اسکار آندومتر (رحم) به دلیل اندومتریوز چیست؟

اندومتر همان پوشش داخلی رحم است. بافت آسیب دیده در داخل، روی سطح یا اطراف رحم به عنوان اسکار رحم شناخته می‌شود. این بافت اسکار به دلیل ضربه یا التهاب به وجود می‌آید.

آندومتریوز یکی از اختلالات رحم محسوب می‌شود که می‌تواند باعث به وجود آمدن بافت اسکار ضخیمی در پوشش رحم شود و منجر به چسبندگی رحم می‌گردد. با این حال، سایر شرایط مانند سابقه جراحی‌های قبلی، ابلیشن آندومتر (روشی که بافت را تخریب می‌کند و از بین می‌برد)، بارداری و سندرم آشرمن نیز می‌توانند باعث ایجاد اسکار در رحم شوند.

در این مقاله به بررسی اسکار و چسبندگی رحم، این که هر یک از این عبارات به چه معناست، نحوه بروز، علائم، تشخیص و درمان می‌پردازیم.

اسکار آندومتر چیست؟

پوشش آندومتر به غشای مخاطی گفته می‌شود که رحم را می‌پوشاند. این پوشش در طی سیکل قاعدگی شما ضخیم می‌شود تا برای بارداری احتمالی آماده باشد. اگر حاملگی اتفاق نیفتد، بخشی از پوشش آندومتر تخریب می‌شود و ریزش خواهد داشت. در نتیجه این موضوع، خونریزی عادت ماهانه یا پریود شما اتفاق می‌افتد.

آسیب به پوشش آندومتر می‌تواند باعث به وجود آمدن بافت اسکار شود. بافت اسکار نیز می‌تواند باعث چسبندگی رحم شود که موجب می‌شود بخش‌هایی از رحم که معمولاً از یکدیگر جدا شده‌اند، به هم بچسبند. این بخش‌ها شامل قسمت‌هایی در لگن (بین باسن) یا دیواره‌های جلویی و پشتی رحم هستند.

با این که اندومتریوز شایع‌ترین علت چسبندگی رحم در زنان به شمار می‌رود، اما این اسکار ممکن است ناشی از دلایل دیگری مانند بارداری، جراحی و ابلیشن یا تخریب پوشش رحم جهت درمان نیز باشد.

تخریب پوشش رحم یا ابلیشن اندومتر چیست؟

ابلیشن آندومتر یک جراحی کم تهاجمی است که در آن، لایه نازکی از آندومتر برداشته می‌شود. هدف از این کار، کم شدن خونریزی شدید قاعدگی است.

اسکار پوشش رحم به دلیل اندومتریوز یا لاپاراسکوپی

آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافت پوشش داخلی رحم یا همان ایمپلنت‌ها به خارج از رحم جابجا شوند. این بافت ممکن است روی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ یا سایر ساختارهای لگن به وجود بیاید.

ایمپلنت‌های اندومتر با این که در جای درست خود نیستند، هنوز به هورمون‌هایی که چرخه قاعدگی شما را کنترل می‌کنند، واکنش نشان می‌دهند. آن‌ها همچنان رشد می‌کنند و خونریزی دارند و باعث التهاب، درد و ایجاد بافت اسکار می‌شوند.

سابقه جراحی قبلی، از جمله جراحی لاپاراسکوپی می‌تواند منجر به ایجاد توده‌های ضخیم بافت اسکار و ایجاد چسبندگی در رحم شود. 

لاپاراسکوپ یک ابزار جراحی دارای یک لوله نازک و یک دوربین است که در طی جراحی لاپاراسکوپی از طریق یک برش کوچک وارد شکم می‌شود.

علائم اسکار آندومتر در زنان

شایع ترین علامت آندومتریوز، درد مزمن، درد شدید یا گرفتگی لگن است. در واقع ۹۰ درصد از مبتلایان به اندومتریوز درد مزمن لگنی را تجربه می‌کنند.

چسبندگی رحم نوع متفاوتی از درد را ایجاد می‌کند که اغلب شبیه به درد چاقو، تیر کشیدن یا گرفتگی توصیف می‌شود که در موقعیت‌های مختلف می‌آید و می‌رود.

چسبندگی رحم همچنین ممکن است باعث ایجاد علائم زیر در زنان شود:

• اختلالات قاعدگی (پریود)
• گرفتگی بیش از حد قاعدگی
• درد در حین یا بعد از رابطه جنسی
• دردناک بودن ادرار کردن به خصوص در هنگام خونریزی قاعدگی
• اجابت مزاج دردناک، به ویژه در زمان خونریزی قاعدگی
• ناباروری (عدم توانایی باردار شدن)
• نفخ شکم
• حالت تهوع، یبوست یا اسهال

نقش التهاب در ایجاد اسکار رحم

بافت اسکار در واکنش به آسیب دیدگی و التهاب تشکیل می‌شود. در آندومتریوز، ایمپلنت (بافت پوشش رحم) خونریزی می‌کند و به نواحی اطراف می‌ریزد. این اتفاق باعث ایجاد یک واکنش التهابی می‌شود که زخم و چسبندگی رحم ایجاد می‌کند. تقریباً ۳۸ درصد از مبتلایان به اندومتریوز دارای چسبندگی رحم هستند.

دلایل و بیماری‌های مرتبط

چندین بیماری احتمال دارد که باعث ایجاد اسکار آندومتر شوند که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• اندومتریوز
• بیماری التهابی لگن (PID)
• عفونت شدید مانند عفونت‌های مقاربتی درمان نشده (STIs)، دیورتیکولیت (التهاب در یک بخش از دیواره روده کوچک یا بزرگ)، و آپاندیسیت
• آسیب، تروما یا پرتو درمانی
• جراحی قبلی
• آدنومیوز (عارضه‌ای که در آن، پوشش آندومتر به دیواره عضلانی رحم نفوذ می‌کند)
• بیماری‌های خود ایمنی

بیماری‌ها و اختلالات سلامتی که ممکن است باعث ایجاد علائمی شبیه به اسکار آندومتر شوند، عبارتند از:

• سندرم آشرمن (چسبندگی داخل رحم)
• میوم (فیبروم رحم)
• دیسمنوره (درد شدید قاعدگی)
• میتل‌ اشمرتز (درد در زمان تخمک گذاری)
• سرطان تخمدان، رحم یا آندومتر
• کیست تخمدان
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

سندرم آشرمن

سندرم آشرمن (AS) به وجود انسداد در رحم به دلیل چسبندگی یا سینکیا گفته می‌شود. چسبندگی رحم به دلیل تجربه بارداری اخیر، فیبروم یا تومور رحم، ضربه، جراحی، عفونت یا تابیدن پرتو به اندومتر ایجاد می‌شود. این بیماری باعث می‌شود که دیواره‌های جلویی و پشتی رحم به یکدیگر بچسبند.

علائم سندرم آشرمن عبارتند از: 

• چرخه قاعدگی تغییر می‌کند.
• ناباروری
• عوارض بارداری
• سقط جنین مکرر

تاثیر بر باروری

چسبندگی آندومتر می‌تواند باعث ناباروری شود و باردار شدن را دشوارتر کند. برخی از افراد تا زمانی که در مورد ناباروری به پزشک مراجعه نکنند، متوجه نمی‌شوند که به اندومتریوز مبتلا هستند.

با این که چگونگی تاثیر اسکار رحم بر بارداری به طور کامل درک نشده است، چندین نظریه در مورد آن وجود دارد. 

یک نظریه این است که چسبندگی ممکن است لوله‌های فالوپ را مسدود کند و از رسیدن تخمک و اسپرم به یکدیگر جلوگیری نماید. 

نظریه دیگر این است که چسبندگی رحم در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد می‌کند یا باعث ایجاد شرایط نامطلوب در رحم می‌شود که به لانه گزینی تخمک بارور شده کمک نمی‌کند.

تشخیص اسکار آندومتر

تشخیص اسکار آندومتر با بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی از جمله معاینه لگن و انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) و تصویربرداری پرتو مغناطیسی (MRI) آغاز می‌شود.

پزشک از طریق جراحی و گاهی اوقات انجام بیوپسی (برداشتن نمونه‌ای از بافت اسکار رحم جهت آزمایش در آزمایشگاه) از بافت مشکوک تشخیص قطعی می‌دهد.

ممکن است سال‌ها طول بکشد تا اسکار رحم در شخصی تشخیص داده شود؛ زیرا آندومتریوز یا چسبندگی رحم را می‌توان با بیماری‌های دیگری که باعث درد مزمن لگن می‌شود اشتباه گرفت. این بیماری‌ها عبارتند از: 

• سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
• سیستیت بینابینی (IC) (سندرم مثانه دردناک)
• بیماری التهابی لگن (PID)

اگر یکی از علائم و نشانه‌های زیر را دارید، توصیه می‌کنیم با پزشک خود تماس بگیرید و با او مشورت کنید: 

• درد مزمن لگن دارید که رفع نشده است.
• شما کم‌تر از ۳۵ سال سن دارید و ۱۲ ماه یا بیش‌تر برای باردار شدن تلاش کرده‌اید؛ ولی تلاش شما ناموفق بوده است.
• شما بالای ۳۵ سال سن دارید و شش ماه یا بیش‌تر برای باردار شدن تلاش کرده‌اید؛ ولی تلاش شما ناموفق بوده است.

درمان چسبندگی و زخم رحم

اندومتریوز و اسکار آندومتر مشکلات پیچیده‌ای هستند و علائم آن‌ها در افراد مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. همین موضوع، تشخیص و درمان این مشکلات را دشوار می‌کند. به همین دلیل تشخیص و درمان زودهنگام آن‌ها برای جلوگیری از ایجاد آسیب‌های جبران ناپذیر، به ویژه آسیب به سیستم تولید مثل و اعصاب آن ضروری است.

درمان به علت زمینه‌ای، سلامت کلی شما، سابقه پزشکی، شدت چسبندگی‌ رحم، نگرانی‌های باروری و علائم و نشانه‌های شما بستگی دارد. برای درمان به دنبال پزشکی بگردید که به صحبت شما گوش می‌دهد، به شما احترام می‌گذارد، علائم شما را جدی می‌گیرد و گزینه‌های درمانی شما را توضیح می‌دهد.

کنترل درد

چسبندگی خفیف رحم ممکن است فقط به مشاهده و کنترل درد نیاز داشته باشد. بنابراین روش‌هایی مانند استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، گرفتن حمام گرم یا استفاده از پد حرارتی یا کیسه آب گرم به کنترل درد ناشی از آن کمک می‌کند.

داروهای مسکن بدون نسخه (OTC)

در صورتی که پزشک شما این داروها را تجویز کرده باشد، می‌توانید برای کمک به تسکین درد از مسکن‌های OTC زیر استفاده کنید:

• تیلنول (استامینوفن)
• داروهای مسکن غیر استروئیدی از جمله ادویل، موترین (ایبوپروفن)
• مسکن غیر استروئیدی از جمله ناپروکسن

همچنین برای کنترل علائم و نشانه‌های خفیف اسکار آندومتر، می‌توانید کارهای زیر را در خانه امتحان کنید:

• با استفاده از پچ، پد حرارتی، حمام آب گرم یا کیسه آب گرم روی قسمت دردناک حرارت اعمال کنید.
• از کیسه یخ یا پارچه خنک استفاده کنید. پک سرد را چند بار در روز به مدت ۱۵ دقیقه روی ناحیه دردناک و ملتهب قرار دهید.
• از داروهای موضعی (روی پوست)، از جمله پماد ضد درد، پچ مسکن، ژل یا کرم استفاده کنید.
• از کرم یا پدهای گیاه آرنیکا (گل همیشه بهار کوهی) استفاده کنید.
• سعی کنید موقعیت خود را تغییر دهید تا ببینید آیا فشار از عصب کم می‌شود یا خیر.
• فعالیت‌ها یا ورزش هایی مانند شنا را تمرین کنید.

داروها

موارد متوسط اسکار آندومتر ممکن است برای درمان علت عارضه یا کنترل التهاب و درد  نیاز به هورمون درمانی، استفاده از داروهای باروری یا سایر داروهای تجویزی داشته باشند.

عمل جراحی

چسبندگی شدید رحم ممکن است نیاز به هیستروسکوپی داشته باشد که در این عمل، جراح بافت اسکار یا چسبندگی رحم را برش می‌دهد و بر می‌دارد. برداشتن موفقیت آمیز بافت امکان دارد به تخصص‌های مختلف جراحی و چندین جراحی نیاز داشته باشد.

هیسترکتومی

پزشک ممکن است هیسترکتومی را برای افرادی که سن باروری آن‌ها گذشته است، تجویز کند که شامل برداشتن رحم و تخمدان‌ها از طریق جراحی می‌باشد. این عمل با هیستروسکوپی تفاوت دارد.

با این حال، انجام این عمل برای افرادی که هنوز مایل به باردار شدن هستند، یک اقدام افراطی به شمار می‌رود. اگر تخمدان‌ها در طول هیسترکتومی برداشته شوند، باعث یائسگی به دلیل جراحی می‌شود که با علائم و نشانه‌های دیگری همراه است.

بسته به شدت و محل بافت آندومتر، جای زخم یا چسبندگی رحم، جراحی ممکن است به جراحانی نیاز داشته باشد که در موارد زیر دارای تخصص باشند:

• زنان و زایمان
• جراحی مغز و اعصاب
• ارتوپدی
• جراحی کولورکتال
• اورولوژی (سیستم ادراری)

بسیاری از تیم‌های پزشکی همچنین از یک متخصص رادیولوژیست برای ارائه اطلاعات دقیق در مورد محل قرارگیری چسبندگی‌ رحم و کمک به سایر پزشکان در برنامه‌ریزی بهترین روش برای برداشتن اسکار رحم استفاده می‌کنند. تیم شما همچنین ممکن است شامل متخصص درد، فیزیوتراپیست و روانشناس باشد.

پیدا کردن یک متخصص

متخصص اندومتریوز، متخصص زنان و زایمان است که به تجهیزات مدرن جراحی دسترسی دارد. این تجهیزات شامل جراحی رباتیک یا لاپاراسکوپی است. این متخصصان معمولاً در مراکز پزشکی، بیمارستان‌های عمومی یا مراکز خصوصی که از جراحان زنان استفاده می‌کنند، مشغول به کار هستند.

متخصص اندومتریوز تجربه و اطلاعات بالایی دارد و در صورت نیاز می‌تواند شما را به متخصص باروری، غدد درون ریز یا متخصص جراحی‌های دیگر ارجاع دهد.

درمان باروری

اگر چسبندگی رحم مانع از باردار شدن شما شود، پزشک ممکن است بسته به سن شما جراحی یا درمان‌های باروری دیگر را پیشنهاد دهد.

به حداقل رساندن خطر عود اسکار آندومتر

بافت آندومتر، اسکار رحم یا چسبندگی‌ رحم می‌تواند حتی با انجام جراحی موفقیت‌ آمیز دوباره عود کند و بازگردد. پزشک ممکن است از چندین نوع درمان در کنار جراحی برای کمک به پیشگیری از عود مجدد این حالت استفاده کند.

گاهی اوقات هورمون درمانی می‌تواند از تحریک بافت آندومتر توسط هورمون‌ها جلوگیری کند. هورمون درمانی نه تنها به کم شدن علائم کمک می‌کند، بلکه می‌تواند التهابی را که ممکن است منجر به ایجاد زخم رحم شود را نیز کاهش دهد.

پزشک همچنین ممکن است درمان ضعف عضلات کف لگن یا مراجعه به یک متخصص مانند متخصص گوارش را برای جلوگیری از عوارض و عود اسکار آندومتر توصیه کند.

روش‌های حفظ بهداشت باروری و سیستم تولید مثل

اصلاحات زیر در سبک زندگی می‌توانند به حفظ سلامت دستگاه تناسلی شما کمک کنند: 

• یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید (در صورت ابتلا به اندومتریوز، داشتن یک رژیم غذایی ضد التهابی انتخاب خوبی محسوب می‌شود).
• مصرف کافئین را محدود کنید.
• از مصرف مقدار زیاد الکل خودداری کنید.
• از کم آبی بدن جلوگیری کنید.
• تکنیک‌های کاهش استرس را تمرین کنید.
• اقدامات پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی یا STI را تمرین کنید. 
• استفاده از پروبیوتیک‌ها را در نظر بگیرید. زیرا خطر ایجاد واژینوز باکتریال و عفونت‌های قارچی را کاهش می‌دهد.

ورزش نیز برای سلامت رحم ضروری است. ورزش کردن ماهیچه‌های اطراف رحم را تقویت می‌کند، گردش خون را افزایش می‌دهد، چربی بدن را کاهش می‌دهد (کاهش چربی، باعث می‌شود که استروژن اضافی نیز کاهش پیدا کند) و استرس را کاهش می‌دهد.

سخن آخر

آسیب و التهاب آندومتر (پوشش داخلی رحم) می‌تواند باعث ایجاد اسکار آندومتر یا اسکار رحم شود. آندومتریوز علت اصلی اسکار رحم در زنان است که منجر به چسبندگی رحم می‌شود.

سایر شرایط و بیماری‌ها از جمله جراحی‌های قبلی، ابلیشن آندومتر، بارداری و سندرم آشرمن نیز می‌توانند باعث ایجاد اسکار و چسبندگی رحم شوند. اسکار آندومتر می‌تواند باعث ایجاد درد، اختلالات قاعدگی، ناباروری و غیره شود.

تشخیص اسکار آندومتر با بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه شروع می‌شود، اما ممکن است شامل سونوگرافی یا MRI نیز باشد. تشخیص انجام شده با استفاده از جراحی و احتمالاً بیوپسی از نظر پزشکی تایید می‌شود.

درمان شامل مشاهده، کنترل درد، تجویز داروها یا جراحی است. بسته به شرایط، درمان ممکن است شامل درمان هورمونی یا درمان باروری نیز باشد.

سوالات متداول