سلامت خوب دهان و دندان نه تنها شما را جذاب‌تر می‌کند، بلکه به احتمال زیاد باروری شما را نیز بهتر کند. بر اساس تحقیقاتی که به تازگی انجام شده‌اند، امکان این وجود دارد که سلامت دهان و دندان بر مدت زمانی که طول می‌کشد تا یک زن باردار شود، تاثیر داشته باشد. در مردان، بیماری لثه و پوسیدگی دندان با بد بودن کیفیت منی و عدم سلامت اسپرم مرتبط است. بنابراین ارتباط احتمالی بین بهداشت و سلامت دهان و دندان با باروری و بارداری، هم برای مردان و هم زنان صدق می‌کند.
در دوران بارداری، عدم سلامت دهان و دندان با افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری، پره اکلامپسی، زایمان زودرس و وزن کم نوزاد در بدو تولد همراه است. به همین دلیل نه تنها سلامت دهان و دندان و لثه برای باروری شما مهم است، بلکه ممکن است برای نوزاد شما که هنوز به دنیا نیامده است نیز مهم باشد.
بهداشت دندان چگونه ممکن است بر باروری و بارداری در آینده تاثیر بگذارد؟ و مهم‌تر از همه، چه کاری باید انجام دهید تا مطمئن شوید که تاثیر منفی بر آن ندارد؟
ارتباط بیماری پریودنتال لثه، ژنژیویت و سلامت شما
بیش‌تر تحقیقات در مورد باروری و سلامت دندان بر بیماری پریودنتال لثه متمرکز شده است. متورم بودن، قرمز و حساس شدن لثه‌ها از علائم احتمالی بیماری پریودنتال هستند. زمانی که دندانپزشک شما لثه شما را معاینه می‌کند، به دنبال علائم و نشانه‌هایی در زمینه این موضوع می‌گردد. این فرآیند، شامل در دست گرفتن یک ابزار دندانپزشکی معروف به پروب پریودنتال، یک پین فلزی نازک و بلند با انتهای صاف و درجه‌های اندازه‌گیری و فشار دادن آرام این ابزار به داخل فضاهای بافتی (pockets) است که بین لثه و دندان وجود دارند.
هرچه فضای بین لثه و دندان عمیق‌تر باشد، احتمال وجود بیماری پریودنتال لثه نیز بیش‌تر است. بیماری پریودنتال باعث التهاب مزمن لثه، بافت‌های پشتیبان لثه و استخوان فک می‌شود. در صورت عدم درمان این بیماری، ممکن است از دست دادن دندان و زوال غیر قابل برگشت استخوان فک رخ دهد. از هر ۱۰ نفر، یک نفر بیماری پریودنتال شدید را تجربه می‌کند.
به احتمال زیاد شما هم نام التهاب لثه را شنیده باشید. بیش از نیمی از بزرگسالان در ایالات متحده به التهاب لثه یا ژنژیویت مبتلا هستند. ژنژیویت شکل خفیف‌تری از بیماری لثه است که شامل التهاب لثه‌ها می‌باشد، اما مانند بیماری پریودنتال باعث از دست دادن استخوان نمی‌شود. با این حال، احتمال این وجود دارد که ژنژیویت تبدیل به بیماری پریودنتال شود. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان نیز ممکن است باعث التهاب لثه شود.
بیماری پریودنتال با تعدادی از بیماری‌ها و مشکلات سلامت از جمله بیماری قلبی، دیابت، بیماری‌های تنفسی و سکته مغزی مرتبط است. احتمال بیش‌تری وجود دارد که زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و آندومتریوز و مردان مبتلا به اختلال نعوظ نسبت به سایر افراد به بیماری پریودنتال لثه مبتلا شوند.
ارتباط سلامت دندان و باروری مردان
چندین مطالعه کشف کرده‌اند که مردانی که سلامت دهان و دندان ضعیفی دارند، چه به دلیل وجود حفره‌ها و پوسیدگی‌های بیش از حد در دندان که درمان نشده‌اند یا بیماری پریودنتال، احتمال بیش‌تری وجود دارد که دچار ناباروری مردانه شوند، به خصوص در مقایسه با مردانی که از سلامت اسپرم طبیعی برخوردار هستند.
تعداد کم اسپرم، تحرک کم اسپرم (شنا کردن اسپرم)، مورفولوژی غیر طبیعی اسپرم (مورفولوژی به معنی شکل اسپرم است) و علائم عفونت باکتریایی در منی مرد، با مشکلات مختلف سلامت دندان و دهان مرتبط است. با این که اختلال نعوظ نشانه رایج ناباروری مردان نیست (اکثر مردان مبتلا به ناباروری علائم کمی دارند یا علائم آن‌ها به کل قابل مشاهده نیستند)، اما بیش‌تر احتمال دارد که افرادی که اختلال نعوظ را تجربه می‌کنند به بیماری لثه مبتلا شوند.
تعداد کمی از مطالعات نشان می‌دهند که درمان حفره‌های موجود در بافت دندان و عفونت دندان باعث بهبود سلامت مایع منی می‌شود. با این حال، این حوزه‌ای است که به تحقیقات بیش‌تری نیاز دارد و همه مطالعات، بهبودی مستقیم را پس از درمان مشکل دندان مشاهده نکردند.
عدم سلامت دهان و دندان چه ارتباطی با اسپرم شما دارد؟ چند نظریه در این زمینه وجود دارد.
اول این که حفره‌ها، عفونت‌های دندان و بیماری‌های لثه همگی شامل رشد بیش از حد باکتری در دهان هستند. در این حالت، باکتری‌ها در داخل حفره‌ها رشد می‌کنند و به همین دلیل باعث بیماری‌های لثه می‌شوند. افزایش میزان باکتری در دهان ممکن است باعث بالا رفتن مقدار باکتری در سایر نواحی بدن شود.
باکتری اسپرمی به حالتی گفته می‌شود که یک عفونت باکتریایی (یا علائم و نشانه‌های عفونت) در مایع منی یافت شود. در آزمایش و آنالیز مایع منی، وجود تعداد غیر طبیعی گلبول‌های سفید در خون، نشان دهنده باکتری اسپرمی احتمالی است. مطالعات نشان داده‌اند که عدم سلامت دهان و دندان با افزایش خطر ابتلا به باکتری اسپرمی مرتبط است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که درمان پوسیدگی‌های موجود در دندان و رفع عفونت دهان و دندان منجر به کاهش یا حذف باکتری اسپرمی می‌شود.
دوم این که زمانی که بدن شما در حال مبارزه با عفونت است (و پوسیدگی دندان نیز یک عفونت به شمار می‌رود)، واکنش ایمنی بدن شما ممکن است بیش از حد افزایش پیدا کند. عفونت و واکنش ایمنی امکان دارد در دهان متمرکز شوند، اما این حالت همچنان می‌تواند باعث گسترش و افزایش التهاب در سراسر بدن شود. این اتفاق به نوبه خود ممکن است منجر به حمله سیستم ایمنی به سلول‌های سالم و غیر خطرناک مانند سلول‌های اسپرم در حال رشد شود.
سوم این که این امکان وجود دارد که عوامل خطر برای عدم سلامت دهان و دندان یکی از عوامل خطر ناباروری نیز باشند. به عنوان مثال، بیایید سیگار کشیدن را در نظر بگیریم. افراد سیگاری در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا به بیماری پریودنتال قرار دارند. همچنین می‌دانیم که سیگار کشیدن ممکن است بر ناباروری اثر منفی بگذارد.
باردار شدن در زنان مبتلا به بیماری پریودنتال، دو ماه بیش‌تر زمان می‌برد
اکثر تحقیقات در مورد ارتباط سلامت دهان و دندان با باروری بر روی مردان انجام شده است. با این حال، دانشمندان شروع به بررسی این موضوع کرده‌اند که باروری زنان به چه شکلی ممکن است تحت تاثیر سلامت دهان و دندان قرار گیرد.
در یک مطالعه که بر روی ۳,۷۳۷ زن باردار در استرالیا انجام شد، محققان این پرسش را بررسی کردند که آیا ابتلا به بیماری پریودنتال لثه با مشکل بیش‌تری در باردار شدن همراه است یا خیر. در این تحقیقات فقط زنانی شرکت داده شدند که بارداری برنامه ریزی شده داشتند. آن‌ها همچنین زنانی را که با استفاده از درمان‌های باروری باردار شده بودند را از مطالعات حذف کردند. (بنابراین، ما نمی‌توانیم بر اساس این تحقیقات مشخص کنیم که بیماری پریودنتال لثه به چه صورت بر زنان مبتلا به ناباروری تشخیص داده شده از این مطالعه تأثیر می‌گذارد.)
زنان مبتلا به بیماری پریودنتال لثه به طور متوسط ۷.۱ ماه طول می‌کشد تا باردار شوند. با این حال، زنان فاقد بیماری پریودنتال به طور متوسط ۵ ماه برای باردار شدن تلاش کردند. چیزی که مشاهده شد مبنی بر این بود که ابتلا به بیماری پریودنتال، زمان لقاح را دو ماه افزایش می‌دهد.
توجه به این نکته مهم است که این افزایش قابل توجه آمار در زمان بارداری فقط در زنان غیر سفید پوست مشاهده شد. در زنان سفید پوست هم افزایش زمان لقاح مشاهده شد، اما این تفاوت از نظر آماری قابل توجه و معنی دار در نظر گرفته نمی‌شود.
ممکن است دلیل این موضوع چه چیزی باشد؟ قومیت همراه با سایر عوامل ژنتیکی، یک عامل خطر شناخته شده برای بیماری پریودنتال محسوب می‌شود. این احتمال وجود دارد که زنان غیر سفید پوست سیستم ایمنی حساس تری در برابر بیماری پریودنتال داشته باشند و همچنین احتمال بیش‌تری وجود دارد که دچار پیامدهای مربوط به سلامتی بیماری لثه شوند.
ارتباط بیماری پریودنتال و کاهش باروری
این حوزه‌ای است که قبل از نتیجه گیری به تحقیقات بسیار بیش‌تری مورد نیاز است. آیا بیماری پریودنتال لثه باعث مشکلات سلامتی دیگری می‌شود؟ یا بیماری‌ها و مشکلات سلامتی باعث بیماری پریودنتال می‌شوند؟ یا دلیل بروز هر دو عامل دیگری است؟ ما این را نمی‌دانیم.
با این حال، نظریه‌هایی در این زمینه وجود دارند. یک ارتباط احتمالی بین عدم سلامت دهان و دندان و باروری زنان، ارتباط ایمنی است. (مشابه نظریه ارتباط اختلالات باروری مردان و بیماری پریودنتال لثه) بیماری پریودنتال لثه ممکن است باعث واکنش بیش از حد سیستم ایمنی شود. یا امکان دارد که اگر یک سیستم ایمنی بیش از حد حساس باشد و واکنش نشان دهد، خطر ابتلا به بیماری پریودنتال لثه را افزایش دهد.
تحقیقات در زمینه ایمونولوژی تولید مثل، ارتباط احتمالی بین سیستم ایمنی بدن و نحوه واکنش آن به لانه گزینی و رشد جنین را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهند. زنانی که دارای سیستم ایمنی هستند که حساس است و بیش از حد واکنش نشان می‌دهد، در خطر بیش‌تری برای سقط جنین و عدم موفقیت لانه گزینی جنین در طول درمان IVF قرار دارند. دلایل رایج ناباروری به خصوص اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی کیستیک (POS) نیز با افزایش خطر ابتلا به بیماری پریودنتال لثه قرار دارند.
بر اساس مطالعه‌ای که روی بیش از ۴,۰۰۰ زن انجام شد، احتمال ابتلا به ژنژیویت یا بیماری پریودنتال لثه در زنانی که مبتلا به اندومتریوز بودند و آن را گزارش کردند در مقایسه با زنان فاقد آن، ۵۷ درصد بیش‌تر بود.
در یک مطالعه کوچک، محققان متوجه شدند که زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز در مقایسه با زنان فاقد این بیماری، بیش‌تر احتمال دارد که به ژنژیویت مبتلا شوند.
این تحقیق نشان می‌دهد که چیزی در مورد سندرم تخمدان پل کیستیک و نه عوامل خطر مرتبط به آن، باعث افزایش خطر بیماری لثه می‌شود.
برای بهبود سلامت دندان (و احتمالا باروری) چه کاری انجام دهیم؟
چه ناباروری یک عامل خطر برای بیماری پریودنتال لثه باشد یا بیماری پریودنتال یک عامل خطر برای ناباروری، مراقبت از سلامت دندان خود ارزش صرف وقت و انرژی شما را برای شما دارد. این موضوع به ویژه با توجه به نتیجه تحقیقات که نشان می‌دهد درمان حفره‌های موجود در بافت لثه و بیماری لثه امکان دارد باروری مردان و نتیجه باردار شدن را بهبود بخشد، صادق است.
خطر ابتلا به بیماری پریودنتال لثه به عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، عادات کلی مرتبط به سلامت، وجود سایر بیماری‌ها و بهداشت دهان و دندان بستگی دارد. شما در عمل بر روی ژنتیک خود کنترل ندارید، اما بر عادات بهداشتی و اقداماتی که می‌توانید برای بهداشت دهان و دندان خود انجام دهید، دارای کنترل هستید.
در ادامه در مورد اقداماتی صحبت خواهیم کرد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به بیماری لثه، بهبود سلامت دندان و احتمالا بهبود باروری خود انجام دهید.
- جرم گیری دندان‌های خود را به طور منظم انجام دهید: زمانی که در حال تلاش برای رسیدن به تمام جلسات آزمایش و درمان باروری خود هستید، لغو کردن یا عقب انداختن نوبت جرم گیری دندان می‌تواند وسوسه انگیز باشد. این کار را انجام ندهید.
جرم گیری منظم دندان‌ها کلید حفظ سلامت لثه‌ها و سلامت دهان و دندان است و این کار را باید در دوران بارداری نیز انجام دهید. معاینات منظم نیز تنها راه برای تشخیص پوسیدگی دندان قبل از جدی شدن مشکل است. زمانی که شما درد را تجربه می‌کنید، این به این معنی است که عفونت دندان تا حد زیادی گسترش پیدا کرده است.
هر چند وقت یک بار نیاز است به دندانپزشک مراجعه کنید؟ حداقل هر شش ماه یک بار و در صورتی که به بیماری پریودنتال مبتلا باشید، بیش‌تر از این تعداد (هر سه ماه یک بار)
- از دندانپزشک خود بخواهید تا سلامت لثه شما را کاملا بررسی کند: صادقانه بگوییم، این کاری است که تیم دندانپزشکی شما باید از اول انجام دهد. با این حال، برخی از مطب‌ها قرار ملاقات ها را به قدری نزدیک به هم برنامه ریزی می‌کنند که معاینه کامل سلامت دندان شما ممکن نیست. مطمئن شوید که دندانپزشک شما می‌داند که این موضوع چیزی است که شما به آن اهمیت می‌دهید.
- پوسیدگی‌های موجود در دندان را درمان کنید: فقط تمیز کردن و جرم گیری دندان‌ها کافی نیست. اگر دندانپزشک شما علائمی از پوسیدگی دندان پیدا کرد، در درمان آن معطل نکنید.
- دندان‌های خود را دو بار در روز مسواک بزنید: این ممکن است یک مرحله ضروری به نظر برسد، اما همه آن را انجام نمی‌دهند. هر روز صبح پس از بیدار شدن از خواب و قبل از رفتن به خواب، دندان‌ها و لثه خود را به خوبی مسواک بزنید.
- از نخ دندان استفاده کنید: استفاده منظم از نخ دندان برای سلامت لثه بسیار اهمیت دارد. بر اساس گفته دندانپزشکان، شما ممکن است هر روز برای دو بار مسواک بزنید. اما اگر نخ دندان نکشید، امکان دارد که لثه‌های بسیار ملتهب داشته باشید و دچار التهاب لثه یا بیماری پریودنتال شوید.
با این حال، نخ دندان کشیدن همیشه کافی نیست. این موضوع به خصوص برای افرادی که قبلاً به بیماری لثه مبتلا شده‌اند، صادق است. ممکن است استفاده از دستگاه تمیز کننده دندان واتر پیک یا مسواک بین دندانی برای شما مفید باشد. در مورد بهترین روش برای تمیز کردن دندان‌های خود با متخصص بهداشت دهان و دندان خود صحبت کنید. همچنین از او بخواهید که نحوه صحیح و مناسب نخ دندان کشیدن را به شما نشان دهند. بیش‌تر افراد به طور مناسب نخ دندان نمی‌کشند.
- بعد از غذا دهان خود را با آب بشویید: بعد از هر وعده غذایی نیازی به مسواک زدن ندارید، اما شستشوی دهان برای شما مفید است. شستشوی دهان با آب بعد از غذا خوردن یا بعد از نوشیدن مایعی که آب نیست، خطر ابتلا به التهاب لثه و ایجاد پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهد.
- اگر دندانپزشک شما جرم گیری بیش‌تر را توصیه می‌کند، آن را انجام دهید: افراد مبتلا به بیماری پریودنتال نیاز به مراجعه مکرر به دندانپزشک دارند. برای این افراد، به جای هر شش ماه، هر سه ماه جرم گیری توصیه می‌شود.
اگر در بافت لثه خود منافذ عمیقی دارید، تمیز نگه داشتن دندان‌های شما در خانه امکان پذیر نخواهد بود. باکتری‌ها در داخل این پاکت های عمیق جمع می شوند و این همان چیزی است که منجر به زوال استخوان فک و از دست دادن دندان در اثر بیماری پریودنتال لثه می‌شود.