هپاتیت در بارداری موضوعی پیچیده به شمار می‌رود؛ زیرا انواع مختلفی از هپاتیت وجود دارند. کلمه هپاتیت به هر بیماری که باعث التهاب کبد شود، اشاره دارد. بنابراین هپاتیت می‌تواند ناشی از یک ویروس یا یک عامل غیر عفونی باشد.
هپاتیت ویروسی احتمال دارد که توسط تعدادی از ویروس‌های مختلف از جمله هپاتیت A، B، C، D و E ایجاد شود. هپاتیت غیر ویروسی نیز ممکن است در دوران بارداری اتفاق بیفتد. درمان، پیشگیری و تاثیر هپاتیت بر بارداری به طور قابل توجهی بین انواع مختلف هپاتیت متفاوت است.
در این مقاله در مورد این که هپاتیت به چه شکل بر باروری، بارداری و زندگی پس از تولد هم برای والدین و هم برای نوزاد اثر می‌گذارد، صحبت خواهیم کرد.
ارتباط هپاتیت و باروری
شواهدی مبنی بر این وجود دارد که هپاتیت ویروسی ممکن است بر باروری مردان و عملکرد اسپرم تاثیر منفی بگذارد. در مقابل، عفونت‌های هپاتیت ویروسی با هپاتیت B و هپاتیت C اثر قابل توجهی بر باروری مادر نشان نداده‌اند.
با این حال، عفونت هپاتیت ممکن است نشان دهنده بالا رفتن احتمال خطر برای بروز دیگر عفونت‌های مقاربتی باشد که می‌توانند بر باروری تاثیر بگذارند.
افراد و زوج‌هایی که به دلیل ابتلا به عفونت هپاتیت مشکلات باروری را تجربه می‌کنند، لازم است این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارند. در این صورت، روش‌های کمک باروری ممکن است نیاز به تغییر داشته باشند تا خطر انتقال ویروس بین شرکا کاهش پیدا کند. در صورتی که تنها یک شریک به ویروس هپاتیت آلوده باشد، دریافت واکسن نیز می‌تواند راه حلی برای کاهش خطر انتقال بیماری از طریق رابطه جنسی محسوب شود.
ارتباط هپاتیت و بارداری
هپاتیت می‌تواند بارداری را پیچیده کند، اما ممکن است خود حاملگی نیز هپاتیت را پیچیده کند. در شرایط نادر، باردار شدن می‌تواند باعث شدید شدن عفونت مزمن هپاتیت و افزایش آسیب کبدی شود.
درمان هپاتیت در دوران بارداری ممکن است برای پیشگیری از همین موضوع و همچنین برای کم شدن احتمال انتقال بیماری به نوزاد توصیه شود.
خطرات هپاتیت در بارداری
هپاتیت A یک بیماری دارای واکسن است که قابل پیشگیری می‌باشد. ابتلا به عفونت‌های جدید با هپاتیت A با بالا رفتن خطر زایمان زودرس، جدا شدن جفت و پارگی زودرس غشای کیسه آمنیوتیک مادر همراه است. در موارد نادر، هپاتیت A می‌تواند حتی باعث آسیب کبدی به جنین شود.
ابتلا به هپاتیت B و C هر دو با افزایش خطر زایمان زودرس مرتبط هستند.
حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت C در دوران بارداری، این ویروس را به نوزاد خود منتقل می‌کنند.
سرعت انتقال هپاتیت B بسیار به مقدار ویروسی که در خون در گردش است، بستگی دارد. افرادی که قصد باردار شدن دارند، لازم است واکسن هپاتیت B را دریافت کنند.
ابتلا به هپاتیت E در دوران بارداری بسیار جدی و خطرناک است. علاوه بر این که مادر باردار در معرض خطر ابتلا به هپاتیت E قرار دارد، این بیماری برای جنین نیز بسیار خطرناک است. خطر مرده زایی و زایمان زودرس در هپاتیت E بالاست و می‌تواند باعث نارسایی حاد کبدی در نوزادان شود. خطر انتقال هپاتیت E از مادر به جنین بین ۳۳ تا ۱۰۰ درصد تخمین زده شده است.
بر خلاف هپاتیت E، انتقال هپاتیت D در دوران بارداری بسیار نادر است. اطلاعات نسبتا کمی در مورد هپاتیت D در دوران بارداری وجود دارد و مشخص نیست که آیا بارداری پیشرفت بیماری کبدی را در افراد مبتلا به هپاتیت D افزایش می‌دهد یا خیر. اما به هر صورت سلامت کبد لازم است در دوران بارداری تحت نظر پزشک باشد.
هپاتیت خود ایمنی یک بیماری نادر کبدی است که در اثر فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی به وجود می‌آید. زمانی که فرد مبتلا به هپاتیت خود ایمنی باردار می‌شود، هم مادر باردار و هم جنین در معرض خطر عوارض منفی آن قرار دارند. هپاتیت خود ایمنی با افزایش خطر زایمان زودرس، محدودیت رشد جنین و آسیب کبدی ارتباط دارد.
شیوع هپاتیت در دوران بارداری
تخمین زده می‌شود که سالانه ۴.۵ میلیون نفر مادر مبتلا به هپاتیت B در سراسر جهان زایمان می‌کنند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تخمین می‌زند که در سال ۲۰۱۵، بیش از ۲۰,۰۰۰ مادر باردار در ایالات متحده به هپاتیت B مبتلا شده‌اند.
از زمانی که دریافت واکسن هپاتیت B برای اولین بار در دوران بارداری توصیه شد، تعداد مادران باردار مبتلا به هپاتیت B به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
درمان هپاتیت و بارداری
درمان هپاتیت در دوران بارداری به دلیل ایجاد هپاتیت و میزان تاثیر آن بر سلامت مادر باردار بستگی دارد.
هپاتیت A به طور کلی در دوران بارداری تحت درمان قرار نمی‌گیرد. با این حال، به افرادی که در برابر آن ایمنی ندارند، مراقبت‌های پیشگیرانه پزشکی (پروفیلاکسی) توصیه می‌شود. این درمان با واکسن هپاتیت A یا ایمونوگلوبولین پس از قرار گرفتن در معرض هپاتیت A انجام می‌شود.
چندین روش برای درمان هپاتیت B در دوران بارداری بی خطر محسوب می‌شوند، از جمله مصرف قرص لامیوودین، تلبیوودین و تنوفوویر. تنوفوویر به عنوان بهترین درمان برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود و حتی مصرف آن در سه ماهه اول بارداری بی خطر است. درمان هپاتیت B در دوران بارداری الزامی نیست، اما ممکن است روش‌های درمان برای مادرانی که مقدار ویروسی زیادی در جریان خون خود دارند، به ویژه نزدیک به زمان زایمان توصیه شود.
هپاتیت C در حالت ایده آل باید قبل از باردار شدن فرد درمان و رفع شود. متاسفانه هنوز اطلاعات مناسبی در مورد این که آیا درمان هپاتیت C با داروهای ضد ویروسی با اثر مستقیم در دوران بارداری بی خطر است یا خیر وجود ندارد. بنابراین درمان این بیماری در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
هیچ یک از انواع هپاتیت D و E در دوران بارداری درمان نمی‌شوند. دلیل این موضوع این است که مصرف داروهای موجود از جمله کپسول ریباویرین و اینترفرون پگیله، در دوران بارداری بی خطر به شمار نمی‌روند. در صورت نیاز به درمان، معمولاً این کار به دلیل کمک به جلوگیری از نارسایی کبد انجام می‌شود. نارسایی حاد کبد ممکن است نیاز به پیوند داشته باشد.
علائم هپاتیت در بارداری
مادران باردار مبتلا به هپاتیت باید مراقب علائم و نشانه‌هایی باشند که ممکن است نشان دهنده عفونت جدید یا بدتر شدن بیماری کبدی باشند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- زردی یا زردی پوست و چشم
- تیره شدن رنگ ادرار
- کبودی یا خونریزی غیر طبیعی در زیر پوست که همچنین می‌تواند نشانه وجود بیماری دیگری باشد که بر لخته شدن خون تاثیر می‌گذارد.
چکاپ پزشکی منظم با یک متخصص زنان و زایمان می‌تواند شامل نظارت پزشکی بر عملکرد کبد باشد. در صورت تشخیص نارسایی کبدی، ممکن است نیاز به درمان وجود داشته باشد.
هپاتیت پس از زایمان
تغییرات هورمونی در زمان پس از زایمان می‌تواند بر روند پیشرفت هپاتیت ویروسی تاثیر بگذارد. تغییرات خفیف در عملکرد کبد تا حدودی در دوره پس از زایمان شایع است. این موضوع ممکن است به تغییر در سیستم ایمنی پس از زایمان مربوط باشد.
علائم بالینی پس از زایمان مرتبط با هپاتیت B نادر است. عفونت هپاتیت C پس از زایمان خطر بیش‌تری برای سلامت مادر دارد.
تاثیر هپاتیت بر نقاهت پس از زایمان
به طور کلی انتظار نمی‌رود که عفونت مزمن هپاتیت تاثیر قابل توجهی بر بهبودی مادر در دوره پس از زایمان داشته باشد. با این حال، اگر عوارض مرتبط با هپاتیت مانند خونریزی پس از زایمان وجود داشته باشد و مشاهده شود، این می‌تواند دوره نقاهت را طولانی کند.
عود کردن هپاتیت و شدید شدن آن نیز ممکن است تا حدودی در دوره پس از زایمان شایع تر باشند. علائم این حالت می‌توانند تاثیر قابل توجهی بر سلامت مادر داشته باشند.
هپاتیت در دوران شیردهی
شیردهی به عنوان یک عامل خطر برای انتقال هپاتیت ویروسی به شمار نمی‌رود. بنابراین نیازی نیست که مادران مبتلا به هپاتیت ویروسی شیردهی خود به نوزاد را محدود کنند. با این حال، مادرانی که نوک سینه آن‌ها ترک خورده یا خونریزی دارد، باید شیردهی را تا زمان بهبودی نوک سینه‌هایشان متوقف کنند.
مادران شیردهی که تحت درمان هپاتیت هستند، لازم است در مورد این که آیا داروهای مصرفی بر توانایی آن‌ها در شیردهی تاثیر می‌گذارد یا خیر با پزشک صحبت کنند. درمان هپاتیت C تا پس از اتمام شیردهی توصیه نمی‌شود.
آیا در زمان بارداری آزمایش هپاتیت C الزامی است؟
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) انجام غربالگری معمول را برای هپاتیت C در طول هر بارداری توصیه می‌کند. قبلا هم در عمل اثبات شده است که غربالگری جهانی موثرترین راه برای تشخیص هپاتیت C است. بنابراین، هر مادر باردار باید در دوران بارداری خود آزمایش هپاتیت C بدهد.
بنابراین آزمایش شدن به این معنی نیست که پزشک شما فکر می‌کند شما در معرض خطر بالایی برای ابتلا به هپاتیت C هستید.
اگر مطمئن نیستید که آیا پزشک آزمایش هپاتیت C را برای شما انجام داده است یا نه، می‌توانید از او سوال بپرسید. دستورالعمل‌های آزمایش در زمینه ابتلا به هپاتیت نسبتاً جدید هستند و ممکن است همه پزشکان از آن‌ها خبر نداشته باشند. این موضوع به ویژه در صورتی صادق است که قصد باردار شدن دارید، اما هنوز حامله نشده‌اید.
با توجه به در دسترس بودن داروهای ضد رتروویروسی با اثر مستقیم، درمان هپاتیت C قبل از باردار شدن به احتمال زیاد برای سلامت شما و نوزاد آینده شما بهترین انتخاب باشد.
چرا زنانی که قصد دارند باردار شوند باید واکسن هپاتیت B برای بزرگسالان را دریافت کنند؟
فردی که در دوران بارداری به تازگی به هپاتیت B مبتلا شده است، به احتمال زیاد این بیماری را به نوزاد خود نیز منتقل می‌کند. به همین دلیل دریافت واکسن هپاتیت B برای همه افرادی که اکنون حامله نیستند ولی قصد باردار شدن دارند و همچنین هر فردی که در حال حاضر باردار است و واکسن هپاتیت B نزده است اما در معرض خطر بالای هپاتیت B قرار دارد، توصیه می‌شود.
عوامل خطر شامل زندگی یا داشتن رابطه جنسی با افرادی است که به طور فعال به هپاتیت B آلوده هستند (یعنی آنتی ژن سطحی هپاتیت B مثبت دارند). داشتن بیش از یک شریک جنسی در طول شش ماه گذشته، تحت معاینه یا درمان بودن برای عفونت مقاربتی، مصرف داروی تزریقی در حال حاضر یا اخیرا، داشتن بیماری مزمن کبدی، داشتن عفونت HIV یا سابقه سفر به کشورهای خاصی همگی از عوامل خطر ابتلا به هپاتیت B به شمار می‌روند.
هر فردی که قصد دارد از ابتلا به هپاتیت B محافظت شود، می‌تواند واکسن آن را در دوران بارداری تزریق کند. البته با این فرض که هیچ گونه منع مصرف برای تزریق واکسن به مادر در دوران بارداری وجود ندارد.
هپاتیت B می‌تواند در نوزادان بسیار جدی و خطرناک باشد. این بیماری می‌تواند مشکلات کوتاه مدت و بلند مدت ایجاد کند. واکسیناسیون یک روش ایمن و موثر برای پیشگیری از هپاتیت B هم در فرد باردار و هم در نوزاد است. صرف نظر از وضعیت واکسیناسیون مادر، همه نوزادان باید ظرف دو ماه پس از تولد برای هپاتیت B واکسینه شوند.
در حالت ایده آل، نوزاد باید اولین دوز واکسن هپاتیت B خود را در بدو تولد دریافت کند و معمولاً دوز تکمیلی این واکسن را در ۶ تا ۱۸ ماهگی دریافت می‌کند. کودکان و نوجوانان کوچک‌تر از ۱۹ سال که قبلا واکسن را تزریق نکرده‌اند نیز لازم است واکسینه شوند.
همچنین به بزرگسالان ۱۹ تا ۵۹ ساله که واکسینه نشده‌اند و افراد ۶۰ سال به بالا با عوامل خطر خاص نیز توصیه می‌شود واکسن هپاتیت B را دریافت کنند.
چند مادر باردار مبتلا به هپاتیت B هستند؟
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری تخمین می‌زند که بیش از ۲۰,۰۰۰ نفری که در سال ۲۰۱۵ در ایالات متحده حامله بودند، به هپاتیت B مبتلا شده‌اند. از آنجایی که تقریباً ۴ میلیون نوزاد در سال ۲۰۱۵ در ایالات متحده به دنیا آمدند، حدود ۰.۵٪ از تولدها مربوط به افرادی بود که هپاتیت B داشتند.
چرا هپاتیت برای زنان حامله مضر است؟
اشکال رایج هپاتیت ویروسی همگی می‌توانند مشکلات قابل توجهی را برای سلامت مادر و جنین ایجاد کنند. عفونت‌های جدید با هپاتیت ویروسی ممکن است در دوران بارداری خطرناک باشند.
بنابراین، مادران باردار باید رابطه جنسی ایمن و سایر راه‌های کاهش خطر ابتلا به این بیماری را در نظر داشته باشند. به عنوان مثال، مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی به هیچ عنوان نباید از سوزن مشترک استفاده کنند.
هپاتیت E خطرناک ترین نوع هپاتیت ویروسی در دوران حاملگی محسوب می‌شود، اما شایع ترین آن نیست. هر دو نوع هپاتیت C و هپاتیت B شایع تر هستند و بنابراین احتمال ایجاد مشکل در صورت ابتلا به آن‌ها بیش‌تر است.
از آنجایی که می‌توان از هر دو هپاتیت A و هپاتیت B با واکسن پیشگیری کرد، افرادی که قصد باردار شدن دارند، در صورتی که هنوز واکسن هپاتیت را دریافت نکرده‌اند، باید واکسیناسیون هر دو نوع آن را انجام دهند.
هپاتیت خود ایمنی می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشد. با پیشرفت درمان، حاملگی با هپاتیت خود ایمنی امکان پذیر است. با این حال، این نوع بارداری نیاز به نظارت دقیق توسط متخصص زنان و زایمان دارد.