وقتی به هفته‌های آخر بارداری نزدیک می‌شویم، پزشک شما چرخش جنین قبل از زایمان را بررسی می‌کند. جالب است بدانید که پوزیشن‌های زیادی برای به دنیا آمدن نوزاد وجود دارد. آیا شما می‌دانید که جنینتان در حال حاضر در چه موقعیتی قرار دارد؟ اصلاً چرا دانستن این موضوع اهمیت دارد؟ ما در این مطلب به صورت کامل این موضوع را برایتان توضیح می‌دهیم. بعلاوه، راه‌هایی کاملاً امن و بی خطر را به شما آموزش می‌دهیم که از طریق آن‌ها می‌توانید به بهبود موقعیت جنین قبل از زایمان کمک کنید.
موقعیت‌های قرار گیری جنین قبل از زایمان به چه صورت هستند؟
در حالت ایده‌آل برای زایمان، نوزاد در موقعیتی با حالت سر به پایین قرار می‌گیرد؛ در این حالت، چانه کودک در سینه‌اش جمع شده و از پشت سر آماده ورود به لگن است. به این حالت نمایش سفالیک گفته می‌شود. اکثر نوزادان در هفته ۳۲ الی ۳۶ بارداری در این وضعیت قرار می‌گیرند. اما این موقعیت تنها حالت چرخش نوزاد در شکم مادر قبل از زایمان نیست. بیایید دو موقعیت دیگر را نیز در ادامه بخوانیم:
۱. انواع مختلف بریچ (حالت پا به پایین)
۲. اکسی پوت خلفی (روبه‌بالا)
در ادامه همین مطلب، موقعیت‌های مختلف جنین در شکم مادر را بررسی می‌کنیم و می‌گوییم که هر کدام چه ریسک‌هایی دارد. بعلاوه، توضیح می‌دهیم که در هر موقعیت چه نوع زایمانی بهترین گزینه برای شما محسوب می‌شود. پس ادامه مطلب را از دست ندهید!
وضعیت قرارگیری جنین به چه معناست؟
چرخش جنین قبل از زایمان در واقع نحوه قرارگیری آن در رحم است. در طول بارداری جنین در رحم شما حرکت می‌کند. طبیعی است که جنین در دوران بارداری شما در موقعیت‌های مختلفی قرار بگیرد. جنین در اوایل به اندازه کافی کوچک است و می‌تواند آزادانه حرکت کند. حتی ممکن است در چند ماه گذشته، چرخش جنین در شکم مادر را احساس کرده باشید. اما هرچه جنین بزرگ‌تر شود، حرکت او محدودتر می‌شود. با نزدیک شدن به پایان بارداری، جنین شروع به حرکت در موقعیتی برای تولد می‌کند که به آن “چرخش جنین قبل از زایمان” می‌گوییم. این حرکت معمولاً شامل چرخش به سمت پایین است تا جنین در رحم شما پایین بیاید. سپس جنین در رحم شما شروع به حرکت به سمت پایین می‌کند و برای عبور از کانال زایمان آماده می‌شود.
شاید بپرسید که کانال زایمان دقیقاً چیست؟ کانال زایمان از دهانه رحم (نقطه ابتدایی خارج از رحم)، واژن و فرج تشکیل شده است. کانال زایمان را به عنوان یک تونل قابل گسترش در نظر بگیرید. در طول زایمان، انقباضات شما باعث کشیده شدن این فضا می‌شود تا نوزاد بتواند در هنگام زایمان از آن عبور کند و بیرون بیاید.
رایج‌ترین موضع برای زایمان چیست؟
ایده‌آل‌ترین حالت برای زایمان، وضعیت نمایش سفالیک است. در این حالت نوزاد سر به پایین، رو به پشت مادر قرار می‌گیرد و چانه را روی سینه‌اش جمع می‌کند. در این موقعیت جنین از پشت سر آماده ورود به لگن است.
نوزاد برای زایمان چه موقعیت‌های دیگری می‌تواند داشته باشد؟ ریسک‌ها و راه‌حل‌ها
گاهی اوقات نوزاد قبل از تولد در موقعیت مناسب قرار نمی‌گیرد. موقعیت‌های مختلفی وجود دارد که نوزاد می‌تواند در آن قرار بگیرد و هر یک از این موقعیت‌ها می‌تواند با عوارضی در حین زایمان همراه باشد. در ادامه توضیح می‌دهیم که هر کدام از این موقعیت‌ها دقیقاً به چه صورت هستند و چه ریسک‌هایی دارند. همچنین، توضیح می‌دهیم که نوع زایمان مناسب برای جنین‌هایی در این موقعیت‌ها چیست.
۱. موقعیت خلفی اکسی پوت یا سفالیک
گاهی اوقات سر نوزاد همان‌طور که باید به سمت پایین قرار می‌گیرد؛ اما ممکن است به سمت شکم شما قرار بگیرد. این امر احتمال زایمان دردناک و طولانی مدت را افزایش می‌دهد.
۲. بریچ فرانک
در این موقعیت باسن کودک به کانال زایمان منتهی می‌شود. کودکی که در موقعیت بریچ فرانک قرار دارد، باسنش خم شده است و زانوهایش در جلوی شکم کشیده شده‌اند. این وضعیت احتمال تشکیل یک حلقه بند ناف را افزایش می‌دهد که می‌تواند از طریق دهانه رحم جلوتر از سر نوزاد عبور کند. ممکن است این حلقه بند ناف باعث آسیب نوزاد در هنگام زایمان طبیعی شود.
۳. بریچ کامل
در این حالت، لگن و زانوی نوزاد خم می‌شوند (زیر خودشان جمع می‌شوند). مانند سایر موقعیت‌های بریچ، این وضعیت نیز خطر تشکیل یک حلقه بند ناف را افزایش می‌دهد که می‌تواند در صورت زایمان واژینال به نوزاد آسیب برساند. به همین خاطر است که پزشکان سزارین را به مادرانی که جنینشان در این موقعیت قرار دارد، توصیه می‌کنند.
۴. جنین عرضی (درازکش به صورت عرضی)
در این حالت کودک به صورت ضربدری در رحم دراز می‌کشد و این احتمال را ایجاد می‌کند که ابتدا شانه او وارد لگن شما شود. اکثر نوزادان در این وضعیت با سزارین به دنیا می‌آیند .
۵. بریچ پا
گاهی اوقات یک یا هر دو پای کودک در جهت کانال زایمان به سمت پایین است. این موضوع احتمال لغزیدن بند ناف به داخل دهانه رحم را افزایش می‌دهد و جریان خون نوزاد را قطع می‌کند.
آیا نوزاد من در حالت بریچ قرار دارد؟
زایمان بریچ زمانی است که کودک با پاهایش به سمت پایین در کانال زایمان قرار می‌گیرد. جنین در این موقعیت تا وقتی که در رحم است، در خطر نیست. با این حال، در این وضعیت، ابتدا پای کودک از رحم خارج می‌شود. ما می‌دانیم که زایمان طبیعی اغلب یک روش بسیار ایمن از زایمان است؛ با این حال، زمانی که نوزاد در موقعیت بریچ است، زایمان طبیعی می‌تواند پیچیده باشد. از آنجایی که سر کودک بزرگ‌تر از پاهای او است، خطر گیر افتادن سر کودک در رحم شما وجود دارد. در این شرایط، زایمان طبیعی ممکن است دشوار باشد. پزشکان معمولاً وقتی که نوزاد در این موقعیت قرار داشته باشد، سزارین را به جای زایمان طبیعی پیشنهاد می‌کنند.
سزارین یک روش جراحی است که در آن یک برش در شکم شما ایجاد می‌شود و نوزاد در اتاق عمل خارج می‌شود. در این روش در مقایسه با زایمان واژینال بریچ، خطر بسیار کمتری برای نوزاد وجود دارد.
چرا چرخش جنین قبل از زایمان اهمیت دارد؟
در طول زایمان، هدف پزشک شما این است که نوزادتان را با خیال راحت به دنیا بیاورد و سلامتی شما را تضمین کند. اگر نوزاد در وضعیتی به غیر از وضعیت سفالیک باشد، این کار چالش‌برانگیزتر می‌شود. پوزیشن‌های مختلف جنین طیف وسیعی از مشکلات را به همراه دارد و خطرات آن بسته به موقعیت کودک شما می‌تواند متفاوت باشد. در قسمت قبل کاملاً توضیح دادیم که هر حالتی از چرخش جنین در شکم مادر چه ریسک‌هایی را می‌تواند داشته باشد و راه حل آن چیست.
دانستن موقعیت چرخش جنین در رحم مادر اهمیت زیادی دارد؛ زیرا با دانستن این موضوع پزشک شما می‌تواند تشخیص دهد که چه نوع زایمانی برای شما مناسب‌تر است. بعلاوه، در صورت نیاز پزشک می‌تواند راه‌هایی را برای تصحیح نحوه قرار گرفتن جنین در رحم شما پیشنهاد کند. در ادامه مطلب چند راه جالب برای تصحیح موقعیت جنین در شکم مادر را می‌خوانیم.
چرخش جنین قبل از زایمان چه زمانی باید اتفاق بیفتد؟
به طور معمول، کودک شما آرام‌آرام در رحم پایین می‌آید و در سه‌ماهه سوم به موقعیتی مناسب برای تولد می‌رسد. این اتفاق در چند هفته آخر بارداری شما (اغلب بین هفته‌های ۳۲ تا ۳۶) رخ می‌دهد. پزشک شما موقعیت نوزاد را با لمس شکم شما در طول ویزیت‌هایتان بررسی می‌کند. در سه‌ماهه سوم (بین ۶ ماهگی تا ۹ ماهگی) معمولاً در هر بار ویزیت پزشک موقعیت چرخش جنین قبل از زایمان را بررسی می‌کند. گاهی اوقات هم ممکن است پزشک یک سونوگرافی برای بررسی وضعیت نوزاد انجام دهد.
آیا پزشک می‌تواند موقعیت جنین قبل از زایمان را تغییر دهد؟
راه‌های مختلفی وجود دارد که پزشک شما می‌تواند امتحان کند و جنین را قبل از فرا رسیدن زمان شروع زایمان بچرخاند. البته این روش‌ها همیشه جواب نمی‌دهند و گاهی اوقات، جنین ممکن است دوباره به موقعیت اشتباه برگردد. بعضی از این راهکارها را خودتان هم می‌توانید در خانه امتحان کنید؛ زیرا ضرری ندارند و آسیبی نمی‌رسانند. این روش‌ها ممکن است جنین را تشویق کنند که در حالت صحیح بچرخد؛ اما این احتمال نیز وجود دارد که هیچ اتفاقی نیفتد. اگرچه نرخ موفقیت تضمین شده‌ای وجود ندارد، این روش‌ها همچنان توصیه می‌شوند زیرا معمولاً ارزش امتحان کردن را دارند. بعضی از خانم‌ها موفق شده‌اند با استفاده از این روش‌ها از لزوم سزارین جلوگیری کنند.
روش‌های چرخاندن نوزاد می‌تواند شامل موارد زیر باشد. نگاهی به آن‌ها بیندازید و با مشورت پزشکتان در صورت لزوم بعضی از آن‌ها را انجام دهید:
۱. نسخه سفالیک خارجی (ECV)
یکی از راه‌های غیرتهاجمی برای چرخاندن جنین و افزایش شانس زایمان طبیعی “نسخه سفالیک خارجی” است. البته این روش از آن راهکارهایی نیست که خودتان بتوانید انجام دهید؛ بلکه باید در واحد زایمان و توسط پزشک انجام شود. در این روش، یک پزشک باسن نوزاد را به سمت بالا بلند می‌کند و دیگری از طریق دیواره شکم به رحم شما فشار وارد می‌کند تا سر جنین را به جلو یا عقب بچرخاند. بهترین زمان برای انجام این روش بین هفته‌های ۳۶ تا ۳۸ بارداری است. پس از آن، ضربان قلب کودک کنترل می‌شود تا اطمینان حاصل شود که حال او کاملاً خوب است. پس از انجام ECV می‌توانید به خانه بروید.
۲. تمرینات یوگا مخصوص تغییر حالت جنین
گاهی اوقات می‌توانید با تغییر وضعیت خودتان، جنین را تشویق به حرکت کنید. البته به خاطر داشته باشید که این تمرینات ممکن است کارساز نباشند. با این حال، متخصصان اغلب می‌گویند که انجام این ورزش‌ها ضرری ندارند و ارزش امتحان کردن را دارند. این پوزیشن‌ها معمولاً شامل انجام حرکاتی شبیه به یوگا است. بیایید دو حرکت خاص که ممکن است پزشک شما برای چرخش جنین قبل از زایمان توصیه کند را در ادامه بخوانیم:
- روی دست و زانو قرار بگیرید و به آرامی به جلو و عقب تکان بخورید.
- به پشت دراز بکشید و زانوهایتان را خم کرده و پاها را روی زمین قرار دهید. سپس باسن خود را در هوا به سمت بالا فشار دهید (حالت پل).
۳. استفاده از صداهای محرک برای تشویق حرکت
یکی دیگر از مواردی که می‌توانید برای تغییر وضعیت جنین امتحان کنید، تحریک کردن او به حرکت است. جالب است بدانید که موسیقی، صحبت کردن، تغییرات دما و نور می‌تواند توجه جنین را جلب کند. جنین در رحم شما می‌تواند موسیقی را بشنود. همچنین، او می‌تواند تغییرات نور را از طریق پوست شما ببیند و حتی صدای شما را هنگام صحبت کردن بشنود. سعی کنید هدفون را روی شکم خود، به سمت پایین قرار دهید تا ببینید آیا این موضوع باعث جذب جنین می‌شود یا خیر. اعمال دمای خنک در بالای شکم، جایی که سر کودک قرار دارد، می‌تواند جنین را وادار به دور شدن و پایین رفتن کند. البته هیچ تضمینی وجود ندارد که تحریک از طریق موسیقی و نور و صدا باعث حرکت جنین شود، اما اغلب ارزش امتحان کردن را دارد.
۴. کایروپراکتیک و طب سوزنی
یک تکنیک کایروپراکتیک به نام تکنیک وبستر نیز می‌تواند برای حرکت دادن باسن جنین استفاده شود. این کار به این منظور است که به رحم شما اجازه استراحت می‌دهد. برخی از پزشکان حتی طب سوزنی را برای کمک به آرامش بدن شما توصیه می‌کنند. هر دوی این تکنیک‌ها باید توسط متخصصی پزشکتان توصیه کرده باشد، انجام شوند. تمدد اعصاب می‌تواند حرکت را در کودک تقویت کند و به چرخش جنین قبل از زایمان در موقعیت مناسب کمک کند.
آیا نوزاد من می‌تواند موقعیت خود را تغییر دهد؟
بله. همیشه این امکان وجود دارد که کودک شما خود به خود جابه‌جا شود. در هفته‌های منتهی به تولد، نوزاد هنوز زمان دارد تا تنظیماتی را انجام دهد و موقعیت خود را تغییر دهد. بیشتر جنین‌ها قبل از تولد به موقعیت صحیح خود راه پیدا می‌کنند و حالت صحیح چرخش جنین قبل از زایمان قرار می‌گیرند. پس اگر هنوز زمان دارید، نگران نباشید. زیرا هنوز هم جای امیدواری هست که جنین شما خودش تصمیم بگیرد که تغییر موقعیت دهد!
چگونه نوزاد در موقعیت بریچ یا موقعیت‌های دیگر به دنیا می‌آید؟
پزشک شما به تاریخچه پزشکی‌تان، اسکن‌های نوزاد شما در طول بارداری و موقعیت جنین نگاه می‌کند تا ایمن‌ترین شکل زایمان را انتخاب کند. هنگامی که جنین در وضعیت بریچ یا وضعیت غیر طبیعی دیگری قرار دارد، ممکن است پزشک شما زایمان سزارین را پیشنهاد دهد. در این روش، یک برش در قسمت پایین شکم شما ایجاد می‌شود. نوزاد به جای اینکه از طریق کانال زایمان به دنیا بیاید، از طریق این سوراخ به دنیا می‌آید.
در حالت بریچ نیز امکان زایمان واژینال وجود دارد. با این حال، این نوع زایمان می‌تواند برای نوزادی که در موقعیت بریچ قرار دارد بسیار خطرناک‌تر باشد و خطر آسیب به بند ناف نیز بسیار بیشتر است. در برخی موقعیت‌ها ممکن است نوزاد از اکسیژن محروم شود و این موضوع می‌تواند به مغز و اعصاب او آسیب برساند. بند ناف همچنین می‌تواند دور گردن یا بازوهای کودک بلغزد و باعث آسیب شود.
با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای انواع مختلف زایمان برای نوزادی که در حالت بریچ قرار دارد، صحبت کنید. به این صورت شما و پزشکتان می‌توانید با توجه به نحوه چرخش جنین قبل از زایمان، بهترین شیوه زایمان را انتخاب کنید.
چه چیزی خطر ابتلا به موقعیت خطرناک جنین را افزایش می‌دهد؟
عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند خطر وضعیت خطرناک جنین مانند بریچ را افزایش دهد. از جمله:
۱. زایمان زودرس
در این شرایط، ممکن است کودک هنوز زمان کافی برای آماده شدن جهت تولد را نداشته باشد.
۲. وجود مشکل در جفت
اگر جفت در قسمتی بیش از حد پایین در رحم شما چسبیده باشد، به این وضعیت جفت سرراهی می‌گوییم. این موضوع می‌تواند از چرخش جنین قبل از زایمان در موقعیت مناسب جلوگیری کند. همچنین، اگر جفت قبل از تولد از رحم شما جدا شده باشد نیز می‌تواند باعث بروز مشکل در موقعیت جنین قبل از زایمان شود.
۳. حاملگی چندقلو
هنگامی که بیش از یک جنین در رحم شما وجود دارد، ممکن است برای هر کودک دشوار باشد که در موقعیت درست قرار بگیرد. فضای محدود برای جنین‌های چندقلو باعث ایجاد مشکلاتی در طول دوران بارداری شما می‌شود.
۴. داشتن رحمی که شکل آن متفاوت از حالت طبیعی است.
شکل رحم معمولاً شبیه گلابی وارونه است. هنگامی که رحم شکل غیر طبیعی داشته باشد، ممکن است فضای کافی برای حرکت نوزاد در زمان تولد وجود نداشته باشد.
حرف آخر ما با مادران باردار: حتماً بخوانید
اگر متوجه شده‌اید که جنینتان در حالت بریچ یا موقعیت سخت دیگری قرار گرفته است، طبیعی است که اضطراب داشته باشید. نگرانی‌ها و سؤالاتتان را با پزشکتان در میان بگذارید تا او خیال شما را راحت کند. یادتان باشد که آرامش روحی شما بر روی فرزندتان نیز تاثیر می‌گذارد.
پیشنهاد می‌کنیم با پزشک خود یک ویزیت داشته باشید و در مورد تصورتان از جلسه زایمان با او صحبت کنید. پزشک شما می‌تواند برایتان توضیح دهد که نه تنها در حالت ایده آل، بلکه حتی در حالت اضطراری نیز چه راه‌حلی وجود دارد. کسب آگاهی باعث می‌شود که شما آرامش خاطر بیشتری داشته باشید و بدانید که همیشه راه حلی وجود دارد.
یک نکته دیگر که باید بدانید این است: درست است که احتمالاً شما هم برای زایمانتان برنامه ریزی کرده‌اید؛ اما وقتی صحبت از زایمان و چرخش جنین قبل از زایمان در میان باشد، همیشه همه چیز طبق برنامه پیش نمی‌رود. بنابراین خودتان را آماده کنید و سعی کنید انعطاف‌پذیر باشید. ممکن است شما تابه‌حال به سزارین فکر نکرده باشید، اما در لحظات آخر مشخص شود که باید سزارین انجام دهید. خودتان و فرزندتان را به دستان خدای متعال و یک پزشک توانا بسپارید و دیگر نگران هیچ چیز نباشید.
منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/articles/9677-fetal-positions-for-birth