جنین در حال رشد دختر است یا پسر؟
یکی از سوالاتی که از همان ابتدای دوره بارداری ذهن والدین را درگیر می‌کند، جنسیت فرزندشان است. اطلاع ار جنسیت فرزند بسیار مهم است و در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای آینده کودک نقش مهمی دارد. امروزه دیگر گوش دادن به حدس و گمان‌های اطرافیان در مورد جنسیت جنین جایگاهی ندارد و والدین برای اطلاع از جنسیت فرزند خود از روش‌های ساده اما دقیقی مانند سونوگرافی استفاده می‌کنند. در این مقاله هر آنچه که ممکن است در مورد سونوگرافی تعیین جنسیت جنین ذهن شما را به خود مشغول سازد، به تفصیل شرح داده شده است، پس تا انتهای این مقاله کابردی با تیم پینو بیبی همراه باشید.
تعیین جنسیت جنین با سونوگرافی
یکی از زیباترین و هیجان‌انگیزترین اتفاقات زندگی هر زوجی، تولد نوزاد است. گمانه‌زنی در مورد شکل و ظاهر کودک و جنسیت نوزاد یکی از دلچسب‌ترین کارهایی است که والدینی که در انتظار تولد فرزندشان هستند، انجام می‌دهند.
روش‌های اطلاع از جنسیت جنین
در قدیم که دسترسی افراد به امکانات پزشکی کم بود، بزرگان فامیل و مادربزرگ‌ها بر اساس شواهدی که هیچ پایه و اساس علمی نداشت سعی می‌کردند جنسیت نوزاد را حدس بزنند. شکل شکم بانوی باردار، نوع ویار، زشت و زیبا شدن خانم حامله، فعالیت جنین در شکم مادر، داغی دست و پای خانم باردار و بسیاری از این موارد در حدس و گمانه‌زنی در مورد جنسیت جنین به کار گرفته می‌شد. از آنجا که این شواهد اساس علمی نداشت ممکن بود در یک خانواده استدلالی که برای دختر بودن جنسیت جنین مطرح شود در خانواده دیگری همان استدلال برای پسر بودن جنسیت جنین ذکر شود. در مقاله مربوط به «علل داغی دست و پا در دوران حاملگی» اشاره کردیم که برخی از افراد علت داغی دست و پای مادر را نشانه برای دختر بودن جنین می‌دانند در حالی که برخی دیگر از اشخاص آن را نشانه‌ای برای پسر بودن تلقی می‌کنند. اما به هر تقدیر اطلاع از جنسیت جنین فقط و فقط از دو طریق امکان‌پذیر است:
- مطالعات کروموزومی مانند: آمنیوسنتز
- بررسی سونوگرافی
بنابراین اگر در انتظار فرزند به سر می‌برید، برای اطلاع از جنسیت فرزند خود به باورهای غلط دوران بارداری که متاسفانه رواج زیادی هم دارد، اتکا نکنید. گاهی برخی افراد با توجه به صحبت‌های زنانه‌ای جمع‌های دوستان در ذهن خود نسبت به جنسیت فرزند رویاپردازی می‌کنند و وقتی خلاف آن اثبات می‌شود دچار سرخوردگی زیادی می‌شوند. همین جا لازم است یادآور شویم که فرزند هدیه‌ای از طرف خداوند مهربان است و ملاک محبت و عشق‌ورزی به فرزند نباید بر اساس دختر یا پسر بودن باشد.
سونوگرافی تعیین جنسیت در هفته چندم بارداری انجام می‌شود؟
سونوگرافی در دوران حاملگی به دلایل مختلفی انجام می‌شود اما شاید یکی از مهم‌ترین و آشناترین آن‌ها سونوگرافی تعیین جنسیت جنین باشد. سونوگرافی یک روش نسبتاً مطمئن و ساده برای تعیین جنسیت جنین است. سونوگرافی، یک اسکن اولتراسوند است که طی آن تصاویر سیاه و سفیدی از جنین ارائه می‌شود. با تفسیر تصاویر بدست آمده اطلاعات زیادی در مورد جنین و از جمله، جنسیت جنین مشخص می‌شود. به طور معمول از سونوگرافی برای تعیین جنسیت جنین در ۲ مرحله از دوران بارداری استفاده می‌شود. یکبار در هفته هجدهم بارداری و یکبار هم در هفته بیست و دوم. ممکن است برخی افراد حین تست‌های غربالگری از متخصص درباره جنسیت جنین سوال کنند اما زمان مناسب برای تعیین جنسیت جنین بعد از هفته شانزدهم است. برخی متخصصان هفته بیستم تا بیست و دوم حاملگی را بهترین زمان برای تعیین جنسیت جنین می‌دانند. در هفته بیستم بارداری؛ قلب، شکم، صورت و دست و پای جنین شکل گرفته است و ممکن است در سونوگرافی تمامی این اندام‌ها قابل مشاهده باشند. در هفته بیستم آلت تناسلی جنین نیز شکل گرفته بنابراین تعیین جنسیت با دقت بیشتری انجام می‌شود. اگر نسبت به شکل‌گیری اندام‌های مختلف جنین طی هفته مختلف بارداری علاقه‌مند هستید مقاله «مراحل رشد یا چرخه رشد جنین» را مطالعه بفرمایید.
اهمیت انجام سونوگرافی و تعیین جنسیت نوزاد
جدا از اشتیاق پدر و مادر و اطرافیان برای اطلاع از جنسیت جنین و ارضای این حس کنجکاوی، اطلاع از جنسیت جنین پیش از تولد از اهمیت خاصی برخوردار است. شاید برخی والدین ترجیح دهند که اطلاع از جنسیت فرزندشان را به بعد از تولد موکول کنند و هیجان اطلاع از جنسیت فرزندشان را چندین برابر کنند، برخی افراد نیز ممکن است به دلیل وسواس‌های زیاد فکری و ترس از انجام هر گونه اقدام پزشکی از مراجعه به پزشک و انجام سونوگرافی سر بازبزنند. در مقاله مربوط به «ترس‌های بارداری و این که چرا نباید از آن‌ها بترسید؟» توضیح داده شده که برخی بانوان به دلایلی مختلف ممکن است در دوران بارداری دچار ترس مرضی یا همان فوبیا شوند و یکی از این ترس‌ها، ترس از مراجعه به پزشک است که در کنار ترس و اضطراب وسواس‌گونه از آسیب رسیدن به جنین ممکن است مادر را از مراجعه به پزشک و انجام هر گونه فرایندهای لازم کلینیکی باز دارد. اما علت هر چه که باشد باید در نظر داشت که اطلاع از جنسیت جنین پیش از تولد بسیار حائز اهمیت است. این مقوله از دو دیدگاه قابل بررسی است: یکی برنامه‌ریزی برای نوزاد و آمادگی ذهنی و دیگری از جنبه اقتصادی.
جنبه اقتصادی این مقوله کاملاً روشن است. در قدیم اطلاع از جنسیت جنین امکان‌پذیر نبود و معمولاً بر اساس حدس و گمان بزرگترها و یا قابله‌های تجربی انجام می‌شد. در چنین شرایطی خرید سیسمونی و مایحتاج نوزاد کار دشواری بود. معمولاً چند دست لباس دخترانه و چند دست لباس پسرانه تهیه می‌شد و در انتخاب رنگ و اسباب‌بازی سعی می‌شد تا جای ممکن از رنگ‌های خنثی استفاده شود و اسباب‌بازی‌هایی که برای هر دو جنس دختر و پسر قابل استفاده باشد، خریداری کنند. از این‌رو بعد از تولد نوزاد ممکن بود برخی وسایل برای نوزاد مناسب نباشد و نیاز به خرید وسایل و امکانات جدیدی برای نوزاد باشد.
صرفه نظر از مسائل اقتصادی، مسئله مهم دیگر برنامه‌ریزی برای کودک است. اگر پدر و مادر از جنسیت فرزند خود اطلاع داشته باشند، برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای آینده او خواهند داشت. مطالعات در مورد خصوصیات و نحوه تربیت دختران با پسران نیز می‌تواند بسیار متفاوت باشد. آمادگی اطرافیان به ویژه خواهر یا بردار کودک نیز بسیار مهم است. والدین با دانستن جنسیت فرزند، چندین ماه برای آماده‌سازی ذهن فرزندان و پذیرش نوزاد جدید از سوی آن‌ها فرصت دارند و مهم است که در مکالمه با فرزندان خود آن‌ها از لحاظ ذهنی برای پذیرش یک خواهر یا بردار آماده کنند. اگر والدین دوراندیش باشند برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی آینده فرزندشان را از همان دوران بارداری آغاز خواهد کرد و این برنامه‌ریزی تا حدود زیادی وابسته به اطلاع از جنسیت فرزند خواهد بود.
از طرفی مسئله سرخوردگی را نیز باید مد نظر داشت ممکن است والدین در رویاپردازی‌های خود به پسر یا دختر بودن فرزندشان گرایش بیشتری داشته باشند و اگر پیش‌بینی‌های رویاپردازانه آن‌ها محقق نشود ممکن است برای مدت‌ها از پذیرش نوزاد و برقراری ارتباط با او استنکاف کنند.
از این‌رو انجام سونوگرافی برای تعیین جنسیت جنین نه تنها مفید هست بلکه بسیار حائز اهمیت است.
آمادگی جهت سونوگرافی تعیین جنسیت
انجام سونوگرافی فرایند دردناکی نیست و نیاز به اقدامات پیچیده‌ای ندارد. مهم‌ترین مسئله‌ای که ممکن است چالش‌برانگیز باشد، پر بودن مثانه مراجعه کننده است. اگر مثانه مراجعه کننده پر نباشد تصاویر ثبت شده مبهم و تار خواهد بود و ممکن است در ارائه نتیجه اختلال ایجاد کند. در اولین قدم با مرکزی که قرار است سونوگرافی انجام دهید تماس بگیرید و زمان انجام سونوگرافی را با مرکز مربوطه فیکس کنید. توجه داشته باشید که معمولاً این زمان تقریبی است و ممکن است شما دقایقی شاید حتی بیش از ۳۰ دقیقه در انتظار باشید پس لازم است برنانه‌ریزی دقیقی داشته باشید. یک بطری آب همراه داشته باشید و یک ساعت قبل از زمان تعیین شده شروع به نوشیدن آب بکنید. معمولاً در محل و مرکز انجام سونوگرافی دستگاه آب سردکن وجود دارد اما برای اطمینان می‌توانید چند بطری آب با خودتان همراه داشته باشید. به مرور شروع به نوشیدن آب کنید. حواس‌تان به زمان تقریبی اعلام شده باشد اگر از همان ابتدا چند بطری آب را بنوشید ممکن است قبل از این که نوبت شما فرابرسد به قدری فشار بر شما زیاد شود که مجبور شوید مثانه خود ار خالی کنید. از چند ساعت قبل ادرار نکنید و مثانه خود را تخلیه نکنید. توجه داشته باشید که زمانی که مثانه شما پر باشد انجام سونوگرافی مقدور و نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد و زمانی مثانه شما پر خواهد بود که شما احساس شدید نسبت به تخلیه ادرار داشته باشید. برای این که بتوانید این احساس فشار را تحمل کنید بد نیست تا در محل به آرامی قدم بزنید و ذهن خود را منحرف کنید. اگر شخصی شما را مشایعت می‌کند با او گفتگو کنید تا سپری شدن زمان برای شما قابل تحمل باشد. یک لباس گشاد و راحت بپوشید تا موقع انجام سونوگرافی لازم نباشد که لباس خود را به طور کامل دربیاورید و بتوانید لباس خود را تا زیر سینه بالا بزنید. بردن وسایل اضافی به خصوص اگر که به تنهایی به مرکز مراجعه کرده‌اید جز این که جلوی دست و پای شما را بگیرد، سود دیگری ندارد پس وسایل اضافه کیف خود را خارج کنید و فقط وسایل ضروری را به همراه داشته باشید. همراه بردن یک حوله یا رول دستمال کاغذی هم خالی از لطف نیست در برخی مراکز ممکن است به هر دلیل دستمال کاغذی در دسترس نباشد، از این رو برای پاک کردن محل سونوگرافی به آن نیاز خواهید داشت.
چگونگی انجام سونوگرافی تعیین جنسیت
برای انجام سونوگرافی اولین سوالی که متخصص از شما خواهد پرسید در مورد این است که آیا احساس تخلیه ادرار دارید یا خیر؟ چرا که همانطور که توضیح داده شد اگر مثانه به اندازه کافی پر نباشد تصاویر سونوگرافی وضوح کافی را نخواهد داشت و ممکن است نتایج قابل استناد نباشند. متخصص از شما درخواست می‌کند که روی تخت دراز بکشید و لباس خود را تا زیر سینه بالا بزنید. متخصص سطح شکم شما را با یک ژل مخصوص می‌پوشاند. سپس با دستگاه مخصوص سونوگرافی محوطه شکمی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. دستگاه دارای یک سری مخصوص است که به وسیله آن تصویربرداری از ناحیه شکم، لگن و رحم انجام می‌شود. در واقع سونوگرافیست با استفاده از این سری مخصوص امواج فراصوت را به بدن شما می‌تاباند، امواج از بدن شما عبور کرده و انعکاس آن‌ها روی دستگاه‌های کامپیوتری یا دستگاه‌های دستی کدسازی می‌شوند. این کدها در سیستم هوشمند دستگاه به صورت تصاویر ویدیویی ثبت می‌شوند. ممکن است متخصص هنگام انجام کار، سری مخصوص دستگاه را روی بدن شما فشار دهد اگر فشار ایجاد شده برای شما قابل تحمل نبود متخصص را در جریان قرار دهید اما معمولاً فشار جزئی است و دردی به همراه ندارد فقط چون مثانه پر است ممکن است احساس تخلیه ادرار را بیشتر کند. متخصص نتایج را به صورت تصاویر سیاه و سفید چاپ می‌کند و اطلاعات تکمیلی را طی یک گزارش در اختیار شما قرار می‌دهد. حالا لازم است تا با در دست داشتن گزارش سونوگرافی و کلیشه یا همان عکس به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید و اطلاعات تکمیلی را از او دریافت کنید.
سونوگرافیست در جلسه سونوگرافی جنسیت فرزندتان را به شما اعلام خواهد کرد. حتی ممکن است دست‌ها، پاها و صورت نوزاد نیز قابل تشخیص باشد. ممکن است شما در وضعیتی باشید که بتوانید تصاویر روی مانیتور دستگاه را مشاهده کنید و در این شرایط می‌توانید از تکنسین مربوط درخواست کنید تا اطلاعات لازم را به شما ارائه کند. سوالات خود را از تکنسین بپرسید و نگرانی‌های ذهنی خود را برطرف کنید، سوالات پاسخ داده نشده و باقی مانده در ذهن شما می‌تواند عللی برای ایجاد «اضطراب و استرس دوران بارداری» باشد. نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که ممکن است شما تمام اندام‌های نوزاد را به طور کامل نبینید و این تا حدود زیادی بستگی به وضعیت قرارگیری جنین در بدن شما دارد پس جای نگرانی نیست.
مدت زمان انجام سونوگرافی
فرایند سونوگرافی برای تعیین جنسیت جنین معمولاً با بررسی وضعیت سلامت جنین همراه است و تنها معطوف به تعیین جنسیت نخواهد بود. این فرایند معمولاً بین ۱۵ تا ۲ دقیقه زمان می‌برد. اگر مثانه به اندازه کافی پر باشد و مشکلات محدود کننده سونوگرافی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد، در میان نباشند، زمان نرمال برای انجام سونوگرافی در همین حدود خواهد بود البته زمان آماده‌سازی و مدت انتظار را نیز باید در نظر داشت و همانطور که گفته شد این زمان قابل پیش‌بینی نیست.
احتمال خطا در سونوگرافی تعیین جنسیت چقدر است ؟
در پاسخ به این سوال باید چندین فاکتور مهم را در نظر داشت. یکی از فاکتورهای مهم و تعیین کننده، سن مادر و سن جنین است. این که مادر در چه سنی باردار شده است بسیار مهم است و مهم‌تر از آن سن جنین است. در فرایند غربالگری که در سه ماهه اول حاملگی انجام می‌شود ممکن است حین انجام سونوگرافی، جنسیت جنین نیز مشخص شود اما درصد خطا وجود دارد. هرچه از سه ماهه اول زمان بیشتری سپری شود، اندام‌های جنین شکل کامل‌تری به خود می‌گیرند بنابراین تشخیص جنسیت نیز با دقت بیشتر و ضریب خطای کمتری همراه خواهد بود. همانطور که اشاره شد عواملی وجود دارند که ممکن است در تعیین جنسیت جنین حین سونوگرافی اختلال ایجاد کنند و نتایج سونوگرافی را تحت تأثیر قرار دهند. در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:
عوامل محدود کننده در نتایج به‌دست‌آمده از سونوگرافی
برخی عوامل ممکن است صحت و دقت نتایج بدست آمده از سونوگرافی را متأثر سازند:
- تجهیزات و امکانات مخصوص انجام سونوگرافی: نوع تجهیزات و به روز بودن آن‌ها بر کیفیت و وضوح تصاویر سونوگرافی بسیار مهم هستند.
- تبحر و تجربه متخصص سونوگرافیست: دانش، تخصص و مهارت متخصص در انجام سونوگرافی بسیار حائز اهمیت است. یک متخصص کارکشته و حرفه‌ای حتی در شرایط نامناسب وضعیت قرارگیری جنین، می‌تواند وضعیت سلامت جنین و جنسیت جنین را تعیین کند.
- نحوه قرارگیری جنین در رحم: نحوه نشستن و قرارگیری جنین در تعیین جنسیت او بسیار مهم است. گاهی جنین در وضعیتی قرار میگیرد که سر جنین به سمت پایین و عمق لگن است به این وضعیت بریج گفته می‌شود؛ در چنین شرایطی تعیین جنسیت جنین دشوار است. گاهی نیز بند ناف ناحیه تناسلی جنین را پوشانده و یا اندام‌های دیگر به نحوی قسمت سکس جنین را کاور کرده‌اند بنابراین تشخیص جنسیت جنین ممکن است میسر نباشد. امروزه با استفاده از روش‌های نوین فناوری می‌توان به طرق خاصی از سد این موانع عبور کند و جنسیت جنین را مشخص کرد.
- جثه جنین: علاوه بر وضعیت قرارگیری جنین، جثه جنین در تعیین جنسیت جنین مهم است. اگر جثه جنین خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باشد، تعیین جنسیت به سختی انجام می‌شود.
- وزن بالای مادر و ضخامت زیاد چربی دور شکم: در صورتی که مادر اضافه وزن زیادی داشته باشد و ناحیه شکم او از چربی انباشته باشد، نفوذ امواج فراصوت ممکن است با اختلال همراه شود و در نتیجه تصاویر بدست آمده کیفیت و وضوح کافی را نداشته باشند.
آیا قبل از بارداری می‌توان تعیین جنسیت انجام داد؟
به طور دقیق اگر بخواهیم به سوال پاسخ دهیم باید بگوییم تعیین جنسیت جنین به روش‌های خانگی و توصیه‌های عامیانه و حتی پیشنهادات تخصصی صددرصدی نیست. ممکن است خوردن برخی غذاها و یا مصرف برخی مواد خوراکی محیط رحم را اسیدی یا قلیایی کند، اسیدی یا بازی بودن محیط رحم نقش تعیین کننده‌ای در تعیین جنسیت جنین دارد اما به طور قاطع نمی‌توان گفت خوردن و یا آشامیدن فلان ماده غذایی پیش از برقراری رابطه جنسی می‌تواند سبب شود که جنینی که شکل خواهد گرفت پسر می‌شود یا دختر. تحقیقات زیادی در این مورد انجام شده است مثلاً در برخی مناطق که رژیم‌های غذایی افراد کم کالری هستند، تولد نوزاد دحتر بیشتر از پسران اتفاق می‌افتد. شاید بتوان با داشتن رژیم غذایی خاص احتمال تولد جنسیت خاصی را افزایش داد اما باید توجه داشت این موضوع نتیجه صددرصدی ندارد. در ضمن خوردن یک ماده غذایی چند دقیقه قبل از رابطه ممکن است تأثیر چندانی نداشته باشد و ممکن است قبل از اینکه تجزیه ماده خورده شده صورت بگیرد و اثر خود را بر وضعیت تعادل PH رحم بگذارد، عمل لقاح صورت بگیرد. معمولاً متخصصان تغذیه با در نظر گرفتن احتمال ۵۰ درصدی یک برنامه غذایی را تجویز می‌کنند که لازم است زوجین از مدت‌ها قبل آن را استفاده کنند. برخی از تحقیقات نیز نشان داده است که پیش‌نوازی و داشتن معاشقه قبل از رابطه در تعیین جنسیت فرزند موثر است و در بیشتر موارد روابط جنسی احساسی و پر شور منجر به تولد نوزاد دختر خواهد شد. البته هیچ ضمانتی وجود ندارد که روش‌های ذکر شده در نهایت زوجین را به سمت نتیجه دلخواه‌شان هدایت کنند. در روش‌های لقاح مصنوعی و لقاح آزمایشگاهی تعیین جنسیت جنین امکان‌پذیر است که البته این روش‌ها بسیار هزینه‌بر هستند.
آیا تغییر جنسیت پس از بارداری ممکن است؟
باید توجه داشت که جنسیت جنین در هنگام لقاح و تشکیل اولیه نطفه تعیین می‌شود و بعد از آن هیچ عاملی در تغییر جنسیت نمی‌تواند تأثیرگذار باشد. در مورد تعیین جنسیت جنین پیشتر در مقاله «چه خصوصیاتی از والدین به ارث می‌رسند» توضیحات کافی داده شده است. به طور کلی نقش تعیین کننده در جنسیت جنین با پدر است. سلول تخم که در اثر لقاح و بعد از آمیزش دو سلول جنسی مادر و پدر تشکیل می‌شود دارای دو کروموزوم جنسی است که یکی از آن‌ها را از مادر دریافت می‌کند و دیگری را از پدر. سلول جنسی مادر همواره دارای ۲ کروموزوم X است بنابراین در هنگام لقاح یک کروموزوم X از مادر به سلول اولیه تخم منتقل می‌شود. اما سلول جنسی پدر دارایی دو کرموزوم متفاوت است، یکی کروموزوم X و دیگری کروموزوم Y. اگر پدر یک کروموزوم X به سلول تخم منتقل کند، جنسیت جنین دختر خواهد شد و اگر یک کروموزوم Y بدهد جنسیت جنین پسر خواهد شد. بنابراین جنسیت جنین در همان لحظه آمیزش زوجین و تشکیل نطفه تعیین می‌شود و هرگز قابل تغییر نیست. همانطور که گفته شد ممکن است با به کاربردن برخی روش‌ها مانند تغذیه پیش از همبستری و آمیزش احتمال تولد جنسیت مورد نظر را بالا برد.
هزینه تعیین جنسیت جنین
معمولاً بیمه‌های مختلف درصد زیادی از هزینه را پرداخت می‌کنند و حتی برخی بیمه‌ها کل هزینه مربوط به سونوگرافی را متقبل می‌شوند. تعیین هزینه به محیط و تجهیزات و امکانات محلی که مراجعه می‌کنید بستگی زیادی دارد اما معمولاً حتی اگر تحت پوشش بیمه هم نباشید، هزینه انجام سونوگرافی زیاد نیست. در برخی کشورها کلیه هزینه مربوط به بارداری و حتی زایمان رایگان است تا افراد تشویق به فرزندآوری شوند در کشور ما نیز به تازگی تمهیداتی در این زمینه اندیشیده شده است. بغیر از روش سونوگرافی برای تعیین جنسیت می‌توان از روش‌های دیگری که به روش‌های پیش از لقاح شهرت دارند و هزینه بسیار بالایی دارند، بهره برد مانند روش IUI و روش PGD. در واقع می‌توان گفت سونوگرافی روش اطلاع از جنسیت جنین است و روش‌های ژنتیکی مانند IUI و PGD روش‌های تعیین جنسیت جنین هستند.