نقاط عطف پنهان در رشد کودک که کم‌تر دیده می‌شوند

غلت زدن، برداشتن اولین قدم، به زبان آوردن اولین کلمه. والدین اغلب روی این نقاط عطف رشد کودک تمرکز می‌کنند، اما انجام این کار ممکن است باعث مقایسه‌های ناسالم و احساس ناامنی شود.

بنا به گفته متخصصان روانشناسی کودک، مقایسه‌ مراحل رشد کودکان با یکدیگر هیجان‌انگیز است؛ اما لازم است این را فراموش نکنید که ممکن است کودک شما سن‌ مورد انتظار را برای انجام کارهای خاصی دنبال نکند. هر کودک بدون توجه به نقاط عطف معمول رشد و سنی که به این مراحل رشد می‌رسد، منحصر به فرد، خاص و شگفت انگیز است.

البته اگر در مورد رشد کودک خود نگرانی جدی دارید، مهم است که با پزشک اطفال خود صحبت کنید. اما اگر متوجه شدید که نگران پیشرفت کودک خود هستید و در توانایی خود به عنوان والدین او شک دارید، به یاد داشته باشید که نقاط عطف پنهان در رشد کودک زیادی از جمله موارد ظریف و کم‌تر دیده شده نیز وجود دارند که ارزش جشن گرفتن دارند.

در این مقاله، چندین نقطه عطف کوچک پنهان در رشد کودک ولی جالب و مهم را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت.

نشان دادن توجه دیداری

توجه دیداری یک مرحله از رشد اولیه محسوب می‌شود و بسیار مهم است. اندازه گیری این توانایی به روشی مشخص دشوار است. 

نوزادان در بدو تولد، توانایی تشخیص دیداری انواع مختلف اشیاء مانند صورت انسان را دارند و این مهارت در طول زمان به رشد خود ادامه می‌دهد. توجه دیداری به محرک‌های اجتماعی یا غیر اجتماعی در محیط زندگی به شکل‌ گیری اصول مهارت‌های پیچیده‌تر در مراحل بعدی کودکی، مانند ارتباطات اجتماعی و توجه اشتراکی کمک می‌کند.

بسیاری از افراد از دیدن نوزادی که توجه اشتراکی را ابراز می‌کند، لذت می‌برند. این توانایی گام بزرگ دیگری در رشد توجه بصری نوزاد محسوب می‌شود.

توجه اشتراکی کودک به این شکل است که ممکن است کودک به چیزی نگاه کند، به سمت والدینش برمی‌گردد، سپس دوباره به آن شی نگاه می‌کند. یا ممکن است کودک به چیزی اشاره کند و چک کند که آیا شما هم به آن شی نگاه می‌کنید یا خیر. 

بسیاری از والدین ایده‌ای ندارند که این موضوع تا چه حد هم برای رشد ارتباطی و هم برای رشد شناختی کودک مهم است؛ اما این نقطه عطف رشد کودک بسیار مهم است.

انداختن و کوبیدن اشیا

ممکن است این که کودک شما هر بار که اسباب‌ بازی‌اش را به دستش می‌دهید آن را می‌اندازد، آزار دهنده به نظر برسد. اما این توانایی یکی دیگر از علائم و نشانه‌های مهم رشد کودک است.

کودکان نوپا واقعاً متفکران بزرگی هستند. آن‌ها علت و معلول چیزهای زیادی را کشف می‌کنند. مثلا فکر می‌کنند که وقتی قاشق خود را یک بار، دو بار یا ۱۰ بار بیاندازم چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر من این سطل پر از بلوک اسباب بازی را رها کنم چطور؟ کودکان روی کنترل عضلات خود کار می‌کنند.

روانشناسان کودک خاطر نشان می‌کنند که زمین انداختن اشیاء توسط نوزادان گامی به سوی درک این که کودک می‌تواند بر محیط خود تاثیر بگذارد، می‌باشد. بنابراین با یادگیری آن گام‌های بزرگی در رشد شناختی کودک برداشته می‌شود. به عنوان مثال، پاشیدن آب، ضربه زدن به انبوهی از بلوک‌ها و ریختن آن‌ها یا فشار دادن دکمه‌ روی اسباب‌ بازی برای خاموش کردن نور و صدا. 

بعد از این نقطه عطف رشد، کودکان نوپا و پیش دبستانی دنیا را به شیوه‌ای کاملا مشخص مشاهده خواهند کرد و با این کار در توانایی استفاده از تفکر نمادین و منطقی پیشرفت خواهند داشت.

ایجاد دلبستگی قوی

آیا نوزاد شما در حدود پنج ماهگی با این که از بغل فردی به بغل فردی دیگر داده شود کم‌تر احساس ناراحتی می‌کند و کمی بیش‌تر به شما می‌چسبد؟ 

بر اساس گفته روانشناسان کودک، نوزاد به شکلی سالم به یک مراقب (پدر یا مادر یا سایر مراقبان) دلبستگی پیدا می‌کند. رشد لوب قدامی مغز نوزاد (رشد مغزی که برای مهارت‌های زبانی، ارتباطات اجتماعی، تفکر و تصمیم گیری‌های اجرایی حیاتی است) در این مرحله در حال وقوع است.

این ساز و کار به نوزاد امکان این را می‌دهد تا در طول زندگی خود با دیگران ارتباط و پیوند عاطفی برقرار کند. با این که این توانایی می‌تواند به شکل اضطراب جدایی در کودک ظاهر شود و چالش‌هایی را ایجاد کند، در واقع زمانی که فرزند شما وابستگی شدیدی به والدین یا دوست خود نشان می‌دهد یک نقطه عطف رشد او محسوب می‌شود.

حتی وقتی کودک پیش دبستانی شما در هنگام رفتن به مهد کودک گریه می‌کند چون با شما راحت است و نمی‌خواهد از شما جدا شود، این نقطه عطفی است که باید به آن توجه کنید. 

بازی قایم موشک

قایم موشک نقطه عطف دیگری از رشد کودک است. در حالی که والدین مطمئناً از آن لذت می‌برند، اغلب آن را به عنوان نشانه‌ای از درک بقای شی توسط کودک خود نمی‌شناسند.

بقای شی، توانایی درک این موضوع است که اجسام یا افراد حتی زمانی که شما نمی‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید، هنوز وجود دارند. چندین مرحله از درک بقای شی وجود دارد و درک این که توانایی تشخیص آن یک نقطه عطف در رشد کودک است… می‌تواند حال والدین را خوب کند.

کودک با شما و به شما لبخند بزند

وقتی کودک شما به شما و همراه با شما لبخند می‌زند، این یک نقطه عطف رشد قدرتمند است که پیوند عاطفی و ارتباط شما را تقویت می‌کند. به لبخندهای هدف دار کودک خود توجه کنید.

لبخند زدن راهی برای برقراری پیوند عاطفی با کودک شما می‌باشد. نوزاد قبل از این مرحله برای مثال در خواب لبخند می‌زند؛ ولی لبخند او در واکنش به افراد یا کاری نیست.

لبخند زدن همچنین به کودک کمک می‌کند تا با شکل دادن ذهنیتی از خود، درک کند که در رابطه با دیگران چه کسی است. این به کودک اطمینان می‌دهد که شما او را دوست دارید و به او اهمیت می‌دهید. لبخند زدن همچنین روشی برای برقرار کردن ارتباط با افراد است؛ زیرا بسیاری از ارتباطات ما غیر کلامی و ظریف هستند.

در نهایت کودک خود را در آینه می‌شناسد و به تصویر خود لبخند می‌زند که این نشان دهنده شناخت و درک وجود خود می‌باشد.

مشارکت در بازی‌های تخیلی

بازی کردن بخش مهمی از رشد کودک را تشکیل می‌دهد و دوران نوپایی زمانی است که همه چیز به سرعت شروع به رشد و تکامل می‌کند.

کودک شما خودش شروع به بازی کردن می‌کند و در فضای بازی او، اشیاء می‌توانند تغییر کنند و تغییر شکل دهند. بلوک‌های اسباب بازی می‌توانند از چیزی به چیز دیگر تبدیل شوند. یک مداد ممکن است تبدیل به موشک شود. یک ماشین اسباب بازی ممکن است به یک زیر دریایی تبدیل شود. 

مهارت داستان سازی کودک شما در حال رشد است. توانایی تبدیل اشیاء در تخیل خود و ایجاد تغییر در یک داستان خلاقانه در ذهن کودک، همان مهارت شناختی مورد نیاز برای کتاب خواندن است.

روانشناسان توصیه می‌کنند که والدین با ملحق شدن به کودک در طول زمان بازی، نگاهی اجمالی به دنیای درونی فرزندشان داشته باشند. متخصصان خاطرنشان می‌کنند که بازی تخیلی کودک، رشد مهارت‌های زبانی، ارتباطات منطقی، مهارت‌های حل مسئله و اعتماد به نفس کودک را تقویت می‌کند.

این نقطه عطف جالب و بسیار سرگرم کننده است. کودک شما شروع به تصور و ساختن دنیاهای کوچک خود برای خود و اسباب بازی‌هایش خواهد کرد. از طریق این نقطه عطف، کودک بهتر می‌تواند جایگاه خود در جهان و نقش خود را در سیستم‌های مختلف درک کند. یکی دیگر از مزایای بازی تخیلی این است که کودک همچنین می‌تواند هویت و بیان عاطفی خود را کشف کند.

نوبت گرفتن

از ۱ تا ۳ سالگی، نقاط عطف پنهان در رشد کودک می‌تواند شامل به اشتراک‌ گذاشتن اسباب‌ بازی‌ها با دوستان یا خواهر و برادر و یادگیری نوبت گرفتن در حین بازی باشد.

این نقطه عطف زودتر از آنچه بسیاری از والدین انتظار دارند، در کودک ظاهر می‌شود. بنابراین کودک ممکن است اهمیت آن را تشخیص ندهد.

البته، ما انتظار داریم که کودکان با رعایت نوبت در زمین بازی به بازی کردن بپردازند؛ اما وقتی کودک نوپای شما توپ را همراه با شما به جلو و عقب می‌غلتاند، این هم نوبت گرفتن محسوب می‌شود. 

این کار نه تنها مهارت‌های اجتماعی-عاطفی را که ما می‌خواهیم کودک ما داشته باشد ایجاد می‌کند، بلکه مکالماتی که در آن زمان اتفاق می‌افتند نیز به برقراری ارتباط با کودک کمک می‌کنند.

نه گفتن

«نه» شنیدن از کودک نوپا ممکن است ناامید کننده باشد؛ اما روانشناسان کودک می‌گویند که این لزوماً چیز بدی نیست.

برای کودک نوپا، گفتن نه به این معنی است که او استقلال خود را کشف کرده و قدرت کنترل خود را اعمال می‌کند. کودک می‌داند که ترجیحات و نظراتی دارد، اما کلمات یا روش‌های زیادی برای بیان آن ندارد. لازم به ذکر است که وقتی کودک شروع به بیان احساسات خود می‌کند، این نشانه رشد هویت او می‌باشد. 

«من این کار را می‌کنم» یا «من کلم بروکلی نمی‌خواهم» به این معنی است که کودک شما می‌داند فردی است که می‌تواند افکار خود را بیان کند و کمی استقلال داشته باشد.

تطبیق اشیاء

درک این نکته مهم است که یک مهارت معمولاً بر پایه مهارت دیگری ساخته می‌شود. به عنوان مثال، با این که والدین ممکن است توانایی خواندن کتاب را به عنوان یک نقطه عطف تصور کنند، در واقع کتاب خواندن چندین نقطه عطف است که بر روی یکدیگر ساخته شده‌اند. 

یکی از مهارت‌های خواندن خیلی ابتدایی، توانایی تطبیق دو شی با یکدیگر است. مرحله بعدی تطبیق آن شی با یک عکس و سپس با یک تصویر نقاشی شده است.

گام‌های کوچک‌تری که در نهایت باعث توانایی کتاب خواندن می‌شوند، به خودی خود نقاط عطف پنهان در رشد کودک اما مهمی محسوب می‌شوند. زمانی که والدین یاد بگیرند که این مهارت‌های رو به رشد را در کودک تشخیص دهند، متوجه می‌شوند که کودک آن‌ها در حال پیشرفت است.

اگر ردیف‌هایی از خط خطی های طرح دار یا اشکال شبیه حروف را می‌بینید، به این معنی است که کودک شروع به درک ارتباطات کرده است و این علامت‌ها نمادی هستند که کلمات و ایده‌ها را شبیه سازی می‌کنند.

پرسیدن سوال “چرا”

وقتی کودک شما حدود ۳ سال دارد، شروع به پرسیدن سوال «چرا» می‌کند.

این یک مرحله بزرگ از رشد کودک است؛ زیرا او سعی می‌کند دنیای عجیب و غریبی را که وارد آن شده است را درک کند. چیزهایی در حال رخ دادن است که کودک می‌خواهد شروع به درک آن کند، ببیند که آیا تفکر او در مورد دنیا درست است یا نه و در مورد چیزهای مختلف کنجکاو می‌شود.

اغلب برای والدین مهم است که به کودک خود کمک کنند تا پاسخ سوالاتش را پیدا کند؛ زیرا در این زمان است که کودک آن‌ها نظری را درباره دنیای اطراف خود ایجاد می‌کند.

بر اساس گفته متخصصان، کودکانی که پاسخ بسیاری از سؤالات «چرا» را نمی‌گیرند از هم سن و سالان خود عقب می‌مانند، کم‌تر به دنیا و افراد اطرافشان اعتماد می‌کنند و بعداً در مدرسه برای معنا بخشیدن به چیزها به چالش بر می‌خورند.

تشخیص نیاز به استفاده از دستشویی

با این که والدین اغلب فکر می‌کنند که آموزش دستشویی رفتن یک مرحله از رشد است، اما این آموزش از مراحل کوچک زیادی در طول مسیر تشکیل شده است. اولین مرحله با مغز شروع می‌شود که می‌تواند در ابتدا نیاز به دستشویی رفتن را تشخیص دهد.

برای مثال، در این مدت کودک یاد می‌گیرد که مغز و بدن خود را با یکدیگر هماهنگ کند. به عنوان مثال، کودک یاد می‌گیرد که چگونه شلوار خود را پایین بکشد و بالا بیاورد.

شروع مهدکودک

ورود به مهدکودک نقطه عطف بزرگی برای رشد کودکان نوپا محسوب می‌شود و به همین دلیل برای والدین بسیلر مهم است. شروع مهد کودک، مفهوم جدایی از مراقبان، برقراری ارتباط اجتماعی و ارتباط با سایر بزرگسالان و همسالان، مستقل بازی کردن، مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف و مهارت‌های عملکرد اجرایی مانند حل مسئله را به کودک معرفی می‌کند.

جدایی از کودک ممکن است برای بسیاری از والدین اعصاب خردکن باشد؛ اما این یک مرحله رشدی قابل توجه و مهم است.

مشارکت در بازی موازی

مرحله‌ای از رشد اجتماعی که به راحتی از چشم والدین دور می‌ماند، زمانی است که نوزادان در کنار نوزادان دیگر بازی می‌کنند؛ اما نه همراه با هم.

نوزادان ممکن است کار کاملاً متفاوتی انجام دهند، کودک دیگر را تماشا کنند یا شاید از کاری که نوزاد دیگر انجام می‌دهد، تقلید کنند. این به عنوان بازی موازی شناخته می‌شود و با بالا رفتن سن کودک و رشد او به بازی با دیگران پیشرفت می‌کند.

بازی موازی اولین قدم بزرگ به سوی بازی مشترک و پیدا کردن اولین دوست کودک است.