درد لگن یکی از علائم شایع اندومتریوز به شمار می‌رود. تحقیقات نشان می‌دهند که بیش از ۶۰ درصد از افراد مبتلا به آندومتریوز، درد مزمن لگن را تجربه می‌کنند و به طور کلی افراد مبتلا به آندومتریوز، ۱۳ برابر بیش‌تر از افرادی که به اندومتریوز مبتلا نیستند، درد شکم را گزارش می‌کنند.
نحوه تجربه درد افراد مبتلا به اندومتریوز می‌تواند با یکدیگر متفاوت باشد. در یک نظرسنجی که در سال ۲۰۲۰ در مورد اندومتریوز در آمریکا انجام شد، ۹۴ درصد از شرکت کنندگان دردناک بودن عادت ماهانه‌ها، ۹۱ درصد درد یا گرفتگی شکم و ۸۲ درصد درد کمر یا پهلو را تجربه کرده بودند.
حتی امکان دارد زمانی که درد ظاهر می‌شود نیز در هر فرد با دیگری تفاوت داشته باشد. برخی از افراد دردی را تجربه نمی‌کنند یا به ندرت احساس درد لگن می‌کنند. برخی دیگر از افراد ممکن است درد لگن را درست قبل از عادت ماهانه، در زمان تخمک گذاری یا سایر مراحل چرخه قاعدگی احساس کنند. احساس درد آندومتریوز ممکن است به شکل زیر باشد:
- شدید
- در عمق لگن شما
- مستمر یا دوره‌ای همراه با پریود
- احساسی مانند گزیدگی، ضربه خوردن، سوزش، گرفتگی یا سایر اشکال درد
این مقاله در مورد احساس درد مرتبط با اندومتریوز، عوامل موثر بر این درد، کارهایی که می‌توانید برای تسکین این درد انجام دهید و زمانی که نیاز است با پزشک صحبت کنید، توضیح خواهیم داد.
درد آندومتریوز چه حسی دارد؟
همه افراد مبتلا به آندومتریوز درد را تجربه نمی‌کنند. اما ممکن است علائم آن در افراد مختلفی که درد را تجربه می‌کنند، متفاوت باشد. دو نفر که به اندومتریوز مبتلا هستند، به احتمال زیاد درد خود را بسیار متفاوت از یکدیگر توصیف خواهند کرد.
شدت درد
بهترین فرد برای تعیین شدت و سنگینی درد آندومتریوز، شخصی است که این حس را تجربه می‌کند. سطح درد را نمی‌توان با مشاهده آن اندازه گیری کرد. افراد مبتلا به اندومتریوز درد خود را با کلماتی مانند عبارات زیر توصیف می‌کنند:
- شدید
- ناراحت کننده
- تیر کشیدن
- سوزش
- گزنده
- تیز
گرفتگی عضلات در زمان عادت ماهانه و یا تخمک‌گذاری در افراد مبتلا به آندومتریوز بسیار شدیدتر از گرفتگی‌های قاعدگی عادی است. گرفتگی معمولی در طول قاعدگی خفیف است و ناراحتی ناشی از آن معمولاً با داروهای مسکن بدون نسخه قابل کنترل می‌باشد. اما درد و گرفتگی ناشی از آندومتریوز معمولاً بسیار شدیدتر است و عادت ماهانه این افراد ممکن است شامل ویژگی‌های زیر باشد:
- خونریزی شدید و طولانی در قاعدگی
- لخته شدن خون در خونریزی قاعدگی
- درد و گرفتگی که مانند دردهای قاعدگی معمولی احساس قابل کنترل بودن دارند و با چنین شروع می‌شوند، اما سپس به طور ناگهانی و سریع به درد ناتوان کننده تبدیل می‌شوند.
محل درد
انواع حالت‌های اندومتریوز (از نظر نواحی بافت اندومتریوز) عبارتند از:
- اندومتریوز سطحی: این نوع به طور معمول در صفاق لگنی (غشایی که شکم و حفره لگن را پوشانده است و اندام‌ها را احاطه می‌کند) مشاهده می‌شود.
- کیست آندومتریوز تخمدان (کیست اندومتریوما): کیست‌های پر از خون قاعدگی (که گاهی اوقات کیست شکلاتی نیز نامیده می‌شوند) در تخمدان‌ها ظاهر می‌شوند.
- اندومتریوز عمیق: توده‌هایی که در سپتوم راست واژن، مثانه و روده ظاهر می‌شوند.
- خارج از لگن: این مورد نادر است، اما امکان دارد که اتفاق بیفتد.
ضایعات اندومتریوز همچنین ممکن است به اندام‌هایی مانند موارد زیر بچسبند:
- تخمدان‌ها
- واژن
- لوله‌های فالوپ
- مثانه
- روده بزرگ
- روده کوچک
بافت فیبری می‌تواند باعث چسبیدن اندام‌ها به یکدیگر شود (که چسبندگی نامیده می‌شود).
درد را می‌توان در اندام‌های آسیب دیده تجربه کرد، اما این احساس اغلب ممکن است در نواحی نزدیک به ضایعات تحت تاثیر التهاب نیز حس شود. به عنوان مثال، درد ممکن است در اندام‌های تناسلی احساس شود و یا امکان دارد ناشی از اندام‌هایی مانند روده و مثانه باشد.
افراد مبتلا به اندومتریوز اغلب دارای اختلالات درد مزمن شکمی مانند سندرم مثانه دردناک و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) هستند.
زمان درد
برخی از افراد مبتلا به آندومتریوز دردهای دوره‌ای مربوط به چرخه قاعدگی را تجربه می‌کنند. درد همچنین ممکن است در همه جای بدن وجود داشته باشد و در یک الگو ظاهر نشود یا با چرخه قاعدگی مرتبط نباشد.
آیا میزان درد با شدت بیماری ارتباط دارد؟
اندومتریوز بر اساس شدت ضایعات یا چسبندگی سطح بندی می‌شود، اما علائم آن همیشه با شدت بیماری مرتبط نیستند. برخی از افراد مبتلا به سطح ۴ (شدیدترین) نوع اندومتریوز علائم کمی دارند یا هیچ علامتی ندارند. برعکس این حالت هم ممکن است پیش بیاید و بخش‌های کوچکی از بافت اندومتریوز می‌تواند درد زیادی ایجاد کند.
عوامل موثر بر درد آندومتریوز
تعدادی از عوامل می‌توانند بر چگونگی تجربه درد ناشی از آندومتریوز تاثیر بگذارند. این عوامل ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- محل و عمق ضایعات: محلی که ضایعات در آن قرار دارند و این که تا چه عمقی در اندام‌ها یا بافت‌های اطراف رشد کرده‌اند، می‌تواند بر نحوه احساس درد و سایر علائم تاثیر بگذارد. ضایعات روی مثانه یا اطراف آن ممکن است باعث ایجاد درد همراه با ادرار شود. ضایعاتی که روده را تحت تاثیر قرار می‌دهند، ممکن است باعث نفخ دردناک یا مشکلات گوارشی (GI) شوند.
- وجود چسبندگی: بافت آندومتریوز ممکن است در طول چرخه قاعدگی ضخیم شود، اما این ضخامت مانند خون و بافت معمولی قاعدگی ریزش نمی‌کند. این حالت می‌تواند باعث ایجاد التهاب، اسکار، کیست و چسبندگی رحم شود (زمانی که بافت فیبری باعث می‌شود که اندام‌ها به یکدیگر بچسبند). همه این موارد می‌توانند باعث درد شوند.
- درد کمر، ساق پا و لگن: درد شکم گاهی می‌تواند به نواحی دیگر بدن از جمله کمر، پاها، کشاله ران یا باسن گسترش پیدا کند.
- محرک‌ها: درد امکان دارد به دلیل انجام فعالیت‌های خاصی (برای مثال در حین و بعد از رابطه جنسی) یا عملکرد بدن از جمله ادرار کردن، اجابت مزاج یا حتی خوردن برخی غذاها در برخی از افراد به وجود بیاید.
آیا برای تشخیص آندومتریوز باید همه علائم را داشته باشیم؟
اندومتریوز می‌تواند تعدادی از علائم را در شما ایجاد کند که در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. برای ابتلا به آندومتریوز نیازی نیست که تمام علائم آشکار آندومتریوز را تجربه کنید.
علائمی مانند درد لگن و غیر طبیعی بودن چرخه‌های قاعدگی برای افراد مبتلا به آندومتریوز رایج است، اما برخی از افراد مبتلا به آندومتریوز، حتی نوع شدید آن، ممکن است علائم کمی داشته باشند یا اصلاً علائمی نداشته باشند.
همچنین احتمال این وجود دارد که یک پریود غیر طبیعی بدون این که غیر طبیعی به نظر برسد، اتفاق بیفتد. در برخی از افراد، به خصوص افرادی که مبتلا به آندومتریوز هستند، خون قاعدگی می‌تواند از طریق لوله‌های فالوپ به عقب و به داخل لگن جریان پیدا کند.
آندومتریوز همچنین ممکن است به جای علائم مرتبط با قاعدگی به شکل علائم گوارشی ظاهر شود.
تنها راه برای اطمینان از ابتلا به آندومتریوز این است که جراح یک جراحی سرپایی به نام لاپاراسکوپی را برای بررسی ضایعات آن انجام دهد.
در مورد درد اندومتریوز به پزشک چه بگوییم؟
یادداشت روزانه علائم و اتفاقاتی که قبل یا در حین بروز این علائم رخ داده است، می‌تواند به تشخیص این عارضه کمک کند. ممکن است متوجه الگوهایی شوید که می‌توانند به شما در شناسایی محرک‌ها یا تعیین این که علائم چگونه به نظر می‌رسند یا با چرخه قاعدگی شما هماهنگ هستند، کمک کند.
نوشتن علائم خود همچنین می‌تواند به شما کمک کند که بدون فراموش کردن جزئیات، تصویر کامل شرایط خود را به پزشک خود توضیح دهید.
هنگام صحبت با پزشک خود وضعیت خود را توضیح دهید و درد خود را کم اهمیت جلوه ندهید. معمولا افراد مبتلا به اندومتریوز فکر می‌کنند که دردی که احساس می‌کنند، تنها بخشی از عادت ماهانه است و متوجه نمی‌شوند که مشکلی وجود دارد. به پزشک خود در مورد درد خود با جزئیات توضیح دهید و موارد زیر را برای او توصیف کنید:
- این که چه احساسی دارد (سوختن، گرفتگی و غیره)
- محلی که احساس می‌شود (محل خاص، در سراسر بدن، بیش از یک نقطه)
- شدت درد
- درد چگونه تغییر می کند (آیا به صورت دوره‌ای ظاهر می‌شود، خفیف شروع می‌شود و سپس شدید می‌شود یا هر الگوی دیگری)
- هر گونه علائم دیگری که ممکن است تجربه کنید، مانند عادت ماهانه سنگین یا یبوست
- هر چیز دیگری که احساس می‌کنید می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا علائم شما را درک کند.
تاخیر در تشخیص
تاخیر در تشخیص شایع است. بر اساس مطالعه‌ای که توسط بنیاد جهانی تحقیقات اندومتریوز انجام شد، میانگین زمان سپری شده بین ظاهر شدن اولین علائم و زمان تشخیص، در میان افراد ۱۸ تا ۴۵ ساله، هفت سال بود.
تشخیص سریع، دقیق و درمان موثر به احتمال زیاد برای برخی از گروه‌های جامعه مانند افرادی که استطاعت مالی ندارند یا دسترسی مناسب به امکانات پزشکی ندارند، بدتر باشد.
بخشی از دلیل این تأخیر این است که درد و سایر علائمی که افراد مبتلا به آندومتریوز تجربه می‌کنند، هم توسط فردی که آن‌ها را تجربه می‌کند نادیده گرفته می‌شود، چرا که ممکن است فرد فکر کند این درد تنها بخشی از عادت ماهانه است و هم توسط پزشک کم اهمیت جلوه داده می‌شود.
گاهی اوقات آندومتریوز با سایر بیماری‌ها مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) اشتباه گرفته می‌شود یا فراموش می‌شود.
همچنین به دلیل ماهیت تهاجمی نحوه تشخیص آندومتریوز و عدم درک درست در مورد آندومتریوز در کل سیستم مراقبت‌های بهداشتی، تشخیص پزشکی ممکن است عقب بیفتد.
احساس آندومتریوز در هنگام گر گرفتگی
درد در هنگام گرگرفتگی، ذهنی است و در هر فرد با دیگری و حتی در تجربیات مختلف یک فرد یکسان متفاوت است.
افراد مبتلا به آندومتریوز درد و گرگرفتگی را به شکل زیر توصیف می‌کنند:
- تیز
- آتشین – داغ
- به صورت موجی ظاهر می‌شود.
- نفسم را می‌گیرد
- بی وقفه
- احساس گرگرفتگی فیف و تقریباً در پس زمینه
- باعث می‌شود صحبت کردن سخت باشد
- تیر کشیدن
- درد ثابت
- درد ضربان دار
- سوزش
- گزندگی
- پارگی
- کشید شدن
- استرس و فشار روانی
- ناتوان کننده
تسکین درد اندومتریوز که در کل بدن احساس می‌شود
درمان اندومتریوز می‌تواند به تسکین علائم آن از جمله درد کمک کند.
دارو
داروهایی که ممکن است به تسکین این علائم کمک کنند، عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند Advil/Motrin (ایبوپروفن) یا Aleve (ناپروکسن) می‌توانند به تسکین درد کمک کنند.
- داروهای نسخه دار برای تسکین درد: اگر مسکن‌های بدون نسخه برای تسکین درد موثر واقع نشوند، پزشک شما ممکن است داروهای تجویزی را برای کنترل درد تجویز کند.
- داروهای ضد بارداری خوراکی ترکیبی: در این صورت ممکن است روش‌های جایگزینی هورمونی با استفاده از استروژن و پروژسترون توسط پزشک توصیه شود.
- استفاده از پروژستین: این شکل از هورمون پروژسترون می‌تواند دوره‌های قاعدگی را متوقف کند و رشد بافت اندومتر/اندومتریوز را کند یا متوقف کند.
- هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH): این هورمون‌ها با القای یائسگی سطح استروژن را به طور موقت کاهش می‌دهند.
- تستوسترون: تستوسترون مصنوعی می‌تواند تولید استروژن و پروژسترون را کاهش دهد تا شدت علائم کاهش پیدا کنند.
جراحی
چندین روش جراحی برای درمان اندومتریوز در دسترس است، از جمله:
- لاپاراسکوپی: شامل قرار دادن یک لوله نازک حاوی نور و یک دوربین در شکم است که برای کمک به از بین بردن بافت آندومتریوز با استفاده از برش (برداشتن بافت اندومتریوز)، یا فرسایش (از بین بردن بافت آندومتریوز با استفاده از گرمای شدید) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- لاپاراتومی: شبیه لاپاراسکوپی است، اما از یک برش بزرگ‌تر در آن استفاده می‌شود.
- هیسترکتومی و یا اوفورکتومی: در هیسترکتومی رحم برداشته می‌شود. در اوفورکتومی تخمدان‌ها برداشته می‌شوند. این دو عمل جراحی را می‌توان به تنهایی یا همراه با یکدیگر انجام داد.
درمان‌های خانگی
کارهایی که می‌توانید در خانه برای کمک به کنترل و تسکین درد آندومتریوز انجام دهید، عبارتند از:
- از گرما، برای مثال کیسه آب گرم، پد حرارتی یا حمام گرم استفاده کنید.
- ورزش منظم و ملایم
- فیزیوتراپی کف لگن (در مورد تمریناتی که می‌توانید در خانه انجام دهید به فیزیوتراپ مراجعه کنید)
- تمرین کنترل استرس
- تمرین یوگا، مدیتیشن و تمدد اعصاب
- داشتن خواب کافی و با کیفیت خوب
درد آندومتریوز چگونه بر کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارد؟
اندومتریوز می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی تاثیر بگذارد. درد آندومتریوز می‌تواند باعث احساس خستگی شود و انجام هم زمان فعالیت‌های منظم و تحمل فشار وارده بر آندومتریوز را سخت کند.
درد شدید ناشی از این عارضه می‌تواند به قدری ناتوان کننده باشد که فرد مبتلا به آندومتریوز نتواند کارهای عادی خود را انجام دهد. گاهی اوقات فرد حتی نمی‌تواند از تخت خواب خارج شود. این علائم می‌توانند بر زمینه‌های زیر تاثیر منفی بگذارند:
- محل کار یا مدرسه
- روابط اجتماعی
- رابطه جنسی
- فرزندپروری
- از دست دادن قرار ملاقات
- مراقبت از خود
- فعالیت‌های روزانه
اندومتریوز همچنین می‌تواند بار روانی داشته باشد. افراد مبتلا به اندومتریوز احساس اضطراب، استرس، درماندگی و عدم اطمینان را گزارش می‌کنند. برخی احساس کمبود و شرمندگی را اعلام می‌کنند.
این عارضه می‌تواند به زمان و هزینه زیاد به دلیل قرار ویزیت‌های پزشک، درمان، دارو، مرخصی از کار و موارد دیگر نیاز داشته باشد. این کارها سختی فشار جسمی و روانی این بیماری را اضافه می‌کند.