در روش‌های آمبولیزاسیون جریان خون به یک رگ خونی خاص متوقف می‌شود. درمان با قرار دادن ماده‌ای در رگ انجام می‌شود تا از جریان خون در آن جلوگیری کند. اگر بیمار خونریزی بیش از حد، ناهنجاری عروقی یا تومور داشته باشد، ممکن است به استفاده این روش نیاز باشد. با پینو بیبی همراه باشید تا درباره این روش درمانی پرکاربرد اطلاعات بیشتری کسب کنید.
روش آمبولیزاسیون چیست؟
آمبولیزاسیون (آمبولوتراپی یا رَگ‌بَندی) یک روش کم تهاجمی است که یک یا چند رگ خونی یا کانال‌های عروقی غیرطبیعی را مسدود می‌کند. در روش آمبولیزاسیون کاتتر، داروها یا مواد مصنوعی به نام عوامل آمبولیک از طریق یک کاتتر در رگ خونی قرار می‌گیرند تا از جریان خون به آن ناحیه جلوگیری شود. آمبرلیزاسیون اغلب یک روش برنامه‌ریزی شده (انتخابی) است، البته برخی موارد اورژانسی هستند و باید فوراً انجام شوند.
آمبولیزاسیون کاتتر
آمبولیزاسیون کاتتر داروها یا مواد مصنوعی به نام عوامل آمبولیک را از طریق کاتتر وارد رگ خونی می‌کند تا جریان خون را در ناحیه‌ای از بدن مسدود کند. ممکن است برای کنترل یا جلوگیری از خونریزی غیرطبیعی، بستن عروق خون رسانی به تومور، از بین بردن اتصالات غیرطبیعی بین شریان‌ها و وریدها، یا برای درمان آنوریسم استفاده شود. آمبولیزاسیون یک روش بسیار موثر برای کنترل خونریزی است و نسبت به جراحی باز بسیار کمتر تهاجمی است.
آمبولیزاسیون چگونه می‌تواند به بیمار کمک کند؟
آمبولیزاسیون باعث تسکین موقت یا دائمی برای شرایط مختلف می‌شود:
- از بین بردن اتصالات غیرمعمول بین رگ‌های خونی
- بستن عروق خونی که تومورها و سایر رشدهای غیرطبیعی را تغذیه می‌کنند.
- توقف یا جلوگیری از خونریزی بیش از حد
آمبولیزاسیون چه شرایطی را درمان می‌کند؟
آمبولیزاسیون ممکن است برای شرایطی استفاده شود که تقریباً هر ناحیه از بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این روش می‌تواند به بیمار کمک کند در صورتی که:
- از بین بردن ناهنجاری‌های شریانی وریدی (AVM) و یا فیستول شریانی وریدی (AVF)
- آنوریسم‌های مغزی (برآمدگی یا کیسه‌ای که در دیواره شریان ضعیف ایجاد می‌شود).
- سرطان‌ها و تومورهایی که باعث خونریزی می‌شوند.
- خونریزی‌های مکرر بینی (اپیستاکسی)
- خونریزی از ضایعات دستگاه گوارش مانند زخم معده (پپتیک) یا بیماری دیورتیکولوز: آمبولیزاسیون معمولاً اولین خط درمان در خونریزی‌های گوارشی به هر علتی است.
- دوره‌های قاعدگی طولانی یا با خونریزی شدید که ناشی از تومورهای فیبروم رحم است.
- طحال بیش فعال
- هماتوم خلفی صفاقی، خونریزی در فضای پشت دیواره شکم
- آسیب‌های تروماتیکی که بر اندام‌های خاصی از جمله طحال، کبد و ریه‌ها تأثیر می‌گذارد.
- فیبروئید رحم
- واریکوسل (وریدهای بزرگ شده)، وریدهای متورم در کیسه بیضه
- ناهنجاری‌های عروقی، از جمله اتصالات غیرطبیعی بین شریان‌ها و وریدها
روش آمبولیزاسیون چگونه کار می‌کند؟
آمبولیزاسیون از ذرات یا اشیایی ریز به نام عوامل آمبولیک برای توقف جریان خون استفاده می‌کند. پزشک عوامل را با استفاده از لوله‌های بلند و نازک (کاتتر) تحویل می‌دهد. کاتتر از طریق یک سوراخ در پوست وارد می‌شود و مسیر رگ خونی را دنبال می‌کند تا به ناحیه درمان برسد. ابزارهای موجود در نوک کاتتر انجام این روش را ممکن می‌سازند.
چه کسی روش‌های آمبولیزاسیون را انجام می‌دهد؟
رادیولوژیست مداخله‌ای این نوع عمل را انجام می‌دهد. این متخصص پزشکی از تصویربرداری و کاتترهای بلادرنگ برای حرکت در رگ‌های خونی بدن و ارائه آزمایش‌ها و درمان‌ها استفاده می‌کند.
قبل از عمل آمبولیزاسیون چه اتفاقی می‌افتد؟
قبل از عمل، پزشک ممکن است خون را آزمایش کند تا عملکرد کلیه را بررسی کند و تشخیص دهد که آیا خون به طور طبیعی لخته می‌شود یا خیر. بیمار باید در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کند، از جمله مکمل‌های گیاهی، به پزشک خود اطلاع بدهد و باید هر گونه آلرژی، به خصوص به بی‌حسی موضعی، بیهوشی عمومی یا مواد حاجب را فهرست کند. ممکن است پزشک بگوید که مصرف آسپرین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا رقیق‌کننده‌های خون را قبل از انجام عمل متوقف کند. بیمار باید تمام سوابق سلامتی قبلی خود را به پزشک اطلاع دهد. زنان در صورت بارداری همیشه باید به پزشک و تکنسین خود مسئله بارداری را اطلاع دهند. پزشکان برای جلوگیری از قرار گرفتن جنین در معرض تشعشعات، آزمایشات زیادی را در دوران بارداری انجام نمی‌دهند. در صورت نیاز به عکس‌برداری با اشعه ایکس، پزشک اقدامات احتیاطی را برای به حداقل رساندن در معرض اشعه قرار گرفتن جنین انجام می‌دهد.
بیمار دستورالعمل‌های خاصی در مورد نحوه آماده‌سازی دریافت خواهید کرد، از جمله هر تغییری که باید در برنامه منظم دارویی خود ایجاد کند. پزشک احتمالاً به بیمار خواهد گفت که بعد از نیمه شب قبل از عمل چیزی نخورد یا ننوشد. پزشک به بیمار خواهد گفت که چه داروهایی را می‌تواند در صبح مصرف کند. فرد صبح روز عمل در بیمارستان بستری خواهد شد. رادیولوژیست مداخله‌ای قبل از شروع عمل وضعیت بیمار را ارزیابی می‌کند. بنابراین بیمار باید برنامه‌ریزی کند که یک یا چند روز یک شب در بیمارستان بماند. پزشکان مطالعات تصویربرداری را برای ارزیابی جریان خون و عروق نزدیک ناحیه درمان انجام می‌دهند. ممکن است به سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی نیاز باشد. همچنین ممکن است لازم باشد بیمار مصرف برخی داروها مانند رقیق کننده‌های خون را چند روز قبل از عمل متوقف کند.
چه نوع عوامل آمبولی استفاده می‌شود؟
در این روش از تجهیزات اشعه ایکس، کاتتر و انواع مواد مصنوعی و داروهایی به نام عوامل آمبولیک استفاده می‌شود. این معاینه معمولاً از یک میز رادیوگرافی، یک یا دو لوله اشعه ایکس و یک مانیتور ویدیویی استفاده می‌کند. فلوروسکوپی اشعه ایکس را به تصاویر ویدئویی تبدیل می‌کند. پزشکان از آن برای مشاهده و هدایت تجهیزات استفاده می‌کنند. دستگاه اشعه ایکس و یک آشکارساز معلق ویدئویی را تولید می‌کند. کاتتر یک لوله پلاستیکی بلند و نازک است که به طور قابل توجهی کوچک‌تر از «سرب مدادی» است. قطر آن حدود ۱/۸ اینچ است. پزشک بسته به اندازه رگ خونی یا ناهنجاری و این که آیا درمان دائمی یا موقتی است، یک عامل آمبولیک را انتخاب می‌کند. انواع عامل آمبولیک عبارت هستند از:
- بالون: بادکنک‌های کوچکی که در یک رگ خونی مستقر می‌شوند تا به طور موقت یا دائم آن را مسدود کنند.
- فوم ژلاتین Gelfoam: یک ماده اسفنجی ژلاتینی است که به قطعات کوچک بریده می‌شود و به داخل یک سرخرگ تزریق می‌شود و در پایین دست شناور می‌شود تا جایی که دیگر نتوانند ادامه دهند. پس از یک دوره از چند روز تا دو هفته، مواد حل می‌شوند.
- چسب مایع: ماده چسبنده‌ای که به سرعت سفت می‌شود تا رگ‌های غیرطبیعی را ببندد. هنگامی که به کانال هدف تزریق می‌شود که باید بسته شود، به سرعت سفت می‌شود.
- داروهای شیمی درمانی انتخابی، مانند دوکسوروبیسین یا ایرینوتکان، ممکن است در درمان آمبولیزاسیون تومورها استفاده شوند.
- عوامل ذرات معلق: موادی از جمله پلی وینیل الکل (PVA) و کره‌های پلیمری آکریلیک آغشته به ژلاتین، که در مایع معلق هستند و برای مسدود کردن عروق کوچک به جریان خون تزریق می‌شوند. این عوامل برای انسداد دائمی عروق خونی استفاده می‌شوند.
- کویل‌های فلزی (سیم پیچ‌های فلزی): با اندازه‌های مختلف یا سایر وسایل مکانیکی ساخته شده از فولاد ضد زنگ یا پلاتین برای مسدود کردن شریان‌های بزرگ استفاده می‌شود. آنها را می‌توان بسیار دقیق برای جلوگیری از خونریزی از شریان آسیب دیده یا توقف جریان خون شریانی به آنوریسم قرار داد.
- عوامل اسکلروز کننده مایع مانند الکل‌ها که برای از بین بردن رگ‌های خونی و ناهنجاری‌های عروقی استفاده می‌شوند. پر کردن یک رگ خونی یا ناهنجاری عروقی با این ماده مایع باعث تشکیل لخته‌های خونی می‌شود و کانال‌های غیرطبیعی عروقی را می‌بندد.
آمادگی قبل از آمبولیزاسیون
پزشک، بیمار را در مورد نحوه آماده‌سازی، از جمله هر گونه تغییر در برنامه دارویی راهنمایی می‌کند. اگر احتمال بارداری وجود دارد به پزشک خود بگوید و در مورد بیماری‌های اخیر، شرایط پزشکی، آلرژی‌ها و داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله مکمل‌های گیاهی و آسپرین صحبت کنید. ممکن است به فرد توصیه شود چند روز قبل از عمل، مصرف آسپرین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا رقیق‌کننده‌های خون را متوقف کند. همچنین ممکن است به بیمار گفته شود که بعد از نیمه شب قبل از عمل چیزی نخورد یا ننوشد. بیمار باید برنامه‌ریزی کند که یک شب در بیمارستان بماند. جواهرات خود را در خانه بگذارد و لباس‌های گشاد و راحت بپوشد.
در حین آمبولیزاسیون چه اتفاقی می‌افتد؟
در اینجا آن چه در طول یک روش آمبولیزاسیون اتفاق می‌افتد آمده است:
- بیمار آرامبخش ملایم دریافت می‌کند تا به بدن او کمک کند در وضعیتی آرام باشد. پزشک داروهای اضافی را به محل سوراخ تزریق می‌کند تا ناحیه مورد نظر را بی‌حس کند.
- رادیولوژیست مداخله‌ای یک سوراخ کوچک در پوست در نزدیکی مچ دست، کشاله ران یا گردن ایجاد می‌کند. آنها یک کاتتر را از طریق سوراخ عبور می‌دهند و آن را به ناحیه درمان می‌برند.
- فناوری‌های تصویربرداری، مانند فلوروسکوپی، رادیولوژیست مداخله‌ای را قادر می‌سازد تا ناحیه درمان و ابزار را مشاهده کند.
- پزشک، رنگ مخصوصی را از طریق کاتتر تزریق می‌کند تا دید بهتری از رگ خونی و جریان خون داشته باشد.
- رادیولوژیست مداخله‌ای عامل آمبولیک را تحویل می‌دهد و بررسی می‌کند تا مطمئن شود جریان خون در ناحیه متوقف شده است.
- هنگامی که عمل آمبولیزاسیون کامل شد، رادیولوژیست مداخله‌ای کاتتر را خارج می‌کند. آنها برش را با بانداژ می‌پوشانند. هیچ بخیه یا برش بزرگی لازم نیست.
تکنیک‌های مختلف آمبولیزاسیون چیست؟
انواع مختلفی از آمبولیزاسیون وجود دارد. آنها عبارت هستند از:
- آمبولیزاسیون شیمیایی یا رادیوآمبولیزاسیون: که عوامل آمبولیک و شیمی درمانی یا پرتودرمانی با دوز بالا را در عروق خونی تغذیه کننده تومور کاشت می‌کند. این برای سرطان‌هایی است که در کبد شروع می‌شود یا به آن سرایت می‌کند.
- بسته‌بندی کیسه‌ای: روشی برای درمان آنوریسم با بسته‌بندی سیم پیچ‌های متعدد در ناحیه درمان است.
- تکنیک ساندویچ: به طور کامل ناحیه آسیب دیده را از گردش خون خارج می‌کند. این شامل قرار دادن عوامل آمبولیک قبل و بعد از محل بافت غیرطبیعی است.
- سیم پیچی: به کمک استنت برای آنوریسم‌ها از دور شدن عامل آمبولیک از محل مورد نظر خود جلوگیری می‌کند (مهاجرت) از یک لوله توری توخالی برای نگه داشتن عامل آمبولیک در جای خود استفاده می‌کند.
- آمبولیزاسیون ذرات باعث کاهش یا حذف جریان خون به تومورهای خوش خیم می‌شود.
عمل آمبولیزاسیون چه حسی دارد؟
به دلیل داروهای آرام بخش و بی‌حس کننده، بیمار در طول عمل احساس ناراحتی نخواهد کرد. ممکن است یک احساس نیشگون گرفتن جزئی از سوراخ سوزن وجود داشته باشد که عامل بی‌حس کننده را منتقل می‌کند. همچنین ممکن است هنگامی که پزشک کاتتر را وارد می‌کند و از تزریق رنگ کنتراست احساس گرما کند. روش آمبولیزاسیون یک روش درمانی بسیار پرکاربرد است و برای بسیاری از شرایط پزشکی تنها روش درمانی موثر است. اگر بیمار یک ناهنجاری وریدی بزرگ دارد، پزشکان ممکن است از یک رویکرد مرحله‌ای استفاده کنند. این ممکن است شامل یک یا چند درمان هر چند هفته یکبار باشد.
فواید آمبولیزاسیون چیست؟
آمبولیزاسیون فواید زیادی دارد. این روش به سرعت خونریزی غیرطبیعی را کنترل می‌کند و میزان موفقیت بالایی دارد. روش آمبولیزاسیون برای بدن ملایم‌تر از جراحی باز است. به جای یک برش، یک سوراخ کوچک وجود دارد که باعث حداقل از دست دادن خون می‌شود. بیشتر افراد در عرض یک هفته فعالیت‌های روزانه خود را از سر می‌گیرند.
خطرات عمل آمبولیزاسیون چیست؟
آمبولیزاسیون خطرات زیادی را به همراه دارد. احتمال تجربه آنها به محل عمل و نوع عامل آمبولیک بستگی دارد. خطرات بالقوه عبارت هستند از:
- آمبولی هوا، زمانی که حباب هوا یک رگ خونی را مسدود می‌کند.
- واکنش آلرژیک به رنگ کنتراست.
- کبودی یا خونریزی در محل سوراخ
- جابجایی یا مهاجرت نادرست عامل آمبولیک
- عفونت‌ها، از جمله سپسیس، که می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
- آسیب عصبی (نوروپاتی)
- نکروز بافت نرم، به خصوص زمانی که بیش از یک رگ آمبولیزه شده باشد.
- سکته مغزی یا کوری در صورت مهاجرت عوامل آمبولیک در سر
بعد از عمل آمبولیزاسیون بیمار چه احساسی خواهد داشت؟
اکثر افراد درد در محل سوراخ را تجربه می‌کنند. این درد معمولاً چند روز طول می‌کشد. برخی از افراد سندرم پس از آمبولیزاسیون را تجربه می‌کنند که شامل تب، تهوع و استفراغ می‌شود. این سندرم می‌تواند با هر روش آمبولیزاسیون اتفاق بیفتد، اما در آمبولیزاسیون شریان رحمی شایع‌تر است. عوارض جانبی اضافی به محل عمل بستگی دارد:
- سر یا مغز: آمبولیزاسیون ناهنجاری داخل جمجمه برای رگ‌های خونی در سر ممکن است باعث سردرد خفیف شود.
- رحم: آمبولیزاسیون شریان رحمی ممکن است باعث گرفتگی عضلات شود.
در دوران نقاهت بعد از آمبولیزاسیون چه انتظاری می‌توان داشت؟
بیشتر افراد باید حداقل یک شب در بیمارستان بمانند. در این مدت، داروهای ضد درد دریافت می‌کند تا به بیمار کمک شود راحت بماند و درد را تحمل کند.
پس از بازگشت به خانه بعد از آمبولیزاسیون چه انتظاری می‌توان داشت؟
بیمار باید برای چند روز استراحت کند و فعالیت بدنی خود را محدود کند. بسته به محل سوراخ، ممکن است لازم باشد از برخی فعالیت‌های روزمره خودداری شود:
- سوراخ کشاله ران: فرد سعی کند از بالا و پایین رفتن از پله‌ها خودداری کند.
- سوراخ کردن مچ دست: از حرکات تکراری مانند نوشتن یا تایپ کردن خودداری کند.
همچنین بیمار باید از فعالیت‌های بدنی شدید مانند بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند. پیاده‌روی کوتاه روزانه می‌تواند از عوارضی مانند یبوست ناشی از آرام بخش‌ها و لخته شدن خون جلوگیری کند. همچنین باید از زخم سوراخ شده با یخ زدن برای تسکین تورم و تمیز نگه داشتن آن مراقبت کند.
چه زمانی باید پس از انجام عمل آمبولیزاسیون با پزشک خود تماس گرفت؟
اگر فرد علائم زیر را تجربه کرد با پزشک خود تماس بگیرد:
- علائم لخته خون، که شامل قرمزی یا تورم در کشاله ران می‌شود.
- دشواری در تنفس
- خونریزی بیش از حد
- حالت تهوع و استفراغ که نگه داشتن غذا یا مایعات را مشکل می‌کند.
- توده دردناک یا با رشد سریع در نزدیکی محل سوراخ
- علائم عفونت، مانند تب یا گرما در نزدیکی ناحیه درمان
سخن آخر
روش‌های آمبولیزاسیون جریان خون را به یک رگ خاص متوقف می‌کند. این دارو شرایطی مانند AVM، خونریزی‌های مکرر بینی، آسیب‌های تروماتیک و برخی سرطان‌ها را درمان می‌کند. به عنوان یک روش کم تهاجمی، آمبولیزاسیون برای بدن ملایم‌تر از جراحی است. اکثر افراد در دوران نقاهت درد کمتری را تجربه می‌کنند و به سرعت به فعالیت‌های روزانه خود باز می‌گردند.