اگر شما والدین محترم نسبت به روند رشد کودک خود ابهاماتی در ذهن دارید، اگر سوالات زیادی درباره قد و وزن مناسب کودکتان ذهن شما را درگیر کرده است، اگر مقایسه کودکتان با همسالانش شما را سرخورده و نگران کرده است، اگر نسبت به کوتاهی قد فرزندتان دچار اضطراب شده‌اید، اگر گمان می‌کنید کودک شما چاق یا لاغر است و ده‌ها اگر و امای دیگری که ممکن است دغدغه ذهنی شما والدین عزیز شده باشد، به شما توصیه می‌کنیم تا تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. قطعاً بعد از خواندن این مقاله بسیاری از سوالات ذهنی شما پاسخ داده می‌شود و بسیاری از دغدغه‌های ذهنی شما رفع خواهد شد. تیم پینو بیبی اینجاست تا شما را در مسیر رشد کودک دلبندتان همراهی کند.
قد و وزن مناسب برای کودک در سنین مختلف
رشد مناسب کودک دغدغه و مسئله اصلی همه والدین است. والدین همواره از خود می‌پرسند آیا فرزند من به اندازه کافی قد کشیده است؟ آیا وزن کودک من مناسب است؟ آیا نیاز است تا برای افزایش قد به کودکم مکمل‌های ویتامینه بدهم؟ آیا فرزند من چاق است؟ آیا برای وزن گرفتن فرزندم باید به متخصص تغذیه مراجعه کنم؟ و …. سوالاتی از این دست همواره ذهن والدین را به خود مشغول می‌کند تا جایی که والدین مدام در حال مقایسه کودک خود با سایر کودکان هستند. این مسئله نه تنها باعث نگرانی آن‌ها می‌شود بلکه ممکن است این مقایسه‌ها باعث تضعیف کاهش اعتماد به نفس کودکان شود. شرایط جسمی، روحی و روانی، فرهنگی، اقتصادی، وراثتی و ژنتیکی و خانوادگی هر کودک با کودکان دیگر تفاوت دارد و همه این فاکتورها بر رشد کودک مستقیم یا غیرمستقیم تأثیر می‌گذارند. پیشتر در مقاله «پنج مرحله مهم رشد و تکامل کودک» در مورد نقاط عطف رشد کودک توضیحات مبسوطی دادیم.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای کودکان داد‌ه‌هایی را بر اساس قد و وزن آن‌ها در نظر گرفته است که بر اساس آن قد و وزن متناسب برای هر کودکی در یک بازه عددی مشخص می‌شود. بر اساس این داده‌ها کودکان در هر بازه به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ به طور تقریبی حدود نیمی از کودکان در محدوده میانی این بازه قرار می‌گیرند و حدود یک چهارم کودکان بالاتر از این بازه و یک چهارم دیگر هم پایین‌تر از این محدوده قرار خواهند گرفت. سازمان بهداشت جهانی (WHO) در جداولی نقاط عطف رشد کودکان مانند جدول راهنمای حرف زدن کودک، جدول زمانی راه افتادن کودکان، شروع رفتارهای اجتماعی کودکان، همچنین جدول خواب و الگوی زمانی تغذیه در سنین مختلف را مشخص کرده است. والدین می‌توانند با مراجعه به این جداول زمانی اطلاعات کافی در مورد میزان مناسب رشد کودک خود و تحقق دستیابی به نقاط عطف رشد را ارزیابی کنند. همچنین این جداول می‌توانند معیاری برای سنجش رشد قد و وزن مناسب کودک در سنین مختلف باشند. در مقالات قبلی مجله اینترنی پینو بیبی درباره مسائل مختلف رشد کلی کودک، ویتامین‌های مورد نیاز برای رشد کودک، مواد مغذی که در افزایش قد کودک موثر هستند و مراحل رشد و نمو کودک توضیحاتی ارائه شده است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با قد و زون مناسب کودکان در سنین مختلف آشنا کنیم تا با مقایسه قد و وزن کودک خود با داده‌های این بازه جهانی از رشد کافی کودک خود اطمینان حاصل کنید و اگر کودک نیاز به اقداماتی برای رسیدن به قد و وزن نرمال دارد هر چه زودتر تمهیدات لازم را به کار بگیرید. در این مقاله قد و زن کودکان از بدو تولد تا ۸ سالگی را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.
بدو تولد
قد و وزن نوزادان دختر و پسر هنگام تولد با یکدیگر متفاوت است و معمولاً با هم یکی نیست:
- دخترها: قامت دختران در بدو تولد در حدود ۴۸ سانتی‌متر تا ۵۰,۲ سانتی‌متر است. وزن دختران به طور میانگین در زمان تولد بین ۲,۹۴۰ کیلوگرم تا ۳,۵۳۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد نوزادان پسر در حدود ۴۸,۵ سانتی‌متر تا ۵۱ سانتی‌متر است. وزن پسرها معمولاً بین ۳ کیلوگرم تا ۳,۶۷۰ کیلوگرم است.
۳ ماهگی
- دخترها: قامت دختران در سه ماهگی به طور میانگین در حدود ۵۸,۴ سانتی‌متر تا ۶۱,۲ سانتی‌متر است. وزن دختران در این سن به طور متوسط بین ۵,۳۵۰ کیلوگرم تا ۶,۳۵۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد نوزادان پسر در سه ماهگی در حدود ۵۹,۹ سانتی‌متر تا ۶۲,۷ سانتی‌متر است. وزن پسرها در این سن معمولاً بین ۵,۸۹۰ کیلوگرم تا ۶,۸۹۰ کیلوگرم است.
۶ ماهگی
در شش ماهگی وزن کودکان به طور معمول به دو برابر وزن هنگام تولدشان خواهد رسید.
- دخترها: قد دختران در این سن به طور میانگین در حدود ۶۴,۲۶ سانتی‌متر تا ۶۷,۳۱ سانتی‌متر است. وزن دختران در این سن به طور تقریبی بین ۶,۷۱۰ کیلوگرم تا ۷,۹۳۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد نوزادان پسر در شش ماهگی در حدود ۶۶,۲۹ سانتی‌متر تا ۶۹,۸ سانتی‌متر است. وزن پسرها در این سن تقریباً بین ۷,۳۴۰ کیلوگرم تا ۸,۵۲۰ کیلوگرم است.
۹ ماهگی
- دخترها: قد دخترها در ۹ ماهگی به طور تقریبی در حدود ۶۸,۵۸ سانتی‌متر تا ۷۱,۸۲ سانتی‌متر است. وزن دختران در این سن معمولاً بین ۷,۵۷۰ کیلوگرم تا ۸,۹۳۰ کیلوگرم است.
- پسرها: بلندی قد پسران در این سن در حدود ۷۰,۳۵ سانتی‌متر تا ۷۳,۴۰ سانتی‌متر است. وزن پسرهای ۹ ماهه به طور متوسط بین ۸,۲۵۰ کیلوگرم تا ۹,۵۷ کیلوگرم است.
۱۲ ماهگی (یک‌سالگی)
- دخترها: بلندی قامت دختران در این سن به طور میانگین در حدود ۷۲,۳۹ سانتی‌متر تا ۷۵,۶۹ سانتی‌متر است. وزن دختران در ۱۲ ماهگی بین ۸,۲۵۰ کیلوگرم تا ۹,۷۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسران در این سن حدوداً ۷۴,۱۶ سانتی‌متر تا ۷۷,۴۷ سانتی‌متر است. وزن پسرهای یک ساله به طور متوسط بین ۸,۹۸۰ کیلوگرم تا ۱۰,۳۸۰ کیلوگرم است.
۱۵ ماهگی
- دخترها: قد دختران نوپا در این سن به طور متوسط در حدود ۷۵,۹ سانتی‌متر تا ۷۹,۲ سانتی‌متر است. وزن آن‌ها در این سن در حدود ۸,۸۰۰ کیلوگرم تا ۱۰,۴۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسران در ۱۵ ماهگی به طور تقریبی بین ۷۷,۵ سانتی‌متر تا ۸۰,۸ سانتی‌متر است. وزن پسرها در این سن به طور میانگین بین ۹,۶۰۰ کیلوگرم تا ۱۱,۱۰۰ کیلوگرم است.
۱۸ ماهگی
- دخترها: قد دختران ۱۸ ماهه معمولاً در حدود ۷۸,۷ سانتی‌متر تا ۸۲,۶ سانتی‌متر است. وزن آن‌ها در این سن در حدود ۹,۴۰۰ کیلوگرم تا ۱۱,۷۸ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسران در این سن به طور متوسط بین ۸۰,۵ سانتی‌متر تا ۸۴,۱ سانتی‌متر است. وزن پسران ۱۸ ماهه در این سن به طور میانگین بین ۱۰,۲۰۰ کیلوگرم تا ۱۱,۸۰۰ کیلوگرم است.
۲۱ ماهگی
- دخترها: بلندی قامت دخترها در ۲۱ ماهگی به طور میانگین بین ۸۱,۵ سانتی‌متر تا ۸۵,۹ سانتی‌متر است. وزن دختران در این سن تقریباً ۱۰ کیلوگرم تا ۱۱,۸۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسران در این سن به طور تقریبی بین ۸۳,۱ سانتی‌متر تا ۸۷,۱ سانتی‌متر است. وزن پسران در این سن به طور میانگین بین ۱۰,۷۰۰ کیلوگرم تا ۱۲,۵۰۰ کیلوگرم است.
۲۴ ماهگی (دو سالگی)
- دخترها: بلندی قامت دخترها در ۲۴ ماهگی به طور تقریبی بین ۸۴,۳ سانتی‌متر تا ۸۸,۶ سانتی‌متر است. وزن دختران ۲۴ ماهه به طور متوسط ۱۰,۶۰۰ کیلوگرم تا ۱۲,۵۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسران ۲ ساله به طور تقریبی بین ۸۵,۹ سانتی‌متر تا ۸۹,۹ سانتی‌متر است. وزن پسران در این سن به طور میانگین بین ۱۱,۲۰۰ کیلوگرم تا ۱۳,۱۰۰ کیلوگرم است.
۲۷ ماهگی
- دخترها: قد دختران در ۲۷ ماهگی به طور تقریبی بین ۸۵,۶ سانتی‌متر تا ۹۰,۴ سانتی‌متر است. وزن دخترها در این سن به طور میانگین ۱۱,۷۰۰ کیلوگرم تا ۱۳,۶۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسرها در این سن به طور متوسط بین ۸۶,۶ سانتی‌متر تا ۹۱,۷ سانتی‌متر است. وزن کودکان پسر در ۲۷ ماهگی تقریباً بین ۱۲,۲۰۰ کیلوگرم تا ۱۴,۲۰۰ کیلوگرم است.
۳۰ ماهگی
- دخترها: قد دختران در این سن معمولاً بین ۸۷,۹ سانتی‌متر تا ۹۳ سانتی‌متر است. وزن دختران در این ۳۰ ماهگی به طور میانگین ۱۲,۱۰۰ کیلوگرم تا ۱۴,۱۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسران در این سن به طور میانگین بین ۸۹ سانتی‌متر تا ۹۴ سانتی‌متر است. وزن پسران در این سن به طور متوسط بین ۱۲,۶۰۰ کیلوگرم تا ۱۴,۶۰۰ کیلوگرم است.
۳۳ ماهگی
- دخترها: قد دخترها در ۳۳ ماهگی به طور متوسط بین ۹۰ سانتی‌متر تا ۹۵ سانتی‌متر است. وزن دختران در این سن نیز به طور میانگین ۱۲,۵۰۰ کیلوگرم تا ۱۴,۷۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسرها در این سن به طور تقریبی بین ۹۱ سانتی‌متر تا ۹۶ سانتی‌متر است. وزن آن‌ها در این سن به طور میانگین بین ۱۳ کیلوگرم تا ۱۵ کیلوگرم است.
۳۶ ماهگی (۳ سالگی)
- دخترها: قد دخترها در ۳ سالگی تقریباً بین ۹۱,۴ سانتی‌متر تا ۹۶,۸ سانتی‌متر است. دختران در این سن وزنی در حدود ۱۲,۹۰۰ کیلوگرم تا ۱۵,۲۰۰ کیلوگرم دارند.
- پسرها: قد پسرها در ۳۶ ماهگی به طور تقریبی بین ۹۲,۷ سانتی‌متر تا ۹۸ سانتی‌متر است. وزن آن‌ها در این سن به طور متوسط بین ۱۳,۴۰۰ کیلوگرم تا ۱۵,۶۰۰ کیلوگرم است.
۴ سالگی
- دخترها: قد دخترها در این سن در حدود ۹۸ سانتی‌متر تا ۱۰۴,۱ سانتی‌متر است. وزن دختران در این سن در حدود ۱۴,۶۰۰ کیلوگرم تا ۱۷,۵۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: پسران ۴ ساله، قدی در حدود ۹۹,۶ سانتی‌متر تا ۱۰۵,۴ سانتی‌متر دارند. پسران در این سن وزنی در حدود ۱۵,۱۰۰ کیلوگرم تا ۱۷,۷۰۰ کیلوگرم دارند.
۵ سالگی
- دخترها: قامت دختران در ۵ سالگی در حدود ۱۰۵ سانتی‌متر تا ۱۱۱,۳ سانتی‌متر است. وزن دختران به طور میانگین در این سن بین ۱۶,۵۰۰ کیلوگرم تا ۲۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد کودکان پسر در این سن در حدود ۱۰۶ سانتی‌متر تا ۱۱۲,۳ سانتی‌متر است. وزن پسرهای ۵ ساله معمولاً بین ۱۷ کیلوگرم تا ۲۰,۳۰۰ کیلوگرم است.
۶ سالگی
- دخترها: بلندی قامت دخترها در ۶ سالگی به طور میانگین بین ۱۱۱,۵ سانتی‌متر تا ۱۱۸,۶ سانتی‌متر است. وزن دختر ۶ ساله شما تقریباً ۱۸,۵۰۰ کیلوگرم تا ۲۲,۷۰۰ کیلوگرم خواهد بود.
- پسرها: قد پسران در این سن به طور تقریبی بین ۱۱۲,۳ سانتی‌متر تا ۱۱۹,۱ سانتی‌متر است. وزن پسران در این سن به طور میانگین بین ۱۹ کیلوگرم تا ۲۳ کیلوگرم است.
۷ سالگی
- دخترها: قد دختران در این سن به طور متوسط در حدود ۱۱۸,۱ سانتی‌متر تا ۱۲۵,۵ سانتی‌متر است. وزن آن‌ها در این سن در حدود ۲۰,۷۰۰ کیلوگرم تا ۲۵,۷۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد پسران در ۷ سالگی به طور تقریبی بین ۱۱۸,۴ سانتی‌متر تا ۱۲۵,۷ سانتی‌متر است. وزن پسرها در این سن به طور میانگین بین ۲۱ کیلوگرم تا ۲۵,۸۰۰ کیلوگرم است.
۸ سالگی
- دخترها: قامت دختران در ۸ سالگی در حدود ۱۲۴ سانتی‌متر تا ۱۳۱,۸ سانتی‌متر است. وزن دختران به طور میانگین در این سن بین ۲۳ کیلوگرم تا ۲۹,۲۰۰ کیلوگرم است.
- پسرها: قد نوزادان پسر در حدود ۱۲۴,۲ سانتی‌متر تا ۱۳۲ سانتی‌متر است. وزن پسرها معمولاً بین ۲۳,۴۰۰ کیلوگرم تا ۲۸,۸۰۰ کیلوگرم است.
با توجه به اعداد و ارقام ارائه شده در خصوص قد و وزن کودکان در سنین مختلف؛ شما والدین عزیز می‌توانید با اندازه‌گیری دقیق قد و وزن کودک خود و مقایسه آن با این معیارهای جهانی از رشد مطلوب کودک خود اطمینان حاصل کنید. باز هم تأکید می‌کنیم که کودکان از هر لحاظ با هم متفاوت هستند و فاکتورهای زیادی در مقوله رشد کودک موثر است. اگر وزن کودک شما بسیار بیشتر و یا کمتر از معیارهایی است که کودکان همسن او دارند لازم است تا برای تناسب وزن او اقدام کنید و اگر قامت کودک شما بسیار کمتر از معیارهای گفته شده است لازم تا با یک متخصص رشد کودک در این زمینه مشورت کنید.
چرا از جدول قد و وزن بر اساس سن کودکان استفاده کنیم؟
اعداد و ارقام این جداول بر اساس تحقیقات آماری بر روی طیف وسیعی از افراد با تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی، نژادی، اقتصادی، خانوادگی و قطعاً ژنتیکی انجام شده است (جامعه آماری گسترده و متنوع) و بر اساس یک بازه و محدوده قابل ارزیابی است، بنابراین والدین و مربیان می‌توانند معیار مناسبی برای سنجش میزان رشد متناسب کودک در اختیار داشته باشند. همانطور که ملاحظه کردید این اعداد میانگین و متوسط اندازه‌گیری در جامعه آماری هستند بنابراین اگر قد و وزن کودکان شما اندکی بالاتر یا پایین‌تر از حد متوسط باشد، جای نگرانی نیست، کودکان نرخ رشد متفاوتی دارند. نکته مهم این است که رشد کودک متوقف نشود و پیوسته در حال رشد و نمو باشد. معمولاً مراکز بهداشت محله و یا پزشک متخصص اطفال در مراجعه‌های دوره‌ای در دفترچه سلامت کودک یا کارت بهداشت او روند رشد اعم از رشد قد و وزن را ثبت می‌کند. همچنین برای کودکان زیر ۲ سال اندازه دور سر نیز ارزیابی می‌شود تا روند رشد مغز نیز بررسی شود.
نکته مهم دیگری که باید مد نظر داشته باشید این است که ممکن است برخی نوزادان یا کودکان رشد جهشی داشته باشند یعنی فرآیند رشد در آن‌ها تدرجی نباشد و ناگهان وزن و قد آن‌ها تغییر کند. عوامل بسیاری در رشد کودک تأثیرگذار هستند بنابراین نمی‌توان اثر همه فاکتورها را ارزیابی و اندازه‌گیری کرد و به میزان مناسب رشد و وزن هر کودک به صورت منحصربه‌فرد دست یافت؛ لذا فرایند رشد به طور دقیق قابل پیش‌بینی نیست و از همین روست که معمولاً متخصصان یک محدوده و بازه را برای سنجش در نظر می‌گیرند.
فاکتورهای مهم و تاثیرگذار بر رشد قد و وزن کودک
مهم‌ترین عامل، فاکتور وارثتی و ژنتیکی است که از والدین به کودک به ارث می‌رسند اما در کنار عوامل ژنتیکی، فاکتورهای مهم دیگری می‌توانند تعیین‌کننده قد و وزن کودک باشند که از قضا قابل کنترل و مدیریت هستند و می‌توان با رعایت نکات بهداشتی و مراقبتی در خصوص مدیریت این فاکتورها به رشد مناسب کودک کمک کرد.
- موعد زایمان: اگر کودک در زمان مقرر و مناسب متولد شود قد و زن نرمالی خواهد داشت. اگر بعد از موعد مقرر به دنیا بیاید ممکن است بزرگ‌تر از حد متوسط باشد و اگر پیش از موعد متولد شود (نوزاد زودرس) به احتمال زیاد کوچک‌تر از میانگین جمعیت خواهد بود.
- سلامت و شرایط مادر در دوران حاملگی: مادارنی که بارداری سالمی دارند معمولاً نوزادان‌شان از وزن و قد متناسب برخوردار هستند. مادران بارداری که اضافه وزن دارند، دیابت دارند و در دوران بارداری ورزش نمی‌کنند ممکن است صاحب نوزادانی شوند که اضافه وزن و یا کوتاهی قد دارند. سیگار کشیدن مادر و نداشتن رژیم غذایی مناسب در دوران حاملگی نیز می‌تواند باعث شود نوزاد کوچک‌تر از حد میانگین به دنیا آورد.
- جنسیت نوزاد: همانطور که در مطالب بالا مشاهده کردید معمولاً کودکان پسر رشد بیشتری نسبت به کودکان دختر دارند. حتی در بدو تولد نیز معمولاً نوزادان دختر نسبت به پسران کوچک‌تر (از لحاظ قد و وزن) هستند.
- تغذیه: نوزدانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند روند رشدشان آهسته‌تر است اما معمولاً در دوران کودکی رشد بهتری نسبت به همسالان خود که با شیر خشک تغذیه شده‌اند، دارند. همچنین کودکانی که رژیم غذایی، سالم، متنوع و کاملی دارند و از همه گروه‌های مواد غذایی در جیره غذایی روزانه آن‌ها گنجانده شده است نیز، رشد بیشتر و متناسب‌تری خواهند داشت.
- سطح ترشح هورمون‌ها: کودکانی که سطح ترشح هورمون‌های آن‌ها متعادل و متناسب است رشد مطلوبی دارند اما اگر سطح ترشح هورمون رشد در کودک بالا یا پایین باشد ممکن است رشد او با اختلالاتی همراه باشد. به عنوان مثال کودکانی که کم‌کاری تیروئید دارند سرعت رشدشان کمتر از همسالان‌شان است.
- مصرف داروها: مصرف برخی داروها می‌تواند بر روند رشد کودک تاثیر منفی داشته باشد به عنوان مثال مصرف کورتیکواستروییدها می‌تواند باعث کند شدن رشد و نمو کودک شود.
- مسائل بهداشتی و سلامتی: بدیهی است که کودکانی از بیماری‌های مزمنی مانند سرطان، بیماری‌های کلیه، فیبروز کیستیک، بیماری‌های خودایمنی، مشکلات گوارشی و … رنج می‌برند رشد کندتری نسبت به همسالان خود داشته باشند. معمولآً این گونه بیماری‌ها علاوه بر ضعیف کردن سیستم ایمنی بر جذب مواد مغذی مورد نیاز برای رشد کودک نیز تاثیر سوء دارند و می‌توانند در روند رشد کودک اختلال ایجاد کنند.
- خواب: بارها در مقالات مختلف اشاره کردیم که بخش بزرگی از فرایند رشد و نمو در کودکان به هنگام خواب و استراحت رخ می‌دهد. کودکانی که خواب باکیفیت و کافی دارند، رشد مطلوب‌تری نیز دارند.
- سبک زندگی: کودکانی که در خانواده‌های شاد و پرتحرک زندگی می‌کنند و به مسائل عاطفی آن‌ها به خوبی رسیدگی می‌شود رشد بهتری نسبت به همسالان خود دارند.