منارک به اولین دفعه عادت ماهانه گفته میشود (زمانی که فردی از نظر بیولوژیکی زن محسوب میشود، برای اولین بار عادت ماهانه دارد). محققان می‌دانند که سن، تغییرات ژنتیکی، سابقه خانوادگی و استعمال دخانیات برخی از عوامل خطر ابتلا به سرطان سینه محسوب می‌شوند. اکنون منارک یا قاعدگی زودرس نیز بخشی از دلایل مورد بحث برای افزایش احتمال ابتلا به سرطان سینه به شمار می‌رود.
در این مقاله منارک زودرس را بررسی خواهیم کرد، در مورد سن اولین قاعدگی به عنوان یک عامل خطر در مورد سرطان سینه صحبت میکنیم و همچنین عوامل خطرات شناخته شده ابتلا به سرطان سینه و نحوه کاهش ریسک ابتلا به این بیماری را از طریق تشخیص پزشکی به موقع توضیح می‌دهیم.
قاعدگی (منارک) زودرس به چه چیزی گفته میشود؟
منارک به اولین دفعه قاعدگی (عادت ماهانه یا پریود) گفته میشود و در دوران بلوغ، معمولاً در حدود ۱۲ سالگی شروع میشود. اما میتواند چندین سال تغییر داشته باشد.
بلوغ به زمانی گفته میشود که بدن دختر شروع به تولید هورمون‌های مسئول تخمک گذاری و قاعدگی منظم می‌کند. منارک یا قاعدگی زودرس زمانی است که قاعدگی قبل از ۱۲ سالگی اتفاق می‌افتد.
عوامل متعددی می‌توانند باعث به وجود آمدن قاعدگی یا منارک زودرس شوند که از جمله آنها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- افزایش چربی زیر پوست (چربی در داخلی ترین لایه پوست)
- بالا بودن شاخص توده بدنی یا BMI (در صورتی که BMI معادل ۲۵ یا بالاتر باشد)
- مصرف غلظت بالای فروکتوز (قند موجود در نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه)
- موقعیت جغرافیایی
- قومیت
- وضعیت اجتماعی و اقتصادی
- سطح فقر
- ساختار خانواده
- شرایط سبک زندگی و عادات روزانه
- تغذیه
بیشتر دختران در زمان منارک سیکل‌های قاعدگی (پریود) منظمی ندارند. با این حال، سن اولین عادت ماهانه آنها بدون در نظر گرفتن زمان قاعدگی بعدی، منارک را مشخص می‌کند. کوتاه بودن فاصله زمانی بین منارک و منظم شدن چرخه قاعدگی یکی دیگر از عوامل خطر سرطان سینه به شمار می‌رود.
قاعدگی (منارک) دیررس
بلوغ تاخیری یا قاعدگی دیر رس زمانی اتفاق می‌افتد که تا سن ۱۳ سالگی، سینه‌های دختر رشد نمی‌کنند یا دختر اولین قاعدگی خود را تا سن ۱۶ سالگی تجربه نمی‌کند. در بیشتر اوقات، قاعدگی زمانی که دختر به بلوغ می‌رسد به طور طبیعی پیشرفت می‌کند.
شایع ترین علت بلوغ دیررس وجود یک الگو در خانواده است. منارک دیررس همچنین ممکن است به دلیل موارد زیر اتفاق بیفتد:
- کمبود چربی بدن
- فعالیت بدنی شدید و مکرر (شناگران، دوندگان، رقصندگان)
- اختلالات اشتها
- ابتلا به سوء تغذیه
- بیماری‌ها و مشکلات پزشکی
- بیماری‌های غدد درون ریز (هورمونی) از جمله کمبود هورمون رشد
- عوامل ژنتیکی مانند اختلال هورمونی سندرم کالمن
- درمان سرطان
تغییرات سینه در دوران قاعدگی
بلوغ در دختران بین ۸ تا ۱۲ سالگی شروع میشود. در زمان بلوغ، بدن شروع به ترشح هورمون‌های تولید مثل مانند استروژن و پروژسترون می‌کند. در این مدت، بدن تغییرات متعددی را تجربه می‌کند و سینه‌های دختران شروع به رشد می‌کنند. منارک معمولاً حدود دو سال پس از شروع رشد سینه‌ها اتفاق می‌افتد.
زمانی که عادت ماهانه شروع میشود، ممکن است متوجه شوید که سینه‌های شما درست قبل از شروع قاعدگی حساس یا دردناک می‌شوند. این حساس شدن به دلیل تغییر در سطح هورمون در این زمان است. این حالت طبیعی محسوب میشود و معمولاً به سرعت از بین می‌رود.
منارک به عنوان یک عامل خطر برای سرطان سینه
منارک یا اولین قاعدگی زودرس با بالا رفتن خطر چندین بیماری و مشکل سلامت در آینده ارتباط دارد. این بیماری‌ها و عوارض شامل موارد زیر می‌باشند:
- چاقی
- دیابت
- بالا رفتن کلسترول
- افسردگی
- اختلالات اشتها
تحقیقات فعلی همچنین نشان میدهند که منارک زودرس، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.
آمار در مورد سرطان پستان و منارک زودرس
یک مطالعه نشان می‌دهد که افرادی که پیش از ۱۲ سالگی به دچار منارک می‌شوند، ۲۳ درصد بیشتر از افرادی که در سن ۱۵ سالگی یا بالاتر اولین قاعدگی خود را تجربه می‌کنند در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارند.
بسیاری از سرطان‌های سینه گیرنده‌های هورمونی مثبت هستند. این یعنی سلول‌های سرطانی به هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون حساس هستند. یک نظریه نشان می‌دهد که تحریک هورمونی دوره‌ای بافت پستان به مدت طولانی، باعث ارتباط بین قاعدگی زودرس و سرطان سینه میشود.
گروهی از محققان دریافتند زنانی که چرخه‌های قاعدگی کوتاه و متعددی دارند، به دلیل افزایش تقسیم سلولی در مرحله لوتئال (مرحله بعد از تخمک گذاری) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان سینه قرار دارند. داده‌ها همچنین نشان میدهند که قرار گرفتن بیش از حد در معرض استروژن و پروژسترون خارجی (ساخته شده در خارج از بدن) خطر ابتلا به سرطان سینه را بیشتر از بودن در معرض استروژن به تنهایی افزایش می‌دهد.
محدودیت‌های جمعی و احتمال سوگیری در پژوهش
تحقیقات بسیار زیادی نشان میدهند که منارک زودرس یک عامل خطر برای سرطان سینه محسوب میشود. با این حال، محدودیت‌هایی نیز در این مطالعات وجود دارد که از جمله آنها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- جامعه نمونه کوچک: هم تعداد گروه نمونه و هم تعداد گروه کنترل بسیار کم بود.
- داده‌های گزارش شده شخصی: این اطلاعات ممکن است باعث سوگیری در به خاطر آوردن یا حافظه شرکت کنندگان شود.
- داده‌های گذشته نگر (داده‌های برگرفته از اطلاعات ثبت شده در گذشته): برای این مطالعات، اطلاعات آینده نگر یا مادام‌العمر که شامل معیارهایی مانند فعالیت بدنی، چاقی، استرس و سن یائسگی میشود، نیز مورد نیاز است.
- محدودیت جمعیت مورد بررسی: به عنوان مثال، یک پژوهش دارای یک گروه نمونه است که در مناطق روستایی تر و کم درآمدتر از گروه کنترل زندگی می‌کنند.
عوامل خطر شناخته شده برای ابتلا به سرطان سینه
موارد زیر عوامل خطر شناخته شده برای سرطان سینه هستند:
- بالا رفتن سن: اکثر موارد ابتلا به سرطان سینه بعد از سن ۵۰ سالگی تشخیص داده می‌شوند.
- جهش ژنتیکی: این شامل جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 و جهش‌های ژنتیکی غیر BRCA میشود.
- قاعدگی (منارک) زودرس: شروع قاعدگی قبل از ۱۲ سالگی
- یائسگی دیررس: یائسگی که بعد از ۵۵ سالگی رخ می‌دهد.
- متراکم بودن بافت سینه‌ها: متراکم بودن بافت سینه‌ها نه تنها خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش میدهند، بلکه ممکن است مشاهده تومورها را در ماموگرافی دشوارتر کنند.
- سابقه ابتلا به سرطان سینه: افرادی که قبلا سرطان سینه داشتهاند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلای مجدد به آن قرار دارند.
- سابقه خانوادگی: خطر ابتلا به سرطان سینه در افرادی که بستگان درجه یک یا چند نفر از بستگان آنها مبتلا به سرطان سینه یا تخمدان بوده‌اند، افزایش پیدا می‌کند.
- سابقه پرتو درمانی قبلی: خطر ابتلا به سرطان سینه برای افرادی که قبل از ۳۰ سالگی تحت پرتو درمانی قفسه سینه یا سینه قرار گرفته‌اند، افزایش مییابد.
- قرار گرفتن در معرض دی اتیل استیل بسترول (DES): این دارو از سال ۱۹۴۰ تا ۱۹۷۱ برای پیشگیری از سقط جنین به زنان باردار در ایالات متحده داده شد.
- ورزش نکردن: عدم تحرک بدنی خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.
- داشتن اضافه وزن یا چاقی: این موضوع به ویژه پس از یائسگی صادق است.
- هورمون‌ها: این ممکن است شامل استفاده زودهنگام از داروهای ضد بارداری خوراکی یا درمان جایگزینی هورمونی (HRT) باشد. HRT حاوی استروژن و پروژسترون است که برای علائم یائسگی مصرف میشود. HRT در صورت مصرف بیش از پنج سال در دوران یائسگی، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.
- سابقه باروری: خطر ابتلا به سرطان سینه برای افرادی که اولین بارداری خود را بالای ۳۰ سال تجربه می‌کنند، به نوزاد خود شیر نمی‌دهند یا هرگز حاملگی کامل نداشته‌اند، افزایش مییابد.
- مصرف الکل و تنباکو: خطر ابتلا به سرطان سینه در افرادی که بیش از حد الکل مصرف می‌کنند و افرادی که سیگار می‌کشند، افزایش پیدا می‌کند.
کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه با تشخیص پزشکی به موقع
سرطان سینه دومین سرطان شایع (پس از سرطان پوست) در ایالات متحده است. تشخیص زودهنگام (پیدا کردن سرطان قبل از ایجاد علائم) از طریق غربالگری سرطان سینه، شانس درمان را افزایش می‌دهد. آزمایشات غربالگری سرطان پستان به شرح زیر است:
- معاینه پستان: پزشک شما معاینه پستان را برای تشخیص هرگونه توده در سینه انجام می‌دهد.
- ماموگرافی: این آزمایش رادیولوژی (اشعه ایکس) پستان است. این روش رایج ترین ابزار مورد استفاده برای غربالگری یا تشخیص سرطان سینه به شمار می‌رود.
- سونوگرافی پستان: سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی بافت پستان استفاده می‌کند و اغلب پس از مشاهده یک مورد مشکوک در ماموگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، برخی از پزشکان آن را به عنوان یک ابزار غربالگری برای زنان دارای بافت سینه متراکم توصیه می‌کنند.
چرا غربالگری سرطان سینه مهم است؟
تشخیص زودهنگام، تشخیص و درمان سرطان سینه احتمال اثربخشی و گرفتن نتیجه خوب را افزایش می‌دهد. زنان ۵۰ تا ۶۹ ساله که ماموگرافی غربالگری انجام میدهند، نسبت به زنانی که این کار را نمی‌کنند شانس بیشتری برای درمان موفقیت آمیز سرطان سینه دارند.
ارتباط عادت ماهانه و درمان سرطان سینه
افرادی که قبلاً مبتلا به سرطان سینه تشخیص داده شده‌اند و تحت درمان هستند، ممکن است متوجه شوند که پریود آنها تحت تاثیر درمان قرار گرفته است. برخی از درمان‌های سرطان سینه می‌توانند بر عملکرد تخمدان‌ها تأثیر بگذارند و چرخه قاعدگی را مختل کنند. به عنوان مثال:
- شیمی درمانی (chemotherapy): این درمان برای از بین بردن سلول‌های سرطان سینه طراحی شده است، اما میتواند سلول‌های دیگر بدن مانند سلول‌های تخمدان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه، شیمی درمانی اغلب چرخه قاعدگی را قطع می‌کند، عادت ماهانه را به طور موقت متوقف می‌کند یا به طور کلی پریود را متوقف می‌کند.
- درمان مسدود کننده استروژن: داروهایی مانند تاموکسیفن و گروهی از داروها به نام مهارکننده‌های آروماتاز بر نحوه عملکرد استروژن در بدن تاثیر می‌گذارند. این حالت گاهی اوقات ممکن است باعث نامنظم شدن عادت ماهانه شود یا منجر به توقف دائمی در چرخه قاعدگی گردد.
- داروهای ایمونوتراپی: این دسته جدیدتر از داروها با استفاده از سیستم ایمنی بدن به سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند. شواهد اولیه نشان میدهند که این داروها امکان دارد بر تخمدان‌ها و چرخه قاعدگی تاثیر بگذارند؛ اما تحقیقات بیشتری در مورد اثرات طولانی مدت آن بر تولید مثل مورد نیاز است.
خلاصه
منارک به اولین قاعدگی یا سنی گفته میشود که زن برای اولین بار پریود میشود. قاعدگی زودرس باعث بالا رفتن خطر ابتلا به بیشتر بیماری‌ها مانند چاقی، دیابت و افسردگی میشود. تحقیقات کنونی منارک زودرس را به عنوان یک عامل خطر برای سرطان سینه معرفی می‌کنند.
سایر عوامل خطر سرطان سینه عبارتند از: سن، تغییرات ژنتیکی، سابقه خانوادگی، متراکم بودن بافت سینه‌ها، نوشیدن بیش از حد الکل، سیگار کشیدن و غیره.
غربالگری سرطان سینه برای تشخیص پزشکی زودهنگام آن ضروری است و شامل معاینه پستان، ماموگرافی و سونوگرافی پستان است.
سخن آخر
درک این که برخی از عوامل خطر ابتلا به سرطان سینه از جمله سن اولین قاعدگی یا منارک خارج از کنترل شما هستند، میتواند ترسناک باشد. با این حال شما بر عوامل کاهش خطر ابتلا به این بیماری مانند ورزش، حفظ وزن سالم، ترک سیگار و کاهش مصرف الکل کنترل دارید. انجام غربالگری سرطان سینه میتواند به تشخیص زودهنگام آن کمک کند و باعث گرفتن نتایج بهتری از درمان شود.
سوالات متداول
خیر، کسانی که اولین عادت ماهانه یا منارک آنها به صورت زودرس شروع میشود، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان سینه قرار دارند. به احتمال زیاد دلیل این موضوع این است که این افراد عادت ماهانه طولانیتری دارند و قرار گرفتن بدن در معرض استروژن و پروژسترون افزایش مییابد. افرادی که اولین قاعدگی خود را قبل از ۱۲ سالگی تجربه کردهاند، ۲۳ درصد بیشتر از افرادی که در ۱۵ سالگی یا بالاتر اولین پریود خود را داشتهاند، در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند.
دو عامل اصلی خطر برای ابتلا به سرطان سینه، جنسیت و سن هستند. زنانی که ۵۰ سال یا بیشتر دارند، بیش‌ترین خطر ابتلا به سرطان سینه را دارند. سایر عوامل خطر عبارتند از: سابقه سرطان سینه (در خود شخص و خانواده او)، جهش ژنتیکی، قرار گرفتن در معرض اشعه و غیره.
بله، قاعدگی زودرس (پریود) احتمال یائسگی زودرس را نیز افزایش می‌دهد.
سرطان و درمان سرطان میتواند با نامنظم کردن عادت ماهانه شما یا متوقف کردن کامل آن بر قاعدگی شما تاثیر بگذارد. توصیه میکنیم که در این صورت با پزشک خود در مورد آنچه که باید انجام دهید، صحبت کنید و در صورت تمایل، برنامهای برای حفظ باروری خود تهیه کنید.
مطالعات نشان میدهند که سرطان تخمدان میتواند با ایجاد خونریزی شدید، بینظمی یا عقب افتادن قاعدگی، بر قاعدگی شما تاثیر بگذارد. اما کارشناسان میگویند شایعترین دلایل عقب افتادن قاعدگی، بارداری، نوسانات وزن، بینظمیهای هورمونی، استرس شدید یا یائسگی است.