زمانی که نوزاد خود را از شیر می‌گیرید و شروع به خوردن غذای جامد می‌کند، ممکن است ندانید که کدام مواد غذایی برای او مفید و کدام غذاها خطرناک هستند. برخی از مواد خوراکی که در حالت عادی برای بزرگسالان مفید هستند، برای نوزاد و کودک خردسال مضرند و نباید تا سن خاصی آن‌ها را بخورد. برخی دیگر نیز فقط در مقدار بسیار کم مورد نیاز بدن می‌باشند. نمک نیز بخشی طبیعی از رژیم غذایی انسان به شمار می‌رود؛ اما مصرف بیش از حد آن مضر است و باعث مشکلات متعددی در بدن انسان می‌شود. به خصوص نوزاد و کودک خردسال نباید بیش از حد نمک مصرف کند.
نوزاد شما تا سن ۱۲ ماهگی نمک مورد نیاز خود را از شیر خشک و شیر مادر دریافت می‌کند؛ بنابراین نیازی نیست که نمک مورد نیاز او از غذای دیگری تامین شود. مصرف نمک پس از ۱ سالگی نوزاد نیز باید بسیار کم باشد.
در این مقاله در مورد تمام نکاتی صحبت خواهیم کرد که لازم است در مورد مصرف نمک توسط نوزاد و کودک خردسال بدانید.
چگونه علائم و نشانه‌های گرسنگی در نوزاد را تشخیص دهیم؟
علائم کمبود ویتامین و مواد غذایی در کودک خردسال
معرفی بهترین انواع فینگر فود برای کودک
آیا اضافه کردن نمک به غذای کودک بی خطر است؟
نمک طبیعی موجود در شیر مادر و شیر خشک برای نوزاد بی خطر است و نوزاد به نمک بیش‌تری نیاز ندارد.
اضافه کردن نمک به غذای نوزادان زیر ۱ سال توصیه نمی‌شود. بنابراین در زمان تهیه غذای نوزاد زیر ۱ سال نباید به آن نمک اضافه کنید. همچنین لازم است از دادن غذای رستوران یا غذای فرآوری شده بیرون به فرزند زیر ۱ سال خود خودداری کنید؛ چرا که این غذاها دارای سدیم قابل توجهی می‌باشند.
نمک یا سدیم کلرید یک ماده معدنی ضروری است که به طور طبیعی در بیش‌تر مواد غذایی از جمله شیر مادر و شیر خشک وجود دارد. بنابراین نیازی به اضافه کردن نمک به غذای نوزاد وجود ندارد و به دلیل این که کلیه‌های او قدرت مقابله با مقدار زیاد نمک را ندارد، این کار ممکن است به کلیه‌های فرزند شما آسیب بزند.
از چند سالگی به غذای کودک نمک اضافه کنیم؟
پس از ۱ سالگی نوزاد می‌توانید مقدار کمی نمک به غذای او اضافه کنید. البته همچنان بهتر است از دادن غذاهای فرآوری شده و آماده که نمک زیادی دارند، به او خودداری کنید. مقدار نمک این غذاها بیش از حد مورد نیاز برای کودک شماست و می‌توانند مشکلات متعددی را برای سلامتی او ایجاد کند.
در صورتی که امکان آشپزی ندارید و به ناچار از غذاهای آماده استفاده می‌کنید، دیگر به غذای نوزاد نمک اضافه نکنید. به خاطر داشته باشید که خوراکی‌هایی مانند سس کچاپ یا سس سویا، سوسیس کالباس، ماکارونی یا غذاهای کنسرو شده خودشان حاوی نمک هستند. بنابراین هم خوردن غذاهای آماده و هم اضافه کردن نمک به غذای نوزاد عادتی مضر محسوب می‌شود.
چه مقدار نمک در غذای کودک بی خطر است؟
سدیم یک ماده معدنی ضروری است که بدن همه افراد از جمله نوزادان برای عملکرد مناسب به مقدار کمی از آن نیاز دارد. اما نوزادان کوچک‌تر از ۶ ماه سدیم مورد نیاز خود را از شیر مادر و شیر خشک دریافت می‌کنند و به نمک بیش‌تری نیاز ندارند.
نوزادان ۷ تا ۱۲ ماهه نیز نمک مورد نیاز خود را از نمک طبیعی موجود در شیر مادر و شیر خشک و سدیم طبیعی موجود در غذاهای کمکی فرآوری نشده دریافت می‌کنند. به همین دلیل، این که گاهی کمی از غذای خود به نوزاد بدهید مشکلی ندارد؛ اما توصیه می‌شود که در ۱۲ ماه اول زندگی نوزاد به طور منظم به غذای او نمک اضافه نکنید.
پس از ۱ سالگی نوزاد تا ۳ سالگی او، مصرف ۸۰۰ میلی گرم سدیم به صورت روزانه که معادل کم‌تر از نصف یک قاشق چایخوری یا ۲ گرم است، بی خطر است.
| مقدار نمک مجاز | سن |
| کم‌تر از ۱ گرم نمک طبیعی در روز (بدون نمک مصنوعی) | بدو تولد تا ۱ سالگی |
| کم‌تر از ۲ گرم در روز | ۱ تا ۳ سالگی |
| کم‌تر از ۳ گرم در روز | ۴ تا ۶ سالگی |
چرا باید مصرف نمک را برای کودک محدود کنیم؟
در صورتی که دادن غذای جامد به نوزاد خود را شروع کرده‌اید، ممکن است مدام به فرزند خود غذاهای پر نمک بدهید؛ زیرا می‌خواهید او طعم‌ها و غذاهای مختلف را امتحان کند و از غذای خود به او می‌دهید. اما نوزادانی که بیش از حد نمک مصرف می‌کنند، دچار مشکل می‌شوند.
دلیل آن این است که کلیه نوزاد هنوز به اندازه کافی رشد نکرده و تکامل پیدا نکرده است. در نتیجه غذای پر نمک به کلیه‌های او آسیب می‌زند و همینطور بر سلامت و ذائقه غذایی او تاثیر منفی می‌گذارد.
نوزادان در بدو تولد به طور طبیعی به طعم‌های شیرین، شور و طعم گوشت تمایل دارند. دادن مداوم غذاهای پر نمک به آن‌ها این ذائقه غذایی را تشدید می‌کند و باعث می‌شود که نوزاد شما غذاهای شور را به غذاهای کم نمک ترجیح دهد. بدین ترتیب او غذاهای فرآوری شده که نمک زیادی دارند ولی فاقد خواص غذایی هستند را به غذاهای طبیعی کم نمک مثل سبزیجات ترجیح خواهد داد.
غذاهای پر نمک همچنین فشار خون نوزاد را بالا می‌برند. تحقیقات نشان می‌دهند که تاثیر نمک بر بالا بردن فشار خون در نوزادان بیش‌تر از بزرگسالان است. این باعث می‌شود که فرزند شما در دوران کودکی و بزرگسالی خود فشار خون بالایی داشته باشد و خطر مشکلات قلبی در سنین بالاتر او را تهدید کند.
خطرات مصرف بیش از حد نمک برای نوزاد چیست؟
در موارد شدید، مصرف بیش از حد نمک یک مورد اورژانسی به شمار می‌رود و حتی ممکن است منجر به مرگ نوزاد شود. با این حال، چنین اتفاقی نادر است و معمولا به دلیل این پیش می‌آید که نوزاد تصادفا مقدار نمکی بسیار بیش‌تر از آنچه که والدین به غذا اضافه می‌کنند، مصرف کرده است.
عوارض مصرف نمک در نوزاد
همانطور که گفته شد، با این که نمک یک ماده معدنی ضروری است اما نیازی به نگرانی در مورد کمبود نمک نوزاد وجود ندارد. چرا که او نمک مورد نیاز خود را از شیر مادر و شیرخشک دریافت می‌کند.
چیزی که باید نگران آن باشید مصرف بیش از حد نمک توسط نوزاد است و لازم است اطمینان حاصل کنید که این اتفاق نیفتد. اضافه کردن نمک به غذای نوزاد به احتمال زیاد از مقدار مورد نیاز او بیش‌تر است و مشکلاتی را در سلامتی او ایجاد می‌کند.
در ادامه عوارض مصرف نمک برای نوزاد را به تفکیک بررسی خواهیم کرد:
فشار خون بالا
مصرف نمک در زمان نوزادی ذائقه غذایی فرزند شما را به سمت غذاهای شور می‌برد؛ که مشکل خاصی ندارد، اما مصرف نمک بیش از حد در سلامتی کودکان مشکل ایجاد می‌کند و با افزایش سن، آن‌ها را معرض در خطر بالا رفتن فشار خون قرار می‌دهد. بالا بودن فشار خون در کودکان باعث بیماری‌ها و مشکلات سلامتی مختلف از جمله مشکلات قلبی می‌شود.
نارسایی کلیه
کلیه‌های نوزاد هنوز کاملا رشد نکرده‌اند و توانایی مقابله با نمک بیش از حد را ندارند. این موضوع به خصوص از این نظر اهمیت دارد که از دادن غذای فرآوری شده یا بسته بندی شما آماده خودداری کنید؛ چرا که این غذاها معمولا محتوای سدیم بالایی دارند.
تضعیف سیستم ایمنی
تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف بیش از حد نمک باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی می‌شود. مصرف بیش از حد نمک باعث می‌شود که کلیه‌ها بیش از حد کار کنند و به آن‌ها فشار بیاید که این باعث راه یافتن این ماده بدن می‌شود و عملکرد سیستم ایمنی را دچار مشکل می‌کند.
چگونه بفهمیم که نوزاد نمک بیش از حد مصرف می‌کند؟
در صورتی که نوزاد شما غذایی را بخورد که بیش از حد مورد نیاز او نمک دارد، بیش‌تر از حد معمول تشنه به نظر خواهد رسید. البته معمولا شما بلافاصله متوجه نشانه‌های تاثیر غذای پر نمک در فرزند خود نخواهید شد و این علائم به مرور خود را نشان می‌دهند.
در موارد نادر، امکان دارد نوزادی که بیش از حد نمک مصرف می‌کند مبتلا به هیپرناترمی شود. هیپرناترمی یک بیماری است که در آن، مقدار بیش از حد سدیم در خون وجود دارد. در صورت عدم درمان این بیماری ممکن است نوزاد ابتدا بدخلق و حساس شود، سپس به مرور این بدخلقی به آشفتگی، کسالت و در نهایت بی هوشی تبدیل شود. در موارد شدید این بیماری می‌تواند باعث به کما رفتن نوزاد و حتی مرگ او شود.
تشخیص علائم و نشانه‌های موارد خفیف تر این بیماری در نوزاد می‌تواند سخت‌تر باشد. از جمله علائمی که نشان می‌دهند نوزاد ممکن است مبتلا به هیپرناترمی شده باشد می‌توان تشنگی شدید و پوست خمیری شکل و به طور غیر طبیعی نرم را نام برد.
در صورتی که نوزادان بسیار کوچک تصادفا نمک زیادی خورده باشند، ممکن است با صدای بلند و نازک گریه کنند و جیغ بزنند.
در صورتی که تصور می‌کنید که ممکن است نوزاد شما بیش از حد نمک خورده باشد و علائم هیپرناترمی را از خود نشان می‌دهد، لازم است به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
چگونه مصرف نمک کودک را کاهش دهیم؟
شما به عنوان پدر و مادر می‌توانید مقدار نمک مورد مصرف نوزاد خود را به چند روش محدود کنید:
بیش‌تر غذاهای آماده و پوره‌های کودک حاوی مقدار کمی سدیم طبیعی هستند که به دلیل مواد موجود در ترکیبات غذا به وجود می‌آید. همچنین ممکن است مقدار بسیار کمی نمک مصنوعی به آن اضافه شده باشد. در صورتی که نوزاد شما غذای آماده کودک می‌خورد، به احتمال زیاد مصرف نمک او بیش از حد مورد نیاز نیست.
در صورتی که خود شما غذای کودک را در خانه درست می‌کنید، به آن نمک اضافه نکنید، از مواد غذایی تازه استفاده کنید و میزان نمک سبزیجات و میوه‌های کنسرو شده که در غذای کودک ترکیب می‌کنید را بررسی نمایید تا مقدار سدیم موجود در آن را کاهش دهید.
همچنین به خاطر داشته باشید که مواد غذایی کنسرو شده از جمله لوبیا، عدس، نخود فرنگی و سبزیجات را ابتدا با آب بشویید و سپس آن‌ها را به غذای کودک یا پوره اضافه کنید. این کار مقدار سدیم موجود در غذای کودک را کاهش می‌دهد.
در صورتی که قصد دارید مقداری از غذای خود را به نوزاد بدهید تا طعم جدیدی را امتحان کند، هنگام تهیه غذا و پیش از اضافه کردن نمک مقداری از آن را کنار بگذارید و آن غذای بدون نمک را به نوزاد خود بدهید. همچنین می‌توانید برای درست کردن غذا به جای نمک از ادویه‌های دیگر و گیاهان معطر استفاده کنید.
مقدار سدیم مواد غذایی که خریداری می‌کنید از جمله نان، غلات صبحانه و سس را چک کنید. در بیش‌تر مواد غذایی بسته بندی در فروشگاه‌ها، همیشه یک نوع با سدیم کم‌تر وجود دارد. همچنین می‌توانید میزان سدیم در برندهای مختلف مواد غذایی را با یکدیگر مقایسه کنید و برندی را انتخاب کنید که حاوی سدیم کم‌تری باشد.
معمولا غذاهای نیمه آماده یخ زده و غذاهای رستوران و غذاهای بیرون بر حاوی نمک بیش‌تری هستند. مشکلی ندارد که گاهی اوقات از این غذاها به نوزاد خود بدهید. اما بهتر است هنگامی که به رستوران می‌روید، چند ماده غذایی حاوی نمک کم‌تر را از خانه با خود بیاورید و به نوزاد خود بدهید.
از دادن چه غذاهای پر نمکی به نوزاد خودداری کنیم؟
از دادن غذاهای آماده که مخصوص کودکان نیستند، به نوزاد خود خودداری کنید. غذاهایی از جمله غلات صبحانه و سس پاستا به احتمال زیاد نمک زیادی دارند.
غذاهای آماده نوزاد از جمله غلات صبحانه، پوره و غذاهای کنسروی نوزاد نمک کم‌تری دارند. اما نباید آن‌ها را غذاهای کودکان بزرگ‌تر اشتباه بگیرید. غذای کودکان بزرگ‌تر ممکن است فرآوری شده باشد و دارای نمک زیادی باشد.
دادن غذاهای فرآوری شده دارای نمک زیاد از جمله موارد زیر به نوزاد خود خودداری کنید:
- غذاهای آماده بزرگسالان و کودکان بزرگ‌تر
- کیک
- بیسکوییت
- کراکر
- سوپ حاوی نمک
- آب گوشت حاوی نمک
- انواع سس
- پیتزا
- سوسیس و کالباس
- چیپس
معرفی برخی از غذاهای کم نمک برای نوزاد
به نوزاد خود غذاهای سالم و دارای نمک کم از جمله موارد زیر را بدهید:
- میوه
- سبزیجات و سالاد
- گوشت بدون نمک
- مرغ و ماهی تازه
- تخم مرغ
- حبوبات از جمله عدس و نخود
- شیر
برنج و پاستا نیز نمک کمی دارند؛ البته به شرطی که در حین پخت و پز به آن‌ها نمک اضافه نشده باشد.
سخن آخر
اضافه کردن نمک به غذای نوزاد توصیه نمی‌شود. نوزادان سدیم مورد نیاز خود را از طریق شیر مادر و شیر خشک دریافت می‌کنند. به همین دلیل، اضافه کردن نمک به غذای آن‌ها می‌تواند مضر باشد. همچنین بهتر است از دادن غذای رستوران و غذای آماده که مخصوص نوزاد نیست به فرزند خود خودداری کنید. چرا که این غذاها نمک بسیار زیادی دارند.
اگر نوزاد شما هر غذایی را نمی‌خورد، به جای نمک ادویه دیگری به غذای او اضافه کنید تا خوشمزه تر شود. در صورتی که در مورد ذادقه غذایی نوزاد خود نگرانی یا مشکلی دارید، نیاز است به متخصص اطفال مراجعه نمایید.