نشانه‌های تاخیر در بلوغ و راه‌های تشخیص و درمان آن
بلوغ دیررس را بلوغ تاخیری Delayed Puberty نیز می‌گویند. این بدان معناست که علائم فیزیکی بلوغ جنسی کودک در سن ۱۲ سالگی در دختران یا ۱۴ سالگی در پسران ظاهر نمی‌شود. این علائم شامل رشد پستان در دختران و رشد بیضه‌ها موهای ناحیه تناسلی و تغییرات صدا در پسران می‌شود. این‌ها به عنوان ویژگی‌های جنسی ثانویه شناخته می‌شوند. پیشتر در مجله اینترنتی پینو بیبی به بررسی بلوغ زودرس و زودهنگام، علل و علائم بلوغ زودرس در پسران و نقش مواد غذایی در بلوغ زودرس کودکان پرداختیم و در این مقاله قصد داریم تا شما مخاطب گرامی را با بلوغ دیررس یا بلوغ تاخیری Late Puberty آشنا کنیم، پس با پینو بیبی همراه باشید و نظرات و سوالات خود را در بخش انتهایی این مقاله با تیم متخصص پینو بیبی درمیان بگذارید.
بلوغ تاخیری یا بلوغ دیررس چیست؟
بلوغ زمانی به تعویق می‌افتد که علائم جسمی در سن ۱۲ سالگی برای دختران یا ۱۴ سالگی برای پسران ظاهر نشود. بلوغ تاخیری ممکن است در خانواده‌ها ایجاد شود و ارثی باشد. با این حال، بلوغ تاخیری ممکن است به دلیل ناهنجاری‌های کروموزومی، اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های مزمن یا تومورهایی باشد که به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس در مغز آسیب می‌رسانند و هورمون‌هایی را می‌سازند که بلوغ جنسی را تنظیم می‌کنند.
علائم بلوغ چیست؟
اگر جنسیت دختر باشد، علائم زیر در این افراد بروز پیدا می‌کند:
- پستان‌ها رشد می‌کند.
- موهای ناحیه تناسلی رشد می‌کند.
- یک جهش رشدی در دختر دیده می‌شود.
- پریودی (قاعدگی) شروع می‌شود.
- شکل بدن تغییر می‌کند، باسن پهن‌تر و منحنی‌تر می‌شود.
اگر جنسیت پسر باشد، علائم زیر در این افراد بروز پیدا می‌کند:
- رشد موهای ناحیه تناسلی و صورت شروع می‌شود.
- یک جهش رشدی در پسر مشاهده می‌شود.
- بیضه‌ها و آلت تناسلی بزرگتر می‌شوند.
- جمع شدن پوست ختنه‌گاه
- شکل بدن تغییر می‌کند، شانه‌ها پهن‌تر شده و بدن عضلانی‌تر می‌شود.
این تغییرات توسط هورمون‌های جنسی (هورمون تستوسترون در پسران و هورمون استروژن در دختران) ایجاد می‌شود که بدن در زمان بلوغ مقادیر بسیار بیشتری از این هورمون‌ها را نسبت به قبل تولید می‌کند.
چه چیزی باعث تاخیر در بلوغ می‌شود؟
بلوغ تاخیری اغلب هیچ علت شناخته شده‌ای ندارد. در برخی موارد، ممکن است در خانواده‌ها (ارثی) ایجاد شود. در موارد دیگر، ممکن است ناشی از هر یک از موارد زیر باشد:
- مشکلات کروموزومی
- اختلال ژنتیکی
- بیماری مزمن
- تومورهای غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- کم کاری غده هیپوفیز
- تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید)
- رشد غیرطبیعی سیستم تولید مثل
- ناتوانی بدن در استفاده از هورمون‌های آندروژن (سندرم عدم حساسیت کامل به آندروژن)
- ورزش بیش از حد
- کمبود شدید غذا (اختلال بی‌اشتهایی)
دلایل بلوغ تاخیری
بلوغ ممکن است به دلایل مختلفی دیگری نیز به تعویق بیفتد.
- سابقه خانوادگی
بیشتر اوقات، این فقط یک الگوی رشد و توسعه در یک خانواده است و جنبه ارثی دارد. یک پسر یا دختر ممکن است متوجه شود که والدین، عمو، عمه، برادران، خواهران یا پسر عموهای او نیز دیرتر از حد معمول رشد کرده‌اند. به این عارضه، تأخیر قانونی یا دیر شکوفایی می‌گویند و معمولاً نیازی به درمان ندارد. این نوجوانان به مرور زمان به طور طبیعی رشد می‌کنند، هر چند دیرتر از بسیاری از همسالان خود.
- مشکلات پزشکی
مشکلات پزشکی نیز می‌تواند باعث تاخیر در بلوغ شود. برخی از افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فیبروز کیستیک، بیماری کلیوی یا حتی آسم ممکن است در سنین بالاتر باعث تاخیر در بلوغ شود. این تاخیر به این دلیل است که بیماری‌های آن‌ها می‌تواند رشد و تکامل بدن آن‌ها را دشوارتر کند. درمان مناسب و کنترل بهتر این شرایط می‌تواند به کاهش احتمال بلوغ تاخیری کمک کند.
بلوغ تاخیری نیز می‌تواند به دلیل مشکلات در غده هیپوفیز یا تیروئید اتفاق بیفتد. این غدد هورمون‌ها را برای رشد و نمو بدن سنتز می‌کنند.
- سوء تغذیه
بدون غذای کافی برای خوردن یا بدون مواد مغذی خوب، ممکن است افراد دیرتر از همسالانی که از رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده می‌کنند، رشد کند. به عنوان مثال، نوجوانان مبتلا به اختلال خوردن بی‌اشتهایی عصبی اغلب وزن زیادی از دست می‌دهند و بدن آن‌ها نمی‌تواند به درستی رشد کند. دخترانی که به شدت در ورزش فعال هستند ممکن است دیرتر رشد مطلوب داشته باشند زیرا سطح شدید فعالیت بدنی و ورزش آن‌ها را بسیار لاغر نگه می‌دارد. بدن دختران قبل از بلوغ یا پریود شدن برای رشد مطلوب به چربی کافی نیاز دارد.
- مشکلات ژنتیکی
برخی از افرادی که در زمان طبیعی بلوغ را پشت سر نمی‌گذارند، با کروموزوم‌های خود که از DNA تشکیل شده‌اند، دارای نقشه‌های ساختمانی بدن هستند، مشکل دارند. مشکلات کروموزوم‌ها می‌تواند فرآیندهای رشد طبیعی را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال:
سندرم ترنر زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از دو کروموزوم X یک زن غیرطبیعی یا از بین رفته باشد. این باعث ایجاد مشکلاتی در نحوه رشد یک دختر و رشد تخمدان‌ها و تولید هورمون‌های جنسی می‌شود. زنانی که مبتلا به سندرم ترنر درمان نشده هستند کوتاه قدتر از حد طبیعی هستند، ممکن است به روش معمول بلوغ را طی نکنند و امکان دارد مشکلات پزشکی دیگری داشته باشند.
مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر با یک کروموزوم X اضافی (XXY به جای XY) متولد می‌شوند. این وضعیت می‌تواند رشد جنسی را کند کند. مردانی که این بیماری را دارند معمولاً از نظر سنی قد بلندی دارند، ممکن است مشکلات یادگیری داشته باشند و ممکن است مشکلات پزشکی دیگری داشته باشند.
علائم بلوغ تاخیری (دیررس) چیست؟
بلوغ دیررس چه علائمی دارد؟
علائم فقدان خصوصیات جنسی ثانویه است.
- علائم رایج در دختران می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عدم رشد پستان‌ها تا سن ۱۲ سالگی
- اولین قاعدگی در سن ۱۶ سالگی رخ داده است.
- بیش از ۵ سال بین اولین رشد پستان و اولین قاعدگی فاصله وجود دارد.
- تا سن ۱۵ سالگی پریود نمی‌شود.
- علائم رایج در پسران می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آلت تناسلی و بیضه‌ها در سن ۱۴ سالگی بزرگتر نمی‌شوند
- قد کوتاه در مقایسه با همسالان خود که اکنون سریع‌تر رشد می‌کنند.
- عدم رشد موی ناحیه تناسلی تا سن ۱۵ سالگی
- بیش از ۵ سال برای تکمیل رشد دستگاه تناسلی در بزرگسالی زمان صرف شده است.
علائم بلوغ تاخیری می‌تواند مانند سایر بیماری‌ها باشد. والدین باید فرزندشان برای تشخیص به پزشک متخصص مراجعه کنند.
بلوغ تاخیری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
خبر خوب این است که اگر مشکلی وجود داشته باشد، پزشکان معمولاً می‌توانند به نوجوانانی که بلوغ دیررس دارند کمک کنند تا رشد طبیعی‌تری داشته باشند. اگر والدین نگران این موضوع هستند که نوجوان آن‌ها آن طور که باید رشد نمی‌کند، باید با یک پزشک متخصص مشورت گنند. پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- معاینه و بررسی سوابق پزشکی و خانوادگی: گرفتن یک سابقه پزشکی، از جمله این که آیا دیگران در خانواده الگوی رشد مشابهی با نوجوان مورد نظر را داشتند یا خیر.
- اطلاع از داروهای مصرفی: متخصص ممکن است در مورد هر دارویی که نوجوان مصرف می‌کند سوال بپرسند.
- بررسی نمودار رشد نوجوان: متخصص با بررسی نمودار رشد نوجوان به دنبال این موضوع است تا ببیند آیا الگویی وجود دارد که به مشکل اشاره می‌کند.
علاوه بر تاریخچه سلامت کامل و معاینه فیزیکی، تشخیص بلوغ تاخیری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایشات خون: تست خون برای بررسی سطح هورمون، بررسی مشکلات کروموزومی، مشکلات تیروئید، هیپوفیز و بررسی اختلالات مزمن که ممکن است بلوغ را به تعویق بیندازند، انجام می‌شود. این اختلالات ممکن است شامل دیابت یا کم خونی باشد.
- اشعه ایکس: این آزمایش از مقدار کمی پرتو برای ایجاد تصاویری از بافت‌های داخل بدن استفاده می‌کند. ممکن است عکس‌برداری با اشعه ایکس از دست و مچ دست چپ انجام شود. این تصویربرداری می‌تواند سن استخوانی کودک را تخمین بزند. با بلوغ زودرس، سن استخوانی اغلب بزرگتر از سن تقویمی است. بلوغ زودرس به این معنی است که بدن کودک خیلی زود به بدن بزرگسالان (بلوغ) تغییر می‌کند. این تغییر قبل از ۸ سالگی در دختران و قبل از ۹ سالگی در پسران رخ می‌دهد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): یک روش تصویربرداری تشخیصی که از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر افقی یا محوری (اغلب برش نامیده می‌شود) از بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان می‌دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس عمومی دارد.
- ام آر آی MRI: در این آزمایش از یک آهنربا بزرگ و یک کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از بافت‌های بدن استفاده می‌شود.
درمان بلوغ دیررس چیست؟
پزشک متخصص در هنگام توصیه به درمان، سن، سلامت کلی و سایر عوامل بیمار را در نظر می‌گیرد. درمان بلوغ تاخیری بستگی به علت مشکل دارد. اغلب، هنگامی که علت زمینه‌ای درمان می‌شود، بلوغ به طور طبیعی ادامه می‌یابد. اگر بلوغ دیررس ارثی باشد، معمولاً نیازی به درمان نیست. در برخی موارد، درمان ممکن است شامل هورمون درمانی برای تحریک ایجاد خصوصیات جنسی ثانویه یا جراحی برای اصلاح یک مشکل آناتومیک باشد.
اگر هیچ مشکل فیزیکی اساسی پیدا نشد، پزشکان به این نتیجه می‌رسند که این نوجوانان با بلوغ تاخیری کمی دیرتر از حد متوسط رشد می‌کنند و به بلوغ نهایی خواهند رسید. اگر پزشکان مشکلی پیدا کنند، ممکن است نوجوان را به متخصص غدد اطفال، پزشک متخصص در درمان کودکان و نوجوانانی که مشکلات رشد دارند، یا به متخصص دیگری برای آزمایشات یا درمان بیشتر ارجاع دهند.
برای برخی از افرادی که دیر شکوفا (کسانی که دیر به بلوغ می‌رسند) می‌شوند، پزشکان ممکن است درمان هورمونی را پیشنهاد دهند:
- پسران ممکن است یک دوره کوتاه درمان با تستوسترون (معمولاً یک تزریق ماهانه به مدت ۴ تا ۶ ماه) برای شروع تغییرات بلوغ انجام دهند.
- دختران ممکن است دوزهای کم استروژن را برای ۴ تا ۶ ماه برای شروع رشد پستان دریافت کنند.
پس از پایان درمان، هورمون‌های خود نوجوان معمولاً برای تکمیل فرآیند بلوغ کنترل می‌شوند. اگر این کار را نکنند، پزشک در مورد جایگزینی طولانی مدت هورمون جنسی صحبت خواهد کرد.
مقابله با بلوغ تاخیری
وقتی که بلوغ برای نوجوان اتفاق نمی‌افتد، تماشای رشد و پیشرفت دوستانش می‌تواند برای او سخت باشد. ممکن است احساس کند که هرگز به بلوغ نخواهید رسید. حتی زمانی که پزشک یا والدینش به او اطمینان می‌دهند که همه چیز روبه‌راه خواهد شد، سخت است منتظر چیزی باشند که بر احساس او نسبت به خودش تأثیر می‌گذارد.
اگر نوجوان احساس افسردگی می‌کند، در مدرسه مشکل دارد و یا مشکلات دیگری دارد، بهتر است مادر یا پدرش، پزشک یا بزرگسال مورد اعتماد دیگری در مورد یافتن یک مشاور یا درمانگر برای او اقدام کند. مشاوران می‌توانند به نوجوان کمک کنند تا احساسات خود را نظم بدهد و راه‌هایی برای کنار آمدن با آن‌ها یاد بگیرد.
پذیرش و مقابله با بلوغ تاخیری برای هر کسی دشوار است اما این مشکلی است که معمولاً حل می‌شود. اگر در مورد پیشرفت نوجوان خود نگرانی دارید، حتماً از متخصصین و مشاورین کمک بخواهید.
عوارض احتمالی بلوغ تاخیری چیست؟
تاخیر در بلوغ می‌تواند باعث خجالت و استرس برای نوجوانان شود. بنابراین این سوالات ممکن است ذهن والدین را درگیر کند.
- چگونه می‌توان به نوجوان کمک کرد تا با بلوغ دیررس زندگی کند؟
اکثر نوجوانان با بلوغ تاخیری به مرور زمان به طور طبیعی رشد می‌کنند و مشکلات مداومی ندارند. برخی از علل نیاز به درمان با هورمون دارند. حمایت عاطفی می‌تواند به نوجوانان در مقابله با بلوغ تاخیری خود کمک کند.
- چه زمانی باید به خاطر بلوغ تاخیری با پزشک تماس گرفت؟
اگر نوجوان یا کودک علائم بلوغ تاخیری را نشان داد، با پزشک کودک تماس بگیرید.
- اگر پزشک تشخیص بلوغ دیررس را داد آیا نوجوان نیاز به مشاور و روانشناس دارد؟
اگر کودک با شرایط خود کنار نمی‌آید و یا در مدرسه و تعامل با دوستانش مشکل دارد، یک مشاور به او برای این که احساس بهتری داشته باشد می‌تواند کمک کند.
نکاتی برای والدین در هنگام ویزیت پزشک در مورد بلوغ تاخیری
نکاتی که به والدین کمک می‌کند از ملاقات با پزشک کودک (نوجوان) بیشترین بهره را ببرد:
- دلیل ویزیت و اتفاقی که می‌خواهد بیفتد را بدانند.
- قبل از ملاقات، سؤالاتی را که می‌خواهند پزشک به آن‌ها پاسخ دهد را یادداشت کنند.
- در ویزیت، نام تشخیص جدید و هر گونه دارو، درمان یا آزمایش جدید را یادداشت کنند. همچنین هر دستورالعمل جدیدی که پزشک برای نوجوان به آن‌ها می‌دهد را یادداشت کنند.
- بدانند که چرا یک دارو یا درمان جدید تجویز می‌شود و چگونه به کودک کمک می‌کند. همچنین بدانند که دارو چه عوارضی دارد.
- بپرسند که آیا می‌توان وضعیت کودک را به روش‌های دیگری درمان کرد.
- بدانند چرا یک آزمایش یا روش توصیه می‌شود و چه نتیجه‌ای دارد.
- بدانند که اگر نوجوان دارو را مصرف نکند یا آزمایش یا روش‌های توصیه شده را انجام ندهد، چه چیزی را باید انتظار داشته باشند.
- قرار ملاقات بعدی، تاریخ، زمان و هدف آن ملاقات را یادداشت کنند.
- بدانند چگونه می‌توانند پس از ساعات اداری با پزشک تماس بگیرند (اگر فرزندشان بیمار شود و سؤالی داشتند و یا نیاز به مشاوره داشتند).
سخن آخر
بلوغ دیررس یا بلوغ تاخیری؛ بدان معناست که علائم فیزیکی بلوغ جنسی کودک در سن ۱۲ سالگی در دختران یا ۱۴ سالگی در پسران ظاهر نمی‌شود. این علائم شامل رشد پستان‌ها، موهای ناحیه تناسلی و تغییرات صدا می‌شود. این علائم به عنوان ویژگی‌های جنسی ثانویه شناخته می‌شوند. بلوغ تاخیری ممکن است جنبه وراثتی داشته باشد و در خانواده‌ها ایجاد شود. درمان بلوغ دیرهنگام بستگی به علت مشکل دارد. در بسیاری از موارد، هنگامی که علت درمان می‌شود، روند رشد و بلوغ به طور طبیعی پیش می‌رود. تاخیر در بلوغ می‌تواند باعث خجالت و استرس برای نوجوانان شود. حمایت عاطفی می‌تواند به نوجوانان در مقابله با بلوغ تاخیری خود کمک کند.