شیر دهی به فرآیند تولید شیر مادر گفته می‌شود و برای افرادی که باردار هستند یا به تازگی زایمان کرده‌اند، طبیعی به شمار می‌رود. با این حال، افرادی که هرگز باردار نشده‌اند نیز ممکن است ترشح شیر از پستان بدون بارداری را تجربه کنند. این حالت گالاکتوره نام دارد.
اگر باردار هستید یا به تازگی زایمان کرده‌اید، هورمون‌ها به غدد پستانی در بدن شما سیگنال می‌دهند که شروع به تولید شیر برای تغذیه کودک کنند. اما گاهی زنانی که هرگز باردار نشده‌اند و حتی مردان ممکن است ترشح شیر از پستان بدون بارداری داشته باشند. این حالت که گالاکتوره نامیده می‌شود، ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. به گفته متخصصان، گالاکتوره در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از زنان اتفاق می‌افتد.
گالاکتوره به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن ترشحاتی شبیه به شیر از پستان شما نشت می‌کند. علامت اصلی گالاکتوره این است که ترشح شیر در افرادی که باردار یا در حال شیردهی نیستند، اتفاق می‌افتد. این عارضه ناشی از تحریک سینه، استفاده از دارو یا وجود اختلال در غده هیپوفیز است.
گالاکتوره چیست؟
گالاکتوره زمانی اتفاق می‌افتد که شیر یا ترشحاتی شبیه به شیر از نوک سینه‌های شما نشت می‌کند. این عارضه با ترشح طبیعی شیر که در دوران بارداری و بعد از آن اتفاق می‌افتد، متفاوت است. با این که این عارضه می‌تواند هر دو جنسیت زن و مرد را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در زنان بین ۲۰ تا ۳۵ سال رخ می‌دهد.
درست است که مشاهده این که ناگهان چیزی شبیه به بیرون آمدن شیر از نوک سینه خود ممکن است برای شما نگران کننده باشد، اما اغلب جایی برای نگرانی وجود ندارد. با این حال در موارد نادری این حالت ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد که نیاز به درمان دارد.
علائم و نشانه‌های گالاکتوره چیست؟
علامت اصلی گالاکتوره، بیرون آمدن ترشحات سفید رنگی از نوک پستان شماست. این ترشحات می‌توانند شرایط زیر را داشته باشند:
- گاهی اوقات یا تقریباً به طور دائمی نشت بکند.
- از یک یا هر دو نوک سینه بیرون بیاید.
- مقدار ترشحات کم یا زیاد باشد.
بسته به علت زمینه‌ای ترشح شیر از پستان بدون بارداری، ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشید.
سایر علائم ترشح شیر از پستان بدون بارداری چیست؟
شایع ترین علامت گالاکتوره تولید شیر شدید در یک یا هر دو سینه است. این عارضه در زنان شایع‌تر است، اما ممکن است در مردان و نوزادان نیز رخ دهد. علائم دیگر ترشح شیر از پستان بدون بارداری شامل موارد زیر می‌باشند:
- ترشح شیر از نوک سینه‌ها که به صورت نامنظم اتفاق می‌افتد.
- بزرگ شدن بافت سینه
- پریودهای از دست رفته یا نامنظم
- از دست دادن یا کاهش میل جنسی
- حالت تهوع
- آکنه
- رشد غیر طبیعی مو
- سر درد
- مشکل در بینایی
دلایل ترشح شیر از پستان بدون بارداری چیست؟
دلایل متعددی ممکن است باعث ترشح شیر از پستان بدون بارداری یا گالاکتوره در هر جنسیتی شوند. به خاطر داشته باشید که برخی از افراد به حالتی مبتلا هستند که پزشکان آن را گالاکتوره ایدیوپاتیک می‌نامند. این گالاکتوره بدون هیچ دلیل مشخصی به وجود می‌آید. بافت سینه شما ممکن است به برخی از هورمون ها حساس تر باشد.
پرولاکتینوما
گالاکتوره اغلب توسط پرولاکتینوما ایجاد می‌شود. پرولاکتینوما توموری است که در غده هیپوفیز شما تشکیل می‌شود. این تومور می‌تواند غده هیپوفیز شما را تحت فشار قرار دهد و آن را تحریک کند تا پرولاکتین بیش‌تری تولید کند. پرولاکتین هورمونی است که تا حد زیادی مسئول شیردهی است. در زنان، پرولاکتینوما همچنین می‌تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
- پریودهای نامنظم یا غایب
- میل جنسی کم
- مشکلات باروری
- رشد بیش از حد مو
همچنین مردان ممکن است متوجه علائم زیر در خود شوند:
- میل جنسی کم
- اختلال در نعوظ
در صورتی که این توده به اندازه‌ای بزرگ شود که به اعصاب مغز نزدیک غده هیپوفیز فشار بیاورد، ممکن است متوجه سر دردهای مکرر یا تغییرات بینایی نیز بشوید.
تومورهای دیگر
سایر تومورها همچنین می‌توانند روی غده هیپوفیز شما فشار بیاورند، جایی که به هیپوتالاموس، ناحیه‌ای در مغز شما متصل می‌شود. این حالت می‌تواند تولید دوپامین را متوقف کند. علاوه بر تنظیم احساسات شما، دوپامین همچنین با کاهش سطح پرولاکتین در صورت لزوم به کنترل آن کمک می‌کند. اگر در بدن شما به اندازه کافی دوپامین تولید نمی‌شود، غده هیپوفیز شما ممکن است پرولاکتین بیش از حد تولید کند و در نتیجه ترشح شیر از پستان بدون بارداری ایجاد شود.
علل دیگر در هر دو جنسیت
بسیاری از مشکلات دیگر می‌توانند باعث شوند که تولید پرولاکتین بیش از حد داشته باشید. این مشکلات شامل موارد زیر می‌باشند:
- کم کاری تیروئید، زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید با ظرفیت کامل کار نمی‌کند.
- مصرف برخی از داروهای فشار خون بالا، مانند متیل دوپا
- بیماری‌های کلیوی طولانی مدت
- اختلالات کبدی مانند سیروز
- برخی از انواع سرطان ریه
- مصرف داروهای اپیوئیدی، مانند اکسی کدون (Percocet) و فنتانیل (Actiq)
- مصرف برخی داروهای ضد افسردگی، مانند پاروکستین یا مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مانند سیتالوپرام (سلکسا)
- استفاده از کوکائین یا ماری جوانا
- مصرف برخی مکمل های گیاهی، از جمله رازیانه یا دانه رازیانه
- مصرف پروکینتیک برای بیماری‌های گوارشی
- استفاده از فنوتیازین‌ها برای درمان انگل‌ها
در زنان
مصرف قرص‌های ضدبارداری بر سطوح هورمونی متفاوتی تأثیر می‌گذارد که می‌تواند باعث گالاکتوره در برخی از زنان شود.
در مردان
هیپوگنادیسم مردانه به داشتن تستوسترون پایین اشاره دارد. این یکی از شایع ترین علل گالاکتوره در مردان است. هیپوگنادیسم همچنین می‌تواند باعث ژنیکوماستی شود که بافت سینه در مردان را بزرگ می‌کند.
در نوزادان تازه متولد شده
گالاکتوره نیز اغلب در نوزادان دیده می‌شود. این حالت می‌تواند در نتیجه افزایش استروژن مادر در دوران بارداری به وجود بیاید. اگر وارد جفت شود، ممکن است قبل از تولد وارد خون نوزاد شود. این می‌تواند باعث بزرگ شدن سینه‌ها و ترشحات نوک سینه نوزاد شود.
گالاکتوره به دلایل متنوعی به وجود می‌آید و در برخی موارد، پیدا کردن علت آن دشوار می‌باشد. دلایل ترشح شیر از پستان بدون بارداری ممکن است ناشی از عدم تعادل هورمونی گرفته تا عوارض جانبی دارو و مشکلات بهداشتی دیگر باشد. شایع ترین ترشح شیر از پستان بدون بارداری، افزایش هورمونی به نام پرولاکتین است که در مغز تولید می‌شود. بالا رفتن هورمون پرولاکتین می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- داروها
- بیماری‌های زمینه‌ای
- تومور
- تحریک شدید نوک سینه‌ها
علل دیگر گالاکتوره شامل موارد زیر می‌باشد:
داروها
مصرف برخی از داروها ممکن است باعث بروز گالاکتوره شوند. این داروها شامل موارد زیر می‌باشند:
- داروهای روانپزشکی
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد بارداری
- داروهای سوزش سر دل
- برخی از داروهای مسکن
- داروهای فشار خون
- داروهایی که حاوی هورمون هستند
بیماری‌ها و اختلالات پزشکی
بیماری‌های زیر ممکن است باعث ترشح شیر از پستان بدون بارداری شوند:
- مشکلات تیروئید
- بیماری کلیوی یا کبد
- استرس مزمن
- تومورها یا بیماری‌های مربوط به غده هیپوتالاموس
- هرگونه تروما یا آسیب به بافت پستان
- سطح بالای استروژن (در نوزادان)
استفاده از مواد مخدر
استفاده منظم از مواد مخدر مانند داروهای مسکن حاوی مخدر، ماری جوانا و کوکائین می‌تواند باعث ایجاد ترشح شیر از پستان بدون بارداری شود. بنابراین مهم است که در صورت استفاده از داروهای مخدر، مصرف آن را به پزشک خود اطلاع دهید و به او بگویید که هر چند وقت یک بار آن را استفاده می‌کنید. او هنگام تشخیص گالاکتوره در شما باید این موضوع را در نظر بگیرد.
تحریک پستان
برای برخی از افراد، تحریک منظم پستان ممکن است باعث ایجاد گالاکتوره شود. این حساسیت می‌تواند شامل تحریک در طول فعالیت جنسی، معاینه مکرر سینه توسط پزشک یا از لباس‌هایی باشد که به نوک سینه‌ها مالیده می‌شود.
مادرانی که نوزادانی را به فرزند قبول می‌کنند و مایل به تغذیه نوزاد با شیر مادر هستند، می توانند با پمپاژ سطح پرولاکتین را افزایش دهند و خود را برای شیر دهی آماده کنند.
پیشگیری
بسیاری از دلایل گالاکتوره از جمله عدم تعادل هورمونی، تومورها یا سایر مشکلات پزشکی فراتر از کنترل ماست. اما چند کار وجود دارد که می توانید در خانه انجام دهید تا احتمال ترشح شیر از سینه خود بدون بارداری را کاهش دهید. این کارها شامل موارد زیر می‌باشند:
- اجتناب از پوشیدن سینه بند یا لباس‌هایی که نوک سینه‌های شما را تحریک می‌کنند.
- اجتناب از تحریک بیش از حد سینه‌ها
- تمرین روش‌های سالم برای تسکین استرس
آیا باید نگران باشم؟
خبر خوب این است که گالاکتوره به طور معمول خود به خود بعد از درمان پزشکی دلیل و منشا اصلی آن از بین می‌رود. اما اگر ترشحات ناشی از نوک سینه‌های شما شیری نیست و به نظر می‌رسد شفاف، خونین یا زرد است، این باعث نگرانی است. این نشانه‌ها ممکن است علائم سرطان پستان باشد و در این صورت شما لازم است فوراً به پزشک خود مراجعه کنید. سایر دلایل ترشح نوک پستان بدون بارداری شامل موارد زیر است:
- توده خوش خیم (غیر سرطانی) پستان
- تومورهای غده هیپوفیز
- یک شکل نادر از سرطان پستان به نام بیماری پاژه سینه
گالاکتوره چگونه تشخیص داده می‌شود؟
گالاکتوره معمولاً نشانه‌ای از بیماری یا مشکلی اساسی در سلامتی است. بنابراین مهم است که با پزشک همکاری کنید تا علت آن را مشخص کنید. پزشک به احتمال زیاد از ترکیبی از تست‌ها و آزمایشات زیر برای تشخیص گالاکتوره استفاده می‌کند:
- معاینه فیزیکی کامل: پزشک شما به احتمال زیاد بررسی می‌کند که نوک پستان شما چگونه به فشرده شدن واکنش نشان می‌دهد و این که آیا این امر باعث ترشح بیشتر از آن می‌شود یا خیر. او همچنین ممکن است سینه‌های شما را برای پیدا کردن هرگونه نشانه از تومور بررسی کند.
- آزمایش خون: آزمایش پرولاکتین و سطح هورمون تحریک کننده تیروئید می‌تواند به کاهش بیشتر علت زمینه‌ای ترشح شیر از پستان بدون بارداری کمک کند.
- آزمایش ترشحات نوک پستان در آزمایشگاه. اگر در گذشته باردار بوده‌اید ، ممکن است نمونه‌ای از ترشحات نوک پستان شما را به صورت نمونه برداشته شود و آن را برای بررسی میزان چربی آن آزمایش کنند. این یک نشانه از گالاکتوره است و به تمایز آن از شیردهی کمک می‌کند.
- عکس برداری: اسکن MRI یا سی تی اسکن می‌تواند به بررسی و تشخیص پرولاتینوما یا تومورهای دیگر در نزدیکی غده هیپوفیز شما کمک کند یا بافت پستان شما را برای پیدا کردن هر چیز غیر طبیعی مورد بررسی قرار دهد. ماموگرافی یا سونوگرافی نیز می‌تواند به شناسایی هرگونه توده غیرمعمول یا بافت پستان کمک کند.
- تست های بارداری: اگر احتمالی وجود دارد که باردار باشید، پزشک شما ممکن است بخواهد از آزمایش بارداری استفاده کند تا احتمال شیردهی را رد کند.
گالاکتوره چگونه درمان می‌شود؟
درمان گالاکتوره به علت آن بستگی دارد. اما در صورتی که توده پرولاتینوما کوچکی در بدن شما وجود دارد که باعث ایجاد علائم می‌شود ، ممکن است این بیماری به تنهایی و خود به خود برطرف شود. برخی از درمان‌های دیگر برای گالاکتوره شامل موارد زیر می‌باشند:
- اجتناب از داروهایی که ممکن است باعث ترشح شوند: اگر ممکن است دارویی که مصرف می‌کنید باعث ایجاد گالاکتوره شود، توصیه می‌کنیم با پزشک خود همکاری کنید تا بررسی شود که آیا داروی دیگری وجود دارد که بتوانید آن را به جای داروی قبلی مصرف کنید یا خیر. فقط اطمینان حاصل کنید که شما به طور ناگهانی و سرخود مصرف داروی قبلی را متوقف نمی‌کنید. زیرا این کار ممکن است به بروز سایر عوارض جانبی ناخواسته منجر شود.
- مصرف دارو برای کاهش یا متوقف کردن پرولاکتین با افزایش سطح دوپامین: داروهای متداول شامل بروموکریپتین یا کابرگولین هستند. این داروها می‌توانند به کوچک شدن پرولاتینوما و تومورهای دیگر کمک کنند. آن‌ها همچنین می توانند به تنظیم سطح پرولاکتین بدن شما کمک کنند.
- جراحی برای از بین بردن پرولاتینوما یا تومور دیگر: در صورتی که به نظر نمی رسد که داروها اثر مناسبی دارند یا تومور شما خیلی بزرگ است، ممکن است برای برداشتن آن به جراحی نیاز داشته باشید.
سخن آخر
پس از تعیین علت، بیشتر افراد مبتلا به گالاکتوره بهبودی کامل پیدا می‌کنند. تومورهای غده هیپوفیز اغلب بی ضرر هستند و داروها در بیشتر مواقع می‌توانند به مدیریت هرگونه علائمی که در نتیجه این عارضه ایجاد می‌شوند، کمک کنند. در ضمن، برای جلوگیری از ترشح شیر از پستان بدون بارداری، توصیه می‌کنیم سعی کنید از انجام هر کاری که باعث ترشح نوک پستان بیشتر شود مانند تحریک نوک سینه‌ها در هنگام رابطه جنسی یا پوشیدن لباس تنگ، خودداری کنید.
اگر در یک دوره شش ماهه باردار یا شیرده نبوده‌اید، ولی ترشح شیر از پستان بدون بارداری را تجربه می‌کنید یا هر نوع ترشح دیگری را از یک یا هر دو سینه مشاهده می‌کنید، به پزشک خود مراجعه نمایید. در صورتی که مشکل جدی باعث ترشح شده باشد، بهتر است درمان را زودتر شروع کنید.