونت یا تعداد گلبول‌های سفید خون، آزمایش خون و ادرار را تجویز کند.
- دستور کشت واژینال را برای جستجوی باکتری بدهد (از طریق یک سوآپ نمونه‌برداری از واژن و کشت تنونه در آزمایشگاه صورت می‌گیرد).
- نمونه برداری از مایع آمنیوتیک و کشت باکتری.
- جهت بررسی سلامت جنین، سونوگرافی انجام می‌شود.
بررسی پاتولوژیک کوریوآمنیونیت
کوریوآمنیونیت از بررسی بافتی غشاهای جنین تشخیص داده می‌شود. کوریوآمنیونیت هیستولوژیک تایید شده بدون هیچ علامت بالینی، کوریوآمنیونیت تحت بالینی نامیده می‌شود و شایع‌تر از کوریوآمنیونیت بالینی علامت‌دار است. انفیلتراسیون صفحه کوریونی توسط نوتروفیل‌ها تشخیص کوریوآمنیونیت (خفیف) است. کوریوآمنیونیت شدیدتر بافت ساب آمنیوتیک را درگیر می‌کند و ممکن است نکروز غشای جنینی و یا تشکیل آبسه داشته باشد. کوریوآمنیونیت شدید ممکن است با واسکولیت رگ‌های خونی ناف به دلیل سلول‌های التهابی جنین همراه باشد. اگر عفونت خیلی شدید باشد، التهاب بافت همبند بند ناف قارچی نیز رخ می‌دهد.
تشخیص بالینی برای کوریوآمنیونیت
وجود تب بین ۳۸ تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد به تنهایی برای نشان دادن کوریوآمنیونیت کافی نیست و به آن تب ایزوله مادر می‌گویند. تب ایزوله مادر ممکن است علت عفونی نداشته باشد و نیازی به درمان آنتی‌بیوتیکی نداشته باشد. هنگامی که تب در حین زایمان بالاتر از ۳۹ درجه سانتی‌گراد باشد، پزشک به وجود کوریوآمنیونیت مشکوک می‌شود. از طرف دیگر، اگر تب حین زایمان بین ۳۸ تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد باشد، باید یک عامل خطر اضافی برای تشخیص احتمالی کوریوآمنیونیت وجود داشته باشد. عوامل خطر اضافی عبارت هستند از:
- تاکی کاردی جنین
- لکوسیتوز مادر (بیش از ۱۵۰۰۰ سلول/mm³)
- تخلیه چرکی دهانه رحم
تشخیص تاییدی برای التهاب غشا جنین
تشخیص معمولاً تا پس از زایمان تایید نمی‌شود. با این حال، افرادی که تشخیص تایید شده و تشخیص مشکوک دارند، بدون در نظر گرفتن وضعیت تشخیصی، همان درمان پس از زایمان را دارند. تشخیص را می‌توان از نظر بافت شناسی یا از طریق آزمایش‌های مایع آمنیوتیک مانند رنگ‌آمیزی گِرم، سطح گلوکز یا سایر نتایج کشت منطبق با عفونت تأیید کرد.
کوریوآمنیونیت چگونه درمان می‌شود؟
اگر پزشک و یا ماما کوریوآمنیونیت را برای بانوی حامله تشخیص دهد، برای کمک به درمان عفونت به بانوی باردار آنتی بیوتیک می‌دهد. آنتی بیوتیک‌ها معمولاً از طریق IV (دارو از طریق سوزن مستقیماً وارد رگ مادر می‌شود) داده می‌شوند. تجویز آنتی بیوتیک در صورت ترکیدن زودرس کیسه آمنیوتیک می‌تواند از بروز کوریوآمنیونیت جلوگیری کند. در برخی موارد، پزشکان زایمان زود هنگام را توصیه می‌کنند. این اقدام می‌تواند از مشکلات اضافی برای بانوی آبستن و جنینش جلوگیری کند. اگر نوزاد تازه متولد شده عفونت داشته باشد، آنتی‌بیوتیک نیز به او داده می‌شود.
عوارض کوریوآمنیونیت برای مادر چیست؟
اگر بانوی باردار یک مورد جدی از کوریوآمنیونیت داشته باشد و یا اگر درمان نشود، برخی از عوارض عبارت هستند از:
- عفونت در ناحیه لگن و شکم بانوی آبستن
- اندومتریت (التهاب پوشش داخلی رحم)
- لخته شدن خون در لگن یا ریه بانوی باردار
- آبسه لگن
- خطر بالاتر برای سزارین
- خونریزی پس از زایمان
- سپسیس یا گندخونی (عفونت خونی تهدید کننده زندگی)
- عفونت خونی خطرناکی به نام باکتریمی در مادر
مادران مبتلا به کوریوآمنیونیت که تحت عمل سزارین قرار می‌گیرند ممکن است بیشتر در معرض آبسه لگنی، ترومبوفلبیت سپتیک لگنی و عفونت در محل جراحی باشند.
عوارض کوریوآمنیونیت برای جنین چیست؟
نوزاد تازه متولد شده همچنین ممکن است عوارض ناشی از عفونت باکتریایی داشته باشد، از جمله:
- سپسیس (عفونت خونی جدی) و شوک سپسیس
- مننژیت (التهاب مغز و نخاع)
- ذات الریه، پنومونی (عفونت ریه)
- مرگ پری ناتال
- خفگی نوزاد
- دیسترس تنفسی نوزاد
عوارض طولانی مدت نوزاد مانند دیسپلازی برونکوپولمونری، فلج مغزی و سندرم ویلسون – میکیتی با عفونت باکتریایی مرتبط است. علاوه بر این، کوریوآمنیونیت بافت‌شناسی ممکن است احتمال انتروکولیت نکروزان نوزاد را افزایش دهد، عارضه‌ای که یک یا چند بخش از روده نوزاد را از کار می‌اندازد. این زمانی اتفاق می‌افتد که روده جنین در معرض خطر قرار می‌گیرد و مستعد ابتلا به شرایطی مانند عفونت و سپسیس است. علاوه بر این، کوریوآمنیونیت می‌تواند به عنوان یک عامل خطر برای زایمان زودرس و لکومالاسی اطراف بطنی عمل کند.
عوامل خطر کوریوآمنیونیت چیست؟
عوامل خاصی ممکن است خطر بیشتری برای کوریوآمنیونیت ایجاد کنند، از جمله:
- زایمان زودرس
- شکستن کیسه آب بیش از ۲۴ ساعت قبل از زایمان
- زایمان طولانی مدت
- بانوی حامله یک عفونت واژن یا یک عفونت مقاربتی (STI) دارد.
- مادر مبتلا به استرپتوکوک گروه B است.
- پس از پاره شدن آب، انجام مکرر معاینات واژن
- مانیتورینگ داخلی جنین یا رحم
عوارض بلند مدت کوریوآمنیونیت چیست؟
در درازمدت، نوزادان ممکن است بیشتر دچار فلج مغزی یا ناتوانی‌های عصبی رشدی شوند. رشد ناتوانی با فعال شدن سندرم پاسخ التهابی جنین (FIRS) زمانی که جنین در معرض مایع آمنیوتیک آلوده یا سایر موجودات خارجی قرار می‌گیرد، مرتبط است. این پاسخ سیستمیک منجر به انتشار نوتروفیل و سیتوکین می‌شود که می‌تواند مغز جنین و سایر اندام‌های حیاتی او را مختل کند. در مقایسه با نوزادان مبتلا به کوریوآمنیونیت بالینی، به نظر می‌رسد که فلج مغزی ممکن است در افراد مبتلا به کوریوآمنیونیت هیستولوژیک با سرعت بیشتری رخ دهد. با این حال، برای بررسی این ارتباط باید تحقیقات بیشتری انجام شود. همچنین نگرانی در مورد تأثیر FIRS بر ایمنی نوزاد وجود دارد زیرا این زمان حیاتی برای رشد و تکامل است. به عنوان مثال، ممکن است با اختلالات التهابی مزمن، مانند آسم مرتبط باشد.
چگونه از کوریوآمنیونیت می‌توان پیشگیری کرد؟
در حالی که برخی از عوامل خارج از کنترل بانوی باردار هستند، چند اقدام وجود دارد که می‌توان برای کاهش خطر ابتلا به کوریوآمنیونیت انجام داد. این اقدامات شامل:
- اگر کیسه آب مادر باردار زودتر پاره شد، آنتی‌بیوتیک مصرف کند.
- محدود کردن تعداد معاینات واژینال پس از پاره شدن آب
- غربالگری برای استرپتوکوک گروه B در سه ماهه سوم بارداری
اگر بانوی آبستن، نگران کوریوآمنیونیت است، از پزشک بارداری خود در مورد خطر ابتلا به این بیماری بپرسد تا پزشک بتواند وضعیت او را ارزیابی کند.
چه زمانی باید برای التهاب غشا با پزشک تماس گرفت؟
اگر غشاهای کیسه آب پاره شد (کیسه آب شکست) حتماً بانوی حامله باید با پزشک خود تماس بگیرد. هم چنین اگر مادر علائم زیر را داشت باید با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید اگر:
- داشتن تب
- درد شکم یا لگن داشته باشد.
- متوجه بوی بد در ترشحات واژن خود شود.
سوالات متداول در مورد کوریوآمنیونیت
آیا نوزاد بدون مایع آمنیوتیک می‌تواند در رحم زنده بماند؟ خیر، جنین بدون مایع آمنیوتیک نمی‌تواند زنده بماند. مایع آمنیوتیک نقش مهمی در محافظت از جنین دارد. بدون آن، جنین مستعد ابتلا به عفونت و همچنین سایر عوارض تهدید کننده زندگی است. پزشک تصمیم می‌گیرد که چه زمانی بهتر است جنین را به دنیا بیاورد، این تصمیم به این که بانوی باردار چقدر تا زمان زایمان فاصله دارد، بستگی دارد.
چه مدت پس از پاره شدن آب، جنین (نوزاد) می‌تواند زنده بماند؟ هر وضعیتی برای هر بارداری متفاوت است، اما به طور کلی، اکثر متخصصین معتقدند باید نوزاد را در عرض ۲۴ ساعت پس از شکستن آب به دنیا بیاورند.
سخن آخر
کوریوآمنیونیت یک بیماری جدی در دوران بارداری است. اگر چه ممکن است نتوان آن را کنترل کرد، کارهایی وجود دارد که می‌توان برای کنترل و مدیریت آن انجام داد مانند تشخیص علائم این بیماری و در میان گذاشتن همه علائم بارداری با متخصص زنان و زایمان و یا مامای خود. درمان این عارضه معمولاً شامل مصرف آنتی‌بیوتیک است، اما ممکن است نیاز باشد که کودک زودتر از موعد متولد شود. التهاب غشا جنین برای مادر و جنین می‌تواند مخاطراتی را به دنبال داشته باشد و بنابرایت تشخیص صحیح و زود هنگام می‌تواند از عوارض آن بکاهد. همان طور که قبلا هم گفته شد استعمال سیگار و هر گونه ماده افیونی و نوشیدن الکل در دوران بارداری، عوارض و خطرات بسیاری را به همراه دارد که یکی از آن‌ها عفونی شدن کیسه آمنیوتیک یا همان کوریوآمنیونیت است.