زمانی که نوزاد شما هنوز دندان در نیاورده است و یا غذای جامد نمی‌خورد، تمیز کردن زبان او ممکن است کار بیهوده‌ای به نظر برسد. اما بهداشت دهان و دندان فقط برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان اهمیت ندارد؛ بلکه تمیز کردن زبان نوزاد نیز بسیار مهم است و هر چه زودتر این کار را شروع کنید، بهتر است. زیرا این کار می‌تواند از تجمع باکتری‌ها در بزاق دهان نوزاد جلوگیری کند.
زمانی که زبان نوزاد شما تمیز باشد، او بهتر می‌تواند طعم غذا را حس کند و از قرار دادن چیزهایی که طعم تلخ یا ترش دارند، در دهان خود خودداری کند. به علاوه، تمیز کردن منظم زبان نوزاد خطر بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهد.
شما می‌توانید زبان نوزاد خود را با استفاده از گاز استریل یا یک مسواک بسیار نرم انگشتی تمیز کنید. به آرامی پارچه یا مسواک انگشتی را با حرکات دایره‌ای شکل بر روی زبان نوزاد حرکت دهید و حتما بعد از این کار، دهان او را با آب بشویید. شما باید زبان نوزاد خود را حداقل دو بار در روز تمیز کنید.
در این مقاله در مورد تمیز کردن زبان و بهداشت دهان برای نوزاد صحبت خواهیم کرد و به شما توضیح می‌دهیم که چه نکاتی را باید رعایت کنید.
آیا نوزادان هنگام دندان درآوردن تب می‌کنند؟
جشن دندونی: مراسم‌ها و جشن‌های دندان درآوردن کودک
در صورت شکستن دندان کودکان چه کنیم؟
چرا تمیز کردن زبان نوزاد مهم است؟
نوزادان در حدود ۴ ماهگی شروع به دندان در آوردن می‌کنند. اما حتی پیش از آن که دندان نوزاد در بیاید، رعایت منظم بهداشت دهان برای او ضروری است. چرا که شیر مادر یا شیر خشک برای روزها در دهان نوزاد شما باقی می‌ماند و باعث می‌شود که باکتری‌های مختلف در بزاق او رشد کنند. چنین حالتی باعث بروز عفونت قارچی می‌شود.
تغییر رنگ زبان نوزاد پس از شیر خوردن طبیعی است؛ زیرا باقی مانده شیر به سطح زبان او می‌چسبد. اما در صورتی که لکه‌های سفیدی در داخل دهان نوزاد شما وجود دارند، احتمالا نوزاد شما دچار برفک دهان شده است.
برفک دهان یک عفونت قارچی رایج است که به سرعت پخش می‌شود؛ بنابراین در صورتی که نوزاد شما دچار برفک دهان شده است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. نوزادانی که دچار برفک دهان هستند، احساس سوزش را تجربه می‌کنند و نمی‌توانند به آسانی چیزی بخورند.
بنابراین در صورتی که تمیز کردن زبان نوزاد به خوبی انجام نشود، بقایای شیر ممکن است باعث رشد باکتری‌های عفونی در دهان او شوند. علاوه بر باکتری، احتمال ابتلای نوزاد به برفک دهان به دلیل عفونت قارچی نیز وجود دارد. بنابراین لازم است به بهداشت دهان نوزاد خود دقت داشته باشید تا این حالت پیش نیاید.
عدم رعایت بهداشت در کودکانی که دندان در آورده‌اند نیز باعث خراب شدن دندان می‌شود. زمانی که کودک شما یک خوراکی شیرین می‌خورد، باکتری موجود در پلاک دندان اسید تولید می‌کند. این اسیدها لایه بیرونی دندان را خراب می‌کنند و باعث پوسیدگی دندان می‌شوند.
با چه چیزی زبان نوزاد را تمیز کنیم؟
شما می‌توانید با استفاده از ابزار زیر زبان نوزاد خود را تمیز کنید:
گاز استریل یا پارچه تمیز
شما می‌توانید بعد از شیر خوردن نوزاد یا در زمان حمام کردن او از یک گاز استریل یا پارچه تمیز برای تمیز کردن زبان نوزاد استفاده کنید. تمیز کردن زبان نوزاد کمک می‌کند که هرگونه شیر یا شیر خشک که بر روی زبان او جمع شده است، تمیز شود و همچنین به تولید بزاق کمک می‌کند.
به علاوه، تمیز کردن زبان کودک از بوی بد و عفونت دهان جلوگیری می‌کند. البته پس از دندان در آوردن کودک، رعایت بهداشت دهان و دندان ضروری است؛ اما با تمیز کردن زبان او پیش از در آمدن دندان‌ها، کل دهان او تمیز و سالم باقی خواهد ماند.
مسواک انگشتی
بیش‌تر افراد از اهمیت تمیز کردن زبان غافلند. استفاده از مسواک انگشتی برای زبان نوزاد راهی ساده و موثر برای از بین بردن باکتری و بقایای غذا از روی سطح زبان نوزاد است. مسواک انگشتی در داروخانه‌ها موجود است و باید روزی یک بار استفاده شود.
برای استفاده از آن، مسواک انگشتی را بر روی زبان قرار دهید و آن را با فشار کمی به جلو و عقب حرکت دهید تا جرم و باکتری از روی سطح زبان تمیز شود. از محکم کشیدن آن بر روی زبان نوزاد خودداری کنید؛ چرا که این کار می‌تواند زبان را تحریک کند. پس از این کار دهان نوزاد را با آب بشویید. تمیز کردن زبان نوزاد، با دور کردن ذرات ناخواسته از غدد چشایی، توانایی حس کردن مزه‌ها را نیز بهبود می‌بخشد و برای سلامت دهان او مفید است.
پس از هر بار استفاده از مسواک انگشتی، آن را به خوبی بشویید و در صورت خراب شدن آن، تعویضش کنید. در صورتی که از آن خوب مراقبت کنید، مسواک انگشتی وسیله بسیار کاربردی برای تمیز کردن دهان و زبان نوزاد محسوب می‌شود.
نحوه تمیز کردن زبان و لثه نوزاد
تمیز کردن زبان نوزاد کاری آسان است و مراحل زیر را شامل می‌شود:
دستان خود را بشویید
اطمینان حاصل کنید که دستان شما تمیز هستند. شما باید از انگشتان خود برای تمیز کردن زبان و دهان نوزاد استفاده کنید و در صورتی که دستان شما آلوده باشند، ممکن است میکروب‌ها به بدن او انتقال پیدا کنند.
بنابراین پیش از شروع، دستان خود را به خوبی با آب و صابون بشویید. بهتر است از آب گرم برای شستن دستان خود استفاده کنید تا باکتری‌ها از بین بروند.
یک گاز استریل یا پارچه تمیز نرم انتخاب کنید
یک تکه گاز استریل یا پارچه تمیز نرم انتخاب کنید. پارچه‌ای که انتخاب می‌کنید باید به اندازه‌ای تمیز باشد که آن را در دهان نوزاد قرار دهید.
در صورتی که پارچه مورد استفاده شما خشن باشد، ممکن است سطح دهان نوزاد را خراش دهد. بنابراین دقت کنید که پارچه انتخابی شما نرم و صاف باشد.
گاز استریل را در آب گرم قرار دهید
گاز استریل مورد استفاده خود را در آب گرم قرار دهید. شما گاز استریل را در دهان نوزاد قرار خواهید داد؛ بنابراین لازم است اطمینان حاصل کنید که این آب بیش از حد داغ نباشد. در غیر این صورت، ممکن است دیواره دهان نوزاد بسوزد.
در موقعیت مناسبی بنشینید
یک موقعیت مناسب پیدا کنید و نوزاد خود را در آغوش بگیرید. شما همچنین می‌توانید یک سطح بلند مانند میز تعویض پوشک یا هرگونه سطح صاف و خالی را برای این کار انتخاب کنید.
اطمینان حاصل کنید که زیر سر نوزاد در تکیه گاه مناسبی قرار دارد و با بازو یا یک بالش پشتیبانی شده است.
زبان نوزاد را تمیز کنید
پس از این که در موقعیت مناسب قرار گرفتید، دهان نوزاد را باز کنید. گاز استریل را در دهان او قرار دهید و شروع به تمیز کردن زبان او نمایید.
از عقب زبان شروع کنید و به آرامی گاز استریل را به جلو حرکت دهید. پس از تکرار این کار، می‌توانید گاز استریل را به صورت دایره‌ای بر روی زبان نوزاد بکشید.
در تمیز کردن زبان نوزاد خود عجله نکنید و از به زور یا محکم کشیدن آن بر روی زبان خودداری کنید. در غیر این صورت ممکن است سطح زبان او حساس شود و حتی خونریزی کند.
مراحل را تکرار کنید
گاز استریل را بشویید و کل فرآیند را دوباره تکرار کنید. این کار را آنقدر تکرار کنید تا سطح زبان نوزاد کاملا عاری از میکروب و جرم شود.
پس از اتمام شستشو، یک پارچه خشک و نرم را برای خشک کردن دهان نوزاد به کار ببرید.
چند بار در روز زبان نوزاد را تمیز کنیم؟
بیش‌تر افراد می‌دانند که مسواک زدن و استفاده از نخ دندان برای سلامت دهان و دندان اهمیت دارد. اما بسیاری تمیز کردن زبان نوزاد را مهم نمی‌دانند.
اما در واقع زبان پر از برجستگی‌های ریز است که بقایای غذا و باکتری را در خود نگه می‌دارند و می‌تواند باعث برفک دهان نوزاد و سایر عفونت‌های دهان شود. بنابراین بهتر است دو بار در روز زبان نوزاد خود را تمیز کنیم.
از چه زمانی تمیز کردن زبان نوزاد را شروع کنیم؟
برخی از مراحلی که شما باید در آن زمان‌ها به تمیز کردن زبان نوزاد خود بپردازید، شامل موارد زیر می‌باشند:
دو بار در روز
زمانی که امکان این کار برای شما وجود دارد، پس از شیر دادن به نوزاد یا در حال حمام کردن او از یک گاز استریل یا پارچه تمیز استفاده کنید تا به آرامی زبان خود را تمیز کنید. مواظب باشید که بیش از حد به زبان او فشار نیاورید، چرا که باعث عق زدن و خفه شدن نوزاد می‌شود. شما همینطور می‌توانید یک مسواک نرم یا مسواک انگشتی را برای تمیز کردن زبان او به کار ببرید.
ممکن است لازم باشد چند بار در روز این کار را تکرار کنید تا زبان نوزاد خود را تمیز نگه دارید.
پس از آن که دندان‌های نوزاد در می‌آیند
مراقبت از بهداشت دهان و دندان کودک پس از در آمدن دندان‌های او ضروری است. این کار باعث می‌شود که کودک به مسواک زدن عادت کند و از پوسیده شدن خراب شدن دندان پیشگیری می‌کند. دندان‌های نوزاد در حدود ۶ ماهگی در می‌آیند و در این زمان می‌توانید از یک مسواک نرم مخصوص کودکان برای مسواک زدن استفاده کنید. آب و کمی خمیر دندان به کار ببرید. همچنین می‌توانید همچنان از گاز استریل برای تمیز کردن زبان و دندان او استفاده نمایید.
فواید تمیز کردن زبان نوزاد
یکی از فواید تمیز کردن زبان نوزاد، پیشگیری از رشد میکروب‌های عفونی است. با این حال، از جمله دلایلی که تمیز کردن زبان نوزاد مهم است شامل موارد زیر می‌باشد:
- لثه و دندان نوزادان در حال رشد هستند. همانطور که می‌دانید، بسیاری از کودکان با مشکلات دهان و دندان دست و پنجه نرم می‌کنند. بهداشت دهان از سن پایین به رشد سالم دندان‌های کودک کمک می‌کند و از مشکلات دهان و دندان پیشگیری می‌نماید.
- عادت تمیز کردن زبان از سن پایین کودک را در آینده تشویق می‌کند که بهداشت دهان را رعایت کند.
- برفک دهان یا عفونت قارچی زبان، بافت داخل گونه‌ها، کام و دندان‌های کودک را در معرض خطر قرار می‌دهد. تمیز کردن زبان نوزاد خطر ابتلا به این بیماری‌ها را کاهش می‌دهد و برای سلامت دهان فرزند شما ضروری محسوب می‌شود.
آیا به خمیر دندان نیاز است؟
گلیسیرین یک مایع بی رنگ و شیرین رنگ است که باعث بافت خمیری شکل خمیر دندان می‌شود. این ماده در برخی از محصولات مراقبت پوست و مو نیز یافت می‌شود.
گلیسیرین سمی نیست و پس از ۶ ماهگی نوزاد، استفاده از مقدار موجود آن در خمیر دندان مشکلی ندارد. اما برای تمیز کردن دهان نوزادان کوچک‌تر از ۶ ماهه، نه به خمیر دندان و نه به گلیسیرین نیاز است. بنابراین بهتر است پیش از ۶ ماهگی نوزاد خمیر دندان استفاده نکنید؛ چرا که به آن نیاز ندارد و با این که گلیسیرین موجود در آن برای او ضرری ندارد، اما ممکن است مقدار بیش از حدی فلوراید ببلعد.
آیا مسواک انگشتی پس از در آمدن دندان نوزاد نیز مناسب است؟
داشتن دندان‌های سالم بخشی از بهداشت دهان و دندان به شمار می‌رود. استفاده از مسواک انگشتی با تمیز کردن باکتری‌های دهان، جرم موجود در دهان را کاهش می‌دهد.
اما به مرور که کودک شما بزرگ‌تر می‌شود و دندان‌های او در می‌آید، لازم است توجه داشته باشید که تمیز کردن زبان کودک جایگزین مسواک زدن دندان نیست. البته کودکانی که زبان خود را تمیز می‌کنند، معمولا جرم و آلودگی کم‌تری در دهان خود دارند.
تمیز کردن زبان نوزاد با وجود برفک دهان
همانطور که گفته شد، همیشه پوشش سفید بر روی زبان نوزاد شما به دلیل شیر خوردن نیست. بلکه گاهی اوقات، دلیل آن ممکن است بیماری‌ای به نام برفک دهان نوزاد باشد.
بقایای شیر و برفک دهان شبیه به یکدیگر به نظر می‌رسند. تفاوت آن‌ها فقط در این است که شما می‌توانید باقی مانده شیر را از روی زبان نوزاد تمیز کنید؛ اما نمی‌توانید برفک دهان را تمیز نمایید.
برفک دهان نوزاد یک عفونت قارچی است که در دهان به وجود می‌آید. این عفونت در اثر قارچ کاندیدا ایجاد می‌شود و لکه‌های سفیدی را در دهان، لثه‌ها، داخل گونه‌ها و در سقف دهان نوزاد ایجاد می‌کند.
برفک دهان نیازمند درمان با داروی ضد قارچ است تا انتشار عفونت را متوقف کند. بنابراین در صورتی که پوشش سفید دهان نوزاد از بین نرود، لازم است با متخصص اطفال فرزند خود تماس بگیرید.
مسواک زدن پس از ۶ ماهگی
پس از این که نوزاد شما حداقل شش ماهه شد و اولین دندان او در آمد، می‌توانید از یک مسواک نرم مخصوص کودکان همراه با خمیر دندان استفاده کنید. هر دندان کودک که در می‌آید را با این ابزار تمیز کنید.
شما همچنین می‌توانید با استفاده از مسواک، به آرامی زبان و لثه‌های کودک خود را تمیز کنید یا مشابه قبل از مسواک انگشتی، گاز استریل یا پارچه تمیز برای تمیز کردن زبان نوزاد استفاده کنید تا کمی بزرگ‌تر شود.
مقدار بسیار کمی خمیر دندان، به اندازه یک دانه برنج به کار ببرید چرا که در مسواک زدن کودک خردسال، لازم است فرض را بر این بگذارید که او خمیر دندان را قورت خواهد داد. پس از این که کودک شما حداقل سه ساله شد، شما می‌توانید مقدار خمیر دندان را به اندازه نخود بیش‌تر کنید.
نحوه آموزش مسواک زدن به کودک خردسال
بیش‌تر کودکان خردسال قادر به تمیز کردن دندان‌های خود نیستند. بنابراین ممکن است لازم شود که بین سنین ۶ تا ۹ سالگی آن‌ها بر مسواک زدن آن‌ها نظارت داشته باشید. اما در صورتی که کودک شما مهارت حرکتی لازم در دستان خود را داشته باشد، می‌توانید به او آموزش دهید که چگونه دندان و زبان خود را مسواک بزند.
- برای شروع، کمی خمیر دندان را بر روی مسواک مرطوب قرار دهید.
- ابتدا خود شما مسواک زدن را با استفاده از مسواک خود انجام دهید تا کودک آن را مشاهده کند.
- سپس، با مسواک کودک دندان‌های فرزند خود را مسواک بزنید. در حین این فرآیند، کارهایی که انجام می‌دهید را برای کودک خود توضیح دهید و کاملا نشان دهید که چگونه باید جلو و عقب دندان‌های خود را مسواک بزند.
- اجازه دهید فرزند شما یک بار مسواک زدن را خودش امتحان کند و دست او را راهنمایی کنید. پس از این که کودک مسواک زدن را یاد گرفت، می‌توانید فقط بر او نظارت داشته باشید.
شما همچنین باید به کودک خود نشان دهید که چگونه به آرامی و با استفاده از مسواک زبان خود را تمیز کند. همچنین به او یادآوری کنید که نباید خمیر دندان را قورت دهد و لازم است پس از مسواک زدن آن را به بیرون بریزد.
چه زمانی به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
مراجعه منظم به دندانپزشک و معاینه در کنار مسواک زدن و تمیز کردن زبان نوزاد بسیار برای نوزادان و کودکان خردسال مهم است.
شما می‌توانید اولین معاینه کودک خود را در بین سنین ۶ ماهگی تا حداکثر یک سالگی او و زمانی که اولین دندان او در می‌آید داشته باشید. در صورتی که دندان فرزند شما تا سن یک سالگی در نیامده باشد نیز لازم است برای معاینه به دندانپزشک مراجعه نمایید. دندانپزشک سلامت کلی دندان‌ها، فک و لثه کودک شما را معاینه خواهد کرد و همچنین احتمال وجود مشکل در رشد فک و پوسیدگی دندان را بررسی می‌کند.
سوالات متداول
تمیز کردن زبان نوزاد جهت پیشگیری از تجمع باکتری و بقایای شیر و ابتلا به عفونت قارچی و برفک دهان اهمیت دارد.
یک گاز استریل یا یک پارچه تمیز و نرم مرطوب را به آرامی بر روی زبان نوزاد خود بکشید تا بقایای شیر از روی زبان پاک شود.
نیاز است حداقل دو بار در روز زبان نوزاد خود را تمیز کنید.
در صورت وجود برفک دهان، لازم است به پزشک مراجعه کنید تا برای نوزاد شما داروهای مورد نیاز را تجویز کند.
سخن آخر
بهداشت مناسب دهان و دندان در هر سنی لازم است. با این که فرزند شما هنوز نوزاد است و متوجه تمیز کردن لثه و زبان او توسط شما نیست، اما این عادت به سلامت دهان و دندان او کمک می‌کند و زمانی که بزرگ‌تر شود بهتر به مسواک زدن عادت خواهد کرد.