دیسپارونی (رابطه جنسی دردناک)
دیسپارونی، درد ناحیه تناسلی در حین یا بعد از رابطه جنسی است. مقاربت جنسی دردناک را می‌توان از خارج بر روی فرج یا داخل واژن، رحم یا لگن احساس کرد. عواملی مانند بیماری‌های زمینه‌ای یا عفونت‌ها می‌توانند باعث ایجاد رابطه جنسی دردناک شوند. دیسپارونی،معمولاً با شناسایی علت اصلی درد درمان می‌شود.
دیسپارونی (مقاربت دردناک) چیست؟
درد حین رابطه جنسی یا دیسپارونی؛ درد مداوم یا عود کننده درست قبل، حین یا بعد از رابطه جنسی است. درد در ناحیه تناسلی احساس می‌شود. زنان ممکن است درد بیرونی در ناحیه فرج، لابیا (لب‌های واژن) یا در دهانه واژن داشته باشند. برخی از افراد درد را به صورت داخلی احساس می‌کنند (در دهانه رحم، رحم یا پایین شکم).
دیسپارونی یک بیماری شایع است که میتواند اثرات منفی عاطفی و روانی داشته باشد. علاوه بر درد فیزیکی، زوج‌ها ممکن است به خاطر از دست دادن صمیمیت یا احساس اضطراب در روابط خود رنج ببرند. پزشک میتواند درمان مناسب را بر اساس علائم بیمار توصیه کند و علت اصلی درد را تعیین کند.
نکته قابل بحث، این است که آیا دیسپارونی میتواند به عنوان یک اختلال جنسی یا اختلال درد طبقه‌بندی شود، زیرا شناسایی یک علت خاص میتواند چالش برانگیز باشد. دیسپارومی میتواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت جسمی و روانی و همچنین کیفیت زندگی داشته باشد. این موضوع ارزیابی و مدیریت دیسپارونی را نشان می‌دهد و نقش تیم بین حرفه‌ای را در مدیریت بیماران مبتلا به این بیماری برجسته میکند.
چه کسانی بیشتر به دیسپارونی مبتلا هستند؟
درد حین رابطه جنسی در زنان شایع‌تر است. این بیماری میتواند هم مردان (دیسپارونی مردانه) و هم زنان (دیسپارونی زنان) را در تمام سنین مبتلا کند. درد اغلب به دلیل عوامل فیزیکی یا شرایط پزشکی است، اما میتواند روانی نیز باشد. درد در حین مقاربت (دیسپارونی) بسیار شایع است و تقریباً از هر ۴ زن که رابطه جنسی داشته‌اند ۳ نفر در طول زندگی خود در حین آمیزش و مقاربت، درجاتی از درد را تجربه کرده‌اند. برای برخی درد فقط یک مشکل موقتی است. برای برخی دیگر از زنان، این یک مشکل طولانی مدت است و بارها این درد را در زمان مقاربت احساس می‌کنند.
انواع مختلف دیسپارونی
- محل درد میتواند به تعیین نوع دیسپارونی (آمیزش دردناک) که فرد تجربه میکند، کمک کند:
- درد ورودی (دیسپارونی داخل مداری یا سطحی): این درد در هنگام دخول اولیه در ورودی واژن احساس می‌شود. برخی از عوامل مرتبط با درد دخول میتواند عدم آمادگی روانی، آسیب یا عفونت ناحیه تناسلی باشد.
- درد عمیق (دیسپارونی برخوردی): دردی است که در دخول عمیق رخ می‌دهد و در موقعیت‌های جنسی خاص میتواند بدتر شود. این درد را فرد در دهانه رحم یا پایین شکم احساس خواهد کرد. یک وضعیت پزشکی یا جراحی قبلی معمولاً باعث درد جنسی می‌شود که عمیق‌تر رخ می‌دهد.
- درد حین مقاربت را می‌توان به صورت اولیه، ثانویه، کامل یا موقعیتی نیز توصیف کرد:
- درد اولیه: دردی است که از زمان فعال شدن جنسی فرد وجود دارد.
- درد ثانویه: پس از تجربه رابطه جنسی بدون درد، درد بعد از آن ایجاد می‌شود.
- درد کامل: به این معنی است که هر بار که فرد رابطه جنسی دارد، احساس درد میکند.
- درد موقعیتی: زمانی است که درد فقط در موقعیت‌های خاصی اتفاق می‌افتد.
چه چیزی باعث دیسپارونی می‌شود؟
در بسیاری از موارد، اگر روانکاری واژن کافی نباشد، فرد میتواند در حین رابطه جنسی درد را تجربه کند. در این موارد، با آرامش بیشتر، افزایش پیش‌بازی و پیش‌نوازی یا استفاده از روان کننده جنسی، درد برطرف می‌شود. دستیابی به تشخیص دقیق دیسپارونی کار دشواری است زیرا می‌توان آن را با شکایت از سایر اختلالات مشابه اشتباه گرفت. قبل از تشخیص دیسپارونی (آمیزش دردناک) باید چندین اختلال را بر اساس شرح حال و معاینه فیزیکی رد کرد. در برخی موارد، اگر یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد، مقاربت دردناکی خواهد بود:
دلایل دیسپارونی دردناک در زنان
- آتروفی واژن (واژینیت آتروفیک): پوشش واژن میتواند رطوبت (خشکی واژن) و ضخامت طبیعی خود را از دست بدهد و خشک، نازک و ملتهب شود. این میتواند ناشی از مصرف دارو، یائسگی یا سایر تغییرات هورمونی باشد.
- واژینیسموس: ترس از صدمه دیدن یا ضربه قبلی باعث اسپاسم عضلات واژن می‌شود.
- عفونت‌های واژن: این بیماری‌ها شایع هستند و شامل عفونت‌های قارچی می‌شوند.
- مشکلات دهانه رحم (باز شدن به رحم): آلت تناسلی با حداکثر نفوذ میتواند به دهانه رحم برسد. بنابراین، مشکلات دهانه رحم (مانند عفونت) میتواند باعث ایجاد درد در هنگام نفوذ عمیق شود.
- مشکلات رحم (فیبروئید رحم): مشکلات رحم ممکن است شامل فیبروم باشد که میتواند باعث درد عمیق حین برقراری رابطه جنسی و مقاربت شود.
- اندومتریوز و چسبندگی لگن: شرایطی که در آن اندومتر (بافت پوشش دهنده رحم) خارج از رحم رشد میکند.
- مشکلات تخمدان: چنین مشکلاتی ممکن است شامل کیست تخمدان باشد.
- بیماری التهابی لگن و اندومتریت: بافت‌های عمیق داخل لگن به شدت ملتهب می‌شوند و فشار آلت تناسلی مرد حین مقاربت باعث ایجاد درد عمیق می‌شود.
- حاملگی خارج از رحم: بارداری که در آن تخمک بارور شده در خارج از رحم رشد میکند.
- نزدیکی خیلی زود پس از جراحی یا زایمان
- عفونت‌های مقاربتی (STIs): این عفونت ها ممکن است شامل زگیل تناسلی، زگیل آبکی، زخم‌های تبخال یا سایر بیماری‌های مقاربتی باشد.
- ولوودینیا: باعث درد مزمن در ناحیه فرج می‌شود. درد شدید ولوودینیا را وستیبولیت ولوار می‌گویند.
- آسیب به فرج یا واژن: این آسیب‌ها ممکن است شامل پارگی ناشی از زایمان یا بریدگی (اپیزیوتومی) در پرینه (ناحیه پوست بین واژن و مقعد) باشد که در حین زایمان ایجاد می‌شود.
- اختلالات پوستی که بر اندام تناسلی تأثیر می‌گذارد.
- گرفتگی لگن، سایر عفونت‌های دستگاه ادراری تناسلی
- کیست بارتولن: کیست‌های بارتولین کوچک اغلب بدون علامت هستند. اگر بزرگ شوند، می‌توانند باعث درد فرج (به ویژه هنگام راه رفتن و نشستن) و دیسپارونی سطحی (درد در حین مقاربت) شوند.
- مسائل روانی: اضطراب، افسردگی و اعتماد به نفس پایین میتواند از تحریک جنسی جلوگیری کند. اگر فردی قربانی آزار جنسی شده است، میتواند به ایجاد درد در حین رابطه جنسی نیز کمک کند.
دلایل دیسپارونی دردناک در مردان
مردان نیز مانند زنان می‌توانند در صورت عدم روانکاری واژن در حین رابطه جنسی احساس درد کنند. این را می‌توان با استفاده از یک روان کننده جنسی حل کرد. در مردان، رابطه جنسی دردناک میتواند ناشی از برخی اختلالات آلت تناسلی باشد:
- آسیب پوست ختنه گاه: آسیب به پوست ختنه گاه (پوستی که سر آلت تناسلی را می‌پوشاند) ناشی از مالش یا پارگی میتواند منجر به بروز درد شود.
- فیموز یا فیموزیس(Phimosis) : ناتوانی در پس کشیده شدن پوست ناحیه ختنه‌گاه یا پیش‌پوست بر روی سر آلت تناسلی، به دلیل تنگی آن که میتواند باعث تجمع میکروب‌ها شود.
- التهاب غده پروستات (پروستاتیت)
- عفونت‌های مقاربتی (STIs): عفونت‌های مخمری یا عفونت‌های زیر پوست ختنه گاه و همچنین عفونت‌های مقاربتی شایع مانند تبخال تناسلی یا سوزاک، کلامیدیا می‌توانند رابطه جنسی را دردناک کنند.
- بدشکلی‌های آلت: بیماری پیرونی (Peyronie’s Disease) یا سایر ناهنجاری‌های آلت تناسلی میتواند باعث مقاربت دردناک شود.
- نعوظ دردناک: شرایطی مانند پریاپیسم (Priapism) میتواند منجر به نعوظ‌های دردناک و مداوم شود.
علائم دیسپارونی چیست؟
اگر در حین رابطه جنسی درد وجود داشته باشد، بیمار ممکن است این علائم را احساس کند:
- درد شدید در هنگام دخول و ورود آلت تناسلی
- درد عمیق در هنگام رانش آلت تناسلی
- نبض یا درد بعد از مقاربت
- دردهای سوزشی
- گرفتگی لگن
- گرفتگی یا اسپاسم عضلانی
دیسپارونی چه احساسی دارد؟
شایع‌ترین علامت، درد هنگام مقاربت است که در دهانه واژن یا عمق لگن رخ می‌دهد. این میتواند یک درد مشخص در یک ناحیه باشد یا ممکن است کل ناحیه تناسلی را تحت تاثیر قرار دهد. ممکن است احساس ناراحتی، سوزش یا ضربان وجود داشته باشد.
آیا دیسپارونی باعث خونریزی می‌شود؟
دیسپارونی لزوماً باعث خونریزی نمی‌شود. هر خونریزی که در طول رابطه جنسی رخ می‌دهد احتمالاً ناشی از یک موضوع پزشکی است. خونریزی میتواند ناشی از همان مسئله‌ای باشد که باعث ایجاد رابطه جنسی دردناک شده است.
مواردی که در رابطه جنسی دردناک (دیسپارونی) باید با پزشک مطرح کرد
در مورد هر گونه درد در حین مقاربت باید با پزشک صریح و شفاف صحبت شود. برخی از سوالاتی که پزشک ممکن است از بیمار بپرسد عبارت هستند از:
- درد در کجا ایجاد می‌شود؟
- درد چند وقت یکبار اتفاق می‌افتد؟
- چند وقت است که بیمار رابطه جنسی دردناکی داشته است؟
- چه میزان درد احساس می‌شود؟ (سطحی یا عمیق، موقت و گذرا یا ماندگار)
- بیمار چه داروهایی مصرف میکند؟
- آیا قبلاً در ناحیه تناسلی عمل جراحی داشته است؟
- آیا برای مشکلات واژن (بیماری یا عارضه) تحت درمان قرار گرفته است؟
دیسپارونی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک میتواند علت اصلی درد در حین رابطه جنسی را با یک تاریخچه سلامت کامل و معاینه فیزیکی تشخیص دهد. معاینه فیزیکی میتواند شامل بررسی لگن، شکم، واژن و رحم باشد.
چه آزمایشاتی برای تشخیص دیسپارونی انجام می‌شود؟
برای یافتن منبع درد و تشخیص هر گونه شرایط پزشکی و سلامتی، متخصصین ممکن است اقدامات زیر را انجام دهند:
- معاینه فیزیکی: این معاینه میتواند شامل معاینه لگن، معاینه رکتوم و تست پاپ اسمیر باشد. پزشک همچنین ممکن است نمونه‌ای از مایع واژن و ادرار را برای آزمایش علائم عفونت جمع‌آوری کند.
- سونوگرافی: سونوگرافی ترانس واژینال میتواند دید بهتری از دستگاه تناسلی زنان داشته باشد.
- لاپاراسکوپی: در موارد نادری از لاپاراسکوپی استفاده می‌شود. در صورتی لاپارسکوپی انجام می‌شود که سایر آزمایش‌ها بی‌نتیجه باشند.
- هیستروسکوپی: بازرسی حفره رحم با آندوسکوپی با دسترسی از طریق دهانه رحم است. هیستروسکوپی امکان تشخیص آسیب شناسی داخل رحمی را فراهم میکند و به عنوان روشی برای مداخله جراحی عمل میکند.
دیسپارونی چگونه درمان می‌شود؟
برخی از درمان‌های دیسپارونی نیازی به مداخله پزشکی ندارند. به عنوان مثال، در مورد مقاربت دردناک بعد از بارداری، حداقل شش هفته پس از زایمان باید صبر کرد و سپس اقدام به مقاربت شود. در مواردی که خشکی واژن یا عدم روانکاری وجود دارد، می‌توان از روان کننده‌های پایه آب استفاده کرد.
برخی از درمان‌های دیسپارونی (درد جنسی) نیاز به تجویز دارو دارند. اگر خشکی واژن به دلیل یائسگی است، از پزشک در مورد کرم‌های استروژن، قرص‌ها، حلقه‌ها یا سایر داروها سوال کنید. سایر علل مقاربت دردناک نیز ممکن است نیاز به داروهای تجویزی داشته باشند.
برای مواردی از درد جنسی (دیسپارونی) که هیچ دلیل پزشکی زمینه‌ای وجود ندارد، درمان جنسی ممکن است مفید باشد. برخی از افراد ممکن است نیاز به حل و فصل احساس گناه، تعارضات درونی در رابطه با جنسیت یا احساسات مربوط به سوء استفاده قبلی داشته باشند، و نیازمند دریافت شیوه‌های درمان روحی و روانی باشند.
چگونه می‌توان دیسپارونی را به طور طبیعی درمان کرد؟
استفاده از یک روان کننده مبتنی بر آب به واژن، فرج و لابیا برای برخی از زنان مفید است، زیرا خشکی علت اصلی ایجاد درد در این افراد است. کسانی که در حین رابطه جنسی درد دارند، استفاده از عطرهای واژینال، حمام‌های حباب‌دار یا نوارهای بهداشتی معطر یا دستمال توالت را باید متوقف کنند. پیش نوازی طولانی قبل از شروع رابطه میتواند به کاهش درد کمک کند. اگر دیسپارونی علت روانی دارد با انجام خودارضایی در طول هفته به کاهش حساسیت ذهنی و روانی خود کمک کنید تا کم‌کم بدن نیز برای رابطه جنسی آماده شود.
آیا داروهایی برای مصرف دیسپارونی وجود دارد؟
پاسخ مثبت است. بله، دارویی برای درمان درد حین رابطه جنسی وجود دارد. اگر خشکی واژن به دلیل استروژن پایین دلیل رابطه جنسی دردناک باشد، می‌توان استروژن موضعی را روی واژن اعمال کرد. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) دارویی به نام Ospemifene را برای دیسپارونی ناشی از یائسگی تایید کرد. می‌توان آن را به صورت خوراکی مصرف کرد. همچنین می‌توان برای درمان درد ناشی از عفونت یا شرایط پزشکی زمینه‌ای، دارو تجویز کرد.
مدیریت علائم دیسپارونی
معمولاً برای کاهش خطر دیسپارونی کار زیادی نمی‌توان انجام داد. دیسپاورنی اغلب چیزی است که فرد کنترلی روی آن ندارد. برخی از عوامل تحت کنترل فرد، داشتن رابطه جنسی ایمن و محافظت شده و رعایت نکات بهداشتی است. کارهایی وجود دارد که می‌توان به تنهایی برای مدیریت درد در حین یا بعد از رابطه جنسی انجام داد:
- برای کمک به خشکی واژن از روان کننده‌های مبتنی بر آب یا سیلیکون استفاده شود.
- فعالیت‌های جنسی یا موقعیت‌هایی امتحان شود که باعث درد نمی‌شوند.
- قبل از رابطه جنسی از مسکن‌های بدون نسخه استفاده شود.
- قبل از رابطه جنسی زمانی را برای استراحت و کاهش استرس در نظر گرفت.
- پیش نوازی طولانی انجام شود تا زن آمادگی روحی بیشتری داشته باشد و واژن ترشحات بیشتری تولید کند که دخول را راحت‌تر نماید.
- بعد از رابطه جنسی کمپرس یخ را روی فرج قرار داده شود.
راهکارهای مدیریت قبل از رابطه جنسی برای دیسپارونی
برخی راهکارهای ذیل در زنان و مردان مشترک است.
- عدم استعمال دخانیات و الکل زیرا این مواد باعث کاهش سطح استروژن و تسترون می‌شود و اختلال هورمونی بر سلامت اندام تناسلی اثر می‌گذارد.
- رعایت بهداشت فردی، هر گونه مشکل در ناحیه تناسلی و ادراری باید سریع‌تر درمان شود.
- رعایت بهداشت بعد از انجام رابطه جنسی
- تعویض سریع لباس زیر بعد از ورزش و فعالیت‌های سنگین بدنی
- تخلیه به موقع مثانه به ویژه بعد از رابطه جنسی
- عدم استفاده از روش‌ها و وسایل آسیب‌رسان به ناحیه تناسلی در هنگام رابطه جنسی
مدت زمان بهبودی برای دیسپارونی (مقاربت دردناک)
زمان بهبودی دیسپارونی بسته به علت اصلی دردی که در حین رابطه جنسی احساس می‌شود متفاوت است. خبر خوب این است که می‌توان رابطه جنسی دردناک (دیسپارونی) را تسکین داد و بیمار بهبود پیدا خواهد کرد. خواه دارو، مشاوره، جراحی یا استفاده از روان کننده‌ها باشد، پزشک میتواند درمانی پیدا کند که دیسپارونی را بهبود بخشد یا از بین ببرد.
چه زمانی برای دیسپارونی باید با پزشک تماس گرفت؟
در صورت وجود علائمی مانند درد جدید یا بدتر شدن در حین رابطه جنسی، خونریزی، ضایعات تناسلی، پریودهای نامنظم، ترشحات واژن یا انقباضات غیرارادی عضلات واژن، باید با پزشک تماس گرفت. برای درد بدون علت زمینه‌ای، پزشک ممکن است بیمار را به یک مشاور یا درمانگر جنسی ارجاع دهد.
چه سوالاتی باید از پزشک در مورد دیسپارونی پرسید؟
مقاربت جنسی دردناک میتواند از نظر جسمی و روحی آزار دهنده باشد. برخی از سوالاتی که ممکن است از پزشک پرسیده شود عبارت هستند از:
- چه چیزی باعث درد، در حین مقاربت می‌شود؟
- چه درمان‌هایی برای کاهش درد حین برقراری رابطه جنسی در دسترس هستند؟
- آیا اقدامی وجود دارد که بتوان درد را کاهش داد؟
- چقدر طول می‌کشد تا بعد از درمان، احساس بهتری داشت؟
سخن آخر
درد هنگام برقراری رابطه جنسی میتواند منجر به ناراحتی جسمی، ناراحتی عاطفی و از دست دادن صمیمیت بین زوجین شود. اگر رابطه جنسی به فرد آسیب می‌رساند، باید با پزشک تماس گرفت. از بحث و گفتگو در مورد علائم خود با پزشک نباید خجالت بکشید. درمان این مشکل میتواند به زندگی جنسی، صمیمیت و اعتماد به نفس شما کمک کند.