در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی قصد دارد تا شما را با عملکرد هورمون رشد آشنا کند. همانطور که از نام این هورمون مشخص است مهم‌ترین وظیفه این هورمون، کمک به رشد اندام‌های مختلف بدن است علاوه بر این وظیفه مهم و خطیر، ترشح هورمون رشد منجر به تنظیم سوخت و ساز بدن و حفظ ساختار طبیعی بدن نیز می‌شود. در این مقاله به عوارض کمبود و افزایش ترشح هورمون رشد در سنین مختلف خواهیم پرداخت. با پینو بیبی همراه باشید و سوالات خودتان را در این زمینه در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
نقش هورمون رشد انسانی (HGH) چیست؟
هورمون رشد انسانی (HGH) یک هورمون طبیعی است که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود که باعث رشد در کودکان می‌شود، به حفظ ساختار طبیعی بدن در بزرگسالان کمک می‌کند و در متابولیسم بدن کودکان و بزرگسالان نقش دارد.
هورمون رشد انسانی (HGH) چیست؟
هورمون رشد انسانی که به عنوان HGH و سوماتوتروپین نیز شناخته می‌شود، یک هورمون طبیعی است که غده هیپوفیز می‌سازد و آزاد می‌کند که در بسیاری از قسمت‌های بدن برای تقویت رشد در کودکان عمل می‌کند. هنگامی که صفحات رشد در استخوان‌های (اپی فیزها) با هم ترکیب شدند، HGH دیگر قد را افزایش نمی‌دهد، اما بدن همچنان به HGH نیاز دارد. بعد از اتمام رشد، HGH به حفظ ساختار طبیعی بدن و متابولیسم کمک می‌کند، از جمله به حفظ سطح قند خون (گلوکز) در محدوده سالم کمک می‌کند.
هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که عملکردهای مختلف بدن را با انتقال پیام از طریق خون به اندام‌ها، ماهیچه‌ها و سایر بافت‌ها هماهنگ می‌کنند. این سیگنال‌ها به بدن می‌گویند که چه کاری را در چه زمانی باید انجام دهد. بدن انسان بیش از ۵۰ هورمون می‌سازد و بسیاری از آن‌ها با یکدیگر تعامل دارند و شبکه پیچیده‌ای از فرآیندها را ایجاد می‌کنند.
غده هیپوفیز یک غده درون ریز کوچک به اندازه نخود است که در پایه مغز و زیر هیپوتالاموس قرار دارد. از دو لوب ساخته شده است: لوب قدامی (جلو) و لوب خلفی (پشت). لوب قدامی HGH ایجاد می‌کند.
غده هیپوفیز از طریق ساقه‌ای از عروق خونی و اعصاب به هیپوتالاموس متصل است که به آن ساقه هیپوفیز می‌گویند. هیپوتالاموس بخشی از مغز است که عملکردهایی مانند فشار خون، ضربان قلب، دمای بدن و هضم را کنترل می‌کند. از طریق ساقه مغز، هیپوتالاموس شما با غده هیپوفیز ارتباط برقرار می‌کند و به آن می‌گوید که هورمون‌های خاصی را ترشح کند. در این مورد، هیپوتالاموس شما هورمون آزاد کننده هورمون رشد (GHRH) را ترشح می‌کند که غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا HGH و سوماتوستاتین که از ترشح آن جلوگیری می‌کند (ممانعت می‌کند) را آزاد کند.
پزشک از شکل مصنوعی HGH (گاهی اوقات HGH نوترکیب نامیده می‌شود) برای درمان برخی بیماری‌ها، از جمله کمبود هورمون رشد، استفاده می‌کنند. هرگز نباید HGH مصنوعی را بدون نسخه و بدون مجوز پزشک مصرف کنید.
چه چیزی باعث تحریک هورمون رشد انسانی (HGH) می‌شود؟
غده هیپوفیز به طور معمول HGH را در طول روز در فواصل کوتاه (نبض) آزاد می‌کند. ترشح HGH عمدتاً توسط دو هورمونی که هیپوتالاموس ترشح می‌کند کنترل می‌شود: هورمون آزاد کننده هورمون رشد (GHRH) که ترشح hGH را تحریک می‌کند و سوماتوستاتین که از ترشح HGH جلوگیری می‌کند (مهار).
چندین هورمون غدد درون ریز دیگر نیز HGH را تنظیم می‌کنند، از جمله فاکتور رشد شبه انسولین ۱ (IGF-1). IGF-1 یک سرکوب کننده اصلی تولید GH است، در حالی که تیروکسین، گلوکوکورتیکوئیدها و گرلین باعث تحریک ترشح HGH می‌شوند.
IGF-1 که توسط کبد آزاد می‌شود یکی از بهترین اثرات مشخصه فعالیت HGH است. IGF-1 با تحریک سوماتواستاتین و مهار آزادسازی GHRH، نقش مهمی در جلوگیری (ممانعت) از آزادسازی HGH از طریق یک حلقه بازخورد منفی دارد. با این حال، ترشح HGH و IGF-1 توسط یکدیگر تنظیم می‌شوند، جایی که HGH باعث آزادسازی IGF-1 می‌شود و IGF-1 آزادسازی HGH را در یک حلقه بازخورد مهار می‌کند. در افراد سالم، ترشح HGH توسط هیپرگلیسمی (قند خون بالا) مهار می‌شود و با خواب، استرس، ورزش، هیپوگلیسمی (قند خون پایین) و اسیدهای آمینه تحریک می‌شود.
عملکرد هورمون رشد انسانی (HGH) چیست؟
هورمون رشد انسانی دو عملکرد اصلی دارد: تحریک رشد (عمدتاً در کودکان) و تأثیر بر متابولیسم (چگونه بدن شما غذایی که می‌خورید را به انرژی تبدیل می‌کند).
HGH و رشد
هورمون رشد انسانی تقریباً در هر بافت و اندام بدن باعث رشد می‌شود. با این حال، بیشتر به دلیل اثر محرک رشد آن بر غضروف و استخوان، به ویژه در سال‌های نوجوانی در دوران بلوغ، شناخته شده است. سلول‌هایی به نام غضروف‌ها و سلول‌های استخوان به نام استئوبلاست سیگنال‌هایی را از HGH دریافت می‌کنند تا تکثیر را افزایش دهند و در نتیجه امکان رشد را فراهم کنند.
هنگامی که صفحات رشد در استخوان‌های کودک با هم ترکیب شدند، HGH دیگر قد را افزایش نمی‌دهد. در عوض، HGH به حفظ ساختار طبیعی بدن در طول بقیه عمر کمک می‌کند.
HGH و متابولیسم
متابولیسم شامل واکنش‌های شیمیایی در بدن می‌شود و مواد غذایی که مصرف می‌کنید را به انرژی تبدیل می‌کند. تمام سلول‌های بدن برای عملکرد صحیح به انرژی نیاز دارند. چندین فرآیند پیچیده مختلف در متابولیسم نقش دارند.
HGH عمدتاً با افزایش تولید فاکتور رشد شبه انسولین-۱ (IGF-1) و تأثیر آن بر سلول‌های بدن بر متابولیسم تأثیر می‌گذارد. IGF-1 هورمونی شبیه به انسولین است که اثرات HGH را در بدن مدیریت می‌کند. انسولین هورمونی ضروری است که لوزالمعده می‌سازد و با کاهش سطح قند خون (گلوکز) به تنظیم آن کمک می‌کند. IGF-1 مانند انسولین دارای اثرات کاهش دهنده گلوکز است.
بدن شما به طور معمول به دقت سطح گلوکز خون را تنظیم می‌کند. گلوکز خون یا قند، منبع انرژی اصلی موجود در خون شماست. بدن گلوکز را از کربوهیدرات‌های موجود در غذایی که می‌خورید دریافت می‌کنید. این قند منبع مهم انرژی است و مواد مغذی را برای اندام‌ها، ماهیچه‌ها و سیستم عصبی فراهم می‌کند.
انسولین اصلی‌ترین هورمونی است که لوزالمعده برای کاهش سطح گلوکز خون در هنگام بالا رفتن بیش از حد تولید می‌کند و گلوکاگون هورمون اصلی است که لوزالمعده برای بالا بردن سطح گلوکز در زمانی که خیلی پایین می‌آید تولید می‌کند. سایر هورمون‌ها مانند اپی نفرین (آدرنالین) و کورتیزول می‌توانند با اثرات انسولین مقابله کنند.
در حالی که HGH به طور معمول سطح گلوکز خون را زمانی که خیلی پایین می‌آید افزایش می‌دهد، اگر مقادیر اضافی HGH در بدن خود داشته باشید، می‌تواند با اثرات انسولین مقابله کند و باعث افزایش سطح گلوکز خون شود.
آیا HGH می‌تواند شما را بلند قدتر کند؟
هورمون رشد انسانی، رشد عمودی را در کودکان افزایش می‌دهد. با این حال، هنگامی که صفحات رشد ذوب شدند (از بین رفت)، HGH نمی‌تواند شما را بلند قامت‌تر کند. در عوض، پس از رسیدن به قد نهایی، HGH به حفظ ساختار بدن کمک می‌کند و اثرات مهم دیگری بر متابولیسم دارد. برای اطلاع از مواد غذایی که باعث افزایش قد کودک می‌شوند مقاله مربوطه را در مجله اینترنتی پینو بیبی مطالعه بفرمایید.
سطوح طبیعی هورمون رشد انسانی (HGH) چقدر است؟
غده هیپوفیز HGH را در نبض‌ها آزاد می‌کند. اندازه و مدت نبض‌ها با توجه به زمان روز و سن و جنس متفاوت است. به همین دلیل، اندازه‌گیری تصادفی HGH به ندرت برای پزشک در تأیید یا رد تشخیص مفید است. در عوض، تست‌های اندازه‌گیری HGH زمانی مفید هستند که به عنوان بخشی از آزمایش تحریک یا سرکوب اندازه‌گیری شوند.
به طور کلی، محدوده طبیعی برای سطوح HGH عبارت هستند از:
- برای بزرگسالانی که در بدو تولد به آن‌ها عنوان مذکر اطلاق شده است: ۰.۴ تا ۱۰ نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL)، یا ۱۸ تا ۴۴ پیکومول در لیتر (pmol/L) است.
- برای بزرگسالانی که در هنگام تولد به آن‌ها عنوان زن اطلاق شده است: ۱ تا ۱۴ نانوگرم در میلی لیتر، یا ۴۴ تا ۶۱۶ pmol/L است.
- برای کودکان: ۱۰ تا ۵۰ نانوگرم در میلی لیتر یا ۴۴۰ تا ۲۲۰۰ pmol/L می‌باشد.
محدوده مقادیر نرمال ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. هنگام تجزیه و تحلیل نتایج، مطمئن شوید که محدوده نرمال آزمایشگاه خود را در گزارش نتایج در نظر بگیرید. اگر در مورد نتایج خود سؤالی دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
تفاوت بین کوتولگی، نانیسم، آکرومگالی و غول‌پیکری چیست؟
کوتولگی و غول پیکری شرایط رشد غیرطبیعی اسکلتی هستند. به طور کلی، رشد اسکلتی یک فرآیند پیچیده است و می‌تواند به طرق مختلف مختل شود. به عنوان مثال، تحریک بیش از حد و تولید بیش از حد هورمون رشد در دوران کودکی می‌تواند بر صفحات رشد اثر بگذارد.
- ژیگانتیسم Gigantism زمانی رخ می‌دهد که ترشح بیش از حد هورمون رشد قبل از ادغام اپی‌فیز استخوان بلند اتفاق می‌افتد (قبل از بلوغ) و فرد قد بسیار بلندی خواهد داشت.
- آکرومگالی Acromegaly زمانی رخ می‌دهد که ترشح بیش از حد هورمون رشد در دوران بلوغ و یا بعد از بلوغ اتفاق بیفتد یعنی زمانی پس از ادغام اپی‌فیز منجر به اندام‌های بزرگ و رخسار مشخص با بینی و لب‌ها و انگشتان دست پهن‌تر از حد نرمال می‌شود. نیاز به کفش بزرگتر و تنگ شدن انگشتر در دست اولین نشانه اگرومگالی است.
- کوتولگی Dwarfism کودکان مبتلا به GHD دارای قد غیر طبیعی کوتاه با تناسب بدن طبیعی هستند. GHD می‌تواند در بدو تولد (مادرزادی) و یا اکتسابی ایجاد شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که غده هیپوفیز هورمون رشد بسیار کمی تولید کند یا نتیجه نقص‌های ژنتیکی، آسیب شدید مغزی یا تولد بدون غده هیپوفیز باشد. گاهی اوقات، GHD می‌تواند با سطوح پایین‌تر هورمون‌های دیگر، مانند وازوپرسین (که تولید آب در بدن را کنترل می‌کند)، گنادوتروپین‌ها (که تولید هورمون‌های جنسی مردانه و زنانه را کنترل می‌کند)، تیروتروپین‌ها (که تولید هورمون‌های تیروئید را کنترل می‌کنند) یا هورمون آدرنوکورتیکوتروفیک (که غده آدرنال و هورمون‌های مرتبط را کنترل می‌کند) مرتبط باشد.
- نانیسم Nanism به کوتاهی قد (کوتوله‌گرایی) اشاره دارد که اغلب در بیماران مبتلا به این اختلال مشاهده می‌شود. نانیسم کاهش شدید مقدار هورمون رشد در کودکی (قبل از بلوغ) سبب کوتاه قدی مفرط می‌شود. افراد مبتلا به نانیسم دارای هوش طبیعی هستند. هر گاه والدین قبل از آن که غضروف‌های اتصال در استخوان‌های دراز، استخوانی شوند، به این نقص پی ببرند، می‌توان با تزریق هورمون رشد (هورمون رشد مصنوعی) آن را درمان کرد. گاه نانیسم را در طبقه‌بندی همردیف کوتولگی قرار می‌دهند.
وقتی سطح هورمون رشد انسانی (HGH) خیلی پایین باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
داشتن سطوح پایین‌تر از حد طبیعی HGH کمبود هورمون رشد نامیده می‌شود. این عارضه معمولاً به دلیل مشکل یا آسیب به غده هیپوفیز است که منجر به کم کاری هیپوفیز می‌شود. زمانی که یک، چند یا همه هورمون‌هایی که غده هیپوفیز تولید می‌کند کمبود داشته باشد. هورمون رشد انسانی می‌تواند یکی از هورمون‌های آسیب دیده باشد. کمبود هورمون رشد بر بزرگسالان و کودکان تأثیر متفاوتی دارد.
کمبود HGH در بزرگسالان
هنگامی که بزرگسالان کمبود HGH دارند، باعث مشکلات زیر می‌شود:
- کاهش حس خوب بودن
- افزایش چربی بدن
- افزایش خطر بیماری قلبی
- قلب، ماهیچه‌ها و استخوان‌های ضعیف
در بزرگسالان، کم کاری هیپوفیز که منجر به کمبود HGH می‌شود ممکن است به دلیل آدنوم خوش خیم هیپوفیز (یک تومور غیر سرطانی) یا آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد شود.
کمبود HGH در کودکان
کمبود HGH در کودکان منجر به رشد ضعیف می‌شود. نشانه اصلی کمبود HGH در کودکان رشد آهسته قد هر سال پس از تولد سوم سایر کودکان است. این بدان معنی است که آن‌ها کمتر از ۳،۵ سانتی‌متر در سال رشد می‌کنند. کودک مبتلا به کمبود HGH همچنین ممکن است موارد زیر را داشته باشد:
- چهره‌ای جوان‌تر از آنچه برای سن آن‌ها انتظار می‌رود
- اختلال در رشد مو
- بلوغ تاخیری
در کودکان، کم‌کاری هیپوفیز که منجر به کمبود HGH می‌شود، ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد، جایی که علت آن می‌تواند ناشناخته (ایدیوپاتیک)، ژنتیکی یا به دلیل آسیب به غده هیپوفیز (در طول رشد جنین یا هنگام تولد) باشد. کودکان همچنین به دلیل آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس در سنین بالاتر ممکن است دچار کم کاری هیپوفیز شوند.
وقتی سطح هورمون رشد انسانی (HGH) خیلی بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
وضعیت اصلی مرتبط با سطوح بالاتر از حد طبیعی HGH، وضعیتی به نام آکرومگالی (Acromegaly) است، اگر چه بزرگسالان و کودکان را متفاوت تحت تاثیر قرار می‌دهد. این یک وضعیت نادر است.
آکرومگالی در بزرگسالان
بزرگسالان مبتلا به آکرومگالی معمولاً دست‌ها و پاهای بزرگ یا متورم و ویژگی‌های صورتشان تغییر یافته است. بزرگسالان مبتلا به آکرومگالی همچنین می‌توانند استخوان‌های ضخیم و اندام‌های بزرگ شده داشته باشند و احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا (فشار خون بالا)، دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی در این افراد بیشتر است. بیش از ۹۹ درصد موارد آکرومگالی به دلیل آدنوم هیپوفیز، تومورهای غیرسرطانی (خوش خیم) در غده هیپوفیز است. این تومورها می‌توانند مقادیر زیادی HGH تولید کنند. آکرومگالی پس از میانسالی که رشد کامل شده است، شایع‌تر است. به همین دلیل، بزرگسالان مبتلا به آکرومگالی هرگز قد بلندتر نمی‌شوند. در عوض، استخوان‌های آن‌ها می‌تواند ضخیم‌تر شود.
آکرومگالی در کودکان
به ندرت، کودکان می‌توانند قبل از رسیدن به قد نهایی خود، سطح هورمون رشد را افزایش دهند که می‌تواند منجر به رشد بیش از حد استخوان‌های بلند و قد بسیار بلند شود. این وضعیت آکرومگالی کودکان نامیده می‌شود، گاهی اوقات این عارضه «غول پیکری» نامیده می‌شود. در صورت درمان نشدن، قد کودکان مبتلا به آکرومگالی معمولاً به ۲ متر یا بیشتر می‌رسند. کودکان مبتلا به آکرومگالی نیز ممکن است ضعف عمومی، تاخیر در بلوغ و سردرد داشته باشند. آدنوم هیپوفیز معمولاً علت آکرومگالی کودکان است.
چه آزمایشی سطوح HGH را اندازه‌گیری می‌کند؟
پزشک می‌تواند یک سری آزمایش خون را برای بررسی سطح HGH در صورتی که علائم مربوط به مشکلات HGH را تجربه می‌کنید، تجویز کند. غده هیپوفیز به طور معمول HGH را در جریان ۲خون آزاد می‌کند. در نبض‌ها در طول روز و شب، با اوج‌هایی که بیشتر در طول شب اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، تفسیر یک آزمایش خون برای اندازه‌گیری HGH دشوار است و معمولاً از نظر پزشکی مفید نیست.
پزشکان اغلب از روش‌هایی به نام تست‌های تحریک و سرکوب هورمون رشد برای تشخیص شرایط ناشی از کمبود یا بیش از حد هورمون رشد استفاده می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است آزمایش خونی را درخواست کنند که میزان فاکتور رشد شبه انسولین ۱ (IGF-1) را در خون اندازه‌گیری کند.
HGH چگونه به عنوان دارو استفاده می‌شود؟
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) فرم مصنوعی HGH را برای درمان برخی شرایط تایید کرده است. فرم مصنوعی HGH فقط با نسخه در دسترس است و تزریق می‌شود.
- در کودکان، پزشک HGH را برای درمان تجویز می‌کنند:
- کمبود هورمون رشد
- شرایطی که باعث کوتاهی قد می‌شوند، مانند بیماری مزمن کلیوی، سندرم ترنر و سندرم پرادر ویلی.
- در بزرگسالان، پزشکان HGH را برای درمان تجویز می‌کنند:
- کمبود هورمون رشد
- از دست دادن بافت عضلانی ناشی از HIV
- سندرم روده کوتاه
مصرف HGH مصنوعی فقط در صورتی مهم است که پزشک آن را برای بیمار تجویز کرده باشد.
عوارض HGH مصنوعی چیست؟
استفاده از HGH مصنوعی برای درمان پزشکی می‌تواند عوارض جانبی خاصی ایجاد کند از جمله:
- سندرم تونل کارپال
- افزایش مقاومت به انسولین و یا دیابت نوع ۲
- تورم در بازوها و پاها (ادم)
- درد مفاصل و عضلات
- بزرگ شدن بافت پستان (ژنیکوماستی) در افرادی که در بدو تولد مرد بودند.
- افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها
محققان اطلاعات کافی در مورد اثرات طولانی مدت درمان HGH ندارند.
چه زمانی باید در مورد سطوح HGH به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فردی علائم مربوط به کمبود یا بیش از حد HGH را تجربه می‌کند، با پزشک خود تماس بگیرد. اگر در حال دریافت درمان برای سطوح غیر طبیعی HGH هستند، مهم است که به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنند تا مطمئن شوند که درمان بر روی آن‌ها موثر بوده است.
سخن آخر
هورمون رشد انسانی (HGH) یک هورمون قدرتمند است که برای چندین فرآیند مهم بدن ضروری است. گاهی اوقات، غده هیپوفیز می‌تواند مقدار زیادی یا خیلی کم از آن بسازد. اگر فردی علائم مربوط به کمبود یا ترشح بیش از حد HGH را تجربه می‌کند، مهم است که با پزشک خود مشورت کند.