در صورتی که دچار ناباروری بدون علت هستید، ممکن است از خود بپرسید که آیا راه مناسبی برای باردار شدن وجود دارد یا خیر. با این که هیچ پاسخ قطعی‌ای برای این سوال وجود ندارد، اما به طور معمول زمانی که نمی‌توانید باردار شوید اولین قدم دادن آزمایش باروری است. سپس پس از این که یک یا چند علت برای ناباروری شما تشخیص داده شد، درمان مناسب انجام می‌شود.
اما وقتی پزشک شما نمی‌داند که مشکل چیست، چه چیزی را باید درمان کنید؟ در این حالت چند گزینه درمانی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند حتی با وجود ناباروری بدون علت نیز باردار شوید.
گزینه‌های درمان
ناباروری بی دلیل معمولاً به صورت تجربی درمان می‌شود. این بدین معنی است که یک برنامه درمانی بر اساس تجربه پزشک و برخی حدس و گمان‌ها ارائه می‌شود. گاهی اوقات پزشک به شما توصیه می‌کند که در صورت تمایل، بدون مداخله پزشکی به مدت حداقل شش ماه تا یک سال اقدام به باردار شدن کنید. با این حال در صورتی که شما بالای ۳۵ سال سن داشته باشید، پزشک ممکن است بعد از شش ماه گزینه‌های دیگر را بررسی کند.
رایج ترین برنامه درمانی برای باردار شدن با ناباروری بدون علت شامل ایجاد تغییر و اصلاح در سبک زندگی مانند کاهش وزن یا ترک سیگار و استفاده از داروهایی مانند کلومید یا گنادوتروپین (برای تقویت تخمک گذاری) همراه با تلقیح داخل رحمی (IUI) برای سه تا شش سیکل است.
اگر این روش‌ها موفقیت آمیز نباشد، گام بعدی معمولاً تلاش برای لقاح آزمایشگاهی است. (درمان IVF برای سه تا شش دوره). در برخی از کشورها، به ندرت از درمان‌های لقاح آزمایشگاهی یا IVF ثالث (مانند استفاده از اهدا کننده تخمک یا حامل حاملگی) نیز استفاده می‌شود.
اصلاح در سبک زندگی
سلامت کلی بدن شما اهمیت دارد، به خصوص زمانی که علت ناباروری ناشناخته باشد. با این حال، هیچ تحقیقی وجود ندارد که نشان دهد ایجاد این تغییرات واقعاً می‌تواند به باردار شدن شما کمک کند. اما از آنجایی که این عوامل می‌توانند با کاهش باروری ارتباط داشته باشند، بررسی و رسیدگی به آن‌ها مهم است.
با روش آزمون و خطا برای درمان ناباروری بدون علت، هر تغییری که در سبک زندگی خود و شریک زندگی خود برای بهبود سلامت کلی ایجاد کنید نمی‌تواند ضرری به همراه داشته باشد و ممکن است در عمل به باردار شدن شما کمک کند.
رایج ترین تغییرات سبک زندگی پیشنهادی برای بهبود باروری هر دو فرد یک رابطه از قرار زیر است:
- از مصرف زیاد الکل خودداری کنید.
- مصرف کافئین را کاهش دهید.
- وزن خود را کاهش دهید (اگر اضافه وزن دارید) و به طور منظم ورزش کنید.
- استرس خود را به طور کلی کاهش دهید.
- سیگار را ترک کنید.
تلاش برای بارداری طبیعی
شما به احتمال زیاد دوست ندارید از یک پزشک این را بشنوید که اولین قدم برای بچه دار شدن این است که تا شش ماه دیگر به تلاش خود برای باردار شدن ادامه دهید. با این حال، در برخی موارد این کار ممکن است برنامه خوبی محسوب شود. اما تنها پس از این که آزمایش تشخیصی انجام شده، بدون علت بودن ناباروری شما را تایید کند.
اما این ایده خوبی نیست که قبل از انجام آزمایش باروری به طور سرخود به تلاش خود برای باردار شدن ادامه دهید، زیرا برخی از علل ناباروری با گذشت زمان شدیدتر می‌شوند.
مدیریت انتظاری به حالتی گفته می‌شود که در آن، پزشک شما فوراً درمان‌ها را تجویز نمی‌کند؛ بلکه ابتدا آزمایش‌های اولیه باروری را انجام می‌دهد و پس از آن ممکن است در حالی که شما برای مدت معینی برای باردار شدن تلاش می‌کنید، وضعیت را کنترل کند.
یک پژوهش بالینی تصادفی برای مقایسه مدیریت انتظاری با روش تلقیح داخل رحمی (IUI) به علاوه داروهای باروری برای زوج‌هایی با پیش زمینه خوب انجام شد. این مطالعه در یک دوره شش ماهه انجام شد.
در این بررسی، ۳۳ درصد از افرادی که روش تلقیح داخل رحمی را به همراه داروهای باروری به کار بردند حامله شدند و ۲۳ درصد از بارداری‌ها در پایان تحقیق ادامه داشت. از افرادی که تحت درمان قرار نگرفته بودند و به جای آن فرآیند مدیریت انتظاری را طی کردند، ۳۲ درصد خودشان به صورت طبیعی باردار شدند و ۲۷ درصد از بارداری‌ها در پایان مطالعه ادامه داشت.
این مطالعه نشان می‌دهد که به کار بردن روش IUI به همراه مصرف داروهای باروری برای افرادی که پیش زمینه خوبی برای بارداری دارند، شانس موفقیت بارداری را بهبود نمی‌بخشد. بنابراین با توجه به هزینه‌های درمان، خطرات داروهای باروری و افزایش احتمال حاملگی چند قلو، تلاش برای باردار شدن در مدت زمان معین ممکن است بهترین انتخاب باشد.
مطالعه دیگری به این موضوع پرداخته است که وقتی یک برنامه درمانی بر اساس پیش بینی به زوج‌ها توصیه می‌شود، چه اتفاقی می‌افتد. پیش بینی پزشک با توجه به سن زوج و مدت زمانی که آن‌ها برای باردار شدن به طور طبیعی تلاش می‌کردند، انجام شد.
در این مطالعه، زوج‌ها به یکی از این سه دسته اختصاص داده شدند: شروع تلاش برای بارداری با مدیریت انتظار، شروع تلاش برای بارداری با روش تلقیح داخل رحمی (IUI) و مصرف داروهای باروری یا رفتن مستقیم به درمان لقاح آزمایشگاهی (IVF). کمی بیش از ۹۰ درصد از زوج ها در گروه مدیریت انتظار قرار گرفتند.
در نتیجه این مطالعه، ۸۱.۵ درصد از زوج‌ها باردار شدند. از بین این حاملگی‌ها، ۷۳.۹ درصد بدون درمان باروری حامله شدند که این احتمال بسیار خوبی به شمار می‌رود؛ به خصوص زمانی که به طور کلی میزان موفقیت برای ناباروری را در نظر بگیرید. با بررسی همه علل و موارد ناباروری، احتمال تولد نوزاد زنده پس از درمان کم‌تر از ۵۰ درصد است.
آیا باید به تلاش خود برای باردار شدن ادامه دهید؟
مثل همیشه، توصیه می‌کنیم که شرایط و گزینه‌های خود را با یک پزشک در میان بگذارید. هر دو پژوهش بالا فقط شامل زوج‌هایی با احتمال باروری مناسب بودند. این زوج‌ها از نظر سنی جوان بودند و سال‌ها برای باردار شدن تلاش نکرده بودند. به طور کلی، مدیریت انتظار به مدت شش ماه تا یک سال یک رویکرد خوب به شمار می‌رود، اگر:
- یک آزمایش باروری با تست باروری مردانه و زنانه انجام شده باشد. تشخیص پزشک برای ناباروری واقعاً باید ناباروری بدون علت باشد.
- آزمایش ذخیره تخمدان (FSH، AMH و تعداد فولیکول‌های آنترال) خوب به نظر می‌رسد.
- شما کم‌تر از یک تا دو سال تلاش کرده‌اید تا به طور طبیعی باردار شوید.
- شما ۳۵ سال یا کم‌تر دارید.
استفاده از کلومید
کلومید رایج ترین داروی باروری است که تجویز می‌شود. این دارو می‌تواند به افرادی که تخمک گذاری ندارند، کمک کند و همچنین می‌تواند تولید اسپرم را افزایش دهد. اولین دکتری که هنگام تلاش برای درمان ناباروری به آن مراجعه می‌کنید، متخصص زنان است. پزشک به احتمال زیاد برای شما داروی Clomid را تجویز می‌کند، حتی اگر ناباروری بدون علت داشته باشید.
مصرف این دارو در ناباروری بدون علت ممکن است اتلاف وقت باشد و شما را در معرض خطرات و عوارض جانبی دارو بدون هیچ فایده‌ای قرار دهد. در مطالعه‌ای بر روی ۵۸۰ زن مبتلا به ناباروری بدون علت انجام شد، این زنان به طور تصادفی و به مدت شش ماه به یکی از سه گروه اختصاص داده شدند. این گروه‌ها شامل درمان با کلومید، مدیریت انتظاری و به کار بردن روش تلقیح داخل رحمی یا IUI به تنهایی (بدون مصرف داروهای باروری) بودند.
جالب اینجاست که هنگام بررسی آمار تولد موفق در این گروه‌ها، دسته‌ای که از داروی کلومید استفاده کرده بودند، با ۱۳ درصد کم‌ترین آمار موفقیت را داشتند. گروه مدیریت انتظار ۱۷ درصد احتمال تولد موفق داشتند و گروه درمان با روش IUI نیز ۲۲ درصد نرخ تولد موفق را تجربه کردند.
جای تعجب نیست که احتمال بارداری و زایمان موفق با استفاده از داروی کلومید کمی کم‌تر از مدیریت انتظاری بود. چرا که عوارض جانبی داروی کلومید در عمل بر برخی از جنبه‌های باروری اثر منفی دارند.
مطالعه دیگری نشان داد که هیچ مدرکی مبنی بر این وجود ندارد که مصرف داروی کلومید به تنهایی یک درمان موثر برای ناباروری بدون علت باشد. این تحقیق در مورد داروی کلومید بر ناباروری بدون علت که از چندین آزمایش تصادفی تشکیل شده بود، نتایج هفت مطالعه مختلف را برای ۱,۱۵۹ زوج بررسی کرد.
همچنین مهم است که به خاطر داشته باشید که درمان با کلومید بی ضرر نیست. همچنین به دلیل افزایش احتمال ابتلا به سرطان، درمان با این دارو فقط تا شش دوره توصیه می‌شود. به همین دلیل اگر پزشک شما مصرف داروی کلومید را به تنهایی تجویز کرد، پیشنهاد می‌کنیم در مورد این با پزشک صحبت کنید که آیا بهتر است مدتی دیگر به تلاش خود برای باردار شدن به صورت طبیعی ادامه دهید یا این که بهتر است مستقیم به سراغ روش تلقیح داخل رحمی (IUI) همراه با مصرف داروی کلومید بروید.
ایجاد این تغییر ممکن است نیاز به مراجعه به کلینیک باروری و متخصص غدد تولید مثل داشته باشد. تعداد کمی از متخصصان زنان در انجام درمان IUI راحت هستند یا در آن تجربه دارند.
روش تلقیح داخل رحمی (IUI) همراه با مصرف داروهای باروری
ثابت شده است که روش تلقیح داخل رحمی (IUI) به تنهایی یا همراه با مصرف داروهای باروری احتمال باردار شدن افرادی که دارای ناباروری بدون علت هستند و تلاش می‌کنند باردار شوند را کمی افزایش می‌دهد. اگرچه شواهد در این زمینه چندان قوی نیستند، اما به کار بردن IUI همراه با استفاده از داروهای باروری می‌تواند به عنوان جایگزینی برای روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) که هزینه بسیار بالا دارد و تهاجمی است، در نظر گرفته شود.
برای ناباروری بدون علت، به نظر می‌رسد که به کار بردن روش IUI همراه با مصرف داروی کلومید انتخاب بهتری نسبت به روش IUI همراه با مصرف داروی گنادوتروپین باشد.
در یک مطالعه، زوج‌ها به طور تصادفی به سه گروه تقسیم شدند. یک گروه سه دوره تلقیح داخل رحمی (IUI) داشتند و داروی کلومید مصرف کردند، گروه دوم روش IUI را همراه با داروی گنادوتروپین به کار بردند و گروه سوم لقاح آزمایشگاهی (IVF) دریافت کردند. احتمال بارداری برای تلقیح داخل رحمی همراه با داروی کلومید ۷.۶ درصد در هر سیکل بود، برای تلقیح داخل رحمی همراه با گنادوتروپین ۹.۸ درصد در هر سیکل بود و برای لقاح آزمایشگاهی ۳۰.۷ درصد در هر سیکل بود.
گنادوتروپین‌ها هزینه بیش‌تری نسبت به داروی کلومید دارند و به احتمال زیاد باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) و حاملگی چندقلویی می‌شوند. این دارو امکان دارد که احتمال بارداری را به اندازه کافی بالا نبرد که این خطرات قابل توجیه باشند. زوج‌های ناباروری که قبل از اقدام به درمان با لقاح خارجی (IVF)، درمان با روش تلقیح داخل رحمی (IUI) را همراه با مصرف داروی گنادوتروپین امتحان کردند، به طور کلی هزینه بیش‌تری برای درمان خرج کردند و دیرتر هم باردار شدند.
تعداد دوره‌های درمان IUI که نیاز است انجام دهید به سن و تصمیم شما در مورد انجام درمان IVF در صورت شکست آی یو آی بستگی دارد. برای افرادی که حاضر هستند در صورت شکست IUI، درمان IVF را انجام دهند، احتمالا سه دوره IUI با مصرف داروی کلومید قبل از رفتن به سراغ درمان IVF مناسب است.
برای افرادی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند درمان IVF را دنبال کنند، تحقیقات نشان می‌دهد که درمان IUI علاوه بر مصرف داروهای باروری تا ۹ سیکل ارزش امتحان کردن را دارد.
لقاح آزمایشگاهی (IVF)
در درمان ناباروری بدون علت، روش IVF بهترین احتمال را برای موفقیت بارداری دارد. احتمال باردار شدن با درمان لقاح آزمایشگاهی سه برابر بیش‌تر از احتمال بارداری روش IUI با داروی کلومید است. با این حال، این نتایج بسته به سن فرد تفاوت خواهند داشت.
نه تنها میزان موفقیت درمان IVF بالاتر است، بلکه گاهی اوقات علت ناباروری بدون علت در طول این درمان کشف می‌شود. فقط در طی IVF می‌توان کیفیت تخمک، فرآیند لقاح و رشد جنین را از نزدیک مشاهده کرد. البته با وجود همه آنچه گفته شد، IVF هم روشی تهاجمی و هم گران است.
ممکن است فکر کنید با توجه به میزان موفقیت بالای لقاح آزمایشگاهی، رفتن مستقیم به سراغ روش IVF بهترین انتخاب است. اما در واقع برای بیش‌تر زوج‌ها بهتر است ابتدا روش IUI را با داروی کلومید امتحان کنند.
لازم به ذکر است که اگر ۳۸ سال یا بیش‌تر دارید، این که مرحله درمان IUI را حذف کنید و مستقیماً به سراغ درمان IVF بروید، به احتمال زیاد بهترین انتخاب باشد. تصمیم در مورد انجام IVF موضوعی است که لازم است به طور مفصل در مورد آن با پزشک خود صحبت کنید.