در صورتی که دیابت بارداری شما توسط پزشک تشخیص داده شده است یا نگران هستید که ممکن است مشکلی مانند آن در بارداری شما وجود داشته باشد، احتمالاً سوالات زیادی دارید و قطعا تنها نیستید. خوشبختانه، دیابت بارداری را اغلب می‌توان تنها با رژیم غذایی و ورزش کنترل کرد و ابتلا به آن به این معنی نیست که بارداری سالمی نخواهید داشت.
در این مقاله در مورد دیابت بارداری، نحوه درمان آن و آنچه می‌توانید با مصرف مواد غذایی و فعالیت‌های مناسب برای مقابله با آن انجام دهید، صحبت خواهیم کرد.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری دیابتی است که فقط در افراد باردار رخ می‌دهد. یعنی تا زمانی که باردار نباشید، نمی‌توانید به دیابت بارداری مبتلا شوید. دیابت بارداری به عنوان قند خون بالا که در طول دوران بارداری ایجاد شده یا برای اولین بار در طول بارداری تشخیص داده شود، تعریف می‌گردد.
در دوران بارداری، نحوه استفاده بدن از انسولین تغییر می‌کند. انسولین هورمونی است که به سلول‌های شما اجازه می‌دهد گلوکز یا قند را برای دریافت انرژی جذب و استفاده کنند. شما به طور طبیعی در زمان بارداری نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌شوید تا بتوانید به نوزادتان گلوکز بیشتری بدهید. اما در برخی افراد، این روند اشتباه پیش می‌رود و بدن شما یا به انسولین پاسخ نمی‌دهد یا انسولین کافی برای دادن گلوکز مورد نیاز شما را تولید نمی‌کند. زمانی این اتفاق بیفتد، قند زیادی در خون شما وجود خواهد داشت که باعث دیابت بارداری می‌شود.
در رژیم غذایی برای دیابت بارداری چه غذاهایی بخوریم؟
غذا خوردن سالم به شکل زیر است:
- با هر وعده غذایی پروتئین مصرف کنید.
- مصرف روزانه میوه‌ها و سبزیجات را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
- مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود یا از استفاده از آن اجتناب کنید.
- برای جلوگیری از پرخوری به اندازه وعده‌ها توجه کنید.
در صورتی که دیابت بارداری دارید، حفظ یک رژیم غذایی سالم و متعادل ممکن است به شما در مدیریت علائم خود بدون نیاز به دارو کمک کند. به طور کلی، رژیم غذایی شما لازم است حاوی پروتئین به همراه ترکیب مناسبی از کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها باشد. مصرف کربوهیدرات زیاد می‌تواند منجر به افزایش قند خون شود. اگر میل به کربوهیدرات دارید، مطمئن شوید که نوع خوب و پیچیده آن را استفاده می‌کنید. به حبوبات، غلات کامل و سبزیجات نشاسته‌ای مانند سیب زمینی و کدو حلوایی فکر کنید.
اگر دیابت بارداری برای شما تشخیص داده شده است یا در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید، از پزشک خود در مورد همکاری با یک پزشک متخصص تغذیه که در دیابت بارداری یا تغذیه در دوران بارداری تخصص دارد، سوال کنید. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در برنامه ریزی وعده‌های غذایی و ارائه یک برنامه غذایی کمک کند تا با مصرف غذاهایی که واقعاً دوست دارید، شما و کودک را سالم نگه دارد.
مواد معدنی در رژیم غذایی برای دیابت بارداری
سعی کنید وعده‌های غذایی خود را بر پایه پروتئین، چربی‌های سالم و فیبر قرار دهید. از غذاهای تازه زیادی استفاده کنید و مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود کنید.
مقاومت در برابر ویار غذاها و خوراکی‌های سرخ کردنی دشوار است؛ بنابراین سعی کنید جایگزین‌های سالمی را در خانه برای زمانی که ویار شدید دارید، نگهداری کنید. علاوه بر آن، خریدن غذاهای سیر کننده مانند غذاهای غنی از پروتئین می‌تواند به شما کمک کند از کیفیت غذا راضی بمانید. بنابراین با مصرف غذاهای مناسب و مقوی احتمال کم‌تری وجود دارد که هوس مواد مغذی کم‌تری داشته باشید.
اگرچه تحمل کربوهیدرات در افراد باردار مبتلا به دیابت بارداری می‌تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد، اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که رژیم غذایی که کم‌تر از ۴۰ درصد کل کالری حاوی کربوهیدرات‌ها می‌باشد، به طور کلی برای کنترل مناسب قند خون ایده آل است. با این حال، به خاطر داشته باشید که نیاز بدن و میزان تحمل شما به کربوهیدرات خاص خود شماست. رژیم غذایی مناسب به عواملی مانند مصرف دارو، وزن بدن و کنترل قند خون بستگی دارند. بنابراین توصیه می‌کنیم با پزشک و متخصص تغذیه خود همکاری کنید تا برنامه‌ای برای ارتقای کنترل قند خون در دوران بارداری که متناسب با نیازهای فردی شما باشد، به شما ارائه داده شود.
پروتئین‌های بدون چربی
غذاهای زیر به شما کمک می‌کنند تا احساس سیری کنید و برای رشد کودک شما ضروری هستند. این غذاها شامل موارد زیر میباشند:
- جوجه
- تخم مرغ
- ماهی
- لبنیات کم چرب
- بوقلمون
خوردن پروتئین در وعده غذایی صبحانه برای از بین رفتن گرسنگی در طول روز بسیار مهم است. مصرف پروتئین‌ها حتی می تواند به کاهش حالت تهوع صبحگاهی در دوران بارداری کمک کند.
سبزیجات غیر نشاسته‌ای
سبزیجات، ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر را برای بدن فراهم می‌کنند که بسیار اهمیت دارند و می‌توانید آنها را غذاهای «رایگان» در نظر بگیرید؛ زیرا کربوهیدرات بسیار کمی دارند. سبزیجات مفید برای دیابت بارداری شامل موارد زیر میباشند:
- کلم بروکلی
- خیار
- لوبیا سبز
- پیاز
- فلفل
- سبزی‌های سالاد
چربی‌های سالم
چربی‌های سالم به شما کمک می‌کنند احساس سیری کنید و برای سلامت قلب نیز مفید هستند. مواد غذایی حاوی چربی‌های سالم شامل موارد زیر میباشند:
- آووکادو
- آجیل و خشکبار
- روغن زیتون
- دانه‌ها
- کره‌های آجیل (بادام، بادام زمینی، بادام هندی و غیره)
کربوهیدرات‌های پیچیده
ما برای دریافت انرژی، فیبر و برخی مواد معدنی به کربوهیدرات نیاز داریم. کربوهیدرات‌های پیچیده شامل موارد زیر میباشند:
- لوبیا
- توت‌ها
- برنج قهوه‌ای
- ماست یونانی
- سیب زمینی‌های شیرین
- نان گندم کامل
میان وعده‌ها و وعده‌های غذایی در رژیم غذایی برای دیابت بارداری
میان وعده‌ها برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون (و برای ارضای ویار میان وعده عصر) عالی هستند. اگر دیابت بارداری دارید، در ادامه چند گزینه سالم برای میان وعده و وعده‌های غذایی را به شما توصیه می‌کنیم:
- سبزیجات تازه یا منجمد: سبزیجات را می‌توان به صورت خام، بو داده یا بخارپز مصرف کرد. برای درست کردن یک میان وعده خوشمزه، سبزیجات خام را با منابع غذایی پروتئین دار مانند هوموس یا پنیر ترکیب کنید.
- املت های گیاهی که با تخم مرغ کامل یا سفیده تخم مرغ درست می‌شوند. تخم مرغ کامل منبع بسیار خوبی برای بسیاری از مواد معدنی است؛ در حالی که سفیده تخم مرغ بیشتر پروتئین را تامین می‌کند.
- ترکیب بلغور جو دوسر با دانه‌های کدو تنبل، نارگیل شیرین نشده و انواع توت‌ها
- میوه تازه همراه با یک مشت آجیل یا یک قاشق غذاخوری کره آجیل
- بوقلمون یا سینه مرغ
- ماهی پخته، به ویژه ماهی‌های چرب مانند سالمون و قزل آلا
- نان تست، سیب زمینی شیرین با پوره آووکادو و گوجه فرنگی گیلاسی
- ماست یونانی شیرین نشده با دانه‌های آفتابگردان، دارچین و سیب خرد شده
آیا می‌توانیم با وجود دیابت بارداری میوه مصرف کنیم؟
بله، اگر دیابت بارداری دارید، همچنان می‌توانید میوه بخورید. شما فقط باید آن را در حد اعتدال بخورید. اگر نگران این موضوع هستید یا برای بررسی کربوهیدرات‌های موجود در میوه هایی که می‌خواهید بخورید کمک نیاز دارید، بهتر است با یک متخصص تغذیه صحبت کنید.
توت‌ها یک انتخاب عالی در این رابطه هستند؛ زیرا قند نسبتاً کم و فیبر بالایی دارند. بنابراین می‌توانید آنها را در یک اسموتی، روی مقداری ماست یا روی مقداری بلغور جو دوسر سبوس دار بریزید. می‌توانید سعی کنید آنها را برای ترد شدن بیشتر منجمد کنید.
در رژیم غذایی برای دیابت بارداری از چه غذاهایی اجتناب کنیم؟
اجتناب از برخی از غذاهای مورد علاقه شما در دوران بارداری قطعاً جالب نیست، اما گزینه‌های جایگزین زیادی برای آن وجود دارند. فقط بدانید که شما باید از غذاهای بسیار فرآوری شده مانند نان سفید و به طور کلی هر چیزی که قند زیادی دارد، اجتناب کنید. برای مثال، لازم است مطمئن شوید که از خوردن موارد زیر اجتناب می‌کنید:
- فست فود
- نوشیدنی‌های الکلی
- شیرینی‌های پخته شده مانند کلوچه، دونات یا کیک
- غذای سرخ شده
- نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، آب میوه و شربت
- آب نبات
- غذاهای با نشاسته زیاد مانند ماکارونی و برنج سفید
- غلات شیرین شده، گرانولای قندی و بلغور جو دوسر شیرین شده
در صورتی که مطمئن نیستید باید چه غذایی مصرف کنید، از پزشک خود در مورد غذاهایی که معمولاً می خورید سوال بپرسید. او می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید از چه چیزهایی اجتناب کنید و جایگزین‌هایی به شما بدهند که از تغذیه خود راضی باشید.
پنج نکته برای رژیم غذایی بهتر در دیابت بارداری
شما می‌توانید پنج نکته زیر را امتحان کنید تا در مسیر تغذیه سالم تری قرار بگیرید:
- از قبل برنامه ریزی کنید: به هفته آینده خود فکر کنید و یک برنامه غذایی ساده و لیست مواد غذایی مورد نیاز برای آن را یادداشت کنید تا از تصمیم گیری‌های عجولانه در لحظه آخر جلوگیری کنید. زیرا عدم برنامه ریزی معمولاً منجر به انتخاب‌های ناسالم یا کم‌تر سالم مواد غذایی می‌شود.
- میوه‌ها و سبزیجات را از قبل خرد کنید: وقتی از فروشگاه به خانه برگشتید، میوه‌ها و سبزیجات را از قبل قسمت قسمت یا خرد کنید تا در مواقعی که به یک میان وعده نیاز دارید، آماده باشند و راحت‌تر از آنها استفاده نمایید.
- منجمد کنید: فریزر خود را با سبزیجات منجمد ذخیره کنید. با این کار حتی اگر سبزیجات تازه‌ای که برای هفته انتخاب کرده‌اید خراب شوند، همیشه گزینه هایی دارید.
- مایعات بنوشید: یک بطری آب همراه خود داشته باشید و در طول روز از آن بنوشید تا آب بدن شما حفظ شود و هیدراته بمانید.
- وعده های غذایی خود را متعادل کنید: با هر وعده غذایی و میان وعده، پروتئین و سبزیجات مصرف کنید. در صورت نیاز، سه وعده غذایی در روز را همراه با میان وعده به تعداد مورد نیاز برنامه ریزی کنید.
عوارض دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری می‌تواند هم برای شما و هم برای جنین خطرناک باشد، اما اجازه ندهید که وجود آن شما را مضطرب و نگران کند. در ادامه برخی از عوارضی که ممکن است در دیابت بارداری با آنها روبرو شوید که می‌توانید با مدیریت سلامت خود با پزشک از بروز آنها جلوگیری کنید را قرار می‌دهیم.
گلوکز اضافی در بدن شما می‌تواند باعث افزایش وزن کودک شما شود. یک نوزاد بزرگ‌تر شما را در معرض خطر زایمان دشوارتر قرار می‌دهد. زیرا:
- شانه‌های کودک ممکن است در مجرای زایمان گیر کند.
- ممکن است خونریزی بیشتری داشته باشید.
- ممکن است کودک پس از تولد برای ثابت نگه داشتن قند خون خود مشکل داشته باشد.
دیابت بارداری همچنین خطر ابتلا به فشار خون بالا در دوران بارداری را افزایش می‌دهد. در بیشتر موارد، دیابت بارداری پس از تولد نوزاد ناپدید می‌شود. با این حال برای برخی از افراد، قند خون بالا ممکن است پس از بارداری نیز همچنان ادامه یابد. به این بیماری دیابت نوع ۲ گفته می‌شود.
ابتلا به دیابت بارداری شما را در معرض افزایش خطر ابتلا به دیابت در مراحل بعدی زندگی نیز قرار می‌دهد. به همین دلیل نیاز است هم شما و هم کودک شما بعد از تولد از نظر دیابت چک شوید. برای اطمینان از کاهش خطر عوارض جانبی آن، توصیه می‌کنیم با پزشک خود در مورد ادامه مراقبت قبل و بعد از تولد نوزاد صحبت کنید.
دیابت بارداری چگونه درمان می شود؟
درمان دیابت بارداری به سطح گلوکز خون شما بستگی دارد.
در بسیاری از موارد، دیابت بارداری تنها با رژیم غذایی و ورزش قابل درمان است. در برخی موارد، ممکن است نیاز به مصرف داروهای خوراکی مانند متفورمین (گلوکوفاژ، گلومتزا) یا انسولین تزریقی برای کاهش قند خون داشته باشید.
سایر اقدامات برای بارداری سالم
این فقط غذا نیست که می‌تواند به شما در حفظ سلامت دیابت بارداری کمک کند. علاوه بر حفظ یک رژیم غذایی متعادل، کارهای دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید برای داشتن بارداری سالم انجام دهید:
- به طور منظم نرمش کنید: ۵ روز در هفته به مدت حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنید. از به کارگیری تعداد متنوعی از نرمش‌ها، هم برای سلامتی و هم برای لذت بردن دوری نکنید. فقط به یاد داشته باشید که قبل از شروع هر تمرین جدید با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که نرمش‌ها بیش از حد برای شما سنگین نیستند.
- وعده های غذایی را حذف نکنید: برای تنظیم سطح قند خون خود، هر ۳ ساعت یک بار یک میان وعده یا وعده غذایی سالم میل کنید. خوردن منظم غذاهای غنی از مواد مغذی می‌تواند به سیر نگه داشتن شما و تثبیت سطح قند خون کمک کند.
- ویتامین‌های دوران بارداری خود، از جمله هر گونه پروبیوتیک را در صورت توصیه پزشک مصرف کنید.
- هر چند وقت یک بار که توصیه می‌شود به پزشک خود مراجعه کنید. او وضعیت سلامتی شما را بررسی می‌کند و توصیه‌های مورد نیاز برای حفظ آن را به شما می‌دهد.
سخن آخر
اگر در دوران حاملگی، دیابت بارداری برای شما تشخیص داده شده است، لازم است بدانید که با رژیم غذایی و ورزش مناسب می‌توانید بارداری و زایمان سالمی داشته باشید. با پزشک خود در مورد ترکیب مناسب غذاهای سالم، فعالیت‌های بدنی که می‌توانید از آنها لذت ببرید و درمان‌های توصیه شده برای حفظ سلامت خود و کودک خود صحبت کنید.