سندرم کالمن یک اختلال ژنتیکی است که باعث ایجاد مشکل در بویایی و تاخیر یا عدم پیشرفت رشد و بلوغ می‌شود. این بیماری اغلب در بدو تولد نوزاد وجود دارد، اما ممکن است تا اواخر زندگی تشخیص داده نشود. این یک بیماری نادر است که از بین هر ۳۰,۰۰۰ مرد، یک نفر و از بین هر ۱۲۰,۰۰۰ زن یک نفر را مبتلا می‌کند.
این بیماری در دسته‌ای از بیماری‌ها به نام هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک مادرزادی (به طور خلاصه CHH) قرار می‌گیرد. در این بیماری‌ها، مغز هورمون‌هایی که به شروع بلوغ کمک می‌کنند را ترشح نمی‌کند. سندرم کالمن حدود نیمی از موارد CHH را تشکیل می‌دهد
ضعیف بودن حس بویایی یک نشانه مهم برای تشخیص سندرم کالمن از سایر بیماری‌های CHH محسوب می‌شود.
سندرم کالمن چه افرادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
سندرم کالمن یک بیماری مادرزادی است، به این معنی که افراد با این بیماری متولد می‌شوند. از نظر آماری، این بیماری یک نفر از هر ۳۰,۰۰۰ مرد و یک نفر از هر ۱۲۰,۰۰۰ زن بروز پیدا می‌کند.
سندرم کالمن چگونه بر بدن تاثیر می‌گذارد؟
در رشد طبیعی، غده هیپوتالاموس شما در دوران بلوغ، هورمون‌هایی به نام هورمون آزادکننده گنادوتروپین یا GnRH را ترشح می‌کند. این هورمون، غده هیپوفیز شما را تحریک می‌کند تا هورمون تولید کند و در نتیجه غدد جنسی (بیضه ها یا تخمدان‌ها) به ترتیب اسپرم و تخمک را تولید می‌کنند. سندرم کالمن به دلیل ناهنجاری‌های ژنتیکی که باعث عدم رشد و تکامل تولید هورمون GnRH می‌شود، به وجود می‌آید. در نتیجه، رشد و بلوغ به تاخیر می‌افتد یا به کل اتفاق نمی‌افتد.
چرا از دست دادن بویایی (آنوسمی) در این بیماری اتفاق می‌افتد؟
تحقیقات نشان می‌دهند که جهش‌های ژنتیکی مرتبط با سندرم کالمن بر سلول‌های عصبی بویایی (حس بویایی) مغز شما تاثیر می‌گذارد. در نتیجه حس بویایی شما دچار اختلال می‌شود.
علائم و نشانه‌های سندرم کالمن چیست؟
علائم و نشانه‌های رایج سندرم کالمن، تاخیر یا عدم رسیدن به بلوغ و اختلال در حس بویایی است. این بیماری اغلب در سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی تشخیص داده می‌شود. معمولا در این سن، افراد به دنبال مشاوره با کمک پزشک هستند، زیرا به نظر نمی‌رسد که بلوغ اتفاق بیفتد.
علائم دیگر این بیماری شامل موارد زیر می‌باشند:
- شکاف لب یا شکاف کام
- عدم وجود کلیه
- از دست دادن شنوایی
- عمر کوتاه‌تر
- حرکات غیر طبیعی چشم
- آلت تناسلی کوتاه (میکروپنیس)
- کریپتورکیدیسم (در این عارضه، بیضه‌های نوزاد پیش از تولد نزول پیدا نمی‌کنند)
- سینکینز دو دستی ( که در آن، حرکت یک دست توسط دست دیگر تقلید می‌شود)
این بیماری بسیار شبیه به یک بیماری ژنتیکی دیگر به نام هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک ایدیوپاتیک نرم سمیک (nIHH) است. افراد مبتلا به nIHH ممکن است بسیاری از علائم مرتبط با بلوغ را مانند افراد مبتلا به سندرم کالمن تجربه کنند، اما در حس بویایی دارای اختلال نیستند.
دلایل بروز سندرم کالمن چیست؟
سندرم کالمن به دلیل جهش‌های ژنتیکی که بر رشد نورون‌های خاصی در مغز تاثیر می‌گذارد، ایجاد می‌شود. حدود ۲۵ ژن مختلف مرتبط با این بیماری وجود دارد، اما اغلب اوقات، جهش ژنتیکی در شش مورد زیر باعث ایجاد این بیماری می‌شود:
- ANOS1
- CHD7
- FGF8
- FGFR1
- PROK2
- PROKR2
جهش‌های ژنتیکی شناخته شده، حدود ۵۰ درصد از موارد این بیماری را تشکیل می‌دهند. سایر موارد امکان دارد ناشی از دلایل ناشناخته یا جهش‌های ژنتیکی کشف نشده باشند.
سندرم کالمن چگونه به ارث می‌رسد؟
سندرم کالمن از سه روش به ارث می‌رسد:
در برخی از موارد، جهش‌های ژنتیکی مرتبط به سندرم کالمن در یک الگوی وابسته به X به ارث می‌رسند. این بدین معناست که مردان (که فقط یک کروموزوم X دارند) فقط به یک نوع ژن جهش یافته برای ابتلا به سندرم کالمن نیاز دارند، در حالی که زنان (که دارای دو کروموزوم X هستند) به دو نسخه نیاز دارند.
این همچنین به این معنی است که پدران از نظر ژنتیکی ممکن نیست که این بیماری را به پسران خود منتقل کنند. نمونه‌ای از یک نوع سندرم کالمن که از طریق این الگو به ارث می‌رسد، در اثر جهش در ژن ANOS1 ایجاد می‌شود.
این جهش‌های ژنتیکی همچنین امکان دارد که از طریق یک الگوی توارث اتوزوم غالب منتقل شوند. این یعنی تنها یکی از والدین دارای جهش ژنتیکی لازم است ژن را داشته باشد تا آن را به کودک منتقل کند. سندرم کالمن اغلب در این الگو به دلیل جهش ژنتیکی در ژن‌های زیر به ارث می‌رسد:
- FGFR1
- PROKR2
- PROK2
- CHD7
- FGF8
در نهایت، این جهش ژنتیکی ممکن است در الگوی توارث اتوزوم مغلوب به ارث برسد، به این معنی که دو والدین (که اغلب علائمی از خود نشان نمی‌دهند) ممکن است کودکی مبتلا به سندرم کالمن داشته باشند. جهش در ژن‌های PROKR و PROK2 نیز به همین شکل به ارث می‌رسند.
دلیل بروز علائم سندرم کالمن چیست؟
در افراد مبتلا به سندرم کالمن، این جهش ژنتیکی انتقال یا عملکرد سلول‌های عصبی خاصی در مغز را تغییر می‌دهد.
پیش از تولد، نورون‌های بویایی (نرون‌های مسئول بویایی) و نورون‌های مسئول ترشح هورمون محرک بلوغ یا هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)) در بینی در حال رشد تشکیل می‌شوند.
به مرور زمان که جنین بالغ می‌شود، این نورون‌ها از بینی به مغز منتقل می‌شوند و به سمت هیپوتالاموس حرکت می‌کنند. هیپوتالاموس ناحیه‌ای از مغز است که کارهایی را که ما بدون نیاز به فکر کردن به آن‌ها انجام می‌دهیم را کنترل می‌کند، از جمله ترشح هورمون‌ها، تنفس، یا کنترل درجه حرارت بدن.
با این حال به دلیل جهش‌های ژنتیکی خاص، به نظر نمی‌رسد که این نورون‌ها در طول رشد بیماران مبتلا به سندرم کالمن به درستی انتقال پیدا کنند.
نتیجه این است که افراد مبتلا به سندرم کالمن پس از تولد، ممکن است در بویایی مشکل داشته باشند. همچنین به این معنی است که مغز این افراد، هورمون GnRH را در سطح طبیعی آزاد نمی‌کند.
بدون هورمون GnRH برای شروع بلوغ، بیضه و تخمدان هورمون‌های دیگری را که اغلب با مرحله بلوغ مرتبط هستند، مانند هورمون محرک فولیکول (FSH، هورمونی که رشد تخمک را تحریک می‌کند) و هورمون لوتئین کننده (LH، هورمونی که باعث ایجاد تخمک می‌شود) را ترشح نمی‌کنند.
به طور معمول، این هورمون‌ها باعث می‌شوند که غدد جنسی تستوسترون و استروژن تولید کنند که به نوبه خود باعث ایجاد ویژگی‌های جنسی ثانویه (مانند رشد سینه، رشد موهای ناحیه تناسلی و رشد موهای صورت) می‌شود.
در افراد مبتلا به سندرم کالمن، ممکن است درمان جایگزینی هورمونی (HRT) برای ترشح سریع این هورمون‌ها مورد نیاز باشد.
سندرم کالمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
از آنجایی که سندرم کالمن یک بیماری ژنتیکی است، در بدو تولد نیز وجود دارد. با این حال، وجود این بیماری در بسیاری از افراد تا زمانی که انتظار می‌رود که بلوغ کامل شده باشد، یعنی بین سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی، تشخیص داده نمی‌شود.
پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد برخی از علائم و نشانه‌ها (مانند تاخیر در بلوغ) و حس بویایی فرآیند معاینه و تشخیص را شروع می‌کند. پزشک همچنین ممکن است تست تشخیص بویایی را انجام دهد که در آن از فرد بخواهند چندین بوی مختلف را شناسایی کند.
آزمایش بیوشیمی بخش مهمی از تشخیص سندرم کالمن را تشکیل می‌دهد. میزان هورمون GnRH به طور مستقیم در بدن قابل اندازه گیری نیست. در عوض، پزشک غلظت هورمون‌هایی مانند هورمون‌های LH، FSH و هورمون‌های استروئیدی جنسی مانند تستوسترون، استروژن و پروژسترون را در خون اندازه‌گیری می‌کند.
پزشک همچنین ممکن است تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را برای بررسی و معاینه هیپوتالاموس، غده هیپوفیز و بینی برای گشتن به دنبال دلایلی که احتمال دارد باعث شوند که بو و سطح هورمون‌ها در نتیجه آزمایش نامناسب باشند، تجویز کند.
در آخر می‌توان تشخیص پزشک را با استفاده از آزمایش ژنتیک تایید کرد.
سندرم کالمن چگونه درمان می‌شود؟
دو هدف اصلی برای درمان سندرم کالمن وجود دارد: کمک به القای بلوغ و بعد از آن، شروع سریع باروری.
درمان استاندارد این بیماری با درمان جایگزینی هورمون آغاز می‌شود. در مردان، درمان هورمونی اغلب به معنی درمان با استفاده از هورمون تستوسترون است. در زنان، این درمان معمولا به معنی درمان با هورمون‌های استروژن و پروژسترون است.
با این حال، گاهی اوقات ممکن است پزشک هورمون GnRH یا ترکیبی از هورمون‌های دیگر را نیز برای تحریک تولید تستوسترون و استروژن برای فرد تجویز کند.
هدف از این درمان در ابتدا کمک به القای بلوغ و ایجاد ویژگی‌های جنسی ثانویه است. درمان هورمونی همچنین برای حفظ تراکم استخوان، که می‌تواند به دلیل کمبود هورمون‌های جنسی کاهش پیدا کند، اهمیت دارد.
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که با گذشت زمان، ۱۰ درصد تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به سندرم کالمن، توانایی خود را برای تولید چنین هورمون‌هایی به طور خود به خود باز می‌یابند.
در اواخر زندگی، افراد مبتلا به این بیماری اغلب برای بچه دار شدن بدون کمک درمان پزشکی تلاش می‌کنند. اما این درمان‌ها معمولاً ساده هستند و می توانند به القای باروری کمک کنند.
تستوسترون و استروژن یا پروژسترون درمانی به خودی خود باروری را القا نمی‌کنند. اما تزریق هورمون‌هایی مانند FSH یا LH و همچنین اشکال مصنوعی هورمون GnRH می‌توانند به بازیابی باروری کمک کنند.
برخی از تخمین‌ها نشان می‌دهند که می‌توان باروری را در ۷۵ تا ۸۰ درصد از بیماران مرد به دست آورد. درمان‌هایی مانند استفاده از هورمون GnRH نیز می‌تواند به تحریک تخمک گذاری در زنان کمک کند. درمان با روش‌های کمک باروری نیز یکی دیگر از گزینه‌های درمانی برای افراد مبتلا به سندرم کالمن است که به دنبال باردار شدن هستند.
همینطور مشاوره ژنتیک برای افرادی که به این بیماری مبتلا هستند یا اعضای خانواده آن‌ها مبتلا به این عارضه هستند و قصد دارند خطری را که ممکن است کودک آن‌ها به ارث ببرد درک کنند، در نظر گرفته می‌شود.
این درمان‌ها می‌توانند بار علائم این سندرم را کاهش دهند. با این حال، هیچ یک از آن‌ها علل ژنتیکی که باعث این بیماری شده‌اند را درمان نمی‌کنند.
پیش بینی
سندرم کالمن یک بیماری کشنده و تهدید کننده زندگی نیست، اما معمولاً برای تمام عمر طول می‌کشد.
پس از انجام تشخیص بیماری، درمان می‌تواند شروع شود. اما بسیاری از بیماران مبتلا به این بیماری و سایر اشکال آن اغلب دیر تشخیص داده می‌شوند و تشخیص آن به دلیل نادر بودن آن زمان خواهد برد. به طور خلاصه، پیش از این که پزشکان این بیماری را تشخیص دهند، زمان می‌برد.
تشخیص سندرم کالمن نیز از طریق رد سایر بیماری‌ها انجام می‌شود. این بدان معنی است که قبل از این که این بیماری به عنوان علت اصلی علائم مشخص شود، وجود سایر بیماری‌ها رد می‌شوند.
با این حال، پس از تشخیص این بیماری، علائم آن را می‌توان به خوبی کنترل کرد. با استفاده از درمان جایگزینی هورمون، بیماران مبتلا به سندرم کالمن می‌توانند وارد دوران بلوغ شوند. دسترسی منظم به درمان جایگزینی هورمونی نیز می‌تواند خطر ایجاد عوارض مربوط به پایین بودن تراکم استخوان را کاهش دهد.
در سنین بالاتر در زندگی، مشکلات مربوط به این بیماری اغلب حول باروری متمرکز می‌شوند. اگرچه بسیاری از بیماران مبتلا به این سندرم به اشتباه به عنوان عقیم و نابارور تشخیص داده می‌شوند، اما درمان‌های اثبات شده ای وجود دارند که می‌توانند کمک کنند تا مردان و زنان مبتلا به آن باروری خود را بازیابند.
زندگی با این بیماری
جدا از علائم و نشانه‌های فیزیکی سندرم کالمن، کنترل این بیماری از نظر احساسی دشوار است. بیماران احساس انزوا، عدم دسترسی به اطلاعات در مورد بیماری و مشکل در پیدا کردن مراقبت پزشکی تخصصی را گزارش کرده‌اند.
یک مقاله در مورد جنبه‌های روان شناختی سندرم کالمن و یادداشت‌های مرتبط با CHH تخمین می‌زند که ۵۶ درصد از زنان و ۷۲ درصد از مردان مبتلا به این بیماری یا سایر اشکال این بیماری، به دلیل بیماری خود مورد آزار قرار می‌گیرند. ۹۳ درصد از مردان و ۸۰ درصد از زنان مبتلا به سندرم کالمن، مشکلات مربوط به ظاهر فیزیکی (مانند مسخره شدن ظاهر توسط دیگران) را گزارش کرده‌اند.
بررسی های دیگر اشاره کرده‌اند که برخی از بیماران، علائم خفیف یا حتی شدید افسردگی را به دلیل برخورد دیگران با این بیماری و شرایط سخت آن تجربه می‌کنند.
بهبود تجربه عاطفی سندرم کالمن با تشخیص زودهنگام، دسترسی مداوم به مراقبت پزشکی و دسترسی به خدمات سلامت روان امکان پذیر است. همچنین گروه‌های حمایت از بیماران وجود دارند که می‌توانند به افراد مبتلا کمک کنند تا تجربه فیزیکی و عاطفی سندرم کالمن را درک کنند.
سخن آخر
تشخیص سندرم کالمن از نظر عاطفی چالش برانگیز است. به خصوص اگر این بیماری تا نوجوانی تشخیص داده نشود. با این حال، درمان‌های مناسب و اثبات شده وجود دارند که می‌تواند بیش‌تر علائم اصلی این سندرم را کنترل کند و باروری را امکان پذیر نماید.
با تشخیص زودهنگام این بیماری، درمان و حمایت دوستان و اطرافیان و متخصصان پزشکی، افراد مبتلا به سندرم کالمن می‌توانند رشد کنند.